پرش به محتوا

پیش‌نویس:مشارکت اجتماعی زن: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا غلامی (بحث | مشارکت‌ها)
۲۷ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''مشارکت اجتماعی زنان'''</big>؛ حضور و فعالیت‌های زنان در اجتماع.<br>
{{درشت|'''مشارکت اجتماعی زن'''}}؛ حضور و فعالیت‌های زنان در اجتماع.<ref group="دیدگاه">این مقاله در اوایل نگارش شده است. شاید در آن زمان مناسب بوده است ولی باتوجه به فضای موجود نیازمند بازنگاری عمیق و دقیق است. لطف کنید مقاله را بادقت بیشتر تکمیل کنید. منابع بیشتر و معتبر دیده شود و مقاله متناسب با سرمایه های شناختی ویکی بازنگاری کامل شود.</ref>
مشارکت اجتماعی زنان به‌معنای ورود زنان به حوزه‌ای فراتر از محدودۀ تعریف شده در [[خانواده]]، مسئولیت‌پذیری در [[جامعه]] و نیز انجام فعالیت‌های اجتماعی است. این مساله هم حق است و هم تکلیف. کارشناسان معتقدند که موانع فرهنگی و اجتماعی زمینۀ سهم‌گیری زنان را در طول تاریخ با چالش و کندی مواجه کرده است. حضور فعال زنان در فضای عمومی، علیرغم فوائد با آسیب‌هایی نیز همراه بوده که ناشی از مدیریت نشدن آن است.
==مفهوم‌شناسی==
در ادبیات مدرن مشارکت به‌معنای ایجاد فرصت‌هایی برای توانمندسازی تمامی اعضای جامعه برای همکاری فعالانه، نفوذ بر فرآیند پیشرفت و سهیم شدن در منافع حاصل از توسعه است.<ref>Midgley, Community Participation, Social Development, 1989, P23.</ref>  در این رویکرد مشارکت بر این بینش استوار است که تمامی افراد حق دارند در امور مربوط به خود احساس مسئولیت کرده و در تصمیم‌گیری‌هایی که بر زندگی آنها اثرگذار هستند، دخالت کنند. کارشناسان بر این باورند که مشارکتی منجر به ترقی و تکامل در یک جامعه خواهد شد که مشارکت تمامی اقشار و گروه‌ها را به‌دنبال داشته باشد.<ref>وینر و هانتینگتون، درک توسعۀ سیاسی، 1379ش، ص16.</ref><br>
 
مشارکت اجتماعی دلالت بر گسترش روابط بین گروهی داشته و در قالب انجمن‌های داوطلبانه، باشگاه‌ها، اتحادیه‌ها و گروه‌ها شکل می‌گیرد. هدف اصلی این انجمن‌ها و گروه‌ها نیز مشارکت و درگیر ساختن مردم در فرآیندهای اجتماعی مختلف و در قالب سیاست‌های اجتماعی است.<ref>محسنی تبریزی، بررسی زمینۀ مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، 1369ش، ص108.</ref> <br>
کارشناسان معتقدند که جوامع، برای برپایی توسعۀ اقتصادی در یک کشور، به استفاده از زنان در تصمیمات عمومی و در نظر گرفتن احتیاجات و علائق آنها نیازمند هستند. آنها بر این باورند که این مشارکت نه‌تنها برای ایجاد برابری، بلکه برای برقراری حقوق زنان، توجه به مسائل آنها و روبه‌رو شدن با محیط‌های کاری همچون زندگی اجتماعی آنها، اهمیت می‌یابد.<ref>Hanish, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005, P3.</ref> در مقابل نگاه انتقادی نسبت به تعریفی که در ادبیات مدرن از مشارکت اجتماعی زنان صورت گرفته است نیز وجود دارد. این نگاه معتقد است که در پشت این اصطلاحات نگاه ابزاری و سودجویانه نسبت به زنان در غرب وجود دارد. نگاه سرمایه‌سالار غرب همه چیز را به‌گونه‌ای تعریف می‌کند که در خدمت آن باشد. چون مرد قدرت بیشتری دارد، در واقع این نظام نیز مردسالارانه است؛ چون بهتر خدمت می‌کند.<ref> خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51655 «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref>


==تاریخچه==
مشارکت اجتماعی زنان به‌معنای ورود زنان به حوزه‌ای فراتر از محدودهٔ تعریف‌شده در [[خانواده]]، [[مسئولیت‌پذیری]] در [[جامعه]] و نیز انجام فعالیت‌های اجتماعی است. این مسئله هم حق است و هم تکلیف. کارشناسان معتقدند که موانع فرهنگی و اجتماعی زمینهٔ سهم‌گیری زنان را در طول تاریخ با چالش و کندی مواجه کرده است. حضور فعال زنان در فضای عمومی، علی‌رغم فوائد با آسیب‌هایی نیز همراه بوده که ناشی از عدم مدیریت آن است.
مشارکت اجتماعی زنان در طول تاریخ مطابق با شرایط وجود داشته است؛ در قرآن و آموزه‌های اسلامی، زنانی مانند مریم، آسیه، خدیجه، فاطمه زهرا، زینب کبرا و سکینه دختر امام حسین، به‌عنوان الگو  و گروه مرجع معرفی شده‌اند.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7284 خامنه‌ای، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]</ref>از حیث نظری نیز در اسلام بیعت زن، مالکیّت زن و حضور زن در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی پذیرفته شده است.<ref>سوره‌ ممتحنه، آیه‌ی ۱۲</ref> در اسلام زنان مانند مردان در قبال سرنوشت فردی و اجتماعی خود مسئول هستند و هیچ تفاوتی در اصل این مسئولیت وجود ندارد؛ تفاوت تنها در نحوه و عرصه ایفای آن است.<ref>خامنه‌ای، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله عظمی خامنه‌ای</ref> اما در طول تاریخ، مشارکت زنان با موانع زیادی روبه‌رو بوده است. با این حال، بحث مشارکت اجتماعی امروز زنان مطابق تعریف جدیدی است که در ادبیات مدرن ارائه شده است. تعریف مدرن سبب شده است و بر اساس آن، با نادیده گرفتن بسیاری از مصادیق مشارکت اجتماعی زنان، مشارکت اجتماعی زنان دستاورد الگوی توسعه غربی معرفی می‌شود و تمام جوامع دیگر با آن سنجش شده است.<ref>Momsen, Woment and Development in the Third World, 1991, P104.</ref> مطالبات زنان در جاهای مختلف را نیز سعی دارند که در همان راستایی تفسیر نمایند که مشارکت اجتماعی را تعریف کرده‌اند؛ مانند برابر در کار و اشتغال، تساوی جنسیتی، حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی.<ref>قریشی و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی زنان بالای 20 سال شهر تبریز»، 1391ش، ص117.</ref><br>
در تاریخ ایران، مشارکت اجتماعی زنان در برهه‌های مختلف متناسب با سبک زندگی برآمده از فرهنگ و تمدن وجود داشته است و پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی پررنگ‌تر شده است. اما در عین حال رسانه‌های دشمن و رقیب ایران از عدم حضور زنان دم می‌زنند؛ دلیل آن این است که الگوی مشارکت آنها همان الگوی غربی و الگوی ماقبل انقلاب اسلامی و دورۀ پهلوی است؛ که طبق نظر کارشناسان براساس همان الگون نیز مشارکت زنان بعد از انقلاب از هر زمان دیگر بیشتر است. امروزه، زنان در عرصه‌های مختلف به‌خصوص زمینه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حضور دارند. <ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51655 «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله عظمی خامنه‌ای.]</ref>


==مشارکت اجتماعی زنان پس از انقلاب اسلامی ایران==
==تعریف مشارکت اجتماعی زنان<ref group="دیدگاه">مطالب ذیل این عنوان همه اش مربوط به تعریف نیست. قسمت های ان مربوط به اهمیت و جایگاه است. یکبار دقیق خوانده شود. </ref>==
کارشناسان معتقدند که از جمله دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی برای زنان ایرانی، هویت‌بخشی به آنها و فراهم ساختن زمینه‌های حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، ورزشی، فرهنگی و سیاسی بوده است. آمارهای منتشرشده در سطح ملی و بین‌المللی نشان‌دهندۀ این انقلاب در حضور اجتماعی زنان هستند:<br>
مشارکت اجتماعی زنان، فراتر از صرفِ حضور فیزیکی آن‌ها در جامعه است. این مفهوم به مشارکت فعال، آگاهانه و تأثیرگذار زنان در تمام عرصه‌های زندگی عمومی اشاره دارد که منجر به توسعۀ فردی خودشان و پیشرفت کل جامعه می‌شود.
افزایش اساتید زن در دانشگاه‌های ایران (33.3 درصد و در دانشگاه‌های علوم پزشکی در حدود 56 درصد)؛<br>


ریشه‌کن شدن نرخ بی‌سوادی در میان زنان و دختران (99.3 درصد)؛ <br>
این مشارکت یک فرآیند چندبعدی است که در آن زنان از انزوای حوزۀ خصوصی یعنی خانه خارج شده و در شکل‌دهی به ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعۀ خود نقش ایفا می‌کنند.مشارکت اجتماعی یعنی وقتی تمام اعضای یک جامعه، فرصت داشته باشند تا به‌طور فعال در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌هایی که روی زندگی‌شان تأثیر می‌گذارد، نقش ایفا کنند.<ref>Midgley, Community Participation, Social Development, 1989, P23.</ref> به عبارت دیگر مشارکت اجتماعی یعنی همه بتوانند مسئولیت‌پذیر باشند<ref group="دیدگاه">به نظرم مسولیت پذیری غیر از مشارک است</ref> و کنار هم همکاری کنند تا جامعه بهتر شود.<ref>وینر و هانتینگتون، درک توسعهٔ سیاسی، 1379ش، ص16.</ref>


فعالیت‌های زنان در رشته‌های ورزشی مختلف (نزدیک به 200 مدال در عرصۀ رقابت‌های آسیایی، کسب 3302 مدال در رویدادهای اخیر جهانی، 38 رشتۀ فعال ورزشی، حداقل 30 ورزشگاه اختصاصی برای زنان، 16 هزار داور فعال و 35 هزار نفر مربی فعال ورزشی بانوان)؛ <br>
این مشارکت موجب می‌شود روابط بین افراد و گروه‌ها گسترش پیدا کند. مردم در انجمن‌های داوطلبانه، باشگاه‌ها و گروه‌ها شرکت می‌کنند تا در فرایندهای اجتماعی بیشتر درگیر شوند و به سیاست‌های اجتماعی کمک کنند.<ref>محسنی تبریزی، بررسی زمینهٔ مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، 1369ش، ص108.</ref>


افزایش تعداد پزشکان متخصص در حوزۀ زنان به 98 درصد و افزایش 50 برابری تعداد پزشکان زن پس از [[انقلاب اسلامی در ایران]]؛ <br>
کارشناسان می‌گویند اگر همهٔ گروه‌ها و اقشار جامعه، به‌خصوص زنان، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کنند، جامعه بهتر پیشرفت می‌کند. این کار فقط به‌معنای برابری نیست، بلکه به حقوق زنان نیز احترام گذاشته می‌شود و مسائل مربوط به آنها بهتر دیده می‌شود. همچنین، شرایط کاری و زندگی اجتماعی آن‌ها بهتر در نظر گرفته می‌شود.<ref>Hanish, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005, P3.</ref>


فعالیت بیش از 2700 سازمان مرتبط با حوزۀ زنان در ایران با رویکردهای فرهنگی، تربیتی، کارآفرینی، خیریه‌ای و پژوهشی دولتی و غیردولتی؛<br>
اما بعضی‌ها هم انتقاد دارند که در نگاه غربی، مشارکت اجتماعی زنان ممکن است فقط ابزاری باشد که نظام [[مردسالاری|مردسالار]] سرمایه‌داری به نفع خودش از آن استفاده می‌کند.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51655 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref>
افزایش تعداد نویسندگان زن به بیش از 4000 نفر و فعالیت 800 ناشر زن؛ <br>


فعالیت بیش از 903 زن فیلم‌ساز در عرصۀ سینما و 2000 زن متخصص در پشت صحنۀ سینما؛ <br>
در جوامع اسلامی نیز آموزه‌ها و الگوهای قرآنی، زنان را علاوه بر ایفای نقش‌های مهم [[نقش همسری زن|همسری]] و [[نقش مادری|مادری]]، به اثرگذاری در مسیر ساخت جامعه‌ای عادلانه، [[اخلاق محوری|اخلاق‌مدار]] و پیشرفته، سفارش می‌کند<ref>نصیری، تحلیل مفاهیم شخصیتی زنان، 1394ش، ص90.</ref> و قرآن با معرفی نمونه‌هایی از زنان اثرگذار در تاریخ، بر ضرورت [[مسئولیت‌پذیری]]<ref group="دیدگاه">مسولیت پذیری غیر از مشارکت است</ref> اجتماعی زنان در راستای تحقق عدالت و برابری و همکاری در ترسیم آینده‌ای مطلوب تأکید کرده است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه 35؛ سوره قصص، آیه 7؛ سوره توبه، آیة 100.</ref>


افزایش 40 درصدی نقش مدیریتی زنان در ایران (2390 زن به‌عنوان عضو هیأت مدیره در شرکت‌های دانش بنیان)؛ <br>
==انواع مشارکت اجتماعی زنان==
مشارکت اجتماعی زنان به‌طور کلی شامل موارد زیر است که در پژوهش‌ها و مطالعات مختلف به مقیاس‌های متفاوتی در ایران و جوامع دیگر اشاره شده است:
#'''مشارکت مدنی''': مانند شرکت در فعالیت‌های مرتبط با تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و زندگی روزمره که شامل حضور در انتخابات، انجمن‌های محلی و فعالیت‌های مدنی است. کمترین میانگین مشارکت زنان در این نوع مشارکت گزارش شده است.<ref group="دیدگاه">کمترین میانگین مربوط به کدام جامعه است؟ در ایران که به نظرم این قسمت بالا است. منبع؟</ref>
#'''مشارکت حمایتی''': فعالیت‌هایی که به حمایت و کمک به دیگران یا گروه‌های خاص اختصاص دارد. مشارکت در گروه‌های خیریه و سازمان‌های حمایتی نمونه‌ای از این نوع است.
#'''مشارکت فرهنگی و تاریخی''': مانند شرکت در برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی، هنری و تفریحی که افزایش سطح آگاهی فرهنگی و ایجاد ارتباط اجتماعی را شامل می‌شود.
#'''مشارکت محلی''': مانند فعالیت‌های اجتماعی مرتبط با محل زندگی و جامعهٔ محلی که شامل شرکت در برنامه‌های محلی و انجمن‌های مردم‌نهاد محلی می‌شود.
#'''مشارکت مذهبی و خیریه‌ای''': مثل حضور فعال در مراسم دینی، فعالیت‌های خیریه و نیکوکاری. این نوع مشارکت در زنان بیشترین میزان حضور را دارد و فعالیت‌های داوطلبانهٔ زیادی در این عرصه‌ها انجام می‌شود.
#'''مشارکت در فعالیت‌های انقلابی و سیاسی''': مانند شرکت در جنبش‌ها، اعتراضات و فعالیت‌های سیاسی و انقلابی که می‌تواند شامل فعالیت‌های سیاسی رسمی یا غیررسمی در راستای تغییرات اجتماعی باشد<ref group="دیدگاه">این دسته بندی یک دسته بندی دقیق نیست. موارد تداخل دارد. برخی موارد براساس نوع مشارکت و برخی مورد براساس سطح مشارکت دسته بندی شده است. مثل مشارکت محلی. می تواند یک مشارکت هم محلی باشد و هم حمایتی و هم مدنی؟ منبع هم منبع متقن و به روز نیست. لذا این قسمت نیاز به بازنگری دارد</ref>.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_11371.html شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص141.]</ref>
#'''مشارکت اقتصادی''': حضور فعال زنان در امور اقتصادی نه‌تنها رضایت فردی آنان را افزایش می‌دهد، بلکه بخشی از نیازهای مادی‌شان را نیز برآورده می‌سازد.<ref>علی‌محمدی، اشتغال یا خانه‌داری کدام یک؟، 1387ش، ص65.</ref>


فعالیت 1121 زن قاضی در کشور؛ <br>
بنابر تحقیقات انجام‌شده، در بسیاری از جوامع از جمله ایران، مشارکت زنان در حوزه‌های مذهبی و خیریه‌ای پررنگ‌تر است و مشارکت مدنی و سیاسی کمتر دیده می‌شود.<ref group="دیدگاه">منبع بیشتر دیده شود</ref> این دسته‌بندی‌ها نشان می‌دهد که زنان به روش‌ها و عرصه‌های مختلف و متناسب با فرهنگ خود در جامعه نقش‌آفرینی می‌کنند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_11371.html شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص141.]</ref>


رشد 227 درصدی زنان داوطلب نمایندگی مجلس در دورۀ یازدهم، کسب 111 کرسی مجلس شورای اسلامی توسط زنان در طول 11 دوره؛ <br>
==اهمیت کنش‌گری اجتماعی زنان==
کنش‌گری اجتماعی زنان اهمیت فراوانی دارد که در بنا و پیشرفت جوامع مختلف نقش اساسی ایفا می‌کند. در جوامع اسلامی نیز مشارکت فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی، بر اساس آموزه‌های قرآنی، بخشی از مسئولیت فردی و اجتماعی آنان است که در راستای ارتقای جامعه و دستیابی به کمال انسانی انجام می‌شود. این نقش‌آفرینی اهداف متعالی دین را محقق می‌سازد.<ref>فاضلی بیارجمندی، نقش زنان شیعه در عصر امام علی، 1381ش، ص216.</ref>
*'''تحقق عدالت اجتماعی''': مشارکت فعال زنان در جامعه عاملی برای مقابله با تبعیض و تقویت مسئولیت اجتماعی معرفی شده است.<ref group="دیدگاه">نه لزوما. ممکن است زنان مشارکت داشته باشد ولی بی عدالتی هم باشد. </ref> این مشارکت به بهبود توازن اجتماعی و ارتقای [[اخلاق]] و ارزش‌های جامعه کمک می‌کند.<ref>سوره نساء، آیه 1؛ سوره آل‌عمران، آیه 195؛ رضایی اصفهانی، پرسش‌ها و پاسخ‌های قرآنی، 1385ش، ج7، ص21.</ref>
*'''توسعه و پیشرفت جامعه''': زنان با حضور فعال در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به پیشرفت جامعه کمک کرده و نقش مادری و همسری‌شان موجب استحکام [[خانواده]] و [[تربیت]] نسل آینده می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1873821 حسینی و ولایتی فاضل، «نقش زن در تحکیم نهاد خانواده از منظر قرآن و حدیث»،  1401ش، ص25.]</ref>
*'''تقویت بنیان‌های اخلاقی و معنوی''': کنش‌های اجتماعی زنان تأثیر قابل‌توجهی در گسترش ارزش‌های اخلاقی و معنوی دارد.<ref group="دیدگاه">نه لزوما</ref> مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های فرهنگی، موجب اصلاح عادات ناپسند و تقویت اخلاق در جامعه می‌شود.<ref>خامنه‌ای، نقش و رسالت زن، زن مسلمان و عرصه‌های حضور اجتماعی، 1392ش، ص99-100.</ref>
*'''تأمین سلامت روانی و اجتماعی زنان''': فعالیت‌های اجتماعی زنان نه‌تنها حس مفید بودن آن‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه از [[انزوای اجتماعی|انزوا]] و [[افسردگی]] می‌کاهد و منجر به رشد شخصیتی و بهبود روابط اجتماعی شده و در نهایت کیفیت زندگی فردی و جمعی را ارتقا می‌بخشد<ref group="دیدگاه">به نظرم این چهار گزینه نیازمند بازنگاری جدی است</ref>.<ref>خامنه‌ای، نقش و رسالت زن، زن مسلمان و عرصه‌های حضور اجتماعی، 1392ش، ص37.</ref>


4 دوره تصدی ریاست سازمان محیط زیست توسط زنان؛ <br>
==موانع مشارکت اجتماعی زنان==
موانع مشارکت اجتماعی زنان به دو دستهٔ کلی موانع خانوادگی و موانع فردی تقسیم می‌شوند:
*'''موانع خانوادگی''': پذیرش نقش‌های تابع و تحت سلطه توسط خود زنان، نداشتن تجربهٔ کافی در فعالیت‌های اجتماعی، ضعف در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، مشکلات جسمانی و ناتوانی‌های جسمی<ref group="دیدگاه">این دو هم مربوط به فیزیک و جسم است</ref>، بی‌سوادی و کمبود تحصیلات، سن بالا و کهولت، عدم تمایل به مدیریت و پیشرفت، به‌ویژه نسبت به مردان، تجرد یا مجرد بودن، فقدان اعتماد به نفس<ref group="دیدگاه">این روانی است نه خانوادگی</ref>، مشغولیت‌های زیاد در کارهای کشاورزی و دامداری<ref group="دیدگاه">این جمله خود مشارکت نیست؟</ref>، تجارب ناموفق گذشته در فعالیت‌های اجتماعی و باور به ناتوانی در انجام امور اجتماعی.<ref group="دیدگاه">موانع در این قسمت همش خانوادگی نیست. متن خیلی آشفته است. لطفا یک بار بادقت مرور کنید</ref>
*'''موانع فردی''': حجم زیاد فعالیت‌های زنان در داخل منزل، زمان‌بر بودن پرورش و تربیت فرزندان، مخالفت یا نارضایتی پدر و همسر، تعداد زیاد اعضای خانواده، عدم حمایت پدر و همسر و ازدواج زودهنگام<ref group="دیدگاه">این قسمت هم نیازمند بازنگری است. تمام موارد فردی نیست. </ref>.<ref>[http://rdsj.torbath.ac.ir/article_46738.html آگهی و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، 1396ش، ص25.]</ref>
*'''موانع فرهنگی و سنتی''': علاوه بر موانع فردی و خانوادگی، فرهنگ و آداب‌ورسوم قدیمی موجب شده‌اند زنان بیشتر در نقش‌های خانه‌داری و تولیدمثل محدود شوند<ref group="دیدگاه">تولید مثل مشارکت اجتماعی نیست؟ این کار نقش اساسی در بقای یک جامعه دارد. مشکل این است که این مقاله درک درست از مشارکت اجتماعی ندارد. </ref> و کمتر به حضور در عرصه‌های اجتماعی توجه شود. در صورتی که حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، تعالی زندگی انسان‌ها و کاهش نابرابری‌ها را تسهیل کرده و دست‌یابی به رفاه واقعی را آسان می‌کند.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.</ref>
*'''مانع اصلی مشارکت در ایران''': در جامعهٔ مسلمان ایران، مهم‌ترین مانع مشارکت اجتماعی زنان، موانع فرهنگی است. فرهنگ غالب قبل از انقلاب اسلامی نیز به تقویت این موانع فرهنگی دامن زده است. این وضعیت سبب شده است که حتی جامعهٔ مذهبی ایران نیز بعضاً با مشارکت فعال زنان مخالف باشد. برای رفع این موانع، لازم است الگوهای مشارکت متناسب با فرهنگ دینی طراحی و زنان مسلمان ایرانی به توانمندسازی و پرورش مثبت هدایت شوند تا نگرش‌های منفی به نگرش‌های مثبت تبدیل شوند<ref group="دیدگاه">چون تعریف روشن از مشارکت اجتماعی نشده است، مقاله سردرگم است. اگر فعالیت های چون تربیت فرزند و کارهای درون خانه را جزو مشارکت اجتماعی غیر مستقیم زنان قبول کنیم زنان سبک زندگی اسلامی نقش بالایی در مشارکت اجتماعی دارد. </ref>.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51655 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref>


نقش و حضور چشمگیر بانوان در دوران 8 سالۀ [[دفاع مقدس]].<ref>[https://humanrights.eadl.ir/news/articleType/ArticleView/articleId/5756 «زنان ایرانی پس از انقلاب؛ عزت مادرانه، پیشرفت اجتماعی- سیاسی و کرامت انسانی»، وب‌سایت ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران؛]
==روش‌های مشارکت اجتماعی زنان<ref group="دیدگاه">جایگاه این مطلب شاید بعد از تعریف و انواع باشد</ref>==
[https://www.farsnews.ir/news/14010730000400/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87 «پیشرفت‌های مهم زنان بعد از انقلاب در 7 حوزه»، خبرگزاری فارس.]</ref>
مشارکت اجتماعی زنان در مجموع، به دو صورت اتفاق می‌افتاد:
#'''مشارکت اجتماعی غیر مستقیم''': در این نوع از مشارکت، مادران با ایفای نقش حیات بخشی و تربیت فرزندان خود و مدیریت درست خانواده، صعود یا انحطاط یک جامعه را رقم زده و در این مشارکت، همسر و فرزندان مذکر به‌صورت مستقیم و مادران به‌صورت غیرمستقیم در جامعه حضور دارند. تجارب افراد در خانواده، سال‌های سال، اعضای خانواده را تحت تأثیر خود قرار داده و پیامدهایی را نیز به‌دنبال دارند که از ارکان مهم جامعه به‌شمار می‌روند<ref group="دیدگاه">این گزاره ب مطالب قبلی کاملا غیریت دارد و باید براساس آن موارد بالا بازنگاری شود</ref>.<ref>سالاری‌فر، نظام خانواده در اسلام، 1383ش، ص30.</ref>
#'''مشارکت اجتماعی مستقیم''': به‌معنای حضور زن در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی، پس از مسئولیت‌های او در خانواده است. برای این نوع مشارکت مصادیق زیر ذکر شده است که مهم‌ترین آن مشارکت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغی، اجتماعی، آموزشی، علمی، تربیتی، حقوقی و قضایی است. در سبک زندگی اسلامی ایرانی در اصل هر دو نوع پذیرفته شده است؛ اما این به معنای همسانی کامل با مشارکت مردان در تمام عرصه‌های مذکور نیست.<ref>[http://nj.jz.ac.ir/article_88583.html حقانی، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، 1397ش، ص65-66.]</ref>


==انواع مشارکت اجتماعی==
==مزایای مشارکت اجتماعی زنان<ref group="دیدگاه">نوعی مطالب اینجا با نوع مطالب ذیل عنوان اهمیت و جایگاه مشارکت ... تفاوت ندارد</ref>==
برخی از نظریه‌پردازان اجتماعی، انواع مشارکت را به چند گروه، دسته‌بندی کرده‌اند:
*'''تأثیر مشارکت اجتماعی زنان بر رفاه خانواده''': تحقیقات نشان می‌دهد که حضور فعال زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی نقش مهمی در افزایش رفاه خانواده‌ها دارد و به همین دلیل، مشارکت زنان یکی از شاخص‌های مهم توسعه شناخته می‌شود<ref group="دیدگاه">این گزاره را غربی ها مطرح می کنند و مقصودشان از مشارکت هم همان کار در بیرون از خانه است</ref>.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص37.</ref>
# مشارکت اجتماعی نخستین: این نوع از مشارکت‌ها که به مشارکت‌های آیینی نیز معروف هستند، در شکل گفت‌وگو با مردم صورت می‌گیرد. مشارکت اجتماعی نخستین، از قرن‌ها پیش، از سوی رهبران مذاهب و طرفداران انواع مکاتب برای جلب مردم استفاده شده و در برگیرندۀ تمامی مشارکت‌های افراد برای اعمال و مناسبات مورد نظر بوده است.
*'''تغییر دیدگاه و نقش زنان''': کارشناسان معتقدند که با مشارکت زنان در جامعه، نگرش آنها نسبت به خود، جایگاه‌شان و نقش‌شان در جامعه تغییر می‌کند. این تغییر موجب می‌شود خواسته‌های زنان واقع‌بینانه‌تر شود و آن‌ها تلاش کنند زندگی سالم‌تر و آرام‌تری داشته باشند. همچنین زنان با مشارکت اجتماعی خود می‌توانند در تأمین مالی خانواده سهیم شده و در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی سهم داشته باشند. حضور در اجتماع، به زنان کمک می‌کند تا دانش و اطلاعات بیشتری در زمینه‌های فردی و اجتماعی کسب کنند، استقلال بیشتری در تصمیم‌گیری‌های خود پیدا کنند، برنامه‌ریزی بهتری برای آینده داشته باشند، انتقادپذیرتر شوند و حس واقع‌گرایی در آن‌ها تقویت شود.<ref>بروجردی، ارتباط فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی زنان و تأثیر مثبت این دو نقش بر یکدیگر، 1381ش، ص192-193.</ref>
# مشارکت اجتماعی رفتارگرایانه (مشروط): به مشارکت‌های اجتماعی اطلاق می‌شود که در پی بسیج اجتماعی و از راه به کارگیری روش‌های روان‌شناسی اجتماعی، کاربرد رسانه‌ها و نیز سازوکارهای فرهنگی برای جلب همگان به مشارکت به‌کار گرفته می‌شوند.  
*'''آثار مثبت مشارکت زنان بر خانواده''':<ref group="دیدگاه">این عنوان هم خیلی کلی است و شامل تمام موارد قبل و بعد از خود میشود</ref> افزایش آگاهی اعضای خانواده، استفادهٔ بهتر از اوقات فراغت، بهبود وضعیت اقتصادی خانواده، گسترش روابط اجتماعی مناسب، ارتقاء سطح تغذیه خانواده و افزایش امنیت روحی زنان.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص57.</ref>
# مشارکت اجتماعی انسجام‌گرا: این نوع  در قالب اتحادیه‌ها و انجمن‌ها تحقق یافته و نیز بر پایۀ ادغام اجتماعی، فرهنگی و جامعه‌پذیری فرهنگ مشارکت‌جویانه پیش می‌رود.  
*'''مزایای مشارکت اجتماعی زنان''':<ref group="دیدگاه">این عنوان دقیقا معادل همان عنوان مزایای مشارکت اجتماعی زنان ست</ref> سهم زنان در تعیین سرنوشت خود که ارزشمند است، تقویت حس اعتماد به نفس و خودکفایی در زنان، افزایش تلاش برای رسیدن به اهداف با سرعت بیشتر، ایجاد فرصت‌های رشد و بروز خلاقیت‌های زنان و کاهش هزینه‌های اجرای برنامه‌ها و طرح‌ها به‌دلیل مشارکت فعال زنان.
# مشارکت اجتماعی برای توسعه: این نوع از مشارکت، نوعی فرآیند اجتماعی، جهانی، تام و تمام، چندبعدی و چندفرهنگی است که افراد را برای توسعۀ ملی به مشارکت فرا می‌خواند.<ref>پیران، «مبانی مفهومی مشارکت زنان روستایی»، 1376ش، ص27-28.</ref>
# مشارکت اجتماعی برای ایفای مسئولیت: این نوع مشارکت اجتماعی به‌منظور انجام مسئولیت خود در قبال انسان‌های دیگر، جامعه و اعمال جهان انجام می‌شود. در اسلام عموم انسان‌های در قبال همدیگر و جهان مسئولیت داد.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3383 خامنه‌ای «بیانات در دیدار با دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله عظمی خامنه‌ای].</ref>


==عوامل و ویژگی‌های مؤثر==
این اثرات مثبت نشان می‌دهد که حضور اجتماعی زنان نه‌تنها به نفع خود آن‌ها بلکه به بهبود کل خانواده و جامعه کمک می‌کند. مشارکت زنان به گسترش عدالت، رفاه و توسعهٔ پایدار در جامعه می‌انجامد.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.</ref>
کارشناسان، در الگوی نظری، مشارکت اجتماعی زنان را متأثر از مجموعه‌ای از متغیرهای متعامل در نظر گرفته‌اند. این متغیرها، در پنج گروه مستقل و در عین حال مرتبط با یکدیگر دسته‌بندی شده‌اند:
# ویژگی‌های فرهنگی- ارزشی زن: این گروه در برگیرندۀ متغیرهایی است که همزمان بر تمایل فرد به مشارکت اجتماعی و رفتار مشارکت اجتماعی تأثیرگذار هستند؛ جمع‌گرایی و میل به کار گروهی، نوپذیری، تقدیرگرایی و عدالت‌جویی.<ref>[https://www.sid.ir/paper/420120/fa شادی‌طلب و کمالی، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1381ش، ص28-29.]</ref> این ارزش‌های یک جامعه تا جامعه دیگر متفاوت است. در جوامع اسلامی ارزش‌های چون حیا و عفاف، حفظ حریم‌های اجتماعی، منزلت و جایگاه مادی زنان نیز مهم است. 
# ویژگی‌های خانوادگی زن: این گروه از متغیرها، پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده، فرهنگ سیاسی خانواده، میزان پایبندی خانواده به سنت‌ها، الگوهای تصمیم‌گیری [[خانواده]] و نقش زن در تصمیم‌گیری‌ها، بعد خانوار (تعداد فرزندان) و میزان انسجام خانوادگی زنان را شامل می‌شود. از این زاویه خواستن مشارکت اجتماعی زنان به یک صورت از همۀ جوامع درست نیست. چون ویژگی‌های خانواده متفاوت است. چناکه در اسلام در صورت تعارض مشارکت اجتماعی با خانواده اولویت با مسئولیت خانواده است. 
# عوامل جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی: متغیرهایی همچون سن، پایگاه اجتماعی- اقتصادی زن، وضعیت تأهل، مدت اقامت در شهر، سابقۀ مشارکت و میزان استفادۀ زن از رسانه‌ها را در برمی‌گیرد که برای تحلیل جامعه‌شناختی از مشارکت اجتماعی ضروری هستند. این عوامل، همچنین، بر فرصت‌های رسیدن زن به موفقیت و رضایت‌مندی در زندگی، استفادۀ بهینه از فرصت‌ها و وسایل نهادینه‌شده برای دستیابی به اهداف فرهنگی و نیز انطباق با قواعد رفتار اجتماعی مورد انتظار تأثیرگذار هستند.
# ویژگی‌های روان‌شناختی اجتماعی: این گروه از متغیرها، به زمینۀ گسترده‌تری از یک تحلیل جامعه‌شناختی توجه دارند. عواملی همچون نیاز به موفقیت، احساس خود اثربخشی، سبقت‌جویی و میل به اثبات برتری فردی و بیگانگی اجتماعی به‌عنوان متغیرهای روان‌شناختی اجتماعی همزمان بر درجۀ تمایل فرد به [[مشارکت اجتماعی]] و رفتار واقعی مشارکت تأثیرگذار هستند.
# تمایل فرد به مشارکت اجتماعی: این گروه از متغیرها، بر تمایلات اولیه و آمادگی روانی فرد برای ارتکاب عمل واقعی مشارکت تأثیرگذار هستند. کارشناسان معتقدند که تحقق عمل واقعی مشارکت در زمینه‌هایی صورت می‌گیرد که شامل موارد قانونی، عرفی، مکانی، زمانی و اقتصادی باشند. این ویژگی‌ سبب شده است که زنان مسلمان ایرانی در بسیاری از شرایط تاریخی تمایل به مشارکت اجتماعی نداشته‌ند چون با مبانی اعتقادی انها سازگار نبوده است. علاوه بر آن، این زمینه‌ها، نشان‌دهندۀ محدودیت‌ها و موانع مشارکت اجتماعی زنان بوده و تمایل به مشارکت یا ارتکاب عمل واقعی مشارکت را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/420120/fa شادی‌طلب و کمالی، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1381ش،ص28-29.]</ref>
==موانع==
پژوهش‌های صورت‌گرفته در ایران، موانع مشارکت اجتماعی زنان در جوامع را به دو گروه موانع فردی و خانوادگی تقسیم کرده‌اند:
# موانع خانوادگی: پذیرش مقام تحت سلطه توسط زنان، نداشتن تجربه در انجام امور اجتماعی، عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران، مشکلات و ضعف جسمانی، بی‌سوادی و نداشتن تحصیلات کافی، کهولت سن، عدم تمایل زنان نسبت به مردان به مدیریت، تجرد، فقدان اعتماد به نفس در زنان، حجم زیاد فعالیت در بخش [[کشاورزی]] و دامداری، عدم وجود تمایل به پیشرفت، تجارب ناموفق زنان در انجام امور اجتماعی و باور زنان به ناتوانی خود در انجام امور اجتماعی.
# موانع فردی: حجم زیاد فعالیت زنان در داخل منزل، زمان‌بر بودن پرورش و تربیت فرزندان، نارضایتی پدر و همسر، تعداد اعضای خانواده، عدم حمایت و پشتیبانی [[پدر]] و همسر و ازدواج زودرس.<ref> [http://rdsj.torbath.ac.ir/article_46738.html آگهی و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، 1396ش، ص25.]</ref>
از دیگر موانع پیشرفت و تأثیرگذاری زنان در توسعۀ جوامع می‌توان به آداب‌وسنن قدیمی اشاره کرد. بر اساس این دیدگاه‌ها، زنان به‌صورت معمول، نادیده گرفته شده و وظایف آنها به کارهای خانه و نقش تولیدمثل تنزل یافته است. این در حالی است که حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، تعالی زندگی انسان‌ها و کاهش نابرابری‌ها را تسهیل کرده و دست‌یابی به رفاه واقعی را آسان می‌کند.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.</ref>
3. موانع تاریخی و فرهنگی: از نظر خبرگان جامعه موانع بیان شده روبناها است که در هر جامعه‌ای وجود دارد، اما مانع اصلی محرومیت زنان مسلمان ایرانی فرهنگی و تمدنی است؛ محروم نگهداشته شدن عمدی زنان در ادوار تاریخ از یکسو و ترویج الگوی مشارکت غربی در مقاطع مختلف قبل از انقلاب اسلامی، از سوی دیگر موانع اصلی فرهنگی و تاریخی است. این دو عامل سبب شده است اولا زنان در طول تاریخ ناتوان بمانند و ثانیا جامعه متدین که اکثریت بودند به مشارکت زنان روی خوش نشان ندهند و حتی برخی مواقع علیه آن موضع بگیرند. متخصصان بر این باورند که این موانع را می‌توان از طریق طراحی الگوی مناسب مشارکت، تربیت و پرورش زنان مسلمان ایرانی و دادن امید به زنان رفع کرده و نگرش‌های منفی نسبت به مشارکت زنان را به نگرش مثبت تبدیل کرد. <ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51655 «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله عظمی خامنه‌ای.]</ref>


==روش‌های مشارکت==
==آسیب‌های مشارکت اجتماعی زن<ref group="دیدگاه">این قسمت هم نیازمند بازنگاری است</ref>==
مشارکت اجتماعی زنان در مجموع، به دو صورت اتفاق می‌افتاد:
# مشارکت اجتماعی غیر مستقیم: در این نوع از مشارکت، مادران با ایفای نقش حیات بخشی و تربیت فرزندان خود و مدیریت درست خانواده، صعود یا انحطاط یک جامعه را رقم زده و در این مشارکت، همسر و فرزندان مذکر به‌صورت مستقیم و مادران به‌صورت غیرمستقیم در جامعه حضور دارند. تجارب افراد در خانواده، سال‌های سال، اعضای خانواده را تحت تأثیر خود قرار داده و پیامدهایی را نیز به‌دنبال دارند که از ارکان مهم جامعه به‌شمار می‌روند.<ref>سالاری‌فر، نظام خانواده در اسلام، 1383ش، ص30.</ref>
# مشارکت اجتماعی مستقیم: به‌معنای حضور زن در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی، پس از مسئولیت‌های او در خانواده است. برای این نوع مشارکت مصادیق زیر ذکر شده است که مهم‌ترین آن مشارکت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغی، اجتماعی، آموزشی، علمی، تربیتی، حقوقی و قضایی است. در سبک زندگی اسلامی ایرانی در اصل هر دو نوع پذیرفته شده است؛ اما این به معنای همسانی کامل با مشارکت مردان در تمام عرصه‌های مذکور نیست.د.<ref>[http://nj.jz.ac.ir/article_88583.html حقانی، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، 1397ش، ص65-66.]</ref> 
==مزایای مشارکت اجتماعی زنان==
براساس پژوهش‌های صورت‌گرفته در سراسر جهان، مشارکت اجتماعی زنان در عرصه‌ها و سطوح مختلف، منجر به افزایش رفاه خانواده‌ها می‌شود. به‌همین دلیل، حضور زنان در فعالیت‌های مختلف را به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه در نظر می‌گیرند.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص37.</ref> <br>
کارشناسان بر این باورند که با مشارکت زنان در مسائل اجتماعی و حضور آنها در جامعه، دیدگاه زن نسبت به خود، جایگاه خود و حضور او در جامه تغییر پیدا می‌کند. بنابراین، خواسته‌های او در زندگی کاهش یافته و زمانی‌که با واقعیت‌های موجود در جامعه و در زندگی افراد دیگر مواجه می‌شود، به تعدیل خواسته‌های خود در زندگی پرداخته و نیز برای دست یافتن به یک زندگی سالم و آرام با استفاده از تجارب دیگران تلاش می‌کند. علاوه بر آن، زنان با استفاده از این مشارکت می‌توانند در رفع نیازهای مالی خانواده سهیم بوده و از همین طریق، در تصمیم‌گیری‌های درون خانواده نیز دخیل باشند. همچنین، برخی زنان با حضور در اجتماع، اطلاعات مورد نیاز خود را در زمینه‌های انفرادی و اجتماعی افزایش داده، در تصمیمات فردی و خانوادگی مستقل شده، برای آینده برنامه‌ریزی کرده، قابلیت انتقادپذیری در او افزایش یافته و نیز حس واقعیت‌گرایی در او تقویت می‌شود.<ref>بروجردی، ارتباط فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی زنان و تأثیر مثبت این دو نقش بر یکدیگر، 1381ش، ص192-193.</ref><br>
کارشناسان، آثار مثبتی همچون افزایش آگاهی خانواده، استفادۀ بهینه از اوقات فراغت، موقعیت اقتصادی بهتر اعضای [[خانواده]]، افزایش روابط اجتماعی مناسب، بهبود سطح تغذیه و امنیت روحی زنان را نیز برای این نوع از مشارکت زنان در نظر گرفته‌اند.<ref>نیک‍‌‌‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص57.</ref>
همچنین، از جمله مزایای مشارکت اجتماعی زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# مشارکت زنان در سرنوشت خود (هدف ارزشی)؛
# افزایش حس اعتماد و خودکفایی در زنان؛
# تلاش بیشتر زنان در به ثمر نشستن فعالیت‌ها با سرعت هرچه بیشتر؛
# فراهم شدن زمینه‌های رشد و بروز خلاقیت‌های آنها؛
# کاهش هزینه‌های اجرای برنامه و طرح‌ها با مشارکت زنان.<ref>نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.</ref>
==آسیب‌‌های مشارکت اجتماعی زنان==
کارشناسان برای مشارکت اجتماعی زنان آسیب‌هایی را نیز برشمرده‌اند:
کارشناسان برای مشارکت اجتماعی زنان آسیب‌هایی را نیز برشمرده‌اند:
# آسیب‌پذیری خانواده: مشارکت و حضور زنان در امور اجتماعی، امروزه به امری بدیهی و ضروری تبدیل شده است. کارشناسان معتقدند که برخی الگوهای نادرست حضور زنان در اجتماع، به‌دلیل نداشتن پشتوانه‌های فرهنگی- تاریخی، می‌تواند به کانون خانواده آسیب رساند. امروزه، دگرگونی در نقش زنان، تأثیر چشم‌گیری بر نهاد خانواده داشته است؛ برای مثال، نسل جدیدی از کودکان، توسط مادران شاغل تربیت و پرورش یافته و بیشتر زمان خود را در مراکز نگهداری کودکان سپری کرده و توسط افرادی به جز مادران خود مراقبت می‌شوند. علاوه بر آن، برخی از زنان، امروزه ترجیح می‌دهند تا به‌راحتی ازدواج‌های ناموفق خود را رها کرده یا به فکر بزرگ کردن فرزندان، با هزینه‌های خود هستند. نتیجۀ این امر در جوامع امروزی، افزایش سریع طلاق‌ها، فرزندان زنان بیوه و گسترش خانواده‌های زن سرپرست خواهد بود. این در حالی است که اگر بسترهای حضور زنان در اجتماع مناسب‌سازی شود، زنان می‌توانند با کمترین نقصان به نظام خانواده در حیات اقتصادی- اجتماعی جامعه ایفای نقش کنند. برخی از کارشناسان، با تأسی از الگوهای اسلامی، ضمن حفظ استحکام نهاد خانواده، بحث حضور زنان و مشارکت آنها در اجتماع را پررنگ‌تر بیان کرده‌اند؛ برای مثال، در خانوادۀ روستایی، زنان علاوه بر فعالیت‌های درون خانواده، در فعالیت‌های اقتصادی نیز همواره نقشی پررنگ دارند.<ref>شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص88.</ref>  
#'''آسیب‌پذیری خانواده''': <ref group="دیدگاه">مطالب طولانی را به هیدینگ تبدیل کنید</ref>مشارکت و حضور زنان در امور اجتماعی، امروزه به امری بدیهی و ضروری تبدیل شده است. کارشناسان معتقدند که برخی الگوهای نادرست حضور زنان در اجتماع، به‌دلیل نداشتن پشتوانه‌های فرهنگی- تاریخی، می‌تواند به کانون خانواده آسیب رساند. امروزه، دگرگونی در نقش زنان، تأثیر چشم‌گیری برنهاد خانواده داشته است؛ برای مثال، نسل جدیدی از کودکان، توسط مادران شاغل تربیت و پرورش یافته و بیشتر زمان خود را در مراکز نگهداری کودکان سپری کرده و توسط افرادی به جز مادران خود مراقبت می‌شوند. علاوه بر آن، برخی از زنان، امروزه ترجیح می‌دهند تا به‌راحتی ازدواج‌های ناموفق خود را رها کرده یا به فکر بزرگ کردن فرزندان، با هزینه‌های خود هستند. نتیجهٔ این امر در جوامع امروزی، افزایش سریع طلاق‌ها، فرزندان زنان بیوه و گسترش خانواده‌های زن‌سرپرست خواهد بود. این در حالی است که اگر بسترهای حضور زنان در اجتماع مناسب‌سازی شود، زنان می‌توانند با کمترین نقصان به نظام خانواده در حیات اقتصادی- اجتماعی جامعه ایفای نقش کنند. برخی از کارشناسان، با تأسی از الگوهای اسلامی، ضمن حفظ استحکام نهاد خانواده، بحث حضور زنان و مشارکت آنها در اجتماع را پررنگ‌تر بیان کرده‌اند؛ برای مثال، در خانوادهٔ روستایی، زنان علاوه بر فعالیت‌های درون خانواده، در فعالیت‌های اقتصادی نیز همواره نقشی پررنگ دارند.<ref>شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص88.</ref>
# آسیب‌پذیری الگوی مشارکت: استفادۀ ابزاری از زنان در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، جایگاه اجتماعی آنها را همواره مورد تهدید قرار داده است. متخصصان، حضور زنان در جوامع اسلامی را آزاد عنوان کرده و تنها در مواردی زنان را محدود کرده‌اند که مشارکت اجتماعی زنان منجر به فساد اخلاقی در جامعه شود.<ref>عیوضی و کریمی، «مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکرد اسلامی»، 1390ش، شماره پیاپی 14، ص160-161.</ref>  
#'''آسیب‌پذیری الگوی مشارکت''': استفادهٔ ابزاری از زنان در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، جایگاه اجتماعی آنها را همواره مورد تهدید قرار داده است. متخصصان، حضور زنان در جوامع اسلامی را آزاد عنوان کرده و تنها در مواردی زنان را محدود کرده‌اند که مشارکت اجتماعی زنان منجر به فساد اخلاقی در جامعه شود.<ref>عیوضی و کریمی، «مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکرد اسلامی»، 1390ش، شماره پیاپی 14، ص160-161.</ref>
 
==مشارکت اجتماعی زنان در طول تاریخ<ref group="دیدگاه">جای این بحث اینجا نیست. در اوایل مقاله بیاید</ref>==
مشارکت اجتماعی زنان در جوامع متفاوت و در طول تاریخ بر اساس شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی بوده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7284 خامنه‌ای، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]</ref> زنان در دورهٔ باستان علی‌رغم محدودیت‌های موجود، در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نقشی فعال و گاه برجسته داشتند. در ایران باستان، زن از جایگاهی برابر با مرد برخوردار بود و حتی در ادارهٔ جامعه نقش داشته است، در حالی که در برخی جوامع دیگر مانند یونان محدودیت بیشتری بر زنان حاکم بود.<ref>سنجری، «نقش زن در ادبیات کهن و اسطوره‌های ایرانی»، 1390ش، ص36-37.</ref> در برخی تمدن‌ها مانند مصر، زنان از حقوق قانونی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار بودند. در قرون وسطی، تحت تأثیر ساختارهای مذهبی و سنتی، این محدودیت‌ها در اکثر جوامع تشدید شد.<ref>[https://www.worldhistory.org/trans/fa/2-1492/ مارک، «زن در ایران باستان»، وب‌سایت worldhistory.]</ref>
 
با آغاز دورهٔ رنسانس و به‌ویژه عصر روشنگری، ایده‌های اولیهٔ برابری و حقوق فردی مطرح شد که زمینه‌ساز تحولات آینده شد. نقطهٔ عطف اصلی، انقلاب صنعتی بود که زنان را به‌صورت گسترده وارد نیروی کار و فضای عمومی کرد. این حضور، آگاهی اجتماعی آنان را افزایش داد و به شکل‌گیری اولین جنبش‌های سازمان‌یافته برای کسب حقوقی مانند حق رأی در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم منجر شد.<ref>[https://khadije-esfahan.kowsarblog.ir/رنسانس-1-و-تغ-ر کیخسروی، «رنسانس و تغییر بینش غرب به زن»، وب‌سایت حوزه خدیجه کبری اصفهان.]</ref>
 
قرن بیستم دورهٔ دستاوردهای بزرگ بود؛ زنان در بسیاری از کشورها به حقوق سیاسی و دسترسی به آموزش عالی دست یافتند و نقش‌های اجتماعی و حرفه‌ای متنوعی را بر عهده گرفتند. امروزه، با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، تلاش برای دستیابی به برابری کامل در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان همچنان ادامه دارد.<ref>[https://president.ir/fa/97708 «زنان در دهه‌های مختلف نقش‌آفرینی کرده و حضور خود را در اجتماع پایدار ساختند»، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران.]</ref>
 
==مشارکت اجتماعی زنان پس از اسلام==
اسلام مسئولیت و مشارکت اجتماعی زنان را به‌رسمیت شناخته است و مسئولیت زنان در قبال سرنوشت فردی و اجتماعی برابر با مردان معرفی شده ولی نحوهٔ ایفای آن متفاوت است.<ref>خامنه‌ای، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.</ref> در اسلام، بیعت، مالکیت، مسئولیت و حضور سیاسی و اجتماعی زنان پذیرفته شده است.<ref>سوره ممتحنه، آیهٔ ۱۲.</ref> به‌همین دلیل زنان از دیرباز در تاریخ اسلام و ایران در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی حضور فعال داشته‌اند. الگوهای دینی و قرآنی مانند فاطمه زهرا، مریم، آسیه و خدیجه نمونه‌های برجسته‌ای از کنشگری و مقاومت اجتماعی زنان را ارائه می‌دهند که فارغ از زمان و مکان ارزشمند هستند. برخی از این نمونه‌ها که در قرآن کریم به‌عنوان مراجع الهام‌بخش مطرح شده‌اند، عبارتند از:
#'''آسیه، همسر فرعون: الگوی مقاومت در برابر ظلم'''؛ همسر فرعون<ref>سوره تحریم، آیه 11.</ref> با ایمان راسخ و پایداری در برابر ظلم استبدادی ایستاد<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/ قرائتی، تفسیر نور، 1383ش، ج10، ص140.]</ref> و علی‌رغم فشارهای اجتماعی و سیاسی شدید، به خدا ایمان آورد و الگویی از مقاومت و پایداری شد.<ref>[https://lib.eshia.ir/12023/10/64 طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1415ق، ج10، ص64.]</ref>
#'''حضرت مریم: نماد زهد، تقوا و تربیت دینی'''؛ مریم با استواری ایمان و تقوا در برابر تبعیض‌ها و قضاوت‌های نادرست اجتماعی ایستادگی کرد،<ref>[https://lib.eshia.ir/12023/3/232 طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1415ق، ج3، ص232.]</ref> مسئولیت نگهداری از فرزندش را به عهده گرفت و الگویی از مقاومت در برابر هنجارهای نادرست شد.<ref>[https://lib.eshia.ir/12013/1/174/ثمان عیاشی، تفسیر العیاشی، 1380ق، ج1، ص174.]</ref>
#'''زنان مدینه: حامی و پشتیبان پیامبر اکرم؛''' زنان مؤمن مدینه به تأثیر آموزه‌های اسلامی در حوزه‌های گوناگون کنشگری اجتماعی گروهی داشتند و تلاش کردند اسلام و پیامبر را یاری رسانند.<ref>[https://lib.eshia.ir/44786/1/162/ام_عماره_احد مقریزی، ، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، بی‌تا، ج1، ص162.]</ref> [[پرونده:کنشگری اجتماعی زنان در قرآن (2).jpg|بندانگشتی|اشاره قرآن به بیعت زنان با پیامبر در آیه ۱۲ سوره ممتحنه]]
#'''خدیجه: الگوی موفقیت اقتصادی و حمایت استراتژیک'''؛ خدیجه که زنی توانمند در عرصهٔ اقتصادی بود، با ثروت و مدیریت صحیح خود از اسلام حمایت کرد<ref>حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، 1363ش، ج14، ص256.</ref> و نشان داد زنان می‌توانند هم‌زمان در خانه‌داری و کنشگری اجتماعی و اقتصادی موفق و تأثیرگذار باشند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11008/35/425 مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج35، ص425؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، 1379ق، ج3، ص320.]</ref>
 
===ویژگی‌های زنان کنشگر اجتماعی در اسلام<ref group="دیدگاه">این قسمت هم در اوایل بیاید</ref>===
الگوهایی که قرآن کریم برای مشارکت فعال زنان در جامعه ارائه می‌دهد، دارای ویژگی‌های زیر هستند:
*'''انگیزه و جرأت بیان دیدگاه‌ها'''؛ زنان تأثیرگذار مانند همسر فرعون که در برابر ظلم مقاومت کرد<ref>سوره تحریم، آیه 11.</ref> یا زنانی که پرسش‌های خود را مستقیماً با پیامبر اکرم در میان می‌گذاشتند، از جرات و انگیزهٔ لازم برای بیان نظرات و تجربیات خود برخوردار بودند. این ویژگی، زمینه‌ساز مشارکت فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی است.<ref>[https://pdf.lib.efatwa.ir/91003/4/306 هیثمی، مجمع‌الزوائد، 1408ق، ج4، ص306.]</ref>
*'''مدیریت چالش‌ها و مقاومت'''؛ زنان مؤمن در برابر مخالفت‌ها و فشارهای اجتماعی استقامت می‌کنند. قرآن بر ضرورت [[صبر]] و ایستادگی در برابر دشواری‌ها تأکید دارد. این پیام برای زنان کنشگر اجتماعی، الگویی از تحمل و مدیریت چالش‌ها فراهم می‌کند تا با عزم راسخ در مسیر فعالیت‌های خود باقی بمانند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50081/19/579 طباطبایی، تفسیرالمیزان، 1374، ج19، ص579.]</ref>
*'''پایداری در مسیر هدف'''؛ آموزه‌های قرآن، زنان کنشگر اجتماعی را ترغیب می‌کند که همانند حضرت مریم، مادر موسی، خواهر موسی و زن فرعون برای رسیدن به هدف خود شرایط دشوار را تحمل کنند؛ این تلاش‌ها در نهایت به شکوفایی شخصیت موسی و هدایت قومش منجر شد.<ref>جوادی آملی، زن در آیینة جلال و جمال، 1387ش، ص119.</ref>
 
===چالش‌های نظری کنشگری اجتماعی زنان در قرآن<ref group="دیدگاه">این بحث هم در اوایل بیاید و مباحث نظری دیگر هم مظرح شود بهتر خواهد بود. </ref>===
[[پرونده:کنشگری_اجتماعی_زنان_در_قرآن_(1).jpg|جایگزین=اشتغال زنان در کارخانه|بندانگشتی|اشتغال زنان در تولید]]
*'''محدودیت‌های جنسیتی در کنشگری اجتماعی''': برخی چنین می‌پندارند که آیهٔ ۳۴ سوره نساء و آیات مربوط به حجاب، به محدودیت زنان در فعالیت‌های اجتماعی اشاره دارند. در مقابل، صاحب‌نظران دیگری بیان می‌کنند که آیهٔ ۳۴ سورهٔ نساء به توزیع مسئولیت‌ها در خانواده اشاره دارد و نشان‌دهندهٔ برتری ذاتی مردان نیست.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/author/13915 حبیبی، شهلا، زن، فرهنگ اسلامی و توسعه، فصلنامة مجلس شورای اسلامی، 1372، ص89.]</ref> همچنین، قرآن بر برابری زن و مرد در حقوق بنیادین تأکید دارد.
از سوی دیگر، حجاب به‌عنوان ابزاری برای حفظ [[کرامت]] زنان در نظر گرفته می‌شود و هدف آن محدود کردن حضور اجتماعی نیست. سیرهٔ پیامبر اکرم نیز مشارکت اجتماعی زنان را تأیید می‌کند.<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، 1362ش، ص324.</ref>[[پرونده:کنشگری_اجتماعی_زنان_در_قرآن_(3).jpg|جایگزین=پرستاری زنان در بیمارستان صحرایی پادگان ابوذر|بندانگشتی|پرستاری زنان در بیمارستان صحرایی پادگان ابوذر حین جنگ ایران و عراق]]
*'''عدم مشارکت زنان در امور سیاسی و رهبری''': عده‌ای بر این باور هستند که قرآن حضور زنان در سیاست و رهبری را محدود کرده است؛ اما قرآن زنان را به‌طور مستقیم از مشارکت سیاسی منع نکرده و بر شایستگی افراد به‌عنوان معیار اصلی تأکید دارد. نمونه‌های تاریخی فراوانی از نقش‌آفرینی سیاسی زنان در اسلام، نظیر بیعت زنان با پیامبر، وجود دارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/44758/3/137 حلبی، سیره حلبی، بی‌تا، ج3، ص137.]</ref>
 
زنان در زمان [[جنگ]] نیز نقش مهمی ایفا کرده و با پرستاری از مجروحان و حمایت از پیامبر و یارانش، تأثیر بسزایی در گسترش ارزش‌های اسلامی و تقویت امنیت عاطفی جامعه داشتند.<ref>[https://lib.eshia.ir/40238/1/0 ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج8، ص414.]</ref>
 
آیات ۲۳ تا ۴۴ سورهٔ نمل بر صلاحیت و شایستگی ملکهٔ سبا تأکید دارند و نشان می‌دهند که او با هوش و درایت خود بر سرزمینش حکومت می‌کرد.<ref>[https://lib.efatwa.ir/40049/1/367 ابن‌حبیب البغدادی، المحبر، ، بی‌تا، ص367.]</ref> قرآن با نقل سخنان او، نقش مثبت زنان در موقعیت‌های سیاسی را تأیید می‌کند.<ref>سورة نمل، آیة 44.</ref>
*'''ترجیح نقش خانه‌داری زنان''': دیدگاهی وجود دارد که با تکیه بر آموزه‌های قرآن، نقش زنان را فقط به خانه‌داری محدود می‌داند؛ اما از منظر دیگر صاحب‌نظران، قرآن بر اهمیت فعالیت‌های اجتماعی زنان تأکید دارد و این دو نقش را در تضاد نمی‌داند. قرآن مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی را به‌طور متوازن به زن و مرد واگذار کرده است.<ref>خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ص300.</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
{{پانویس پیش‌نویس}}
* آشتیانی، زهره، مشکلات اجتماعی زنان، روزنامۀ یاس نو، شمارۀ 185، 1382ش.
 
* آگهی، حسین و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، مجلۀ راهبردهای توسعۀ روستایی، دوره 4، شماره 1، شماره پیاپی 13، 1396ش.
==منابع==
* بروجردی، اشرف، ارتباط فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی زنان و تأثیر مثبت این دو نقش بر یکدیگر، زنان؛ مشارکت و برنامه‌ریزی برای توسعۀ پایدار2، مرکز امور زنان، 1381ش.
{{آغاز منابع}}* قرآن کریم.
* پیران، پرویز، «مبانی مفهومی مشارکت زنان روستایی»، گردهمایی زنان، مشارکت کشاورزی 1400، تهران، مؤسسۀ پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت کشاورزی، 1376ش.
* آشتیانی، زهره، مشکلات اجتماعی زنان، روزنامهٔ یاس نو، شمارهٔ ۱۸۵، ۱۳۸۲ش.
* «پیشرفت‌های مهم زنان بعد از انقلاب در 7 حوزه»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: 30 مهر 1401ش.
* آگهی، حسین و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، مجلهٔ راهبردهای توسعهٔ روستایی، دوره ۴، شماره ۱، شماره پیاپی ۱۳، ۱۳۹۶ش.
* حقانی، ریحانه، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، فصلنامۀ علمی- تخصیی مطالعات قرآنی نامه جامعه، دوره 5، شماره 127، شماره پیاپی 127، 1397ش.
* آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۲ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله عظمی خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: 14 دی 1401ش.  
* ابن‌حبیب البغدادی، محمد، المحبر، بیروت، دارالآفاق الجدیدة، بی‌تا.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله عظمی خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: 20 اسفند 1375ش.  
* ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله عظمی خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: 25 اردیبهشت 1386ش.
* ابن‌شهرآشوب‏، محمد بن علی، المناقب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق‏.
* «زنان ایرانی پس از انقلاب؛ عزت مادرانه، پیشرفت اجتماعی- سیاسی و کرامت انسانی»، وب‌سایت ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بارگذاری: 15 بهمن 1399ش؛
* بروجردی، اشرف، ارتباط فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی زنان و تأثیر مثبت این دو نقش بر یکدیگر، زنان؛ مشارکت و برنامه‌ریزی برای توسعهٔ پایدار۲، مرکز امور زنان، ۱۳۸۱ش.
* سالاری‌فر، محمدرضا، نظام خانواده در اسلام، چ1، قم، سنابل، 1383ش.
* پیران، پرویز، «مبانی مفهومی مشارکت زنان روستایی»، گردهمایی زنان، مشارکت کشاورزی ۱۴۰۰، تهران، مؤسسهٔ پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت کشاورزی، ۱۳۷۶ش.
* شادی‌طلب، ژاله، «مشارکت اجتماعی زنان»، پژوهش زنان، دوره 1، سال 3، شماره 7، 1382ش.
* «پیشرفت‌های مهم زنان بعد از انقلاب در ۷ حوزه»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: ۳۰ مهر ۱۴۰۱ش.
* شادی‌طلب، ژاله و کمالی، افسانه، «مشارکت اجتماعی زنان»، نشریۀ زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره 1، شماره 4، 1381ش.
* جوادی آملی، عبدالله، زن در آئینة جلال و جمال، قم، اسراء، ۱۳۸۷ش.
* عیوضی، محمدرحیم و کریمی، غلامرضا، «مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکرد اسلامی»، مجلۀ دانش سیاسی، سال 7، شماره 2، شماره پیاپی 14، 1390ش.
* حبیبی، شهلا، زن، فرهنگ اسلامی و توسعه، فصلنامة مجلس شورای اسلامی، اتهران، شماره اول، سال اول پاییز ۱۳۷۲ش.
* قریشی، فردین و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی زنان بالای 20 سال شهر تبریز» جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، شمارۀ 2، 1391ش.
* حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی‌عشری، تهران، میقات، ۱۳۶۳ش.
* محسنی تبریزی، علیرضا، بررسی زمینۀ مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، تهران، معاونت ترویج و مشارکت مردمی وزارت جهاد سازندگی، 1369ش.
* حقانی، ریحانه، «مطالعهٔ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، فصلنامهٔ علمی- تخصیی مطالعات قرآنی نامه جامعه، دوره ۵، شماره ۱۲۷، شماره پیاپی ۱۲۷، ۱۳۹۷ش.
* نیک‌بین صداقتی، فاطمه و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، مجلۀ زن و مطالعات خانواده، سال5، شماره 18، 1391ش.
* حلبی، علی بن ابراهیم، سیره حلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
* وینر، مایرون و هانتینگتون، ساموئل، درک توسعۀ سیاسی، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، تهران، مؤسسۀ پژوهشکده، 1379ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: ۱۴ دی ۱۴۰۱ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: ۲۰ اسفند ۱۳۷۵ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۶ش.
* خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
* «زنان ایرانی پس از انقلاب؛ عزت مادرانه، پیشرفت اجتماعی- سیاسی و کرامت انسانی»، وب‌سایت ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بارگذاری: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.
* رضایی اصفهانی، محمدعلی، پرسش‌ها و پاسخ‌های قرآنی، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۵ش.
* «زنان در دهه‌های مختلف نقش‌آفرینی کرده و حضور خود را در اجتماع پایدار ساختند»، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۴ بهمن ۱۳۹۵ش.
* سالاری‌فر، محمدرضا، نظام خانواده در اسلام، چ۱، قم، سنابل، ۱۳۸۳ش.
* سنجری، سیده سعیده، «نقش زن در ادبیات کهن و اسطوره‌های ایرانی»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال دوم، شماره ۷، ۱۳۹۰ش.
* شادی‌طلب، ژاله، «مشارکت اجتماعی زنان»، پژوهش زنان، دوره ۱، سال ۳، شماره ۷، ۱۳۸۲ش.
* شادی‌طلب، ژاله و کمالی، افسانه، «مشارکت اجتماعی زنان»، نشریهٔ زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره ۱، شماره ۴، ۱۳۸۱ش.
* طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
* عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعة العلمیة، ۱۳۸۰ق.
* عیوضی، محمدرحیم و کریمی، غلامرضا، «مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکرد اسلامی»، مجلهٔ دانش سیاسی، سال ۷، شماره ۲، شماره پیاپی ۱۴، ۱۳۹۰ش.
* قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
* قریشی، فردین و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی زنان بالای ۲۰ سال شهر تبریز» جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۱ش.
* کیخسروی، فاطمه، «رنسانس و تغییر بینش غرب به زن»، وب‌سایت حوزه خدیجه کبری اصفهان، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۱ش.
* مارک، جاشوا، «زن در ایران باستان»، وب‌سایت worldhistory، تاریخ درج مطلب: ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰م.
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* محسنی تبریزی، علیرضا، بررسی زمینهٔ مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، تهران، معاونت ترویج و مشارکت مردمی وزارت جهاد سازندگی، ۱۳۶۹ش.
* مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، بی‌جا، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
* نیک‌بین صداقتی، فاطمه و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، مجلهٔ زن و مطالعات خانواده، سال۵، شماره ۱۸، ۱۳۹۱ش.
* نصیری، مریم، تحلیل مفاهیم شخصیتی زنان، قم، نشرهاجر، چاپ دوم، ۱۳۹۴ش.
* وینر، مایرون و هانتینگتون، ساموئل، درک توسعهٔ سیاسی، ترجمهٔ پژوهشکدهٔ مطالعات راهبردی، تهران، مؤسسهٔ پژوهشکده، ۱۳۷۹ش.
* هیثمی، نورالدین، مجمع‌الزوائد، بیروت، دارالکتب العلمبه، ۱۱۴۰۸ق.
* Hanish, marhus, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005.
* Hanish, marhus, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005.
* Midgley, James, Anthony Hall, Margaret Hardiman, and Dhanpaul Narine, Community Participation, Social Development, and the State, London, UK: Methuen, 1989.
* Midgley, James, Anthony Hall, Margaret Hardiman, and Dhanpaul Narine, Community Participation, Social Development, and the State, London, UK: Methuen, 1989.
* Momsen, J.H, Woment and Development in the Third World, Londan: Routledge, Coorporation, Basie Books, 1991.
* Momsen, J.H, Woment and Development in the Third World, Londan: Routledge, Coorporation, Basie Books, 1991.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
{{پایان منابع}}
[[رده: زنان]]

نسخهٔ کنونی تا ۸ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۲۰:۲۹

مشارکت اجتماعی زن؛ حضور و فعالیت‌های زنان در اجتماع.[دیدگاه ۱]

مشارکت اجتماعی زنان به‌معنای ورود زنان به حوزه‌ای فراتر از محدودهٔ تعریف‌شده در خانواده، مسئولیت‌پذیری در جامعه و نیز انجام فعالیت‌های اجتماعی است. این مسئله هم حق است و هم تکلیف. کارشناسان معتقدند که موانع فرهنگی و اجتماعی زمینهٔ سهم‌گیری زنان را در طول تاریخ با چالش و کندی مواجه کرده است. حضور فعال زنان در فضای عمومی، علی‌رغم فوائد با آسیب‌هایی نیز همراه بوده که ناشی از عدم مدیریت آن است.

تعریف مشارکت اجتماعی زنان[دیدگاه ۲]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت اجتماعی زنان، فراتر از صرفِ حضور فیزیکی آن‌ها در جامعه است. این مفهوم به مشارکت فعال، آگاهانه و تأثیرگذار زنان در تمام عرصه‌های زندگی عمومی اشاره دارد که منجر به توسعۀ فردی خودشان و پیشرفت کل جامعه می‌شود.

این مشارکت یک فرآیند چندبعدی است که در آن زنان از انزوای حوزۀ خصوصی یعنی خانه خارج شده و در شکل‌دهی به ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعۀ خود نقش ایفا می‌کنند.مشارکت اجتماعی یعنی وقتی تمام اعضای یک جامعه، فرصت داشته باشند تا به‌طور فعال در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌هایی که روی زندگی‌شان تأثیر می‌گذارد، نقش ایفا کنند.[۱] به عبارت دیگر مشارکت اجتماعی یعنی همه بتوانند مسئولیت‌پذیر باشند[دیدگاه ۳] و کنار هم همکاری کنند تا جامعه بهتر شود.[۲]

این مشارکت موجب می‌شود روابط بین افراد و گروه‌ها گسترش پیدا کند. مردم در انجمن‌های داوطلبانه، باشگاه‌ها و گروه‌ها شرکت می‌کنند تا در فرایندهای اجتماعی بیشتر درگیر شوند و به سیاست‌های اجتماعی کمک کنند.[۳]

کارشناسان می‌گویند اگر همهٔ گروه‌ها و اقشار جامعه، به‌خصوص زنان، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کنند، جامعه بهتر پیشرفت می‌کند. این کار فقط به‌معنای برابری نیست، بلکه به حقوق زنان نیز احترام گذاشته می‌شود و مسائل مربوط به آنها بهتر دیده می‌شود. همچنین، شرایط کاری و زندگی اجتماعی آن‌ها بهتر در نظر گرفته می‌شود.[۴]

اما بعضی‌ها هم انتقاد دارند که در نگاه غربی، مشارکت اجتماعی زنان ممکن است فقط ابزاری باشد که نظام مردسالار سرمایه‌داری به نفع خودش از آن استفاده می‌کند.[۵]

در جوامع اسلامی نیز آموزه‌ها و الگوهای قرآنی، زنان را علاوه بر ایفای نقش‌های مهم همسری و مادری، به اثرگذاری در مسیر ساخت جامعه‌ای عادلانه، اخلاق‌مدار و پیشرفته، سفارش می‌کند[۶] و قرآن با معرفی نمونه‌هایی از زنان اثرگذار در تاریخ، بر ضرورت مسئولیت‌پذیری[دیدگاه ۴] اجتماعی زنان در راستای تحقق عدالت و برابری و همکاری در ترسیم آینده‌ای مطلوب تأکید کرده است.[۷]

انواع مشارکت اجتماعی زنان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت اجتماعی زنان به‌طور کلی شامل موارد زیر است که در پژوهش‌ها و مطالعات مختلف به مقیاس‌های متفاوتی در ایران و جوامع دیگر اشاره شده است:

  1. مشارکت مدنی: مانند شرکت در فعالیت‌های مرتبط با تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و زندگی روزمره که شامل حضور در انتخابات، انجمن‌های محلی و فعالیت‌های مدنی است. کمترین میانگین مشارکت زنان در این نوع مشارکت گزارش شده است.[دیدگاه ۵]
  2. مشارکت حمایتی: فعالیت‌هایی که به حمایت و کمک به دیگران یا گروه‌های خاص اختصاص دارد. مشارکت در گروه‌های خیریه و سازمان‌های حمایتی نمونه‌ای از این نوع است.
  3. مشارکت فرهنگی و تاریخی: مانند شرکت در برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی، هنری و تفریحی که افزایش سطح آگاهی فرهنگی و ایجاد ارتباط اجتماعی را شامل می‌شود.
  4. مشارکت محلی: مانند فعالیت‌های اجتماعی مرتبط با محل زندگی و جامعهٔ محلی که شامل شرکت در برنامه‌های محلی و انجمن‌های مردم‌نهاد محلی می‌شود.
  5. مشارکت مذهبی و خیریه‌ای: مثل حضور فعال در مراسم دینی، فعالیت‌های خیریه و نیکوکاری. این نوع مشارکت در زنان بیشترین میزان حضور را دارد و فعالیت‌های داوطلبانهٔ زیادی در این عرصه‌ها انجام می‌شود.
  6. مشارکت در فعالیت‌های انقلابی و سیاسی: مانند شرکت در جنبش‌ها، اعتراضات و فعالیت‌های سیاسی و انقلابی که می‌تواند شامل فعالیت‌های سیاسی رسمی یا غیررسمی در راستای تغییرات اجتماعی باشد[دیدگاه ۶].[۸]
  7. مشارکت اقتصادی: حضور فعال زنان در امور اقتصادی نه‌تنها رضایت فردی آنان را افزایش می‌دهد، بلکه بخشی از نیازهای مادی‌شان را نیز برآورده می‌سازد.[۹]

بنابر تحقیقات انجام‌شده، در بسیاری از جوامع از جمله ایران، مشارکت زنان در حوزه‌های مذهبی و خیریه‌ای پررنگ‌تر است و مشارکت مدنی و سیاسی کمتر دیده می‌شود.[دیدگاه ۷] این دسته‌بندی‌ها نشان می‌دهد که زنان به روش‌ها و عرصه‌های مختلف و متناسب با فرهنگ خود در جامعه نقش‌آفرینی می‌کنند.[۱۰]

اهمیت کنش‌گری اجتماعی زنان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کنش‌گری اجتماعی زنان اهمیت فراوانی دارد که در بنا و پیشرفت جوامع مختلف نقش اساسی ایفا می‌کند. در جوامع اسلامی نیز مشارکت فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی، بر اساس آموزه‌های قرآنی، بخشی از مسئولیت فردی و اجتماعی آنان است که در راستای ارتقای جامعه و دستیابی به کمال انسانی انجام می‌شود. این نقش‌آفرینی اهداف متعالی دین را محقق می‌سازد.[۱۱]

  • تحقق عدالت اجتماعی: مشارکت فعال زنان در جامعه عاملی برای مقابله با تبعیض و تقویت مسئولیت اجتماعی معرفی شده است.[دیدگاه ۸] این مشارکت به بهبود توازن اجتماعی و ارتقای اخلاق و ارزش‌های جامعه کمک می‌کند.[۱۲]
  • توسعه و پیشرفت جامعه: زنان با حضور فعال در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به پیشرفت جامعه کمک کرده و نقش مادری و همسری‌شان موجب استحکام خانواده و تربیت نسل آینده می‌شود.[۱۳]
  • تقویت بنیان‌های اخلاقی و معنوی: کنش‌های اجتماعی زنان تأثیر قابل‌توجهی در گسترش ارزش‌های اخلاقی و معنوی دارد.[دیدگاه ۹] مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های فرهنگی، موجب اصلاح عادات ناپسند و تقویت اخلاق در جامعه می‌شود.[۱۴]
  • تأمین سلامت روانی و اجتماعی زنان: فعالیت‌های اجتماعی زنان نه‌تنها حس مفید بودن آن‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه از انزوا و افسردگی می‌کاهد و منجر به رشد شخصیتی و بهبود روابط اجتماعی شده و در نهایت کیفیت زندگی فردی و جمعی را ارتقا می‌بخشد[دیدگاه ۱۰].[۱۵]

موانع مشارکت اجتماعی زنان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

موانع مشارکت اجتماعی زنان به دو دستهٔ کلی موانع خانوادگی و موانع فردی تقسیم می‌شوند:

  • موانع خانوادگی: پذیرش نقش‌های تابع و تحت سلطه توسط خود زنان، نداشتن تجربهٔ کافی در فعالیت‌های اجتماعی، ضعف در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، مشکلات جسمانی و ناتوانی‌های جسمی[دیدگاه ۱۱]، بی‌سوادی و کمبود تحصیلات، سن بالا و کهولت، عدم تمایل به مدیریت و پیشرفت، به‌ویژه نسبت به مردان، تجرد یا مجرد بودن، فقدان اعتماد به نفس[دیدگاه ۱۲]، مشغولیت‌های زیاد در کارهای کشاورزی و دامداری[دیدگاه ۱۳]، تجارب ناموفق گذشته در فعالیت‌های اجتماعی و باور به ناتوانی در انجام امور اجتماعی.[دیدگاه ۱۴]
  • موانع فردی: حجم زیاد فعالیت‌های زنان در داخل منزل، زمان‌بر بودن پرورش و تربیت فرزندان، مخالفت یا نارضایتی پدر و همسر، تعداد زیاد اعضای خانواده، عدم حمایت پدر و همسر و ازدواج زودهنگام[دیدگاه ۱۵].[۱۶]
  • موانع فرهنگی و سنتی: علاوه بر موانع فردی و خانوادگی، فرهنگ و آداب‌ورسوم قدیمی موجب شده‌اند زنان بیشتر در نقش‌های خانه‌داری و تولیدمثل محدود شوند[دیدگاه ۱۶] و کمتر به حضور در عرصه‌های اجتماعی توجه شود. در صورتی که حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، تعالی زندگی انسان‌ها و کاهش نابرابری‌ها را تسهیل کرده و دست‌یابی به رفاه واقعی را آسان می‌کند.[۱۷]
  • مانع اصلی مشارکت در ایران: در جامعهٔ مسلمان ایران، مهم‌ترین مانع مشارکت اجتماعی زنان، موانع فرهنگی است. فرهنگ غالب قبل از انقلاب اسلامی نیز به تقویت این موانع فرهنگی دامن زده است. این وضعیت سبب شده است که حتی جامعهٔ مذهبی ایران نیز بعضاً با مشارکت فعال زنان مخالف باشد. برای رفع این موانع، لازم است الگوهای مشارکت متناسب با فرهنگ دینی طراحی و زنان مسلمان ایرانی به توانمندسازی و پرورش مثبت هدایت شوند تا نگرش‌های منفی به نگرش‌های مثبت تبدیل شوند[دیدگاه ۱۷].[۱۸]

روش‌های مشارکت اجتماعی زنان[دیدگاه ۱۸]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت اجتماعی زنان در مجموع، به دو صورت اتفاق می‌افتاد:

  1. مشارکت اجتماعی غیر مستقیم: در این نوع از مشارکت، مادران با ایفای نقش حیات بخشی و تربیت فرزندان خود و مدیریت درست خانواده، صعود یا انحطاط یک جامعه را رقم زده و در این مشارکت، همسر و فرزندان مذکر به‌صورت مستقیم و مادران به‌صورت غیرمستقیم در جامعه حضور دارند. تجارب افراد در خانواده، سال‌های سال، اعضای خانواده را تحت تأثیر خود قرار داده و پیامدهایی را نیز به‌دنبال دارند که از ارکان مهم جامعه به‌شمار می‌روند[دیدگاه ۱۹].[۱۹]
  2. مشارکت اجتماعی مستقیم: به‌معنای حضور زن در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی، پس از مسئولیت‌های او در خانواده است. برای این نوع مشارکت مصادیق زیر ذکر شده است که مهم‌ترین آن مشارکت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغی، اجتماعی، آموزشی، علمی، تربیتی، حقوقی و قضایی است. در سبک زندگی اسلامی ایرانی در اصل هر دو نوع پذیرفته شده است؛ اما این به معنای همسانی کامل با مشارکت مردان در تمام عرصه‌های مذکور نیست.[۲۰]

مزایای مشارکت اجتماعی زنان[دیدگاه ۲۰]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • تأثیر مشارکت اجتماعی زنان بر رفاه خانواده: تحقیقات نشان می‌دهد که حضور فعال زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی نقش مهمی در افزایش رفاه خانواده‌ها دارد و به همین دلیل، مشارکت زنان یکی از شاخص‌های مهم توسعه شناخته می‌شود[دیدگاه ۲۱].[۲۱]
  • تغییر دیدگاه و نقش زنان: کارشناسان معتقدند که با مشارکت زنان در جامعه، نگرش آنها نسبت به خود، جایگاه‌شان و نقش‌شان در جامعه تغییر می‌کند. این تغییر موجب می‌شود خواسته‌های زنان واقع‌بینانه‌تر شود و آن‌ها تلاش کنند زندگی سالم‌تر و آرام‌تری داشته باشند. همچنین زنان با مشارکت اجتماعی خود می‌توانند در تأمین مالی خانواده سهیم شده و در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی سهم داشته باشند. حضور در اجتماع، به زنان کمک می‌کند تا دانش و اطلاعات بیشتری در زمینه‌های فردی و اجتماعی کسب کنند، استقلال بیشتری در تصمیم‌گیری‌های خود پیدا کنند، برنامه‌ریزی بهتری برای آینده داشته باشند، انتقادپذیرتر شوند و حس واقع‌گرایی در آن‌ها تقویت شود.[۲۲]
  • آثار مثبت مشارکت زنان بر خانواده:[دیدگاه ۲۲] افزایش آگاهی اعضای خانواده، استفادهٔ بهتر از اوقات فراغت، بهبود وضعیت اقتصادی خانواده، گسترش روابط اجتماعی مناسب، ارتقاء سطح تغذیه خانواده و افزایش امنیت روحی زنان.[۲۳]
  • مزایای مشارکت اجتماعی زنان:[دیدگاه ۲۳] سهم زنان در تعیین سرنوشت خود که ارزشمند است، تقویت حس اعتماد به نفس و خودکفایی در زنان، افزایش تلاش برای رسیدن به اهداف با سرعت بیشتر، ایجاد فرصت‌های رشد و بروز خلاقیت‌های زنان و کاهش هزینه‌های اجرای برنامه‌ها و طرح‌ها به‌دلیل مشارکت فعال زنان.

این اثرات مثبت نشان می‌دهد که حضور اجتماعی زنان نه‌تنها به نفع خود آن‌ها بلکه به بهبود کل خانواده و جامعه کمک می‌کند. مشارکت زنان به گسترش عدالت، رفاه و توسعهٔ پایدار در جامعه می‌انجامد.[۲۴]

آسیب‌های مشارکت اجتماعی زن[دیدگاه ۲۴]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارشناسان برای مشارکت اجتماعی زنان آسیب‌هایی را نیز برشمرده‌اند:

  1. آسیب‌پذیری خانواده: [دیدگاه ۲۵]مشارکت و حضور زنان در امور اجتماعی، امروزه به امری بدیهی و ضروری تبدیل شده است. کارشناسان معتقدند که برخی الگوهای نادرست حضور زنان در اجتماع، به‌دلیل نداشتن پشتوانه‌های فرهنگی- تاریخی، می‌تواند به کانون خانواده آسیب رساند. امروزه، دگرگونی در نقش زنان، تأثیر چشم‌گیری برنهاد خانواده داشته است؛ برای مثال، نسل جدیدی از کودکان، توسط مادران شاغل تربیت و پرورش یافته و بیشتر زمان خود را در مراکز نگهداری کودکان سپری کرده و توسط افرادی به جز مادران خود مراقبت می‌شوند. علاوه بر آن، برخی از زنان، امروزه ترجیح می‌دهند تا به‌راحتی ازدواج‌های ناموفق خود را رها کرده یا به فکر بزرگ کردن فرزندان، با هزینه‌های خود هستند. نتیجهٔ این امر در جوامع امروزی، افزایش سریع طلاق‌ها، فرزندان زنان بیوه و گسترش خانواده‌های زن‌سرپرست خواهد بود. این در حالی است که اگر بسترهای حضور زنان در اجتماع مناسب‌سازی شود، زنان می‌توانند با کمترین نقصان به نظام خانواده در حیات اقتصادی- اجتماعی جامعه ایفای نقش کنند. برخی از کارشناسان، با تأسی از الگوهای اسلامی، ضمن حفظ استحکام نهاد خانواده، بحث حضور زنان و مشارکت آنها در اجتماع را پررنگ‌تر بیان کرده‌اند؛ برای مثال، در خانوادهٔ روستایی، زنان علاوه بر فعالیت‌های درون خانواده، در فعالیت‌های اقتصادی نیز همواره نقشی پررنگ دارند.[۲۵]
  2. آسیب‌پذیری الگوی مشارکت: استفادهٔ ابزاری از زنان در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، جایگاه اجتماعی آنها را همواره مورد تهدید قرار داده است. متخصصان، حضور زنان در جوامع اسلامی را آزاد عنوان کرده و تنها در مواردی زنان را محدود کرده‌اند که مشارکت اجتماعی زنان منجر به فساد اخلاقی در جامعه شود.[۲۶]

مشارکت اجتماعی زنان در طول تاریخ[دیدگاه ۲۶]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت اجتماعی زنان در جوامع متفاوت و در طول تاریخ بر اساس شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی بوده است.[۲۷] زنان در دورهٔ باستان علی‌رغم محدودیت‌های موجود، در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نقشی فعال و گاه برجسته داشتند. در ایران باستان، زن از جایگاهی برابر با مرد برخوردار بود و حتی در ادارهٔ جامعه نقش داشته است، در حالی که در برخی جوامع دیگر مانند یونان محدودیت بیشتری بر زنان حاکم بود.[۲۸] در برخی تمدن‌ها مانند مصر، زنان از حقوق قانونی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار بودند. در قرون وسطی، تحت تأثیر ساختارهای مذهبی و سنتی، این محدودیت‌ها در اکثر جوامع تشدید شد.[۲۹]

با آغاز دورهٔ رنسانس و به‌ویژه عصر روشنگری، ایده‌های اولیهٔ برابری و حقوق فردی مطرح شد که زمینه‌ساز تحولات آینده شد. نقطهٔ عطف اصلی، انقلاب صنعتی بود که زنان را به‌صورت گسترده وارد نیروی کار و فضای عمومی کرد. این حضور، آگاهی اجتماعی آنان را افزایش داد و به شکل‌گیری اولین جنبش‌های سازمان‌یافته برای کسب حقوقی مانند حق رأی در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم منجر شد.[۳۰]

قرن بیستم دورهٔ دستاوردهای بزرگ بود؛ زنان در بسیاری از کشورها به حقوق سیاسی و دسترسی به آموزش عالی دست یافتند و نقش‌های اجتماعی و حرفه‌ای متنوعی را بر عهده گرفتند. امروزه، با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، تلاش برای دستیابی به برابری کامل در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان همچنان ادامه دارد.[۳۱]

مشارکت اجتماعی زنان پس از اسلام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اسلام مسئولیت و مشارکت اجتماعی زنان را به‌رسمیت شناخته است و مسئولیت زنان در قبال سرنوشت فردی و اجتماعی برابر با مردان معرفی شده ولی نحوهٔ ایفای آن متفاوت است.[۳۲] در اسلام، بیعت، مالکیت، مسئولیت و حضور سیاسی و اجتماعی زنان پذیرفته شده است.[۳۳] به‌همین دلیل زنان از دیرباز در تاریخ اسلام و ایران در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی حضور فعال داشته‌اند. الگوهای دینی و قرآنی مانند فاطمه زهرا، مریم، آسیه و خدیجه نمونه‌های برجسته‌ای از کنشگری و مقاومت اجتماعی زنان را ارائه می‌دهند که فارغ از زمان و مکان ارزشمند هستند. برخی از این نمونه‌ها که در قرآن کریم به‌عنوان مراجع الهام‌بخش مطرح شده‌اند، عبارتند از:

  1. آسیه، همسر فرعون: الگوی مقاومت در برابر ظلم؛ همسر فرعون[۳۴] با ایمان راسخ و پایداری در برابر ظلم استبدادی ایستاد[۳۵] و علی‌رغم فشارهای اجتماعی و سیاسی شدید، به خدا ایمان آورد و الگویی از مقاومت و پایداری شد.[۳۶]
  2. حضرت مریم: نماد زهد، تقوا و تربیت دینی؛ مریم با استواری ایمان و تقوا در برابر تبعیض‌ها و قضاوت‌های نادرست اجتماعی ایستادگی کرد،[۳۷] مسئولیت نگهداری از فرزندش را به عهده گرفت و الگویی از مقاومت در برابر هنجارهای نادرست شد.[۳۸]
  3. زنان مدینه: حامی و پشتیبان پیامبر اکرم؛ زنان مؤمن مدینه به تأثیر آموزه‌های اسلامی در حوزه‌های گوناگون کنشگری اجتماعی گروهی داشتند و تلاش کردند اسلام و پیامبر را یاری رسانند.[۳۹]
    اشاره قرآن به بیعت زنان با پیامبر در آیه ۱۲ سوره ممتحنه
  4. خدیجه: الگوی موفقیت اقتصادی و حمایت استراتژیک؛ خدیجه که زنی توانمند در عرصهٔ اقتصادی بود، با ثروت و مدیریت صحیح خود از اسلام حمایت کرد[۴۰] و نشان داد زنان می‌توانند هم‌زمان در خانه‌داری و کنشگری اجتماعی و اقتصادی موفق و تأثیرگذار باشند.[۴۱]

ویژگی‌های زنان کنشگر اجتماعی در اسلام[دیدگاه ۲۷]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگوهایی که قرآن کریم برای مشارکت فعال زنان در جامعه ارائه می‌دهد، دارای ویژگی‌های زیر هستند:

  • انگیزه و جرأت بیان دیدگاه‌ها؛ زنان تأثیرگذار مانند همسر فرعون که در برابر ظلم مقاومت کرد[۴۲] یا زنانی که پرسش‌های خود را مستقیماً با پیامبر اکرم در میان می‌گذاشتند، از جرات و انگیزهٔ لازم برای بیان نظرات و تجربیات خود برخوردار بودند. این ویژگی، زمینه‌ساز مشارکت فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی است.[۴۳]
  • مدیریت چالش‌ها و مقاومت؛ زنان مؤمن در برابر مخالفت‌ها و فشارهای اجتماعی استقامت می‌کنند. قرآن بر ضرورت صبر و ایستادگی در برابر دشواری‌ها تأکید دارد. این پیام برای زنان کنشگر اجتماعی، الگویی از تحمل و مدیریت چالش‌ها فراهم می‌کند تا با عزم راسخ در مسیر فعالیت‌های خود باقی بمانند.[۴۴]
  • پایداری در مسیر هدف؛ آموزه‌های قرآن، زنان کنشگر اجتماعی را ترغیب می‌کند که همانند حضرت مریم، مادر موسی، خواهر موسی و زن فرعون برای رسیدن به هدف خود شرایط دشوار را تحمل کنند؛ این تلاش‌ها در نهایت به شکوفایی شخصیت موسی و هدایت قومش منجر شد.[۴۵]

چالش‌های نظری کنشگری اجتماعی زنان در قرآن[دیدگاه ۲۸]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اشتغال زنان در کارخانه
اشتغال زنان در تولید
  • محدودیت‌های جنسیتی در کنشگری اجتماعی: برخی چنین می‌پندارند که آیهٔ ۳۴ سوره نساء و آیات مربوط به حجاب، به محدودیت زنان در فعالیت‌های اجتماعی اشاره دارند. در مقابل، صاحب‌نظران دیگری بیان می‌کنند که آیهٔ ۳۴ سورهٔ نساء به توزیع مسئولیت‌ها در خانواده اشاره دارد و نشان‌دهندهٔ برتری ذاتی مردان نیست.[۴۶] همچنین، قرآن بر برابری زن و مرد در حقوق بنیادین تأکید دارد.

از سوی دیگر، حجاب به‌عنوان ابزاری برای حفظ کرامت زنان در نظر گرفته می‌شود و هدف آن محدود کردن حضور اجتماعی نیست. سیرهٔ پیامبر اکرم نیز مشارکت اجتماعی زنان را تأیید می‌کند.[۴۷]

پرستاری زنان در بیمارستان صحرایی پادگان ابوذر
پرستاری زنان در بیمارستان صحرایی پادگان ابوذر حین جنگ ایران و عراق
  • عدم مشارکت زنان در امور سیاسی و رهبری: عده‌ای بر این باور هستند که قرآن حضور زنان در سیاست و رهبری را محدود کرده است؛ اما قرآن زنان را به‌طور مستقیم از مشارکت سیاسی منع نکرده و بر شایستگی افراد به‌عنوان معیار اصلی تأکید دارد. نمونه‌های تاریخی فراوانی از نقش‌آفرینی سیاسی زنان در اسلام، نظیر بیعت زنان با پیامبر، وجود دارد.[۴۸]

زنان در زمان جنگ نیز نقش مهمی ایفا کرده و با پرستاری از مجروحان و حمایت از پیامبر و یارانش، تأثیر بسزایی در گسترش ارزش‌های اسلامی و تقویت امنیت عاطفی جامعه داشتند.[۴۹]

آیات ۲۳ تا ۴۴ سورهٔ نمل بر صلاحیت و شایستگی ملکهٔ سبا تأکید دارند و نشان می‌دهند که او با هوش و درایت خود بر سرزمینش حکومت می‌کرد.[۵۰] قرآن با نقل سخنان او، نقش مثبت زنان در موقعیت‌های سیاسی را تأیید می‌کند.[۵۱]

  • ترجیح نقش خانه‌داری زنان: دیدگاهی وجود دارد که با تکیه بر آموزه‌های قرآن، نقش زنان را فقط به خانه‌داری محدود می‌داند؛ اما از منظر دیگر صاحب‌نظران، قرآن بر اهمیت فعالیت‌های اجتماعی زنان تأکید دارد و این دو نقش را در تضاد نمی‌داند. قرآن مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی را به‌طور متوازن به زن و مرد واگذار کرده است.[۵۲]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ Midgley, Community Participation, Social Development, 1989, P23.
  2. ↑ وینر و هانتینگتون، درک توسعهٔ سیاسی، 1379ش، ص16.
  3. ↑ محسنی تبریزی، بررسی زمینهٔ مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، 1369ش، ص108.
  4. ↑ Hanish, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005, P3.
  5. ↑ خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
  6. ↑ نصیری، تحلیل مفاهیم شخصیتی زنان، 1394ش، ص90.
  7. ↑ سوره آل‌عمران، آیه 35؛ سوره قصص، آیه 7؛ سوره توبه، آیة 100.
  8. ↑ شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص141.
  9. ↑ علی‌محمدی، اشتغال یا خانه‌داری کدام یک؟، 1387ش، ص65.
  10. ↑ شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص141.
  11. ↑ فاضلی بیارجمندی، نقش زنان شیعه در عصر امام علی، 1381ش، ص216.
  12. ↑ سوره نساء، آیه 1؛ سوره آل‌عمران، آیه 195؛ رضایی اصفهانی، پرسش‌ها و پاسخ‌های قرآنی، 1385ش، ج7، ص21.
  13. ↑ حسینی و ولایتی فاضل، «نقش زن در تحکیم نهاد خانواده از منظر قرآن و حدیث»، 1401ش، ص25.
  14. ↑ خامنه‌ای، نقش و رسالت زن، زن مسلمان و عرصه‌های حضور اجتماعی، 1392ش، ص99-100.
  15. ↑ خامنه‌ای، نقش و رسالت زن، زن مسلمان و عرصه‌های حضور اجتماعی، 1392ش، ص37.
  16. ↑ آگهی و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، 1396ش، ص25.
  17. ↑ نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.
  18. ↑ خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
  19. ↑ سالاری‌فر، نظام خانواده در اسلام، 1383ش، ص30.
  20. ↑ حقانی، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، 1397ش، ص65-66.
  21. ↑ نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص37.
  22. ↑ بروجردی، ارتباط فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی زنان و تأثیر مثبت این دو نقش بر یکدیگر، 1381ش، ص192-193.
  23. ↑ نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص57.
  24. ↑ نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.
  25. ↑ شادی‌طلب، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1382ش، ص88.
  26. ↑ عیوضی و کریمی، «مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکرد اسلامی»، 1390ش، شماره پیاپی 14، ص160-161.
  27. ↑ خامنه‌ای، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
  28. ↑ سنجری، «نقش زن در ادبیات کهن و اسطوره‌های ایرانی»، 1390ش، ص36-37.
  29. ↑ مارک، «زن در ایران باستان»، وب‌سایت worldhistory.
  30. ↑ کیخسروی، «رنسانس و تغییر بینش غرب به زن»، وب‌سایت حوزه خدیجه کبری اصفهان.
  31. ↑ «زنان در دهه‌های مختلف نقش‌آفرینی کرده و حضور خود را در اجتماع پایدار ساختند»، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
  32. ↑ خامنه‌ای، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
  33. ↑ سوره ممتحنه، آیهٔ ۱۲.
  34. ↑ سوره تحریم، آیه 11.
  35. ↑ قرائتی، تفسیر نور، 1383ش، ج10، ص140.
  36. ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1415ق، ج10، ص64.
  37. ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1415ق، ج3، ص232.
  38. ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، 1380ق، ج1، ص174.
  39. ↑ مقریزی، ، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، بی‌تا، ج1، ص162.
  40. ↑ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، 1363ش، ج14، ص256.
  41. ↑ مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج35، ص425؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، 1379ق، ج3، ص320.
  42. ↑ سوره تحریم، آیه 11.
  43. ↑ هیثمی، مجمع‌الزوائد، 1408ق، ج4، ص306.
  44. ↑ طباطبایی، تفسیرالمیزان، 1374، ج19، ص579.
  45. ↑ جوادی آملی، زن در آیینة جلال و جمال، 1387ش، ص119.
  46. ↑ حبیبی، شهلا، زن، فرهنگ اسلامی و توسعه، فصلنامة مجلس شورای اسلامی، 1372، ص89.
  47. ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، 1362ش، ص324.
  48. ↑ حلبی، سیره حلبی، بی‌تا، ج3، ص137.
  49. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج8، ص414.
  50. ↑ ابن‌حبیب البغدادی، المحبر، ، بی‌تا، ص367.
  51. ↑ سورة نمل، آیة 44.
  52. ↑ خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ص300.
دیدگاه‌های ارزیابان
  1. ↑ این مقاله در اوایل نگارش شده است. شاید در آن زمان مناسب بوده است ولی باتوجه به فضای موجود نیازمند بازنگاری عمیق و دقیق است. لطف کنید مقاله را بادقت بیشتر تکمیل کنید. منابع بیشتر و معتبر دیده شود و مقاله متناسب با سرمایه های شناختی ویکی بازنگاری کامل شود.
  2. ↑ مطالب ذیل این عنوان همه اش مربوط به تعریف نیست. قسمت های ان مربوط به اهمیت و جایگاه است. یکبار دقیق خوانده شود.
  3. ↑ به نظرم مسولیت پذیری غیر از مشارک است
  4. ↑ مسولیت پذیری غیر از مشارکت است
  5. ↑ کمترین میانگین مربوط به کدام جامعه است؟ در ایران که به نظرم این قسمت بالا است. منبع؟
  6. ↑ این دسته بندی یک دسته بندی دقیق نیست. موارد تداخل دارد. برخی موارد براساس نوع مشارکت و برخی مورد براساس سطح مشارکت دسته بندی شده است. مثل مشارکت محلی. می تواند یک مشارکت هم محلی باشد و هم حمایتی و هم مدنی؟ منبع هم منبع متقن و به روز نیست. لذا این قسمت نیاز به بازنگری دارد
  7. ↑ منبع بیشتر دیده شود
  8. ↑ نه لزوما. ممکن است زنان مشارکت داشته باشد ولی بی عدالتی هم باشد.
  9. ↑ نه لزوما
  10. ↑ به نظرم این چهار گزینه نیازمند بازنگاری جدی است
  11. ↑ این دو هم مربوط به فیزیک و جسم است
  12. ↑ این روانی است نه خانوادگی
  13. ↑ این جمله خود مشارکت نیست؟
  14. ↑ موانع در این قسمت همش خانوادگی نیست. متن خیلی آشفته است. لطفا یک بار بادقت مرور کنید
  15. ↑ این قسمت هم نیازمند بازنگری است. تمام موارد فردی نیست.
  16. ↑ تولید مثل مشارکت اجتماعی نیست؟ این کار نقش اساسی در بقای یک جامعه دارد. مشکل این است که این مقاله درک درست از مشارکت اجتماعی ندارد.
  17. ↑ چون تعریف روشن از مشارکت اجتماعی نشده است، مقاله سردرگم است. اگر فعالیت های چون تربیت فرزند و کارهای درون خانه را جزو مشارکت اجتماعی غیر مستقیم زنان قبول کنیم زنان سبک زندگی اسلامی نقش بالایی در مشارکت اجتماعی دارد.
  18. ↑ جایگاه این مطلب شاید بعد از تعریف و انواع باشد
  19. ↑ این گزاره ب مطالب قبلی کاملا غیریت دارد و باید براساس آن موارد بالا بازنگاری شود
  20. ↑ نوعی مطالب اینجا با نوع مطالب ذیل عنوان اهمیت و جایگاه مشارکت ... تفاوت ندارد
  21. ↑ این گزاره را غربی ها مطرح می کنند و مقصودشان از مشارکت هم همان کار در بیرون از خانه است
  22. ↑ این عنوان هم خیلی کلی است و شامل تمام موارد قبل و بعد از خود میشود
  23. ↑ این عنوان دقیقا معادل همان عنوان مزایای مشارکت اجتماعی زنان ست
  24. ↑ این قسمت هم نیازمند بازنگاری است
  25. ↑ مطالب طولانی را به هیدینگ تبدیل کنید
  26. ↑ جای این بحث اینجا نیست. در اوایل مقاله بیاید
  27. ↑ این قسمت هم در اوایل بیاید
  28. ↑ این بحث هم در اوایل بیاید و مباحث نظری دیگر هم مظرح شود بهتر خواهد بود.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
* قرآن کریم.
  • آشتیانی، زهره، مشکلات اجتماعی زنان، روزنامهٔ یاس نو، شمارهٔ ۱۸۵، ۱۳۸۲ش.
  • آگهی، حسین و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، مجلهٔ راهبردهای توسعهٔ روستایی، دوره ۴، شماره ۱، شماره پیاپی ۱۳، ۱۳۹۶ش.
  • آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۲ش.
  • ابن‌حبیب البغدادی، محمد، المحبر، بیروت، دارالآفاق الجدیدة، بی‌تا.
  • ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
  • ابن‌شهرآشوب‏، محمد بن علی، المناقب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق‏.
  • بروجردی، اشرف، ارتباط فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی زنان و تأثیر مثبت این دو نقش بر یکدیگر، زنان؛ مشارکت و برنامه‌ریزی برای توسعهٔ پایدار۲، مرکز امور زنان، ۱۳۸۱ش.
  • پیران، پرویز، «مبانی مفهومی مشارکت زنان روستایی»، گردهمایی زنان، مشارکت کشاورزی ۱۴۰۰، تهران، مؤسسهٔ پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت کشاورزی، ۱۳۷۶ش.
  • «پیشرفت‌های مهم زنان بعد از انقلاب در ۷ حوزه»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: ۳۰ مهر ۱۴۰۱ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، زن در آئینة جلال و جمال، قم، اسراء، ۱۳۸۷ش.
  • حبیبی، شهلا، زن، فرهنگ اسلامی و توسعه، فصلنامة مجلس شورای اسلامی، اتهران، شماره اول، سال اول پاییز ۱۳۷۲ش.
  • حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی‌عشری، تهران، میقات، ۱۳۶۳ش.
  • حقانی، ریحانه، «مطالعهٔ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، فصلنامهٔ علمی- تخصیی مطالعات قرآنی نامه جامعه، دوره ۵، شماره ۱۲۷، شماره پیاپی ۱۲۷، ۱۳۹۷ش.
  • حلبی، علی بن ابراهیم، سیره حلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: ۱۴ دی ۱۴۰۱ش.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: ۲۰ اسفند ۱۳۷۵ش.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگزاری: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۶ش.
  • خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
  • «زنان ایرانی پس از انقلاب؛ عزت مادرانه، پیشرفت اجتماعی- سیاسی و کرامت انسانی»، وب‌سایت ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بارگذاری: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.
  • رضایی اصفهانی، محمدعلی، پرسش‌ها و پاسخ‌های قرآنی، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۵ش.
  • «زنان در دهه‌های مختلف نقش‌آفرینی کرده و حضور خود را در اجتماع پایدار ساختند»، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۴ بهمن ۱۳۹۵ش.
  • سالاری‌فر، محمدرضا، نظام خانواده در اسلام، چ۱، قم، سنابل، ۱۳۸۳ش.
  • سنجری، سیده سعیده، «نقش زن در ادبیات کهن و اسطوره‌های ایرانی»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال دوم، شماره ۷، ۱۳۹۰ش.
  • شادی‌طلب، ژاله، «مشارکت اجتماعی زنان»، پژوهش زنان، دوره ۱، سال ۳، شماره ۷، ۱۳۸۲ش.
  • شادی‌طلب، ژاله و کمالی، افسانه، «مشارکت اجتماعی زنان»، نشریهٔ زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره ۱، شماره ۴، ۱۳۸۱ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
  • عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعة العلمیة، ۱۳۸۰ق.
  • عیوضی، محمدرحیم و کریمی، غلامرضا، «مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکرد اسلامی»، مجلهٔ دانش سیاسی، سال ۷، شماره ۲، شماره پیاپی ۱۴، ۱۳۹۰ش.
  • قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
  • قریشی، فردین و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی زنان بالای ۲۰ سال شهر تبریز» جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۱ش.
  • کیخسروی، فاطمه، «رنسانس و تغییر بینش غرب به زن»، وب‌سایت حوزه خدیجه کبری اصفهان، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۱ش.
  • مارک، جاشوا، «زن در ایران باستان»، وب‌سایت worldhistory، تاریخ درج مطلب: ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰م.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • محسنی تبریزی، علیرضا، بررسی زمینهٔ مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، تهران، معاونت ترویج و مشارکت مردمی وزارت جهاد سازندگی، ۱۳۶۹ش.
  • مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، بی‌جا، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
  • نیک‌بین صداقتی، فاطمه و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، مجلهٔ زن و مطالعات خانواده، سال۵، شماره ۱۸، ۱۳۹۱ش.
  • نصیری، مریم، تحلیل مفاهیم شخصیتی زنان، قم، نشرهاجر، چاپ دوم، ۱۳۹۴ش.
  • وینر، مایرون و هانتینگتون، ساموئل، درک توسعهٔ سیاسی، ترجمهٔ پژوهشکدهٔ مطالعات راهبردی، تهران، مؤسسهٔ پژوهشکده، ۱۳۷۹ش.
  • هیثمی، نورالدین، مجمع‌الزوائد، بیروت، دارالکتب العلمبه، ۱۱۴۰۸ق.
  • Hanish, marhus, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005.
  • Midgley, James, Anthony Hall, Margaret Hardiman, and Dhanpaul Narine, Community Participation, Social Development, and the State, London, UK: Methuen, 1989.
  • Momsen, J.H, Woment and Development in the Third World, Londan: Routledge, Coorporation, Basie Books, 1991.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:مشارکت_اجتماعی_زن&oldid=39543»