پیش‌نویس:جمادی الثانی

جمادی‌الثانی؛ ششمین ماه از ماه‌های تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.

جمادی‌الثانی یا جمادی‌الآخر، ششمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماه‌های جمادی‌الاول و رجب قرار گرفته است. به‌دلیل وجود برخی مناسبت‌های مذهبی همچون ولادت و شهادت فاطمهٔ زهرا، این ماه از اهمیت خاصی نزد شیعیان برخوردار است.

واژه‌شناسی و نام‌گذاری

جمادی، از ریشهٔ «ج‌م‌د» به‌معنای خشکی انجماد و سرمای سخت است. ماه‌های جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی، از جمله ماه‌های جفتی هستند.

از آن‌جا که نام‌گذاری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی در فصل سرما و یخبندان بوده و آب در این ماه‌ها منجمد می‌شده، آنها را «جمادی» نامیده‌اند و نیز چون ششمین ماه از سال قمری است، برخی به آن جمادی سته می‌گویند.

ماه جمادی‌الثانی قبل از اسلام

در دوران جاهلیت مدت روزهای این ماه، سی روز بوده که بعد از اسلام مثل دیگر ماه‌های قمری، بر اساس رؤیت هلال ۲۹ یا ۳۰ روز تعیین می‌شود.

تقدیم و تأخیر ماه‌ها بر یکدیگر از دیگر آداب‌ورسوم عصر جاهلیت بوده است. آنها دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را قبل از رجب قرار داده و به‌دلیل حرام بودن جنگ در ماه رجب، در دو ماه جمادی تلاش می‌کردند که انتقام خود را از دشمن بگیرند.

وقایع تاریخی ماه جمادی‌الثانی

در ماه جمادی‌الثانی رویدادهای زیر واقع شده است:

شهادت فاطمهٔ زهرا (۳ جمادی‌الثانی ۱۱ق)

ولادت فاطمهٔ زهرا (۲۰ جمادی‌الثانی ۲ یا ۵ بعثت)

ماه جمادی‌الثانی در فرهنگ شیعیان

در تقویم اسلامی، روز سوم این ماه مصادف با شهادت فاطمهٔ زهرا است. شیعیان و هیئت‌های مذهبی در کشورهای مختلف جهان، هر ساله در این شبانه‌روز، عزاداری می‌کنند. شیعیان عراقی در شهرهای مختلف عراق از جمله نجف و کربلا، با برگزاری مجالس سوگواری، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی موکب و پذیرایی از عزاداران حضرت زهرا، یاد او را گرامی می‌دارند. سوم جمادی‌الثانی (سالروز شهادت فاطمه زهرا)، در ایران تعطیل رسمی است. مردم و هیئت‌های مذهبی در سراسر ایران با نصب پرچم‌های سیاه بر درب منازل و خیابان‌ها، سیاه‌پوش کردن حرم امامان و امام زادگان، مساجد و اماکن متبرکه و نیز با برپایی مراسم سخنرانی، روضه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی برای حضرت زهرا عزاداری می‌کنند. بیستم جمادی‌الثانی، سالروز ولادت فاطمهٔ زهرا از دیگر مناسبت‌های مذهبی در این ماه است. شیعیان در سراسر جهان همچون افغانستان، پاکستان، ترکیه، سوریه، لبنان، ترکمنستان، شهرهای نجف و کربلا در عراق و سراسر ایران این روز را با برگزاری مراسم‌های متنوع همچون آذین‌بندی حرم امامان، امام‌زادگان در عراق و ایران، چراغانی کردن اماکن مذهبی، اجرای سرود، مولودی‌خوانی، شعرخوانی، سخنرانی، پخش شربت و شیرینی، جشن می‌گیرند.

در ایران، روز ولادت فاطمه زهرا را به‌عنوان «روز زن» نام‌گذاری کرده‌اند. در این روز، سخنرانان، کارشناسان و گویندگان صداوسیما، با بیان مقام و منزلت زن و مادر در اسلام، نقش تربیتی آنها را در جامعه و خانواده مورد توجه قرار می‌دهند. همچنین، همسران و فرزندان به‌پاس زحمات و تلاش‌های زنان و مادران خود، با اهدای گل و هدایا مقام آنها را گرامی داشته و از زحمات آنها تجلیل و قدردانی می‌کنند.

اعمال عبادی ماه جمادی‌الثانی

از جمله اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی، خواندن دعای «اللّهُمَّ یا اللَّهُ أَنْتَ الدّائِمُ الْقائِمُ، یا اللَّهُ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، یا اللَّهُ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْلی» در روز اول،‏ عزاداری و خواندن زیارت‌نامهٔ فاطمهٔ زهرا در روز سوم جمادی‌الثانی، روزه گرفتن، خیرات کردن و صدقه دادن در روز بیستم این ماه هستند. خواندن چهار رکعت نماز همراه با صلوات و دعاهایی که برای آن ذکر شده از دیگر اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی است.

ماه جمادی‌الثانی در ادبیات فارسی

در ادبیات و اشعار فارسی، شاعران فارسی‌زبان همچون فرخی سیستانی و منوچهری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را در اشعار خود به‌کار برده‌اند؛ برای مثال، فرخی سیستانی در ضمن قصیدهٔ خود می‌گوید: الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق منوچهری در ضمن اشعار خود چین می‌سراید: الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق

منابع

• «برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمهٔ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا، تاریخ درج: ۲۸ دی ۱۳۹۹ش.
• «برنامه‌های هفتهٔ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج: ۲۸ دی ۱۴۰۰ش.
• «جشن میلاد حضرت فاطمهٔ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: ۱۹ اسفند ۱۳۹۶ش.
• «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز، تاریخ درج: ۱۹ اسفند ۱۳۹۶ش.
• حائری، مهدی، دائرةالمعارف تشیع، تهران، نشر سعید محبی، چ۴، ۱۳۸۶ش.
• دهخدا، «جمادی»، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
• زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، ۱۳۸۶ش.
• سید بن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال‌الأعمال، قم، دفتر تبلیغات اسلامی‏، چ۱، ۱۳۷۶ش.
• عبداللهی، رضا، «جمادی»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
• «عزاداری شهادت حضرت زهرا در سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر، تاریخ درج: ۱۶ دی ۱۴۰۰ش.
• فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارهٔ ۹، در مدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲ اسفند ۱۴۰۱ش.
• قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش.
• «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرا در کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: ۲۳ بهمن ۱۳۹۷ش.
• محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامهٔ آل محمد، قم، ناصر، چ۱۴، ۱۳۷۹ش.
• منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره ۱۰، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ اسفند ۱۴۰۱ش.