پرش به محتوا

پیش‌نویس:جمادی الثانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
imported>غلامرضا حسنی ارزگانی
imported>شاهرودی
 
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''جمادی‌الثانی؛''' ششمین ماه از ماه‌های تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.
'''جمادی‌الثانی؛''' ششمین ماه از ماه‌های تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.


جمادی‌الثانی یا جمادی‌الآخر، ششمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماه‌های جمادی‌الاول و رجب قرار گرفته است. به‌دلیل وجود برخی مناسبت‌های مذهبی همچون ولادت و شهادت فاطمۀ زهرا، این ماه از اهمیت خاصی نزد شیعیان برخوردار است.
جمادی‌الثانی یا جمادی‌الآخر، ششمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماه‌های [[جمادی‌الاول]] و [[رجب]] قرار گرفته است. به‌دلیل وجود برخی مناسبت‌های مذهبی همچون ولادت و شهادت [[فاطمه زهرا|فاطمهٔ زهرا]]، این ماه از اهمیت خاصی نزد [[شیعیان]] برخوردار است.
==واژه‌شناسی و نام‌گذاری==
 
جمادی، از ریشۀ «ج‌م‌د» به‌معنای خشکی<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C دهخدا، «جمادی»، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> انجماد و سرمای سخت است. ماه‌های جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی، از جمله ماه‌های جفتی هستند.<ref> [https://rch.ac.ir/article/Details/9850 عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref>
== واژه‌شناسی و نام‌گذاری ==
از آن‌جا که نام‌گذاری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی در فصل سرما و یخبندان بوده و آب در این ماه‌ها منجمد می‌شده، آنها را «جمادی»   نامیده‌اند<ref>حائری، «جمادی»، دایرة‌المعارف تشیع، 1386ش، ج5، ص423؛ [https://rch.ac.ir/article/Details/9850 عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> و نیز چون ششمین ماه از سال قمری است، برخی به آن جمادی سته می‌گویند.<ref> [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C دهخدا، «جمادی»، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
جمادی، از ریشهٔ «ج‌م‌د» به‌معنای خشکی<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/جمادی دهخدا، «جمادی»، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> انجماد و سرمای سخت است. ماه‌های [[جمادی‌الاول]] و جمادی‌الثانی، از جمله ماه‌های جفتی هستند.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/9850 عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref>
==ماه جمادی‌الثانی قبل از اسلام==
 
در دوران جاهلیت مدت روزهای این ماه، سی روز بوده که بعد از اسلام مثل دیگر ماه‌های قمری، بر اساس رؤیت هلال 29 و یا 30 روز تعیین می‌شود.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/9850 عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref>
از آن‌جا که نام‌گذاری دو ماه [[جمادی‌الاول]] و جمادی‌الثانی در فصل سرما و یخبندان بوده و آب در این ماه‌ها منجمد می‌شده، آنها را «جمادی» نامیده‌اند<ref>حائری، «جمادی»، دایرةالمعارف تشیع، 1386ش، ج5، ص423؛ [https://rch.ac.ir/article/Details/9850 عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> و نیز چون ششمین ماه از سال قمری است، برخی به آن جمادی سته می‌گویند.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/جمادی دهخدا، «جمادی»، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
تقدیم ‌و تأخیر ماه‌ها بر یکدیگر از دیگر آداب‌ورسوم عصر جاهلیت بوده است. آنها دو ماه‌ جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را قبل از رجب قرار داده و به‌دلیل حرام بودن جنگ در ماه رجب، در دو ماه جمادی تلاش می‌کردند که انتقام خود را از دشمن بگیرند.<ref>حائری، «جمادی»، دایرة‌المعارف تشیع، 1386ش، ج5، ص423.</ref>
 
==وقایع تاریخی ماه جمادی‌الثانی==
== ماه جمادی‌الثانی قبل از اسلام ==
در دوران جاهلیت مدت روزهای این ماه، سی روز بوده که بعد از [[اسلام]] مثل دیگر ماه‌های قمری، بر اساس رؤیت هلال ۲۹ یا ۳۰ روز تعیین می‌شود.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/9850 عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref>
 
تقدیم و تأخیر ماه‌ها بر یکدیگر از دیگر آداب‌ورسوم عصر جاهلیت بوده است. آنها دو ماه [[جمادی‌الاول]] و جمادی‌الثانی را قبل از [[رجب]] قرار داده و به‌دلیل حرام بودن جنگ در ماه رجب، در دو ماه جمادی تلاش می‌کردند که انتقام خود را از دشمن بگیرند.<ref>حائری، «جمادی»، دایرةالمعارف تشیع، 1386ش، ج5، ص423.</ref>
 
== وقایع تاریخی ماه جمادی‌الثانی ==
در ماه جمادی‌الثانی رویدادهای زیر واقع شده است:
در ماه جمادی‌الثانی رویدادهای زیر واقع شده است:


شهادت فاطمۀ زهرا (3 جمادی‌الثانی 11ق)<ref> قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی»؛ اشتهاردی، سوگنامۀ آل محمد، 1379ش، ص25.</ref>
شهادت [[فاطمه زهرا|فاطمهٔ زهرا]] (۳ جمادی‌الثانی ۱۱ق)<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی»؛ اشتهاردی، سوگنامهٔ آل محمد، 1379ش، ص25.</ref>


ولادت فاطمۀ زهرا (20 جمادی‌الثانی 2 یا 5 بعثت)<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی».</ref>
ولادت [[فاطمه زهرا|فاطمهٔ زهرا]] (۲۰ جمادی‌الثانی ۲ یا ۵ بعثت)<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی».</ref>


==ماه جمادی‌الثانی در فرهنگ شیعیان==
== ماه جمادی‌الثانی در فرهنگ شیعیان ==
در تقویم اسلامی، روز سوم این ماه مصادف با شهادت فاطمۀ زهرا است. شیعیان و هیئت‌های مذهبی در کشورهای مختلف جهان، هر ساله در این شبانه‌روز، عزاداری می‌کنند.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/480310/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7-%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81 «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرادر کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref> شیعیان عراقی در شهرهای مختلف عراق از جمله نجف و کربلا، با برگزاری مجالس سوگواری، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی موکب‌ و پذیرایی از عزاداران حضرت زهرا، یاد او را گرامی می‌دارند.<ref>«[https://iqna.ir/fa/news/3948278/%D8%A8%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7-%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%AC%D9%81-%D9%88-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا.]</ref>
در تقویم اسلامی، روز سوم این ماه مصادف با شهادت [[فاطمه زهرا|فاطمهٔ زهرا]] است. شیعیان و هیئت‌های مذهبی در کشورهای مختلف جهان، هر ساله در این شبانه‌روز، عزاداری می‌کنند.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/480310/گزارشی-از-عزاداری-شهادت-حضرت-زهرا-س-در-کشورهای-مختلف «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرادر کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref> [[شیعیان]] عراقی در شهرهای مختلف [[عراق]] از جمله [[نجف]] و [[کربلا]]، با برگزاری مجالس سوگواری، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی موکب و پذیرایی از عزاداران [[حضرت زهرا]]، یاد او را گرامی می‌دارند.<ref>«[https://iqna.ir/fa/news/3948278/برپایی-آیین-سالروز-شهادت-حضرت-فاطمه-زهرا-س-در-نجف-و-کربلا-عکس برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا.]</ref>
سوم جمادی‌الثانی (سالروز شهادت فاطمه زهرا)، در ایران تعطیل رسمی است. مردم و هیئت‌های مذهبی در سراسر ایران با نصب پرچم‌های سیاه بر درب منازل و خیابان‌ها، سیاه‌پوش کردن حرم امامان و امام زادگان، مساجد و اماکن متبرکه و نیز با برپایی مراسم سخنرانی، روضه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی برای حضرت زهرا عزاداری می‌کنند.<ref>«[https://sahebkhabar.ir/news/51821353/%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7-%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 عزاداری شهادت حضرت زهرادر سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر.]</ref>
سوم جمادی‌الثانی (سالروز شهادت [[فاطمه زهرا]])، در ایران تعطیل رسمی است. مردم و هیئت‌های مذهبی در سراسر [[ایران]] با نصب پرچم‌های سیاه بر درب منازل و خیابان‌ها، سیاه‌پوش کردن حرم امامان و امام زادگان، مساجد و اماکن متبرکه و نیز با برپایی مراسم سخنرانی، [[روضه‌خوانی]]، [[سینه‌زنی]] و [[زنجیرزنی]] برای [[حضرت زهرا]] عزاداری می‌کنند.<ref>«[https://sahebkhabar.ir/news/51821353/عکس-عزاداری-شهادت-حضرت-زهرا-س-در-سراسر-ایران عزاداری شهادت حضرت زهرادر سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر.]</ref>
بیستم جمادی‌الثانی، سالروز ولادت فاطمۀ زهرا از دیگر مناسبت‌های مذهبی در این ماه است. شیعیان در سراسر جهان همچون افغانستان، پاکستان، ترکیه، سوریه، لبنان، ترکمنستان،<ref> [https://www.hawzahnews.com/news/443349/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7-%D8%B3-%D8%AF%D8%B1%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF «جشن میلاد حضرت فاطمۀ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزرای رسمی حوزه.]</ref> شهرهای نجف و کربلا در عراق و سراسر ایران این روز را با برگزاری مراسم‌های متنوع همچون آذین‌بندی حرم امامان، امام‌زادگان در عراق و ایران، چراغانی کردن اماکن مذهبی، اجرای سرود، مولودی‌خوانی، شعرخوانی، سخنرانی، پخش شربت و شیرینی، جشن می‌گیرند.<ref>[https://www.shia-news.com/fa/news/159488/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7-%D9%88-%D9%86%D8%AC%D9%81 «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز.]</ref>
بیستم جمادی‌الثانی، سالروز ولادت [[فاطمه زهرا|فاطمهٔ زهرا]] از دیگر مناسبت‌های مذهبی در این ماه است. [[شیعیان]] در سراسر جهان همچون [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[ترکیه]]، [[سوریه]]، لبنان، [[ترکمنستان]]،<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/443349/جشن-میلاد-حضرت-فاطمه-زهرا-س-درکشورهای-مختلف-جهان-برگزار-شد «جشن میلاد حضرت فاطمۀ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزرای رسمی حوزه.]</ref> شهرهای [[نجف]] و [[کربلا]] در [[عراق]] و سراسر [[ایران]] این روز را با برگزاری مراسم‌های متنوع همچون آذین‌بندی حرم امامان، امام‌زادگان در عراق و ایران، چراغانی کردن اماکن مذهبی، اجرای سرود، مولودی‌خوانی، شعرخوانی، سخنرانی، پخش شربت و شیرینی، جشن می‌گیرند.<ref>[https://www.shia-news.com/fa/news/159488/جشن-ولادت-حضرت-زهراس-در-شهرهای-کربلا-و-نجف «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز.]</ref>
در ایران، روز ولادت فاطمه زهرا را به‌عنوان «روز زن» نام‌گذاری کرده‌اند. در این روز، سخنرانان، کارشناسان و گویندگان صداوسیما، با بیان مقام و منزلت زن و مادر در اسلام، نقش تربیتی آنها را در جامعه و خانواده مورد توجه قرار می‌دهند. همچنین، همسران و فرزندان به‌پاس زحمات و تلاش‌های زنان و مادران خود، با اهدای گل و هدایا مقام آنها را گرامی داشته و از زحمات آنها تجلیل و قدردانی می‌کنند.<ref> [http://shabestan.ir/detail/News/1138874 «برنامه‌های هفتۀ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان.]</ref>
 
==اعمال عبادی ماه جمادی‌الثانی==
در [[ایران]]، روز ولادت [[فاطمه زهرا]] را به‌عنوان «روز زن» نام‌گذاری کرده‌اند. در این روز، سخنرانان، کارشناسان و گویندگان صداوسیما، با بیان مقام و منزلت زن و مادر در [[اسلام]]، نقش تربیتی آنها را در جامعه و [[خانواده]] مورد توجه قرار می‌دهند. همچنین، همسران و فرزندان به‌پاس زحمات و تلاش‌های زنان و مادران خود، با اهدای گل و هدایا مقام آنها را گرامی داشته و از زحمات آنها تجلیل و قدردانی می‌کنند.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1138874 «برنامه‌های هفتۀ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان.]</ref>
از جمله اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی، خواندن دعای «اللّهُمَّ يا اللَّهُ أَنْتَ‏ الدّائِمُ الْقائِمُ، يا اللَّهُ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ، يا اللَّهُ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْأَعْلى» در   روز اول،<ref>سید بن‌طاووس، الإقبال بالأعمال، 1376ش، ج3، ص157.</ref>‏ عزاداری و خواندن زیارت‌نامۀ فاطمۀ زهرا در روز سوم جمادی‌الثانی، روزه گرفتن، خیرات کردن و صدقه دادن در روز بیستم این ماه هستند. خواندن چهار رکعت نماز همراه با صلوات و دعاهایی که برای آن ذکر شده از دیگر اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی است.<ref> قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی».</ref>
 
==ماه جمادی‌الثانی در ادبیات فارسی==
== اعمال عبادی ماه جمادی‌الثانی ==
در ادبیات و اشعار فارسی،‌ شاعران فارسی‌زبان همچون فرخی سیستانی و منوچهری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را در اشعار خود به‌کار برده‌اند؛ برای مثال، فرخی سیستانی در ضمن قصیدۀ خود می‌گوید:<ref>[https://ganjoor.net/farrokhi/divanf/ghasidefk/sh9 فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارۀ 9، درمدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور.]</ref>
از جمله اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی، خواندن دعای «اللّهُمَّ یا اللَّهُ أَنْتَ الدّائِمُ الْقائِمُ، یا اللَّهُ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، یا اللَّهُ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْلی» در روز اول،<ref>سید بن‌طاووس، الإقبال بالأعمال، 1376ش، ج3، ص157.</ref>‏ عزاداری و خواندن زیارت‌نامهٔ فاطمهٔ زهرا در روز سوم جمادی‌الثانی، [[روزه]] گرفتن، خیرات کردن و [[صدقه]] دادن در روز بیستم این ماه هستند. خواندن چهار رکعت نماز همراه با [[صلوات]] و دعاهایی که برای آن ذکر شده از دیگر اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی است.<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی».</ref>
 
== ماه جمادی‌الثانی در ادبیات فارسی ==
در ادبیات و اشعار فارسی، شاعران فارسی‌زبان همچون فرخی سیستانی و منوچهری دو ماه [[جمادی‌الاول]] و جمادی‌الثانی را در اشعار خود به‌کار برده‌اند؛ برای مثال، فرخی سیستانی در ضمن قصیدهٔ خود می‌گوید:<ref>[https://ganjoor.net/farrokhi/divanf/ghasidefk/sh9 فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارۀ 9، درمدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب| همیشه تا دو جمادی بود پس دو ربیع | بود پی دو جمادی رونده ماه رجب }}
{{ب| همیشه تا دو جمادی بود پس دو ربیع | بود پی دو جمادی رونده ماه رجب}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
منوچهری در ضمن اشعار خود چین می‌سراید:<ref>[https://ganjoor.net/manoochehri/divanm/mosammatm/sh10 منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره 10، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور.]</ref>
منوچهری در ضمن اشعار خود چین می‌سراید:<ref>[https://ganjoor.net/manoochehri/divanm/mosammatm/sh10 منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره 10، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب| پنج شش ماه زمستانی نگشاد درش | دو ربیع و دو جمادی و تمام رجبی }}
{{ب| پنج شش ماه زمستانی نگشاد درش | دو ربیع و دو جمادی و تمام رجبی}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==پانویس==
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
* «برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا، تاریخ درج: 28دی 1399ش.
* «برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمهٔ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا، تاریخ درج: ۲۸ دی ۱۳۹۹ش.
* «برنامه‌های هفتۀ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج: 28 دی 1400ش.
* «برنامه‌های هفتهٔ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج: ۲۸ دی ۱۴۰۰ش.
* «جشن میلاد حضرت فاطمۀ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: 19 اسفند 1396ش.
* «جشن میلاد حضرت فاطمهٔ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: ۱۹ اسفند ۱۳۹۶ش.
* «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز، تاریخ درج: 19 اسفند 1396ش.
* «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز، تاریخ درج: ۱۹ اسفند ۱۳۹۶ش.
* حائری، مهدی، دائرة‌المعارف تشیع، تهران، نشر سعید محبی، چ4، 1386ش.
* حائری، مهدی، دائرةالمعارف تشیع، تهران، نشر سعید محبی، چ۴، ۱۳۸۶ش.
* دهخدا، «جمادی»، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 اسفند 1401ش.
* دهخدا، «جمادی»، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
* زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، 1386ش.
* زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، ۱۳۸۶ش.
* سید بن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال‌الأعمال، قم، دفتر تبلیغات اسلامی‏، چ1، 1376ش.
* سید بن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال‌الأعمال، قم، دفتر تبلیغات اسلامی‏، چ۱، ۱۳۷۶ش.
* عبداللهی، رضا، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ بازدید: 1 اسفند 1401ش.
* عبداللهی، رضا، «جمادی»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
* «عزاداری شهادت حضرت زهرا در سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر، تاریخ درج: 16دی 1400ش.
* «عزاداری شهادت حضرت زهرا در سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر، تاریخ درج: ۱۶ دی ۱۴۰۰ش.
* فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارۀ 9، در مدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 2 اسفند 1401ش.
* فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارهٔ ۹، در مدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲ اسفند ۱۴۰۱ش.
* قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ5، 1370ش.
* قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش.
* «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرا در کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: 23 بهمن 1397ش.
* «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرا در کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: ۲۳ بهمن ۱۳۹۷ش.
* محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامۀ آل محمد، قم، ناصر، چ14، 1379ش.
* محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامهٔ آل محمد، قم، ناصر، چ۱۴، ۱۳۷۹ش.
* منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره 10، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 7 اسفند 1401ش.
* منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره ۱۰، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ اسفند ۱۴۰۱ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
 
{{زمان-افقی}}
 
[[رده:ماه‌ها]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۴۲

جمادی‌الثانی؛ ششمین ماه از ماه‌های تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.

جمادی‌الثانی یا جمادی‌الآخر، ششمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماه‌های جمادی‌الاول و رجب قرار گرفته است. به‌دلیل وجود برخی مناسبت‌های مذهبی همچون ولادت و شهادت فاطمهٔ زهرا، این ماه از اهمیت خاصی نزد شیعیان برخوردار است.

واژه‌شناسی و نام‌گذاری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جمادی، از ریشهٔ «ج‌م‌د» به‌معنای خشکی[۱] انجماد و سرمای سخت است. ماه‌های جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی، از جمله ماه‌های جفتی هستند.[۲]

از آن‌جا که نام‌گذاری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی در فصل سرما و یخبندان بوده و آب در این ماه‌ها منجمد می‌شده، آنها را «جمادی» نامیده‌اند[۳] و نیز چون ششمین ماه از سال قمری است، برخی به آن جمادی سته می‌گویند.[۴]

ماه جمادی‌الثانی قبل از اسلام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوران جاهلیت مدت روزهای این ماه، سی روز بوده که بعد از اسلام مثل دیگر ماه‌های قمری، بر اساس رؤیت هلال ۲۹ یا ۳۰ روز تعیین می‌شود.[۵]

تقدیم و تأخیر ماه‌ها بر یکدیگر از دیگر آداب‌ورسوم عصر جاهلیت بوده است. آنها دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را قبل از رجب قرار داده و به‌دلیل حرام بودن جنگ در ماه رجب، در دو ماه جمادی تلاش می‌کردند که انتقام خود را از دشمن بگیرند.[۶]

وقایع تاریخی ماه جمادی‌الثانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ماه جمادی‌الثانی رویدادهای زیر واقع شده است:

شهادت فاطمهٔ زهرا (۳ جمادی‌الثانی ۱۱ق)[۷]

ولادت فاطمهٔ زهرا (۲۰ جمادی‌الثانی ۲ یا ۵ بعثت)[۸]

ماه جمادی‌الثانی در فرهنگ شیعیان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در تقویم اسلامی، روز سوم این ماه مصادف با شهادت فاطمهٔ زهرا است. شیعیان و هیئت‌های مذهبی در کشورهای مختلف جهان، هر ساله در این شبانه‌روز، عزاداری می‌کنند.[۹] شیعیان عراقی در شهرهای مختلف عراق از جمله نجف و کربلا، با برگزاری مجالس سوگواری، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی موکب و پذیرایی از عزاداران حضرت زهرا، یاد او را گرامی می‌دارند.[۱۰] سوم جمادی‌الثانی (سالروز شهادت فاطمه زهرا)، در ایران تعطیل رسمی است. مردم و هیئت‌های مذهبی در سراسر ایران با نصب پرچم‌های سیاه بر درب منازل و خیابان‌ها، سیاه‌پوش کردن حرم امامان و امام زادگان، مساجد و اماکن متبرکه و نیز با برپایی مراسم سخنرانی، روضه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی برای حضرت زهرا عزاداری می‌کنند.[۱۱] بیستم جمادی‌الثانی، سالروز ولادت فاطمهٔ زهرا از دیگر مناسبت‌های مذهبی در این ماه است. شیعیان در سراسر جهان همچون افغانستان، پاکستان، ترکیه، سوریه، لبنان، ترکمنستان،[۱۲] شهرهای نجف و کربلا در عراق و سراسر ایران این روز را با برگزاری مراسم‌های متنوع همچون آذین‌بندی حرم امامان، امام‌زادگان در عراق و ایران، چراغانی کردن اماکن مذهبی، اجرای سرود، مولودی‌خوانی، شعرخوانی، سخنرانی، پخش شربت و شیرینی، جشن می‌گیرند.[۱۳]

در ایران، روز ولادت فاطمه زهرا را به‌عنوان «روز زن» نام‌گذاری کرده‌اند. در این روز، سخنرانان، کارشناسان و گویندگان صداوسیما، با بیان مقام و منزلت زن و مادر در اسلام، نقش تربیتی آنها را در جامعه و خانواده مورد توجه قرار می‌دهند. همچنین، همسران و فرزندان به‌پاس زحمات و تلاش‌های زنان و مادران خود، با اهدای گل و هدایا مقام آنها را گرامی داشته و از زحمات آنها تجلیل و قدردانی می‌کنند.[۱۴]

اعمال عبادی ماه جمادی‌الثانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از جمله اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی، خواندن دعای «اللّهُمَّ یا اللَّهُ أَنْتَ الدّائِمُ الْقائِمُ، یا اللَّهُ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، یا اللَّهُ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْلی» در روز اول،[۱۵]‏ عزاداری و خواندن زیارت‌نامهٔ فاطمهٔ زهرا در روز سوم جمادی‌الثانی، روزه گرفتن، خیرات کردن و صدقه دادن در روز بیستم این ماه هستند. خواندن چهار رکعت نماز همراه با صلوات و دعاهایی که برای آن ذکر شده از دیگر اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی است.[۱۶]

ماه جمادی‌الثانی در ادبیات فارسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ادبیات و اشعار فارسی، شاعران فارسی‌زبان همچون فرخی سیستانی و منوچهری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را در اشعار خود به‌کار برده‌اند؛ برای مثال، فرخی سیستانی در ضمن قصیدهٔ خود می‌گوید:[۱۷] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق منوچهری در ضمن اشعار خود چین می‌سراید:[۱۸] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق

  1. دهخدا، «جمادی»، وب‌سایت واژه‌یاب.
  2. عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.
  3. حائری، «جمادی»، دایرةالمعارف تشیع، 1386ش، ج5، ص423؛ عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.
  4. دهخدا، «جمادی»، وب‌سایت واژه‌یاب.
  5. عبداللهی، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام.
  6. حائری، «جمادی»، دایرةالمعارف تشیع، 1386ش، ج5، ص423.
  7. قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی»؛ اشتهاردی، سوگنامهٔ آل محمد، 1379ش، ص25.
  8. قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی».
  9. «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرادر کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه.
  10. «برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا.
  11. «عزاداری شهادت حضرت زهرادر سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر.
  12. «جشن میلاد حضرت فاطمۀ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزرای رسمی حوزه.
  13. «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز.
  14. «برنامه‌های هفتۀ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان.
  15. سید بن‌طاووس، الإقبال بالأعمال، 1376ش، ج3، ص157.
  16. قمی، مفاتیح‌الجنان، 1370ش، «اعمال ماه جمادی‌الثانی».
  17. فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارۀ 9، درمدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور.
  18. منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره 10، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور.
  • «برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمهٔ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا، تاریخ درج: ۲۸ دی ۱۳۹۹ش.
  • «برنامه‌های هفتهٔ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج: ۲۸ دی ۱۴۰۰ش.
  • «جشن میلاد حضرت فاطمهٔ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: ۱۹ اسفند ۱۳۹۶ش.
  • «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز، تاریخ درج: ۱۹ اسفند ۱۳۹۶ش.
  • حائری، مهدی، دائرةالمعارف تشیع، تهران، نشر سعید محبی، چ۴، ۱۳۸۶ش.
  • دهخدا، «جمادی»، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
  • زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، ۱۳۸۶ش.
  • سید بن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال‌الأعمال، قم، دفتر تبلیغات اسلامی‏، چ۱، ۱۳۷۶ش.
  • عبداللهی، رضا، «جمادی»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
  • «عزاداری شهادت حضرت زهرا در سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر، تاریخ درج: ۱۶ دی ۱۴۰۰ش.
  • فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارهٔ ۹، در مدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲ اسفند ۱۴۰۱ش.
  • قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش.
  • «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرا در کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: ۲۳ بهمن ۱۳۹۷ش.
  • محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامهٔ آل محمد، قم، ناصر، چ۱۴، ۱۳۷۹ش.
  • منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره ۱۰، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ اسفند ۱۴۰۱ش.