پیش‌نویس:جمادی الثانی

جمادی‌الثانی؛ ششمین ماه از ماه‌های تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.

جمادی‌الثانی یا جمادی‌الآخر، ششمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماه‌های جمادی‌الاول و رجب قرار گرفته است. به‌دلیل وجود برخی مناسبت‌های مذهبی همچون ولادت و شهادت فاطمۀ زهرا، این ماه از اهمیت خاصی نزد شیعیان برخوردار است.

واژه‌شناسی و نام‌گذاری

جمادی، از ریشۀ «ج‌م‌د» به‌معنای خشکی انجماد و سرمای سخت است. ماه‌های جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی، از جمله ماه‌های جفتی هستند. از آن‌جا که نام‌گذاری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی در فصل سرما و یخبندان بوده و آب در این ماه‌ها منجمد می‌شده، آنها را «جمادی» نامیده‌اند و نیز چون ششمین ماه از سال قمری است، برخی به آن جمادی سته می‌گویند.

ماه جمادی‌الثانی قبل از اسلام

در دوران جاهلیت مدت روزهای این ماه، سی روز بوده که بعد از اسلام مثل دیگر ماه‌های قمری، بر اساس رؤیت هلال 29 و یا 30 روز تعیین می‌شود. تقدیم ‌و تأخیر ماه‌ها بر یکدیگر از دیگر آداب‌ورسوم عصر جاهلیت بوده است. آنها دو ماه‌ جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را قبل از رجب قرار داده و به‌دلیل حرام بودن جنگ در ماه رجب، در دو ماه جمادی تلاش می‌کردند که انتقام خود را از دشمن بگیرند.

وقایع تاریخی ماه جمادی‌الثانی

در ماه جمادی‌الثانی رویدادهای زیر واقع شده است: شهادت فاطمۀ زهرا (3 جمادی‌الثانی 11ق)

ولادت فاطمۀ زهرا (20 جمادی‌الثانی 2 یا 5 بعثت)

ماه جمادی‌الثانی در فرهنگ شیعیان

در تقویم اسلامی، روز سوم این ماه مصادف با شهادت فاطمۀ زهرا است. شیعیان و هیئت‌های مذهبی در کشورهای مختلف جهان، هر ساله در این شبانه‌روز، عزاداری می‌کنند. شیعیان عراقی در شهرهای مختلف عراق از جمله نجف و کربلا، با برگزاری مجالس سوگواری، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی موکب‌ و پذیرایی از عزاداران حضرت زهرا، یاد او را گرامی می‌دارند. سوم جمادی‌الثانی (سالروز شهادت فاطمه زهرا)، در ایران تعطیل رسمی است. مردم و هیئت‌های مذهبی در سراسر ایران با نصب پرچم‌های سیاه بر درب منازل و خیابان‌ها، سیاه‌پوش کردن حرم امامان و امام زادگان، مساجد و اماکن متبرکه و نیز با برپایی مراسم سخنرانی، روضه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی برای حضرت زهرا عزاداری می‌کنند. بیستم جمادی‌الثانی، سالروز ولادت فاطمۀ زهرا از دیگر مناسبت‌های مذهبی در این ماه است. شیعیان در سراسر جهان همچون افغانستان، پاکستان، ترکیه، سوریه، لبنان، ترکمنستان، شهرهای نجف و کربلا در عراق و سراسر ایران این روز را با برگزاری مراسم‌های متنوع همچون آذین‌بندی حرم امامان، امام‌زادگان در عراق و ایران، چراغانی کردن اماکن مذهبی، اجرای سرود، مولودی‌خوانی، شعرخوانی، سخنرانی، پخش شربت و شیرینی، جشن می‌گیرند. در ایران، روز ولادت فاطمه زهرا را به‌عنوان «روز زن» نام‌گذاری کرده‌اند. در این روز، سخنرانان، کارشناسان و گویندگان صداوسیما، با بیان مقام و منزلت زن و مادر در اسلام، نقش تربیتی آنها را در جامعه و خانواده مورد توجه قرار می‌دهند. همچنین، همسران و فرزندان به‌پاس زحمات و تلاش‌های زنان و مادران خود، با اهدای گل و هدایا مقام آنها را گرامی داشته و از زحمات آنها تجلیل و قدردانی می‌کنند.

اعمال عبادی ماه جمادی‌الثانی

از جمله اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی، خواندن دعای «اللّهُمَّ يا اللَّهُ أَنْتَ‏ الدّائِمُ الْقائِمُ، يا اللَّهُ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ، يا اللَّهُ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْأَعْلى» در روز اول،‏ عزاداری و خواندن زیارت‌نامۀ فاطمۀ زهرا در روز سوم جمادی‌الثانی، روزه گرفتن، خیرات کردن و صدقه دادن در روز بیستم این ماه هستند. خواندن چهار رکعت نماز همراه با صلوات و دعاهایی که برای آن ذکر شده از دیگر اعمال مستحبی ماه جمادی‌الثانی است.

ماه جمادی‌الثانی در ادبیات فارسی

در ادبیات و اشعار فارسی،‌ شاعران فارسی‌زبان همچون فرخی سیستانی و منوچهری دو ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانی را در اشعار خود به‌کار برده‌اند؛ برای مثال، فرخی سیستانی در ضمن قصیدۀ خود می‌گوید: الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق منوچهری در ضمن اشعار خود چین می‌سراید: الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق

منابع

• «برپایی آیین سالروز شهادت حضرت فاطمۀ زهرا در نجف و کربلا»، خبرگزاری ابکنا، تاریخ درج: 28دی 1399ش.
• «برنامه‌های هفتۀ بزرگداشت مقام زن و روز مادر اعلام شد»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج: 28 دی 1400ش.
• «جشن میلاد حضرت فاطمۀ زهرا درکشورهای مختلف جهان برگزار شد»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: 19 اسفند 1396ش.
• «جشن ولادت حضرت زهرا در شهرهای کربلا و نجف» شیعه نیوز، تاریخ درج: 19 اسفند 1396ش.
• حائری، مهدی، دائرة‌المعارف تشیع، تهران، نشر سعید محبی، چ4، 1386ش.
• دهخدا، «جمادی»، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 اسفند 1401ش.
• زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، 1386ش.
• سید بن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال‌الأعمال، قم، دفتر تبلیغات اسلامی‏، چ1، 1376ش.
• عبداللهی، رضا، «جمادی»، دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ بازدید: 1 اسفند 1401ش.
• «عزاداری شهادت حضرت زهرا در سراسر ایران»، وب‌سایت صاحب‌خبر، تاریخ درج: 16دی 1400ش.
• فرخی سیستانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شمارۀ 9، در مدح خواجه جلیل عبدالرزاق، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 2 اسفند 1401ش.
• قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ5، 1370ش.
• «گزارشی از عزاداری شهادت حضرت زهرا در کشورهای مختلف»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج: 23 بهمن 1397ش.
• محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامۀ آل محمد، قم، ناصر، چ14، 1379ش.
• منوچهری، «دیوان اشعار، مسمطات»، شماره 10، در وصف خزان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 7 اسفند 1401ش.