پرش به محتوا

پیش‌نویس:نظامی گنجوی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''نظامی گنجوی،'''</big> شاعر داستان‌سرای ایرانی.
{{درشت|'''نظامی گنجوی،'''}} شاعر داستان‌سرای ایرانی.
[[پرونده:نظامی گنجوی۱.jpg|جایگزین=نصب مجسمه نظامی در گوشه میدان ونک|بندانگشتی|نصب مجسمه نظامی در  ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ش در گوشه میدان ونک]]
نِظامی گَنجَوِی، از شاعران نام‌آور [[ایران]] در قرن ششم هجری است که در کنار [[مولانا]]، [[فردوسی]]، [[حافظ]] و [[سعدی]]، از چهره‌های اثرگذار ادب فارسی محسوب می‌شود. آثار او که به «[[خمسه نظامی|خمسه]]» یا «پنج گنج» مشهور است، تأثیر زیادی بر رشد و گسترش [[ادبیات فارسی]]، فرهنگ عامه و ادبیات جهان داشته است.


نِظامی گَنجَوِی، از شاعران نام‌آور ایران در قرن ششم هجری است که در کنار مولانا، فردوسی، حافظ و سعدی، از چهره‌های اثرگذار ادب فارسی محسوب می‌شود. آثار او که به «خمسه» یا «پنج گنج» مشهور است، تأثیر زیادی بر رشد و گسترش ادبیات فارسی، فرهنگ عامه و ادبیات جهان داشته است.
==زندگی‌نامه نظامی گنجوی==
==زندگی‌نامه==
این شاعر داستان‌سرا، که با نام کامل «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف» یاد می‌شود، در شهر «گَنجَه»<ref>[https://hedayatmizan.ir/site/content/40689 «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.]</ref> در شمال‌غربی جمهوری آذربایجان کنونی که در قدیم جزء ایران بود، می‌زیست.<ref>[https://www.irna.ir/news/84558715/نظامی-گنجوی-قله-ای-فراتر-از-تیشه-هویت-تراشان «نظامی گنجوی قله‌ای فراتر از تیشۀ هویت‌تراشان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> تاریخ تولد او را از ۵۲۰ق تا ۵۵۱ق نوشته‌اند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/نظامی_گنجوی#جایگاه زنجانی، «تاریخ ولادت و وفات نظامی گنجوی»، مجلۀ آینده، 1363ش، ص۸۷۵-۸۷۸، در ویکی شیعه.]</ref> به‌دلیل این‌که در آثار خود عراق را مدام ستایش کرده است، برخی محققان عراقی‌بودن او را مسلم دانسته‌اند.<ref>[https://hedayatmizan.ir/site/content/40689 «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.]</ref> او در [[کودک|کودکی]] [[پدر]] و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی دایی مادرش قرار گرفت و تحصیل کرد.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/109945/1/نظامی-گنجوی «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.]</ref>
این شاعر داستان‌سرا، که با نام کامل «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف» یاد می‌شود، در شهر«گَنجَه»<ref>[https://hedayatmizan.ir/site/content/40689 «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.]</ref> در شمال‌غربی جمهوری آذربایجان کنونی که در قدیم جزء ایران بود، می‌زیست.<ref>[https://www.irna.ir/news/84558715/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%82%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86 «نظامی گنجوی قله‌ای فراتر از تیشۀ هویت‌تراشان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> تاریخ تولد او را از 520ق تا 551ق نوشته‌اند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C#%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87 زنجانی، «تاریخ ولادت و وفات نظامی گنجوی»، مجلۀ آینده، 1363ش، ص۸۷۵-۸۷۸، در ویکی شیعه.]</ref> به‌دلیل این‌که در آثار خود عراق را مدام ستایش کرده است، برخی محققان عراقی‌بودن او را مسلم دانسته‌اند.<ref> [https://hedayatmizan.ir/site/content/40689 «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.]</ref> او در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی دایی مادرش قرار گرفت و تحصیل کرد.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/109945/1/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.]</ref> نظامی به سفر و دیدار پادشاهان و بزرگان علاقۀ زیادی نداشت و تمام زندگی خود را در گنجه در زهد و تنهایی گذراند. نظامی در زندگی خود فقط یک‌بار تا سی فرسنگی گنجه به دعوت «سلطان قزل ارسلا» رفت و مورد تکریم شاه قرار گرفت. او سه‌بار ازدواج کرد. همسر اول او کنیزی بود که «فخرالدین بهرام شاه» به او هدیه داده بود و نظامی او را بسیار دوست می‌داشت؛ اما در جوانی از دنیا رفت. او مثنوی «خسرو و شیرین» را در دوران زندگی با همین همسر خود نوشت و تنها فرزند او به‌نام «محمد»، نیز از همین همسر او بود.<ref> [https://hedayatmizan.ir/site/content/40689 «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.]</ref> سپس نظامی با همسر دوم ازدواج کرد که او نیز در جوانی فوت کرد و نظامی مجبور شد که همسر سوم انتخاب کند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C#.D8.AA.D8.AD.D8.B5.DB.8C.D9.84_.D8.B9.D9.84.D9.85 «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.]</ref>  
 
==تحصیلات==
نظامی به سفر و دیدار پادشاهان و بزرگان علاقهٔ زیادی نداشت و تمام [[زندگی]] خود را در گنجه در زهد و تنهایی گذراند. نظامی در زندگی خود فقط یک‌بار تا سی فرسنگی گنجه به دعوت «سلطان قزل ارسلا» رفت و مورد تکریم شاه قرار گرفت. او سه‌بار [[ازدواج]] کرد. همسر اول او کنیزی بود که «فخرالدین بهرام شاه» به او [[هدیه]] داده بود و نظامی او را بسیار دوست می‌داشت؛ اما در [[جوانی]] از دنیا رفت. او [[مثنوی]] «خسرو و شیرین» را در دوران زندگی با همین همسر خود نوشت و تنها فرزند او به‌نام «محمد»، نیز از همین همسر او بود.<ref>[https://hedayatmizan.ir/site/content/40689 «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.]</ref> سپس نظامی با همسر دوم ازدواج کرد که او نیز در جوانی فوت کرد و نظامی مجبور شد که همسر سوم انتخاب کند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/نظامی_گنجوی#.D8.AA.D8.AD.D8.B5.DB.8C.D9.84_.D8.B9.D9.84.D9.85 «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.]</ref>
از آثار نظامی می‌توان دریافت که او مانند دیگر بزرگان ادب در زمان جوانی به تحصیل علم پرداخته و در این راه کوشش کرده<ref>[https://sahebnews.ir/633528/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3-%D9%86%D8%B8.htm «زندگی‌نامه جمال الدین ابومحمد الیاس نظامی گنجوی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.]</ref> و رنج زیاد کشیده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname/sh7 نظامی، خمسه، اسکندرنامه، بخش 7، وب‌سایت گنجور.]</ref>  
 
==تحصیلات نظامی گنجوی==
از آثار نظامی می‌توان دریافت که او مانند دیگر بزرگان ادب در زمان جوانی به تحصیل علم پرداخته و در این راه کوشش کرده<ref>[https://sahebnews.ir/633528/زندگینامه-جمال-الدین-ابومحمد-الیاس-نظ.htm «زندگی‌نامه جمال الدین ابومحمد الیاس نظامی گنجوی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.]</ref> و رنج زیاد کشیده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname/sh7 نظامی، خمسه، اسکندرنامه، بخش 7، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
خط ۱۲: خط ۱۶:
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==مهارت==  
 
نظامی، علاوه ‌بر شاعری، در علوم عقلی به‌ویژه فلسفه و منطق، علوم تجربی از جمله ریاضیات و نجوم و علوم نقلی مانند اخبار، قرآن، فقه و احادیث، مهارت زیادی داشت.<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%d9%86%d8%b8%d8%a7%d9%85%db%8c%d8%8c_%d8%a7%d9%84%db%8c%d8%a7%d8%b3_%d8%a8%d9%86_%db%8c%d9%88%d8%b3%d9%81 «نظامی، الیاس بن یوسف»، ویکی ‌نور.]</ref>
==مهارت نظامی گنجوی==
==سیرۀ عملی و اخلاقی==
نظامی، علاوه بر شاعری، در علوم عقلی به‌ویژه [[فلسفه]] و [[منطق]]، علوم تجربی از جمله ریاضیات و [[نجوم]] و علوم نقلی مانند اخبار، [[قرآن]]، [[فقه اسلامی|فقه]] و احادیث، مهارت زیادی داشت.<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/نظامی،_الیاس_بن_یوسف «نظامی، الیاس بن یوسف»، ویکی نور.]</ref>
نظامی رفتاری زاهدانه و عارفانه داشت. پادشاهان نیز به احترام مقام عرفانی وی، از رفتار خلاف شرع در حضور او پرهیز می‌کردند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/note/304045/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C میرزا رسول‌زاده، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا.]</ref> او در اشعار خود می‌گوید که هرگز لب به شراب نزده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname/sh6 نظامی، خمسه، اسکندرنامه، بخش 6، وب‌سایت گنجور.]</ref>  
 
==سیرهٔ عملی و اخلاقی نظامی گنجوی==
نظامی رفتاری زاهدانه و عارفانه داشت. پادشاهان نیز به احترام مقام عرفانی وی، از رفتار خلاف شرع در حضور او پرهیز می‌کردند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/note/304045/نظامی-حکیم-ایرانی میرزا رسول‌زاده، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا.]</ref> او در اشعار خود می‌گوید که هرگز لب به شراب نزده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname/sh6 نظامی، خمسه، اسکندرنامه، بخش 6، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
  {{ب|مرا ساقی از وعده ایزدی‌ست |صبوح از خرابی می ‌از بیخودی‌ست}}
  {{ب|مرا ساقی از وعده ایزدی‌ست |صبوح از خرابی می از بیخودی‌ست}}
{{ب|وگرنه به یزدان که تا بوده‌ام|به می دامن لب نیالوده‌ام}}
{{ب|وگرنه به یزدان که تا بوده‌ام|به می دامن لب نیالوده‌ام}}
{{ب|گر از می شدم هرگز آلوده کام|حلال خدای‌ست بر من حرام}}
{{ب|گر از می‌شدم هرگز آلوده کام|حلال خدای‌ست بر من حرام}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==دیدگاه==  
 
نظامی بیشتر به‌دلیل دیدگاه‌های کلامی خود مورد توجه بوده است. اختلاف نظر در باورهای مذهبی او، باعث تناقض در دیدگاههای کلامی او نیز شده است. او به توحید افعالی و قدیم بودن ذات و صفات خداوند معتقد بود. او حسن و قبح را مانند شیعیان ذاتی می‌دانست و معتقد بود که عدل خداوند با افعال بندگان مطابق است. در اشعار نظامی، امکان رؤیت و عدم امکان رؤیت خدا، هر دو، مطرح شده است. نظامی در سروده‌های خود پیامبر اسلام را معصوم می‌داند و به او توسل می‌جوید و درخواست شفاعت می‌کند. همچنین، او پیامبر را به خورشید تشبیه می‌کند و موجودات دیگر را نور خورشید و پیامبر خدا را علت آفرینش می‌داند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C#%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87 خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 1388ش، ص6-11، در ویکی شیعه.]</ref> به‌همین دلیل، برخی توصیف او از پیامبر را با اصطلاح انسان کامل در عرفان یکی می‌دانند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C#%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87 فولادی، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، مجلۀ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۱، در ویکی شیعه.]</ref>  
==دیدگاه نظامی گنجوی==
==سبک شعری==
نظامی بیشتر به‌دلیل دیدگاه‌های کلامی خود مورد توجه بوده است. اختلاف نظر در باورهای مذهبی او، باعث تناقض در دیدگاه‌های کلامی او نیز شده است. او به [[توحید]] افعالی و قدیم بودن ذات و صفات خداوند معتقد بود. او حسن و قبح را مانند [[شیعیان]] ذاتی می‌دانست و معتقد بود که عدل خداوند با افعال بندگان مطابق است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C#%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87 خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 1388ش، ص6-11، در ویکی شیعه.]</ref>  
سبک شعری نظامی بینابینی؛ یعنی میان سبک خراسانی و عراقی است اما سبک عراقی در آثار او آشکارتر به‌نظر می‌رسد. آثار شعری او بیشتر در قالب مثنوی است. از صور خیال، ترکیب‌های عربی و تمثیل‌های بدیع در اشعار خود استفاده کرده است. همچنین، توجه به عرفان اسلامی و ایرانی و فلسفۀ پیش از سقراط از دیگر ویژگی‌های سبک شعری او است.<ref>[https://www.ecieco.org/fa/news/7709/%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C «مهم‌ترین ویژگی‌ شعر نظامی گنجوی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی اکو.] </ref>
 
==آثار==
در اشعار نظامی، امکان رؤیت و عدم امکان رؤیت خدا، هر دو، مطرح شده است. نظامی در سروده‌های خود [[پیامبر اکرم|پیامبر]] [[اسلام]] را معصوم می‌داند و به او [[توسل]] می‌جوید و درخواست [[شفاعت]] می‌کند. همچنین، او پیامبر را به خورشید تشبیه می‌کند و موجودات دیگر را نور خورشید و پیامبر [[خدا]] را علت آفرینش می‌داند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/نظامی_گنجوی#جایگاه خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 1388ش، ص6-11، در ویکی شیعه.]</ref> به‌همین دلیل، برخی توصیف او از پیامبر را با اصطلاح انسان کامل در عرفان یکی می‌دانند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/نظامی_گنجوی#جایگاه فولادی، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، مجلۀ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۱، در ویکی شیعه.]</ref>
# دیوان اشعار  
 
# دیوان اشعار نظامی شامل قصاید، غزل‌ها و قطعات در بیست‌هزار بیت بوده است که اکنون مقدار کمی از ابیات آن باقی مانده و به‌نام «گنجۀ گنجوی» منتشر شده است؛  
==سبک شعری نظامی گنجوی==
# مثنوی «مخزن‌الاسرار» که دارای 2260 بیت و مشتمل بر 20 مقاله در موضوع اخلاق، موعظه و حکمت است؛
سبک شعری نظامی بینابینی؛ یعنی میان سبک خراسانی و عراقی است اما سبک عراقی در آثار او آشکارتر به‌نظر می‌رسد. آثار شعری او بیشتر در قالب مثنوی است. از صور خیال، ترکیب‌های عربی و تمثیل‌های بدیع در اشعار خود استفاده کرده است. همچنین، توجه به عرفان اسلامی و ایرانی و فلسفهٔ پیش از سقراط از دیگر ویژگی‌های سبک شعری او است.<ref>[https://www.ecieco.org/fa/news/7709/مهم-ترین-ویژگی-شعر-نظامی-گنجوی «مهم‌ترین ویژگی شعر نظامی گنجوی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی اکو.]</ref>
# مثنوی «خسرو و شیرین» در 6500 بیت که از شاه‌کارهای عشقی در زبان فارسی است؛  
 
# مثنوی «لیلی و مجنون» در 4700 بیت؛  
==آثار نظامی گنجوی==
# مثنوی «هفت‌پیکر» که «بهرام‌نامه» و «هفت گنبد» نیز خوانده می‌شود. این اثر دارای 5136 بیت است که سرگذشت افسانه‌ای بهرام‌گور و عشق‌بازی او با هفت دختر از شاهزادگان هفت اقلیم را ترسیم کرده است؛  
#دیوان اشعار
# مثنوی «اسکندرنامه» در 10500 بیت که در دو بخش «شرف‌نامه» و «اقبال‌نامه» سروده شده و در حدود سال 600ق به اتمام رسیده است.<ref>[https://olama-orafa.ir/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%B6%DB%B1%DB%B4-%DB%B5%DB%B3%DB%B0-%D9%87-%D9%82/ «زندگی‌نامه حکیم نظامی گنجوی»، وب‌سایت علما و عرفا.] </ref>  
#دیوان اشعار نظامی شامل قصاید، غزل‌ها و قطعات در بیست‌هزار بیت بوده است که اکنون مقدار کمی از ابیات آن باقی مانده و به‌نام «گنجهٔ گنجوی» منتشر شده است؛
==نوآوری==
#مثنوی «مخزن‌الاسرار» که دارای ۲۲۶۰ بیت و مشتمل بر ۲۰ مقاله در موضوع [[اخلاق]]، موعظه و حکمت است؛
# مهمترین نوآوری نظامی در عرصۀ ادبیات فارسی، داستان‌سرایی و تکمیل شعر تمثیلی است که از این جهت او را با مولانا و فردوسی مقایسه کرده‌اند. همانگونه که فردوسی با شاهنامه «حماسه» آفریده و مولانا با مثنوی «عرفان» را به اوج رسانده است، نظامی گنجوی نیز با مثنوی‌ها و عاشقانه‌های داستانی خود، «شعر تمثیلی» را تکامل بخشیده است؛<ref>«پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی زبان است»، خبرگزاری ایرنا.</ref>
#مثنوی «خسرو و شیرین» در ۶۵۰۰ بیت که از شاه‌کارهای عشقی در [[زبان فارسی]] است؛
# تشبیهات هنرمندانه و توضیحات زیبا و خیالانگیز؛
#مثنوی «لیلی و مجنون» در ۴۷۰۰ بیت؛
# تصویرپردازی‌های بدیع و بیان جزئیات طبیعت و حالات روحی و روانی؛
#مثنوی «هفت‌پیکر» که «بهرام‌نامه» و «هفت گنبد» نیز خوانده می‌شود. این اثر دارای ۵۱۳۶ بیت است که سرگذشت افسانه‌ای بهرام‌گور و عشق‌بازی او با هفت دختر از شاهزادگان هفت اقلیم را ترسیم کرده است؛
# انتخاب الفاظ مناسب و غنابخشی به موسیقی شعر؛
#مثنوی «اسکندرنامه» در ۱۰۵۰۰ بیت که در دو بخش «شرف‌نامه» و «اقبال‌نامه» سروده شده و در حدود سال ۶۰۰ق به اتمام رسیده است.<ref>[https://olama-orafa.ir/زندگینامه-حکیم-نظامی-گنجوی۶۱۴-۵۳۰-ه-ق/ «زندگی‌نامه حکیم نظامی گنجوی»، وب‌سایت علما و عرفا.]</ref>
# ایجاد ترکیبات خاص و ابداع معناهای نو؛<ref>[[«زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین.https://www.hamshahrionline.ir/news/77146/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%DB%B5%DB%B3%DB%B7-%DB%B6%DB%B0%DB%B8|«زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین.]]</ref>
 
# استفاده از اصطلاحات علوم، مبانی فلسفه و لغات عربی که فهم سخن شاعر را مقداری با دشواری همراه کرده است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C#.D8.AA.D8.AD.D8.B5.DB.8C.D9.84_.D8.B9.D9.84.D9.85 «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.]</ref>
==نوآوری نظامی گنجوی==
#مهم‌ترین نوآوری نظامی در عرصهٔ [[ادبیات فارسی]]، داستان‌سرایی و تکمیل شعر تمثیلی است که از این جهت او را با [[مولانا]] و [[فردوسی]] مقایسه کرده‌اند. همانگونه که فردوسی با [[شاهنامه]] «حماسه» آفریده و مولانا با مثنوی «عرفان» را به اوج رسانده است، نظامی گنجوی نیز با مثنوی‌ها و عاشقانه‌های داستانی خود، «شعر تمثیلی» را تکامل بخشیده است؛<ref>«پنج گنج نظامی، حلقهٔ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، خبرگزاری ایرنا.</ref>
==اشعار نظامی در آثار عالمان دین==
#تشبیهات هنرمندانه و توضیحات زیبا و خیالانگیز؛
برخی از اشعار اخلاقی، فلسفی و عرفانی این شاعر عارف، در آثار عالمان شیعه مانند فیض کاشانی، ملاصدرا و ملاهادی سبزواری، به‌کار رفته است و حسن حسن‌زادۀ آملی، وی را «عارف» خوانده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C «نظامی گنجوی»، ویکی ‌شیعه.]</ref>
#تصویرپردازی‌های بدیع و بیان جزئیات طبیعت و حالات روحی و روانی؛
==تأثیر بر ادبیات فارسی==
#انتخاب الفاظ مناسب و غنابخشی به [[موسیقی]] [[شعر فارسی|شعر]]؛
نظامی گنجوی، 30 سال از عمر خود را در سرودن مجموعه اشعار خود که بهنام «خمسه» یا «پنج گنج» یاد می‌شود، صرف کرده و جایگاه ویژه‌ای در ادبیات غنایی ایران و زبان فارسی ایجاد کرده است.<ref> [http://radiosaba.ir/NewsDetails/?m=130143&n=901175 «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ.]</ref> بعد از او، سنت «خمسه‌نگاری» رواج پیدا کرد و شاعران زیادی به پیروی از او، مثنوی سرودند که باعث رشد و گسترش ادبیات فارسی شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84668076/%D9%BE%D9%86%D8%AC-%DA%AF%D9%86%D8%AC-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%87-%D9%88%D8%B5%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی..]</ref>  اثرگذاری نظامی در شعر و ادب فارسی، به‌حدی است که محققان او را با نام پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات فارسی معرفی کرده‌اند.<ref>[http://radiosaba.ir/NewsDetails/?m=130143&n=901175 «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ.]</ref> 
#ایجاد ترکیبات خاص و ابداع معناهای نو؛<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/77146/زندگینامه-نظامی-گنجه-ای-۵۳۷-۶۰۸ «زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین.]</ref>
==تأثیر بر ادبیات جهان==
#استفاده از اصطلاحات علوم، مبانی فلسفه و لغات عربی که فهم سخن شاعر را مقداری با دشواری همراه کرده است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/نظامی_گنجوی#.D8.AA.D8.AD.D8.B5.DB.8C.D9.84_.D8.B9.D9.84.D9.85 «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.]</ref>
===1. اروپا===
 
شرق‌شناسان اروپایی از اواسط قرن هفدهم میلادی بیشترین توجه را به آثار نظامی نشان دادند و برگزیدۀ آثار او را به خوانندگان اروپایی رساندند. در حال ‌حاضر، منظومۀ «لیلی و مجنون» او به زبان‌های انلگیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی ترجمه شده است. آثار نظامی، منبع الهام بسیاری از شاعران، موسیقی‌دانان و نمایشنامه‌نویسان اروپایی بوده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1156657 «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.]</ref>  
==اشعار نظامی گنجوی در آثار عالمان دین==
===2. شبه‌قارۀ هند===
برخی از اشعار اخلاقی، فلسفی و عرفانی این شاعر عارف، در آثار عالمان [[شیعه]] مانند فیض کاشانی، ملاصدرا و ملاهادی سبزواری، به‌کار رفته است و حسن حسن‌زادهٔ آملی، وی را «عارف» خوانده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/نظامی_گنجوی «نظامی گنجوی»، ویکی شیعه.]</ref>
آثار نظامی در شبه‌قارۀ هند، محبوبیت زیادی دارد، به‌گونه‌ای که یکی از اشعار او بر سر در کاخ ریاست جمهوری هند نصب شده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1156657 «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.]</ref  
 
===3. ژاپن===
==تأثیر نظامی گنجوی بر ادبیات فارسی==
نظامی در کشور ژاپن به‌عنوان شاعر پارسی‌گوی و مهم شناخته و قصیده‌های لیلی و مجنون و هفت‌پیکر او به زبان ژاپنی ترجمه شده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1156657 «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.]</ref 
نظامی گنجوی، ۳۰ سال از عمر خود را در سرودن مجموعه اشعار خود که به‌نام «خمسه» یا «پنج گنج» یاد می‌شود، صرف کرده و جایگاه ویژه‌ای در ادبیات غنایی [[ایران]] و زبان فارسی ایجاد کرده است.<ref>[http://radiosaba.ir/NewsDetails/?m=130143&n=901175 «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ.]</ref> بعد از او، سنت «خمسه‌نگاری» رواج پیدا کرد و شاعران زیادی به پیروی از او، مثنوی سرودند که باعث رشد و گسترش ادبیات فارسی شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84668076/پنج-گنج-نظامی-حلقه-وصل-کشورهای-فارسی-زبان-است «پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی..]</ref> اثرگذاری نظامی در شعر و ادب فارسی، به‌حدی است که محققان او را با نام پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات فارسی معرفی کرده‌اند.<ref>[http://radiosaba.ir/NewsDetails/?m=130143&n=901175 «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ.]</ref>
==درگذشت==
 
نظامی در فاصلۀ سال‌های ۶۰۲ق تا ۶۱۲ق در گنجه درگذشت.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/109945/1/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.]</ref> 
==تأثیر نظامی گنجوی بر ادبیات جهان==
==یادبود==
===اروپا===
===1. آرامگاه===
شرق‌شناسان اروپایی از اواسط قرن هفدهم میلادی بیشترین توجه را به آثار نظامی نشان دادند و برگزیدهٔ آثار او را به خوانندگان اروپایی رساندند. در حال حاضر، منظومهٔ «لیلی و مجنون» او به زبان‌های انلگیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی [[صنعت ترجمه در ایران|ترجمه]] شده است. آثار نظامی، منبع الهام بسیاری از شاعران، موسیقی‌دانان و نمایشنامه‌نویسان اروپایی بوده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1156657 «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.]</ref>
آرامگاه باشکوهی در گنجه بر مزار او ساخته شده است که کتیبه‌هایی با زبان فارسی در آن وجود داشت؛ اما دولت آذربایجان در دهۀ نود خورشیدی، اشعار فارسی را از آرامگاه او پاک<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/109945/1/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.]</ref>  و کتیبه‌های به زبان ترکی را جایگزین کرد.<ref>[https://rasekhoon.net/photogallery/show/1419675/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86 «آرامگاه نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
 
===2. روز بزرگداشت===
===شبه‌قارهٔ هند===
با تصویب دولت جمهوری اسلامی ایران در سال 1395ش، ۲۱ اسفند، بهنام روز بزرگداشت نظامی گنجوی نام‌گذاری و در تقویم ملی ایران ثبت شده است.<ref>«[https://www.cgie.org.ir/fa/news/141228/%DB%B9%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85--%DB%B2%DB%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B1-%C2%AB%D8%B1%D9%88%D8%B2-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%C2%BB-%D8%B4%D8%AF ۹ مناسبت جدید درتقویم»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
آثار نظامی در شبه‌قارهٔ [[هند]]، محبوبیت زیادی دارد، به‌گونه‌ای که یکی از اشعار او بر سر در کاخ ریاست جمهوری هند نصب شده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1156657 «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.]</ref>
==نظر هگل دربارۀ نظامی==
 
هگل فیلسوف بزرگ آلمانی دربارۀ نظامی می‌گوید که وی حماسۀ پهلوانی فردوسی را به حماسۀ عاشقانۀ لیلی و مجنون و هفت‌پیکر تبدیل کرد.[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266610/%C2%AB%D9%BE%D9%86%D8%AC-%DA%AF%D9%86%D8%AC%C2%BB-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%8C-%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%87-%D9%88%D8%B5%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA <ref>«پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref>]
===ژاپن===
==گنجوی عامل همبستگی کشورهای منطقه==
نظامی در کشور ژاپن به‌عنوان شاعر پارسی‌گوی و مهم شناخته و قصیده‌های لیلی و مجنون و هفت‌پیکر او به زبان ژاپنی ترجمه شده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1156657 «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.]</ref>
به نظر محققان، آثار گنجوی به‌عنوان سرمایه‌های ادبی و ارزش معنوی، عامل وحدت و همسبتگی فرهنگی ملت‌های منطقه مثل ایران، تاجیکستان، افغانستان، آذربایجان و همه فارسی‌زبان‌های دنیا است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266610/%C2%AB%D9%BE%D9%86%D8%AC-%DA%AF%D9%86%D8%AC%C2%BB-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%8C-%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%87-%D9%88%D8%B5%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  
 
==درگذشت نظامی گنجوی==
نظامی در فاصلهٔ سال‌های ۶۰۲ق تا ۶۱۲ق در گنجه درگذشت.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/109945/1/نظامی-گنجوی «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.]</ref>
 
==یادبود نظامی گنجوی==
[[پرونده:نظامی گنجوی.jpg|جایگزین= آرامگاه نظامی در شهر گنجه (جمهوری آذربایجان) |بندانگشتی|آرامگاه نظامی در شهر گنجه (جمهوری آذربایجان) ]]
 
===آرامگاه===
آرامگاه باشکوهی در گنجه بر مزار او ساخته شده است که کتیبه‌هایی با [[زبان فارسی]] در آن وجود داشت؛ اما دولت آذربایجان در دههٔ نود خورشیدی، اشعار فارسی را از آرامگاه او پاک<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/109945/1/نظامی-گنجوی «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.]</ref> و کتیبه‌های به زبان ترکی را جایگزین کرد.<ref>[https://rasekhoon.net/photogallery/show/1419675/آرامگاه-نظامی-گنجوی-در-جمهوری-آذربایجان «آرامگاه نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
 
===روز بزرگداشت===
با تصویب دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ش، ۲۱ اسفند، به‌نام روز بزرگداشت نظامی گنجوی نام‌گذاری و در تقویم ملی [[ایران]] ثبت شده است.<ref>«[https://www.cgie.org.ir/fa/news/141228/۹مناسبت-جدید-درتقویم--۲۳تیر-%C2«Ø±ÙˆØ²-گفتگو-و-تعامل-سازنده-با-جهان%C2»-شد ۹ مناسبت جدید درتقویم»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
 
==نظر هگل دربارهٔ نظامی گنجوی==
هگل فیلسوف بزرگ آلمانی دربارهٔ نظامی می‌گوید که وی حماسهٔ پهلوانی فردوسی را به حماسهٔ عاشقانهٔ لیلی و مجنون و هفت‌پیکر تبدیل کرد.<ref>«پنج گنج نظامی، حلقهٔ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref>
 
==نظامی گنجوی عامل همبستگی کشورهای منطقه==
به نظر محققان، آثار گنجوی به‌عنوان سرمایه‌های ادبی و ارزش معنوی، عامل وحدت و همسبتگی فرهنگی ملت‌های منطقه مثل ایران، تاجیکستان، [[افغانستان]]، آذربایجان و همه فارسی‌زبان‌های دنیا است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266610/%C2«Ù¾Ù†Ø¬-گنج%C2»-نظامی،-حلقه-وصل-کشورهای-فارسی-زبان-است «پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
 
==وطن‌دوستی نظامی گنجوی==
==وطن‌دوستی نظامی گنجوی==
نظامی همواره ایران را دوست می‌داشت و به ایرانی‌بودن خود افتخار میکرد. او مثنوی لیلی و مجنون را به نام «شروان‌شاه ابوالمظفر اخستان» سروده و او را با عنوان شهریار ایران توصیف کرده است.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/note/304045/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C رضایی، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا.]</ref>  
نظامی همواره [[ایران]] را دوست می‌داشت و به ایرانی‌بودن خود افتخار می‌کرد. او مثنوی لیلی و مجنون را به نام «شروان‌شاه ابوالمظفر اخستان» سروده و او را با عنوان [[شهریار (شاعر)|شهریار]] ایران توصیف کرده است.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/note/304045/نظامی-حکیم-ایرانی رضایی، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا.]</ref>
نمونه‌ای از اشعار نظامی (بخشی از مناجات اول):<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/makhzanolasrar/sh2 نظامی، خمسه، مخزن الاسرار، بخش 2، وب‌سایت گنجور.]</ref>  
 
نمونه‌ای از اشعار نظامی (بخشی از مناجات اول):<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/makhzanolasrar/sh2 نظامی، خمسه، مخزن الاسرار، بخش 2، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
خط ۷۵: خط ۱۰۰:
  {{ب|آنچه تَغَیُّر نپذیرد تویی|وانکه نمردست و نمیرد تویی}}
  {{ب|آنچه تَغَیُّر نپذیرد تویی|وانکه نمردست و نمیرد تویی}}
  {{ب|ما همه فانی و بقا بس تو راست|ملک تعالی و تقدس تو راست}}
  {{ب|ما همه فانی و بقا بس تو راست|ملک تعالی و تقدس تو راست}}
  {{ب|خاک به فرمان تو دارد سکون|قبۀ خضرا تو کنی بیستون}}
  {{ب|خاک به فرمان تو دارد سکون|قبهٔ خضرا تو کنی بیستون}}
  {{ب|جز تو فلک را خم چوگان که داد|دیگ جسد را نمک جان که داد}}
  {{ب|جز تو فلک را خم چوگان که داد|دیگ جسد را نمک جان که داد}}
  {{ب|چون قدمت بانک بر ابلق زند|جز تو که یارد که اناالحق زند}}
  {{ب|چون قدمت بانک بر ابلق زند|جز تو که یارد که اناالحق زند}}
خط ۹۰: خط ۱۱۵:
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
*«آرامگاه نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 3 اسفند 1397ش.
{{آغاز منابع}}
*«پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب : 11 اسفند 1400ش.
* «آرامگاه نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۳۹۷ش.
*«جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
* «پنج گنج نظامی، حلقهٔ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
*خاتمی، احمد، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، سال سوم، شماره ۳۴، بهن ۱۳۸۸ش.
* «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
*زنجانی، برات، «تاریخ ولادت و وفات نظامی گنجوی»، مجلۀ آینده، سال دهم، شماره ۱۲، اسفند ۱۳۶۳ش.
* خاتمی، احمد، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلهٔ کتاب ماه ادبیات، سال سوم، شماره ۳۴، بهن ۱۳۸۸ش.
*«زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1400ش.
* زنجانی، برات، «تاریخ ولادت و وفات نظامی گنجوی»، مجلهٔ آینده، سال دهم، شماره ۱۲، اسفند ۱۳۶۳ش.
*«زندگی‌نامه جمال‌الدین ابومحمد الیاس نظامی گنجوی»، پایگاه خبری صاحب‌ نیوز، تاریخ درج مطلب: 28 بهمن 1395ش.
* «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ش.
*«زندگی‌نامه حکیم نظامی گنجوی»، وب‌سایت علما و عرفا، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.  
* «زندگی‌نامه جمال‌الدین ابومحمد الیاس نظامی گنجوی»، پایگاه خبری صاحب نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۹۵ش.
*«زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۷ش.
* «زندگی‌نامه حکیم نظامی گنجوی»، وب‌سایت علما و عرفا، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
*فولادی، آمنه، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، مجلۀ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره چهارم، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷ش.
* «زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۷ش.
*میرزا رسول‌زاده، مهدی، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
* فولادی، آمنه، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، مجلهٔ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره چهارم، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷ش.
*«مهم‌ترین ویژگی‌ شعر نظامی گنجوی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی اکو، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.  
* میرزا رسول‌زاده، مهدی، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
*«نظامی، الیاس بن یوسف»، ویکی ‌نور، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
* «مهم‌ترین ویژگی شعر نظامی گنجوی»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی اکو، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
*نظامی، خمسه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
* «نظامی، الیاس بن یوسف»، ویکی نور، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
*«نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
* نظامی، خمسه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
*«نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
* «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
*«نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1400ش.
* «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامهٔ اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
* «نظامی گنجوی قله‌ای فراتر از تیشۀ هویت‌تراشان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۴۰۰ش.
* «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
*«۹ مناسبت جدید در تقویم»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 3 شهریور 1395ش.
* «نظامی گنجوی قله‌ای فراتر از تیشهٔ هویت‌تراشان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۴۰۰ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]]
* «۹ مناسبت جدید در تقویم»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ شهریور ۱۳۹۵ش.
[[رده:شاعران]]
{{پایان منابع}}
[[رده:ادبیات فارسی]]
[[رده:پیشگامان]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۰۱

نظامی گنجوی، شاعر داستان‌سرای ایرانی.

نصب مجسمه نظامی در گوشه میدان ونک
نصب مجسمه نظامی در  ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ش در گوشه میدان ونک

نِظامی گَنجَوِی، از شاعران نام‌آور ایران در قرن ششم هجری است که در کنار مولانا، فردوسی، حافظ و سعدی، از چهره‌های اثرگذار ادب فارسی محسوب می‌شود. آثار او که به «خمسه» یا «پنج گنج» مشهور است، تأثیر زیادی بر رشد و گسترش ادبیات فارسی، فرهنگ عامه و ادبیات جهان داشته است.

زندگی‌نامه نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این شاعر داستان‌سرا، که با نام کامل «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف» یاد می‌شود، در شهر «گَنجَه»[۱] در شمال‌غربی جمهوری آذربایجان کنونی که در قدیم جزء ایران بود، می‌زیست.[۲] تاریخ تولد او را از ۵۲۰ق تا ۵۵۱ق نوشته‌اند.[۳] به‌دلیل این‌که در آثار خود عراق را مدام ستایش کرده است، برخی محققان عراقی‌بودن او را مسلم دانسته‌اند.[۴] او در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی دایی مادرش قرار گرفت و تحصیل کرد.[۵]

نظامی به سفر و دیدار پادشاهان و بزرگان علاقهٔ زیادی نداشت و تمام زندگی خود را در گنجه در زهد و تنهایی گذراند. نظامی در زندگی خود فقط یک‌بار تا سی فرسنگی گنجه به دعوت «سلطان قزل ارسلا» رفت و مورد تکریم شاه قرار گرفت. او سه‌بار ازدواج کرد. همسر اول او کنیزی بود که «فخرالدین بهرام شاه» به او هدیه داده بود و نظامی او را بسیار دوست می‌داشت؛ اما در جوانی از دنیا رفت. او مثنوی «خسرو و شیرین» را در دوران زندگی با همین همسر خود نوشت و تنها فرزند او به‌نام «محمد»، نیز از همین همسر او بود.[۶] سپس نظامی با همسر دوم ازدواج کرد که او نیز در جوانی فوت کرد و نظامی مجبور شد که همسر سوم انتخاب کند.[۷]

تحصیلات نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از آثار نظامی می‌توان دریافت که او مانند دیگر بزرگان ادب در زمان جوانی به تحصیل علم پرداخته و در این راه کوشش کرده[۸] و رنج زیاد کشیده است:[۹] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب

الگو:ب 

الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

مهارت نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی، علاوه بر شاعری، در علوم عقلی به‌ویژه فلسفه و منطق، علوم تجربی از جمله ریاضیات و نجوم و علوم نقلی مانند اخبار، قرآن، فقه و احادیث، مهارت زیادی داشت.[۱۰]

سیرهٔ عملی و اخلاقی نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی رفتاری زاهدانه و عارفانه داشت. پادشاهان نیز به احترام مقام عرفانی وی، از رفتار خلاف شرع در حضور او پرهیز می‌کردند.[۱۱] او در اشعار خود می‌گوید که هرگز لب به شراب نزده است:[۱۲] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب

الگو:ب الگو:ب 

الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

دیدگاه نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی بیشتر به‌دلیل دیدگاه‌های کلامی خود مورد توجه بوده است. اختلاف نظر در باورهای مذهبی او، باعث تناقض در دیدگاه‌های کلامی او نیز شده است. او به توحید افعالی و قدیم بودن ذات و صفات خداوند معتقد بود. او حسن و قبح را مانند شیعیان ذاتی می‌دانست و معتقد بود که عدل خداوند با افعال بندگان مطابق است.[۱۳]

در اشعار نظامی، امکان رؤیت و عدم امکان رؤیت خدا، هر دو، مطرح شده است. نظامی در سروده‌های خود پیامبر اسلام را معصوم می‌داند و به او توسل می‌جوید و درخواست شفاعت می‌کند. همچنین، او پیامبر را به خورشید تشبیه می‌کند و موجودات دیگر را نور خورشید و پیامبر خدا را علت آفرینش می‌داند.[۱۴] به‌همین دلیل، برخی توصیف او از پیامبر را با اصطلاح انسان کامل در عرفان یکی می‌دانند.[۱۵]

سبک شعری نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سبک شعری نظامی بینابینی؛ یعنی میان سبک خراسانی و عراقی است اما سبک عراقی در آثار او آشکارتر به‌نظر می‌رسد. آثار شعری او بیشتر در قالب مثنوی است. از صور خیال، ترکیب‌های عربی و تمثیل‌های بدیع در اشعار خود استفاده کرده است. همچنین، توجه به عرفان اسلامی و ایرانی و فلسفهٔ پیش از سقراط از دیگر ویژگی‌های سبک شعری او است.[۱۶]

آثار نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. دیوان اشعار
  2. دیوان اشعار نظامی شامل قصاید، غزل‌ها و قطعات در بیست‌هزار بیت بوده است که اکنون مقدار کمی از ابیات آن باقی مانده و به‌نام «گنجهٔ گنجوی» منتشر شده است؛
  3. مثنوی «مخزن‌الاسرار» که دارای ۲۲۶۰ بیت و مشتمل بر ۲۰ مقاله در موضوع اخلاق، موعظه و حکمت است؛
  4. مثنوی «خسرو و شیرین» در ۶۵۰۰ بیت که از شاه‌کارهای عشقی در زبان فارسی است؛
  5. مثنوی «لیلی و مجنون» در ۴۷۰۰ بیت؛
  6. مثنوی «هفت‌پیکر» که «بهرام‌نامه» و «هفت گنبد» نیز خوانده می‌شود. این اثر دارای ۵۱۳۶ بیت است که سرگذشت افسانه‌ای بهرام‌گور و عشق‌بازی او با هفت دختر از شاهزادگان هفت اقلیم را ترسیم کرده است؛
  7. مثنوی «اسکندرنامه» در ۱۰۵۰۰ بیت که در دو بخش «شرف‌نامه» و «اقبال‌نامه» سروده شده و در حدود سال ۶۰۰ق به اتمام رسیده است.[۱۷]

نوآوری نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. مهم‌ترین نوآوری نظامی در عرصهٔ ادبیات فارسی، داستان‌سرایی و تکمیل شعر تمثیلی است که از این جهت او را با مولانا و فردوسی مقایسه کرده‌اند. همانگونه که فردوسی با شاهنامه «حماسه» آفریده و مولانا با مثنوی «عرفان» را به اوج رسانده است، نظامی گنجوی نیز با مثنوی‌ها و عاشقانه‌های داستانی خود، «شعر تمثیلی» را تکامل بخشیده است؛[۱۸]
  2. تشبیهات هنرمندانه و توضیحات زیبا و خیالانگیز؛
  3. تصویرپردازی‌های بدیع و بیان جزئیات طبیعت و حالات روحی و روانی؛
  4. انتخاب الفاظ مناسب و غنابخشی به موسیقی شعر؛
  5. ایجاد ترکیبات خاص و ابداع معناهای نو؛[۱۹]
  6. استفاده از اصطلاحات علوم، مبانی فلسفه و لغات عربی که فهم سخن شاعر را مقداری با دشواری همراه کرده است.[۲۰]

اشعار نظامی گنجوی در آثار عالمان دین

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی از اشعار اخلاقی، فلسفی و عرفانی این شاعر عارف، در آثار عالمان شیعه مانند فیض کاشانی، ملاصدرا و ملاهادی سبزواری، به‌کار رفته است و حسن حسن‌زادهٔ آملی، وی را «عارف» خوانده است.[۲۱]

تأثیر نظامی گنجوی بر ادبیات فارسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی گنجوی، ۳۰ سال از عمر خود را در سرودن مجموعه اشعار خود که به‌نام «خمسه» یا «پنج گنج» یاد می‌شود، صرف کرده و جایگاه ویژه‌ای در ادبیات غنایی ایران و زبان فارسی ایجاد کرده است.[۲۲] بعد از او، سنت «خمسه‌نگاری» رواج پیدا کرد و شاعران زیادی به پیروی از او، مثنوی سرودند که باعث رشد و گسترش ادبیات فارسی شده است.[۲۳] اثرگذاری نظامی در شعر و ادب فارسی، به‌حدی است که محققان او را با نام پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات فارسی معرفی کرده‌اند.[۲۴]

تأثیر نظامی گنجوی بر ادبیات جهان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اروپا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شرق‌شناسان اروپایی از اواسط قرن هفدهم میلادی بیشترین توجه را به آثار نظامی نشان دادند و برگزیدهٔ آثار او را به خوانندگان اروپایی رساندند. در حال حاضر، منظومهٔ «لیلی و مجنون» او به زبان‌های انلگیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی ترجمه شده است. آثار نظامی، منبع الهام بسیاری از شاعران، موسیقی‌دانان و نمایشنامه‌نویسان اروپایی بوده است.[۲۵]

شبه‌قارهٔ هند

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آثار نظامی در شبه‌قارهٔ هند، محبوبیت زیادی دارد، به‌گونه‌ای که یکی از اشعار او بر سر در کاخ ریاست جمهوری هند نصب شده است.[۲۶]

ژاپن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی در کشور ژاپن به‌عنوان شاعر پارسی‌گوی و مهم شناخته و قصیده‌های لیلی و مجنون و هفت‌پیکر او به زبان ژاپنی ترجمه شده است.[۲۷]

درگذشت نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی در فاصلهٔ سال‌های ۶۰۲ق تا ۶۱۲ق در گنجه درگذشت.[۲۸]

یادبود نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آرامگاه نظامی در شهر گنجه (جمهوری آذربایجان)
آرامگاه نظامی در شهر گنجه (جمهوری آذربایجان)

آرامگاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آرامگاه باشکوهی در گنجه بر مزار او ساخته شده است که کتیبه‌هایی با زبان فارسی در آن وجود داشت؛ اما دولت آذربایجان در دههٔ نود خورشیدی، اشعار فارسی را از آرامگاه او پاک[۲۹] و کتیبه‌های به زبان ترکی را جایگزین کرد.[۳۰]

روز بزرگداشت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با تصویب دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ش، ۲۱ اسفند، به‌نام روز بزرگداشت نظامی گنجوی نام‌گذاری و در تقویم ملی ایران ثبت شده است.[۳۱]

نظر هگل دربارهٔ نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هگل فیلسوف بزرگ آلمانی دربارهٔ نظامی می‌گوید که وی حماسهٔ پهلوانی فردوسی را به حماسهٔ عاشقانهٔ لیلی و مجنون و هفت‌پیکر تبدیل کرد.[۳۲]

نظامی گنجوی عامل همبستگی کشورهای منطقه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به نظر محققان، آثار گنجوی به‌عنوان سرمایه‌های ادبی و ارزش معنوی، عامل وحدت و همسبتگی فرهنگی ملت‌های منطقه مثل ایران، تاجیکستان، افغانستان، آذربایجان و همه فارسی‌زبان‌های دنیا است.[۳۳]

وطن‌دوستی نظامی گنجوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نظامی همواره ایران را دوست می‌داشت و به ایرانی‌بودن خود افتخار می‌کرد. او مثنوی لیلی و مجنون را به نام «شروان‌شاه ابوالمظفر اخستان» سروده و او را با عنوان شهریار ایران توصیف کرده است.[۳۴]

نمونه‌ای از اشعار نظامی (بخشی از مناجات اول):[۳۵] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.
  2. ↑ «نظامی گنجوی قله‌ای فراتر از تیشۀ هویت‌تراشان»، خبرگزاری ایرنا.
  3. ↑ زنجانی، «تاریخ ولادت و وفات نظامی گنجوی»، مجلۀ آینده، 1363ش، ص۸۷۵-۸۷۸، در ویکی شیعه.
  4. ↑ «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.
  5. ↑ «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.
  6. ↑ «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت موسسۀ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان.
  7. ↑ «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.
  8. ↑ «زندگی‌نامه جمال الدین ابومحمد الیاس نظامی گنجوی»، پایگاه خبری صاحب نیوز.
  9. ↑ نظامی، خمسه، اسکندرنامه، بخش 7، وب‌سایت گنجور.
  10. ↑ «نظامی، الیاس بن یوسف»، ویکی نور.
  11. ↑ میرزا رسول‌زاده، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا.
  12. ↑ نظامی، خمسه، اسکندرنامه، بخش 6، وب‌سایت گنجور.
  13. ↑ خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 1388ش، ص6-11، در ویکی شیعه.
  14. ↑ خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 1388ش، ص6-11، در ویکی شیعه.
  15. ↑ فولادی، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، مجلۀ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۱، در ویکی شیعه.
  16. ↑ «مهم‌ترین ویژگی شعر نظامی گنجوی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی اکو.
  17. ↑ «زندگی‌نامه حکیم نظامی گنجوی»، وب‌سایت علما و عرفا.
  18. ↑ «پنج گنج نظامی، حلقهٔ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، خبرگزاری ایرنا.
  19. ↑ «زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین.
  20. ↑ «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.
  21. ↑ «نظامی گنجوی»، ویکی شیعه.
  22. ↑ «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ.
  23. ↑ «پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی..
  24. ↑ «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ.
  25. ↑ «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.
  26. ↑ «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.
  27. ↑ «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان.
  28. ↑ «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.
  29. ↑ «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک.
  30. ↑ «آرامگاه نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان»، وب‌سایت راسخون.
  31. ↑ «۹ مناسبت جدید درتقویم»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  32. ↑ «پنج گنج نظامی، حلقهٔ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  33. ↑ «پنج گنج نظامی، حلقۀ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  34. ↑ رضایی، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا.
  35. ↑ نظامی، خمسه، مخزن الاسرار، بخش 2، وب‌سایت گنجور.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آرامگاه نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۳۹۷ش.
  • «پنج گنج نظامی، حلقهٔ وصل کشورهای فارسی‌زبان است»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی و آموزشی هدایت میزان، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • خاتمی، احمد، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، مجلهٔ کتاب ماه ادبیات، سال سوم، شماره ۳۴، بهن ۱۳۸۸ش.
  • زنجانی، برات، «تاریخ ولادت و وفات نظامی گنجوی»، مجلهٔ آینده، سال دهم، شماره ۱۲، اسفند ۱۳۶۳ش.
  • «زندگی پر فراز و نشیب نظامی گنجوی به روایت ناصر»، وب‌سایت رادیو فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ش.
  • «زندگی‌نامه جمال‌الدین ابومحمد الیاس نظامی گنجوی»، پایگاه خبری صاحب نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۹۵ش.
  • «زندگی‌نامه حکیم نظامی گنجوی»، وب‌سایت علما و عرفا، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «زندگی‌نامه: نظامی گنجه‌ای»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۷ش.
  • فولادی، آمنه، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، مجلهٔ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره چهارم، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷ش.
  • میرزا رسول‌زاده، مهدی، «نظامی؛ حکیم ایرانی»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
  • «مهم‌ترین ویژگی شعر نظامی گنجوی»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی اکو، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «نظامی، الیاس بن یوسف»، ویکی نور، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • نظامی، خمسه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «نظامی گنجوی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «نظامی گنجوی»، وب‌سایت دانشنامهٔ اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «نظامی گنجوی خالق سبکی جدید در ادبیات و شعر پارسی»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • «نظامی گنجوی قله‌ای فراتر از تیشهٔ هویت‌تراشان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۴۰۰ش.
  • «۹ مناسبت جدید در تقویم»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ شهریور ۱۳۹۵ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:نظامی_گنجوی&oldid=37766»