پیش‌نویس:مسجد النبی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۲۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۲۱

مسجد النبی؛ دومین مسجد شریف مسلمانان در مدینه.

مسجدالنبی در شهر مدینهٔ منوره بوده و پس از مسجدالحرام به‌عنوان دومین مسجد مقدس مسلمانان شناخته می‌شود. همچنین، مرقد پیامبر، در این مسجد قرار دارد.

نام‌گذاری مسجدالنبی

این مسجد به‌دلیل حضور پررنگ پیامبر در آن، به‌منظور ادای نمازهای جماعت و انجام کلیهٔ فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به مسجدالنبی شهرت یافته است. افزوده شدن خانهٔ پیامبر به این مسجد که محل دفن او نیز بوده، در این نام‌گذاری بی‌تأثیر نبوده است.^[۱] این مسجد به‌نام‌های جامع مدینه، مسجدالرّسول، مسجد رسول‌الله، مسجد نبوی و مسجد مدینه نیز یاد می‌شود. پیامبر در روایتی از این مسجد با عنوانی همچون «مسجدی» (مسجد من) یاد کرده است.^[۲]

موقعیت جغرافیایی مسجدالنبی

مسجدالنبی در غرب شهر مدینه در کشور عربستان واقع شده است؛ پیش از هجرت پیامبر از مکه به مدینه، این شهر «یثرب» نام داشت و از آن پس به «مدینه‌النبی» تغییرِ نام داد.^[۳]

تاریخچه و معماری مسجدالنبی

تصویری از یکی از مناره‌های مسجد النبی — تصویری از یکی از مناره‌های مسجد

مسجدالنبی توسط پیامبر اسلام در سال نخست هجری و در نخستین روزهای ورود به مدینه با همراهی مهاجرین و انصار ساخته شد.^[۴] بنای اولیهٔ مسجد ساده و محدود بود، طول مسجد ۷۰ ذراع (۳۵ متر)، عرض ۶۰ ذراع (۳۰متر)، ارتفاع آن ۷۵/۱ متر^[۵] و مساحت آن در حدود ۱۰۵۰ مترمربع بوده است.^[۶]

در ابتدا مسجد با دیوارهای خشتی و گِلی و پایه‌هایی از تنهٔ درختان خرما بنا شد. سقف مسجد هم با شاخه‌های درخت خرما پوشانده شد.^[۷] این مسجد دارای سه درب در جنوب، شمال‌غرب و شرق بوده است.^[۸] در سال هفتم هجرت، پیامبر اسلام بر طول و عرض مسجد افزود و مساحت آن به ۲۴۷۵ مترمربع رسید. در این توسعه، شکل مسجد به‌صورت مربع درآمد.^[۹]

با گسترش فتوحات و افزایش جمعیت مسلمانان، خلیفهٔ دوم، عمر، خانه‌های اطراف مسجد را خرید و آنها را نیز ضمیمهٔ مسجد کرد. در زمان عثمان هم وسعت مسجد به ۴۰۷۱ مترمربع افزایش یافت.^[۱۰]

مهدی عباسی در سال ۱۶۱ یا ۱۶۲ق به بازسازی و توسعهٔ مسجد پرداخت و ۲۴۵۰ مترمربع دیگر به مساحت قبلی مسجد افزود.^[۱۱] از خلفای عثمانی سلطان سلیمان در سال ۹۳۸ق و سلطان عبدالحمید اول در سال ۱۲۶۵ق نیز کوشش‌هایی جهت توسعه و بازسازی مسجدالنبی انجام دادند.^[۱۲]

آخرین و وسیع‌ترین عملیات عمرانی مسجدالنبی در سال ۱۴۰۵ق انجام شد که طی آن مساحت مسجد به ۴۰۰ هزار و ۵۰۰ متر با ظرفیت ۴۵۰ هزار نمازگزار رسید.^[۱۳]

مسجدالنبی دارای ۸۶ درب^[۱۴] و ۲۷ گنبد متحرک بوده که امکانات رفاهی مدرن همچون سیستم تهویهٔ هوا، تلویزیون‌های ثابت و متحرک، دستگاه‌های هوشمندِ هشداردهنده، شبکه‌های تلفنی و پایانه‌های حمل‌ونقل زائران مجهز به ۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو دارد. کف مسجد نیز با استفاده از سنگ مرمر و سنگ قرمز فرش شده و سقف آن بر فراز ۲۰۱۴ ستون بنا شده است.^[۱۵]

اهمیت و جایگاه

مسجدالنبی پس از مسجدالحرام، مقدس‌ترین مسجد مسلمانان است. وجود مقبره و خانهٔ پیامبر اسلام در این مسجد و قبرستان بقیع پیرامون آن، موجب اهمیت آن شده است.^[۱۶] این مسجد احکام فقهی ویژه‌ای دارد؛ از جمله اینکه مسجدالنبی از جمله مکان‌هایی است که مسافر می‌تواند نماز خود را در آن به‌صورت کامل یا شکسته بخواند.^[۱۷]

طبق روایتی از پیامبر، یک نماز در این مسجد بهتر از هزار نماز در مسجدهای دیگر بجز مسجدالحرام است.^[۱۸]

بخش‌ها و مکان‌های داخلی

روضهٔ شریف

ناحیهٔ کوچکی در قسمت جنوب شرقی مسجد که حدّ فاصل میان منبر و قبر پیامبر بوده و به‌نام «روضهٔ مطهّره» و «روضهٔ شریفه» شناخته می‌شود. طبق حدیث پیامبر این قسمت فضیلت زیادی داشته و به‌عنوان روضه‌ای بهشتی معرفی شده است.^[۱۹]

حجره و مرقد پیامبر

مسلمانان در حال زیارت قبر پیامبر در داخل مسجدالنبی

حجرهٔ پیامبر در شرق مسجدالنبی است که محل دفن آن حضرت نیز بوده و در توسعه‌های بعدی مسجد، به مسجد ملحق شده است.^[۲۰]

محراب

پیامبر محرابی در مسجد نداشته، اما در زمان عمربن‌عبدالعزیز در محلی‌که آن حضرت نماز می‌گزارد، محرابی ساخته شد.^[۲۱] در حال حاضر، مسجد دارای سه محراب طلاکوب به‌نام‌های محراب نبوی، محراب عثمانی و محراب سلیمانی است.^[۲۲]

منبر

مسجد در ابتدا منبر نداشت و پیامبر با تکیه بر درخت خرما، سخنرانی می‌کرد تا این‌که به پیشنهاد یکی از اصحاب، منبری ساخته شد. منبر پیامبر دارای سه پله بود که تا زمان معاویه استفاده می‌شد. منبری که در حال حاضر در مسجد وجود دارد منبری دوازده پله‌ای است که سلطان مراد عثمانی در سال ۹۹۸ق دستور ساخت و نصب آن را داده است.^[۲۳]

درب‌ها

بر روی دروازه‌های مسجد محمد رسول‌الله نوشته شده است

در بنای آغازین و زمان پیامبر، سه در برای مسجد ساخته شد.^[۲۴] در توسعه‌های مختلف در طول تاریخ، درب‌هایی بر مسجد افزوده و گاه برخی درب‌ها مسدود شد. هم‌اکنون، مسجد ۸۶ درب دارد.^[۲۵]

ستون‌ها

در گذشته، سقف مسجد بر ستون‌هایی قرار داشت که علاوه بر نگهداری از سقف، مورد استفاده پیامبر و اصحاب نیز بود. در حال حاضر مسجد نزدیک به ۲۰۱۴ ستون دارد. برخی از آنها عبارتند از:

ستون حَرَس: ستونی که امام علی در کنار آن نشسته و مراقب پیامبر اکرم بود.^[۲۶]

ستون وفود: ستونی که سران قبیله‌ها و نمایندگان کشورها در کنار آن با پیامبر ملاقات می‌کردند.^[۲۷]

ستون توبه: زمانی‌که «ابولبابه انصاری» رازهای نظامی مسلمین را برای دشمن آشکار کرد و از کار خود پشیمان شد برای توبه، خود را به این ستون بست. پس از آن، این پایه، به ستون توبه معروف شد.^[۲۸]

ستون مهاجرین: ستونی که گروهی از مهاجرین در کنار آن جمع شده و با یکدیگر سخن گفته و تبادل نظر می‌کردند.^[۲۹]

گنبد سبز

سلطان قلاوون مملوکی، در سال ۶۷۸ق نخستین گنبد را روی مرقد مطهر بنا کرد. در سال ۱۲۳۳ق سلطان محمود عثمانی، گنبد را بازسازی کرد. سلطان عبدالحمید عثمانی نیز رنگ گنبد را که کبود بود به رنگ سبز تغییر داد و از آن پس، به «قبةالخضراء» شهرت یافت.^[۳۰]

پانویس

منابع

- «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۱ش.
احمدی، عباس، «مسجدالنبی»، ویکی حج، تاریخ درج مطلب: ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰م.
«تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۳۹۶ش.
«مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۸ آویل ۲۰۱۳م.
«مسجدالنبی»، ویکی شیعه، تاریخ درج مطلب: ‏۲۸ اوت ۲۰۱۷م.
«مسجدالنبی»، ویکی فقه، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۳۹۹ش.
«معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مهر ۱۴۰۰ش.
«معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۴۰۰ش.

[1] «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.

[2] «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.

[3] «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.

[4] «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین.

[5] «مسجدالنبی»، ویکی فقه.

[6] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[7] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[8] «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.

[9] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[10] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[11] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[12] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[13] «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.

[14] «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین».

[15] «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.

[16] «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.

[17] «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.

[18] «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.

[19] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[20] «اطلاعاتی کامل راجع به مسجدالنبی»، وب‌سایت بیتوته.

[21] «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.

[22] «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.

[23] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.

[24] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[25] «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین»؛ «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.

[26] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.

[27] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.

[28] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.

[29] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.

[30] احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+[[پرونده:مسجد النبی۴.jpg|جایگزین=مسجدالنبی|بندانگشتی|مسجدالنبی]]
 '''{{درشت|مسجد النبی}}'''؛ دومین مسجد شریف مسلمانان در مدینه.
@@ خط ۱۰: / خط ۱۱: @@
 ==تاریخچه و معماری مسجدالنبی==
+[[پرونده:مسجد النبی.jpg|جایگزین=مسجدالنبی در قرن هجدهم میلادی|بندانگشتی|تصویری از مسجدالنبی در قرن هجدهم میلادی]]
+[[پرونده:مسجد النبی۳.jpg|جایگزین=تصویری از یکی از مناره‌های مسجد النبی|بندانگشتی|تصویری از یکی از مناره‌های مسجد ]]
 مسجدالنبی توسط پیامبر اسلام در سال نخست هجری و در نخستین روزهای ورود به مدینه با همراهی مهاجرین و انصار ساخته شد.<ref>[https://www.honaronline.ir/بخش-معماری-9/166481-معماری-مسجد-النبی-در-گذر-زمان-یکی-از-سه-مسجد-مهم-مسلمانان-جهان «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین.]</ref> بنای اولیهٔ مسجد ساده و محدود بود، طول مسجد ۷۰ ذراع (۳۵ متر)، عرض ۶۰ ذراع (۳۰متر)، ارتفاع آن ۷۵/۱ متر<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/مسجد_النبی «مسجدالنبی»، ویکی فقه.]</ref> و مساحت آن در حدود ۱۰۵۰ مترمربع بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
@@ خط ۳۲: / خط ۳۵: @@
 ===حجره و مرقد پیامبر===
+[[پرونده:مسجد النبی۱.jpg|جایگزین=مسلمانان در حال زیارت قبر پیامبر در داخل مسجدالنبی|بندانگشتی|مسلمانان در حال زیارت قبر پیامبر در داخل مسجدالنبی]]
 حجرهٔ پیامبر در شرق مسجدالنبی است که محل دفن آن حضرت نیز بوده و در توسعه‌های بعدی مسجد، به مسجد ملحق شده است.<ref>[https://www.beytoote.com/iran/shrine/information3-mosque2-nabawi.html «اطلاعاتی کامل راجع به مسجدالنبی»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
@@ خط ۴۱: / خط ۴۵: @@
 ===درب‌ها===
+[[پرونده:مسجد النبی۲.jpg|جایگزین=بر روی دروازه‌های مسجد محمد رسول‌الله نوشته شده است|بندانگشتی|بر روی دروازه‌های مسجد محمد رسول‌الله نوشته شده است]]
 در بنای آغازین و زمان پیامبر، سه در برای مسجد ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> در توسعه‌های مختلف در طول تاریخ، درب‌هایی بر مسجد افزوده و گاه برخی درب‌ها مسدود شد. هم‌اکنون، مسجد ۸۶ درب دارد.<ref>[http://www.alharamain.gov.sa/index.cfm?do=cms.conarticle&contentid=4138&categoryid=202 «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین»]؛ [https://fa.wikishia.net/view/مسجدالنبی «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref>