پیشنویس:خلاقیت کودک: تفاوت میان نسخهها
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) اصلاح ارقام |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:96C0000A-19BD-4DD6-B322-AB9EF2AD803F.jpg|جایگزین=خلاقیت کودک|بندانگشتی|هنر و خلاقیت کودکان با ترکیب نقاشی و چهره انسان]] | [[پرونده:96C0000A-19BD-4DD6-B322-AB9EF2AD803F.jpg|جایگزین=خلاقیت کودک|بندانگشتی|هنر و خلاقیت کودکان با ترکیب نقاشی و چهره انسان]] | ||
''' | '''{{درشت|خلاقیت کودک}}'''؛ [[شکوفایی]] استعدادهای ذاتی کودک. | ||
خلاقیت در [[کودک]]، مقولهای ذاتی است که بروز و ظهور آن نیازمند تقویت و پرورش است؛ پرورش خلاقیت تا | خلاقیت در [[کودک]]، مقولهای ذاتی است که بروز و ظهور آن نیازمند تقویت و پرورش است؛ پرورش خلاقیت تا بازهٔ سنی مشخصی سبب افزایش قدرت خلاقیت در کودک میشود. خلاقیت کودک در [[خانه]]، [[مهد کودک|مهدکودک]] و [[مدرسه]]، با انجام دادن فعالیتهایی همچون انواع [[بازیهای قوم بلوچ|بازیها]]، کشیدن [[نقاشی]]، ساخت کاردستی و [[قصهگویی]] میتواند پرورش یابد. | ||
==مفهومشناسی خلاقیت کودک== | ==مفهومشناسی خلاقیت کودک== | ||
خلاقیت در لغت به معنای | خلاقیت در لغت به معنای آفریدن و بهوجود آوردن است<ref>[https://www.vajehyab.com/?q=خلاقیت&f=dehkhoda دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ خلاقیت.]</ref> و در اصطلاح، مجموعه فرآیندهای ذهنی و شخصیتی فرد است که منجر به تولید و آفرینش صورتهای جدید میشود. هر کودکی تواناییها و استعدادهای بالقوهای دارد که با فراهمسازی زمینهٔ شکوفایی آنها، [[خلاقیت]] در زندگی شکل میگیرد.<ref>رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص69 و 71.</ref> | ||
==ویژگیهای کودکان خلاق== | ==ویژگیهای کودکان خلاق== | ||
روانشناسان میزان و کیفیت خلاقیت در کودکان را به یک میزان و یک نوع نمیدانند و جهت شناسایی کودکان خلاق، ویژگیها و نشانههای آنان را اینگونه بیان میکنند: | [[روانشناسی|روانشناسان]] میزان و کیفیت خلاقیت در کودکان را به یک میزان و یک نوع نمیدانند و جهت شناسایی کودکان خلاق، ویژگیها و نشانههای آنان را اینگونه بیان میکنند: | ||
میل به زیبایی و شناخت آن، شناسایی مسئلهها و سعی در حل آنها، میل به مخاطره، تمایل به چالش با بزرگترها، عادت به بررسی منابع مختلف، | میل به [[زیبایی]] و شناخت آن، شناسایی مسئلهها و سعی در حل آنها، میل به مخاطره، تمایل به چالش با بزرگترها، عادت به بررسی منابع مختلف، مشاهدهٔ دقیق اشیاء، اشتیاق به صحبت دربارهٔ کشف شدهها با دیگران، ایجاد رابطه میان چیزهای در ظاهر بیارتباط، نشان دادن [[نشاط]] و هیجان خود از کشف چیزی، پرسش بسیار از اطرافیان، طرح سؤالهای عجیب، اقدام مستقلانه، شهامت در سخن، دقتنظر داشتن، میل به کشف احتمالات و یادگیری از طریق ابتکار شخصی.<ref>کاکیا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، 1387ش، ص33-35.</ref> | ||
==روشهای پرورش خلاقیت در کودک== | ==روشهای پرورش خلاقیت در کودک== | ||
روشهای پرورش خلاقیت را همان شیوههای موجود برای تقویت هوش دانستهاند که با برانگیختن حس بینایی، شنوایی، لامسه، تغییر در متغیرها و انجام آزمایش میتوان خلاقیت کودک را پروراند.<ref> | روشهای پرورش خلاقیت را همان شیوههای موجود برای تقویت هوش دانستهاند که با برانگیختن حس بینایی، شنوایی، لامسه، تغییر در متغیرها و انجام آزمایش میتوان خلاقیت کودک را پروراند.<ref>رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص69.</ref> مهارتهای لازم جهت تقویت خلاقیت، تقویت ارتباطات و کار گروهی، استدلال منطقی و پرورش قدرت تفکر، خیالپردازی و پرورش ایده و اجرای کار عملی بهصورت فردی است.<ref>[https://evand.com/events/safe11 «توضیحات دورۀ آموزشی پرورش خلاقیت با روش SAFE»، وبسایت ایواند.]</ref> روانشناسان، پرورش قدرت خلاقیت را تا ده سالگی مؤثر میدانند؛ اما پس از آن، قدرت خلاقیت کاهش مییابد.<ref>جمالی فیروزآبادی و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1389ش، ص110.</ref> استعداد کودکان در محیط خانه، مهدکودک و مدرسه با انجام دادن فعالیتهایی مانند؛ انواع بازیها، نقاشی، قصهگویی و قصهسازی و [[کاردستی]] شکوفا میشود. | ||
==خلاقیت کودکان در خانه== | ==خلاقیت کودکان در خانه== | ||
والدین در ارتباط خود با [[کودک]] و در محیط خانه میتوانند نقش مؤثری در تقویت خلاقیت کودک ایفا کنند از جمله مواردی که والدین در ارتباط با کودک باید لحاظ کنند، عبارت است از: | والدین در ارتباط خود با [[کودک]] و در محیط خانه میتوانند نقش مؤثری در تقویت خلاقیت کودک ایفا کنند از جمله مواردی که والدین در ارتباط با کودک باید لحاظ کنند، عبارت است از: | ||
*صحبت کردن با [[کودک]] همراه با [[صبر]] و حوصله؛ | *صحبت کردن با [[کودک]] همراه با [[صبر]] و حوصله؛ | ||
* | *گوش کردن خیلی جدی به گفتههای کودک؛ | ||
*تشویق به کنجکاوی و ابراز شادمانی از موفقیت [[کودک]]؛ | *تشویق به کنجکاوی و ابراز شادمانی از موفقیت [[کودک]]؛ | ||
*کمک به | *کمک به کودک جهت اعتماد به تواناییهای خود؛ | ||
*ایجاد [[اعتمادبهنفس]] برای پی بردن | *ایجاد [[اعتمادبهنفس]] برای پی بردن به ارزش ذاتی خود؛ | ||
*پذیرش بدون قید و شرط و ایجاد حس امنیت؛ | *پذیرش بدون قید و شرط و ایجاد حس امنیت؛ | ||
*ایجاد فرصت انتخاب و [[مهارت تصمیمگیری|تصمیمگیری]]؛ | *ایجاد فرصت انتخاب و [[مهارت تصمیمگیری|تصمیمگیری]]؛ | ||
*زمینهسازی فضا جهت بهدست آوردن حس قدرت و [[عزتنفس]]؛ | *زمینهسازی فضا جهت بهدست آوردن حس قدرت و [[عزت نفس|عزتنفس]]؛ | ||
*یادآوری استعدادهای ذاتی کودک و تشویق به داشتن ایدههای نو؛ | *یادآوری استعدادهای ذاتی کودک و تشویق به داشتن ایدههای نو؛ | ||
*قرار دادن | *قرار دادن کودک در فضایی برای کسب تجربه، آزمایش و فعالیتهای علمی؛ | ||
*عدم موفقیت در تجربهها | *عدم موفقیت در تجربهها را تعبیر نکردن به شکست؛<ref>رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص69-71.</ref> | ||
*قصهگویی و برقراری ارتباط دو سویه میان قصهگو و | *قصهگویی و برقراری ارتباط دو سویه میان قصهگو و کودک.<ref>رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص181.</ref> | ||
==خلاقیت کودک در مهدکودک== | ==خلاقیت کودک در مهدکودک== | ||
[[کودک]] در دوران پیشدبستانی ۴ تا ۵ ساله است در این دوره پرورش خلاقیت در کودک را منوط به انجام بازیهای مختلف و کسب برخی مهارتها دانستهاند؛ بهگونهای که [[مربی]] نظارهگر فعالیتهای کودک بوده و در صورت لزوم بهصورت غیرمستقیم مداخله میکند. مبنای یادگیری در این دوران بر مدار کودک میچرخد و هر گونه فعالیتی که با اشتیاق [[دانشآموزان]] مواجه نشود، اثری در خلاقیت نخواهد داشت. | [[پرونده:14169920649.jpg|جایگزین=خلاقیت کودکان در مهد کودک|بندانگشتی|پرورش و شکوفایی خلاقیت کودکان در مهدکودک]]کودک در دوران پیشدبستانی ۴ تا ۵ ساله است در این دوره پرورش خلاقیت در کودک را منوط به انجام بازیهای مختلف و کسب برخی مهارتها دانستهاند؛ بهگونهای که [[مربی]] نظارهگر فعالیتهای کودک بوده و در صورت لزوم بهصورت غیرمستقیم مداخله میکند.<ref>اوبالاسی و حسینینسب، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی 4 و 5 سالهٔ شهر تبریز»، 1393ش، ص84 و 95 و 96.</ref> | ||
مبنای یادگیری در این دوران بر مدار کودک میچرخد و هر گونه فعالیتی که با اشتیاق [[دانشآموزان]] مواجه نشود، اثری در خلاقیت نخواهد داشت. کودک در قالب بازی با وسایل چوبی، فلزی و پارچهای، مفاهیمی مانند اندازه، رنگ، وزن و شکل را میآموزد و برای کسب تجربه همزمان از دست و فعالیت ذهنی بهره میبرد و چیستی اشیاء و تضادها را میآموزد.<ref>اوبالاسی و حسینینسب، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی 4 و 5 سالهٔ شهر تبریز»، 1393ش، ص84 و 95 و 96.</ref> | |||
==خلاقیت کودک در مدرسه== | ==خلاقیت کودک در مدرسه== | ||
ابتدا تصور بر این بود که خلاقیت امری ذاتی است و نمیتوان آن را آموزش داد؛ اما امروزه دانشمندان معتقدند که این موهبت به نوعی در اختیار همگان قرار دارد و در صورت پرورش آن افزایش مییابد.<ref> رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص180.</ref> | ابتدا تصور بر این بود که خلاقیت امری ذاتی است و نمیتوان آن را آموزش داد؛ اما امروزه دانشمندان معتقدند که این موهبت به نوعی در اختیار همگان قرار دارد و در صورت پرورش آن افزایش مییابد.<ref>رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص180.</ref> معلمان میتوانند با بهکارگیری روشهایی، تفکر خلاق و حل مسئله را به کودکان بیاموزند و دانشآموزان را از چارچوب تفکر یکنواخت و متعارف نظام آموزشی خارج سازند.<ref>کاکیا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، 1387ش، ص12.</ref> از جمله فعالیتهایی که برای پرورش کودکان در مدرسه بیان شده و معلمان میتوانند آن را اجرا کنند، عبارت است از: | ||
*معلم نام اشیاء مختلف را ببرد و دانشآموزان کارکرد آن را بیان کنند؛ | *معلم نام اشیاء مختلف را ببرد و دانشآموزان کارکرد آن را بیان کنند؛ | ||
*معلم سؤالاتی که پاسخ خاصی ندارند، بپرسد و پاسخهای خلاقانه را تشویق کند؛ | *معلم سؤالاتی که پاسخ خاصی ندارند، بپرسد و پاسخهای خلاقانه را تشویق کند؛ | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۵: | ||
*معلم داستان کوتاهی به دانشآموزان ارائه دهد تا آنها آن را اجرا کنند؛ | *معلم داستان کوتاهی به دانشآموزان ارائه دهد تا آنها آن را اجرا کنند؛ | ||
*معلم طرحی ارائه کند تا دانشآموزان با گِل رس و [[خمیربازی]] آن را بسازند؛ | *معلم طرحی ارائه کند تا دانشآموزان با گِل رس و [[خمیربازی]] آن را بسازند؛ | ||
*معلم از دانشآموزان بخواهد که بهصورت گروهی داستانی بسازند.<ref> رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص183-184.</ref> | *معلم از دانشآموزان بخواهد که بهصورت گروهی داستانی بسازند.<ref>رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص183-184.</ref> | ||
==انواع | ==انواع بازی== | ||
[[پرونده:34232-compressed.jpg|جایگزین=خلاقیت و بازی کودکان|بندانگشتی|بازی با گواش در | [[پرونده:34232-compressed.jpg|جایگزین=خلاقیت و بازی کودکان|بندانگشتی|بازی با گواش در مهدبازی]] | ||
بازی بخشی از | بازی بخشی از فرایند خلاقیت است. کودکانی که خلاقیت دارند، با توجه به شرایط مکانی و امکانات موجود، نحوهٔ [[بازی]] را تغییر میدهند، بازیهای جدید طراحی و قوانینی بر آن وضع میکنند.<ref>جعفری و دیگران، «تأثیر بازی در افزایش خلاقیت کودکان پیشدبستانی در مهدکودک»، 1393ش، ص58-59.</ref> از جمله بازیهایی که برای پرورش خلاقیت کودکان پیشنهاد کردهاند: | ||
*بازی با ماکارونی و ساخت شکل و بستن نخ به آن؛ | *بازی با ماکارونی و ساخت شکل و بستن نخ به آن؛ | ||
*بازی نور و | *بازی نور و [[آینه]]؛ | ||
*بازی آغشته کردن | *بازی آغشته کردن [[سبزی]]ها و دست یا پا به گواش و ایجاد اثر آن بر کاغذ؛ | ||
*بازی تفکیک حبوبات مختلف از هم و انداختن هر کدام در یک بطری خاص؛<ref>[https://bestkid.ir/ | *بازی تفکیک حبوبات مختلف از هم و انداختن هر کدام در یک بطری خاص؛<ref>[https://bestkid.ir/آموزش-کودکان/بازی-سرگرمی/۹-بازی-فوق-العاده-برای-تقویت-خلاقیت.html حیدری، «نه بازی فوقالعاده برای تقویت خلاقیت کودکان»، وبسایت bestkid.]</ref> | ||
*بازی با عروسکهای نمایشی، حرکت دادن و صحبت با آنها؛ | *بازی با عروسکهای نمایشی، حرکت دادن و صحبت با آنها؛ | ||
*ساخت شکلهای مختلف با سنگ و [[رنگآمیزی]] آنها؛<ref>[https://www.salamsch.com/blog/boost-childrens-creativity/ «بازیهایی برای تقویت خلاقیت در کودکان»، وبسایت salamsch.]</ref> | *ساخت شکلهای مختلف با سنگ و [[رنگآمیزی]] آنها؛<ref>[https://www.salamsch.com/blog/boost-childrens-creativity/ «بازیهایی برای تقویت خلاقیت در کودکان»، وبسایت salamsch.]</ref> | ||
*لمس اشیاء با چشمان بسته؛ | *لمس اشیاء با چشمان بسته؛ | ||
* | *خمیربازی؛ | ||
*پانتومیمبازی.<ref>[https://rayad.org/ | *پانتومیمبازی.<ref>[https://rayad.org/بازی-کوکانه-در-خانه/ «17 ایدۀ بازیهای پرتحرک و خلاقانه برای کودکان در خانه»، وبسایت رایاد.]</ref> | ||
==نقاشی== | ==نقاشی== | ||
استفاده از ترسیم نقاشی با موضوع آزاد میتواند خلاقیت کودک را افزایش دهد؛ اما در جایی که [[کودک]] به رسم تصاویر تکراری بسنده کرد، از روش موضوعمحور بدون اعمال محدودیت برای کشیدن | استفاده از ترسیم نقاشی با موضوع آزاد میتواند خلاقیت کودک را افزایش دهد؛ اما در جایی که [[کودک]] به رسم تصاویر تکراری بسنده کرد، از روش موضوعمحور بدون اعمال محدودیت برای کشیدن نقاشی میتوان استفاده کرد. استفاده از روش تکمیلی برای نقاشی در ابتدای شروع به [[یادگیری کودکان|یادگیری]]، میتواند مؤثر واقع شود اما در ادامهٔ رشد کودک، تأثیر معکوسی در خلاقیت ایجاد میکند.<ref>جمالی فیروزآبادی و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1389ش، ص109-110.</ref> | ||
==موانع پرورش کودک خلاق== | ==موانع پرورش کودک خلاق== | ||
منع کودک از [[خیالبافی]] و سرکوب کنجکاویهای او از موانع پرورش خلاقیت در کودکان است.<ref> | منع کودک از [[خیالبافی]] و سرکوب کنجکاویهای او از موانع پرورش خلاقیت در کودکان است.<ref>رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص72.</ref> | ||
==کلاسها و دورههای پرورش خلاقیت کودک== | ==کلاسها و دورههای پرورش خلاقیت کودک== | ||
برای افزایش خلاقیت کودکان، دورهها و کلاسهایی بهصورت حضوری، آنلاین و آفلاین وجود دارد، که در بازههای سنی مختلف، مهارتهای متنوعی را به کودکان میآموزد؛ این مهارتها شامل تقویت هماهنگی حواس پنجگانه، ایجاد تمرکز، نقاشی خلاق و دیگر | برای افزایش خلاقیت کودکان، دورهها و کلاسهایی بهصورت حضوری، آنلاین و آفلاین وجود دارد، که در بازههای سنی مختلف، مهارتهای متنوعی را به کودکان میآموزد؛ این مهارتها شامل تقویت هماهنگی حواس پنجگانه، ایجاد تمرکز، نقاشی خلاق و دیگر مهارتها است.<ref>[https://www.stideas.ir/course/دوره-پرورش-خلاقیت-کودک-4-تا-6-سال/ «دورۀ پرورش خلاقیت کودک»، وبسایت stideas.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | {{آغاز منابع}} | ||
*«۱۷ | * «۱۷ ایدهٔ بازیهای پرتحرک و خلاقانه برای کودکان در خانه»، وبسایت رایاد، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
*اوبالاسی، آناهیتا و حسینینسب، سید داود، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی ۴ و ۵ | * اوبالاسی، آناهیتا و حسینینسب، سید داود، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی ۴ و ۵ سالهٔ شهر تبریز»، نشریهٔ علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، سال هفتم، شمارهٔ ۲۸، زمستان ۱۳۹۳ش. | ||
*«بازیهایی برای تقویت خلاقیت در کودکان»، وبسایت salamsch، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش. | * «بازیهایی برای تقویت خلاقیت در کودکان»، وبسایت salamsch، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
*«توضیحات | * «توضیحات دورهٔ آموزشی پرورش خلاقیت با روش SAFE»، وبسایت ایواند، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
*جعفری، اصغر و دیگران، «تأثیر بازی در افزایش خلاقیت کودکان پیشدبستانی در مهدکودک»، علوم رفتاری (ابهر)، | * جعفری، اصغر و دیگران، «تأثیر بازی در افزایش خلاقیت کودکان پیشدبستانی در مهدکودک»، علوم رفتاری (ابهر)، شمارهٔ ۱۹، بهار ۱۳۹۳ش. | ||
*جمالی فیروزآبادی، محمود و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، تحقیقات روانشناختی، | * جمالی فیروزآبادی، محمود و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، تحقیقات روانشناختی، شمارهٔ ۷، پاییز ۱۳۸۹ش. | ||
*حیدری، میلاد، «نه بازی فوقالعاده برای تقویت خلاقیت کودکان»، وبسایت bestkid، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ش. | * حیدری، میلاد، «نه بازی فوقالعاده برای تقویت خلاقیت کودکان»، وبسایت bestkid، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ش. | ||
* | * «دورهٔ پرورش خلاقیت کودک»، وبسایت stideas، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
*دهخدا، لغتنامه، ذیل | * دهخدا، لغتنامه، ذیل واژهٔ خلاقیت، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
*رادبخش، ناهید و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، | * رادبخش، ناهید و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، نشریهٔ ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورهٔ دوم، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۲ش. | ||
*رئوفمقدم، لیلا، راهبردهای نو در آموزش | * رئوفمقدم، لیلا، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، تهران، فرهنگ سبز، ۱۳۸۹ش. | ||
*کاکیا، لیدا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، تهران، بینالملل، ۱۳۸۷ش. | * کاکیا، لیدا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، تهران، بینالملل، ۱۳۸۷ش. | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
{{#seo: | |||
|title=خلاقیت کودک؛ راهکارهای پرورش و شکوفایی استعدادها - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=خلاقیت کودک، پرورش خلاقیت کودکان، افزایش خلاقیت، بازیهای خلاقانه، استعداد یابی کودکان | |||
|description=خلاقیت کودک استعدادی ذاتی است که برای شکوفایی به پرورش نیاز دارد. با بهترین روشهای تقویت و افزایش خلاقیت کودک از طریق بازی، نقاشی و قصهگویی آشنا شوید - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{زندگی-افقی}} | |||
[[رده:تربیت فرزند]] | |||
[[رده:روانشناسی تربیتی]] | |||
[[رده:روانشناسی رشد]] | |||
[[رده:کودکی]] | |||
[[رده:مهارتهای زندگی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۲۵
خلاقیت کودک؛ شکوفایی استعدادهای ذاتی کودک.
خلاقیت در کودک، مقولهای ذاتی است که بروز و ظهور آن نیازمند تقویت و پرورش است؛ پرورش خلاقیت تا بازهٔ سنی مشخصی سبب افزایش قدرت خلاقیت در کودک میشود. خلاقیت کودک در خانه، مهدکودک و مدرسه، با انجام دادن فعالیتهایی همچون انواع بازیها، کشیدن نقاشی، ساخت کاردستی و قصهگویی میتواند پرورش یابد.
مفهومشناسی خلاقیت کودک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خلاقیت در لغت به معنای آفریدن و بهوجود آوردن است[۱] و در اصطلاح، مجموعه فرآیندهای ذهنی و شخصیتی فرد است که منجر به تولید و آفرینش صورتهای جدید میشود. هر کودکی تواناییها و استعدادهای بالقوهای دارد که با فراهمسازی زمینهٔ شکوفایی آنها، خلاقیت در زندگی شکل میگیرد.[۲]
ویژگیهای کودکان خلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]روانشناسان میزان و کیفیت خلاقیت در کودکان را به یک میزان و یک نوع نمیدانند و جهت شناسایی کودکان خلاق، ویژگیها و نشانههای آنان را اینگونه بیان میکنند:
میل به زیبایی و شناخت آن، شناسایی مسئلهها و سعی در حل آنها، میل به مخاطره، تمایل به چالش با بزرگترها، عادت به بررسی منابع مختلف، مشاهدهٔ دقیق اشیاء، اشتیاق به صحبت دربارهٔ کشف شدهها با دیگران، ایجاد رابطه میان چیزهای در ظاهر بیارتباط، نشان دادن نشاط و هیجان خود از کشف چیزی، پرسش بسیار از اطرافیان، طرح سؤالهای عجیب، اقدام مستقلانه، شهامت در سخن، دقتنظر داشتن، میل به کشف احتمالات و یادگیری از طریق ابتکار شخصی.[۳]
روشهای پرورش خلاقیت در کودک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]روشهای پرورش خلاقیت را همان شیوههای موجود برای تقویت هوش دانستهاند که با برانگیختن حس بینایی، شنوایی، لامسه، تغییر در متغیرها و انجام آزمایش میتوان خلاقیت کودک را پروراند.[۴] مهارتهای لازم جهت تقویت خلاقیت، تقویت ارتباطات و کار گروهی، استدلال منطقی و پرورش قدرت تفکر، خیالپردازی و پرورش ایده و اجرای کار عملی بهصورت فردی است.[۵] روانشناسان، پرورش قدرت خلاقیت را تا ده سالگی مؤثر میدانند؛ اما پس از آن، قدرت خلاقیت کاهش مییابد.[۶] استعداد کودکان در محیط خانه، مهدکودک و مدرسه با انجام دادن فعالیتهایی مانند؛ انواع بازیها، نقاشی، قصهگویی و قصهسازی و کاردستی شکوفا میشود.
خلاقیت کودکان در خانه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]والدین در ارتباط خود با کودک و در محیط خانه میتوانند نقش مؤثری در تقویت خلاقیت کودک ایفا کنند از جمله مواردی که والدین در ارتباط با کودک باید لحاظ کنند، عبارت است از:
- صحبت کردن با کودک همراه با صبر و حوصله؛
- گوش کردن خیلی جدی به گفتههای کودک؛
- تشویق به کنجکاوی و ابراز شادمانی از موفقیت کودک؛
- کمک به کودک جهت اعتماد به تواناییهای خود؛
- ایجاد اعتمادبهنفس برای پی بردن به ارزش ذاتی خود؛
- پذیرش بدون قید و شرط و ایجاد حس امنیت؛
- ایجاد فرصت انتخاب و تصمیمگیری؛
- زمینهسازی فضا جهت بهدست آوردن حس قدرت و عزتنفس؛
- یادآوری استعدادهای ذاتی کودک و تشویق به داشتن ایدههای نو؛
- قرار دادن کودک در فضایی برای کسب تجربه، آزمایش و فعالیتهای علمی؛
- عدم موفقیت در تجربهها را تعبیر نکردن به شکست؛[۷]
- قصهگویی و برقراری ارتباط دو سویه میان قصهگو و کودک.[۸]
خلاقیت کودک در مهدکودک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کودک در دوران پیشدبستانی ۴ تا ۵ ساله است در این دوره پرورش خلاقیت در کودک را منوط به انجام بازیهای مختلف و کسب برخی مهارتها دانستهاند؛ بهگونهای که مربی نظارهگر فعالیتهای کودک بوده و در صورت لزوم بهصورت غیرمستقیم مداخله میکند.[۹]
مبنای یادگیری در این دوران بر مدار کودک میچرخد و هر گونه فعالیتی که با اشتیاق دانشآموزان مواجه نشود، اثری در خلاقیت نخواهد داشت. کودک در قالب بازی با وسایل چوبی، فلزی و پارچهای، مفاهیمی مانند اندازه، رنگ، وزن و شکل را میآموزد و برای کسب تجربه همزمان از دست و فعالیت ذهنی بهره میبرد و چیستی اشیاء و تضادها را میآموزد.[۱۰]
خلاقیت کودک در مدرسه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابتدا تصور بر این بود که خلاقیت امری ذاتی است و نمیتوان آن را آموزش داد؛ اما امروزه دانشمندان معتقدند که این موهبت به نوعی در اختیار همگان قرار دارد و در صورت پرورش آن افزایش مییابد.[۱۱] معلمان میتوانند با بهکارگیری روشهایی، تفکر خلاق و حل مسئله را به کودکان بیاموزند و دانشآموزان را از چارچوب تفکر یکنواخت و متعارف نظام آموزشی خارج سازند.[۱۲] از جمله فعالیتهایی که برای پرورش کودکان در مدرسه بیان شده و معلمان میتوانند آن را اجرا کنند، عبارت است از:
- معلم نام اشیاء مختلف را ببرد و دانشآموزان کارکرد آن را بیان کنند؛
- معلم سؤالاتی که پاسخ خاصی ندارند، بپرسد و پاسخهای خلاقانه را تشویق کند؛
- معلم چند کلمه را ارائه کند و از دانشآموزان بخواهد که مطلب طنز کوتاهی بنویسند؛
- مربی جملات نیمهکامل را بیان کند تا دانشآموزان آن را کامل کنند؛
- معلم کلاس را گروهبندی کند و از هر گروهی بخواهد که کاردستی آدمفضایی بسازند؛
- معلم تصویری از اشیاء رسم کند تا دانشآموزان ارتباط ظاهری آن را با موجودی زنده کشف کنند؛
- معلم داستان کوتاهی به دانشآموزان ارائه دهد تا آنها آن را اجرا کنند؛
- معلم طرحی ارائه کند تا دانشآموزان با گِل رس و خمیربازی آن را بسازند؛
- معلم از دانشآموزان بخواهد که بهصورت گروهی داستانی بسازند.[۱۳]
انواع بازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بازی بخشی از فرایند خلاقیت است. کودکانی که خلاقیت دارند، با توجه به شرایط مکانی و امکانات موجود، نحوهٔ بازی را تغییر میدهند، بازیهای جدید طراحی و قوانینی بر آن وضع میکنند.[۱۴] از جمله بازیهایی که برای پرورش خلاقیت کودکان پیشنهاد کردهاند:
- بازی با ماکارونی و ساخت شکل و بستن نخ به آن؛
- بازی نور و آینه؛
- بازی آغشته کردن سبزیها و دست یا پا به گواش و ایجاد اثر آن بر کاغذ؛
- بازی تفکیک حبوبات مختلف از هم و انداختن هر کدام در یک بطری خاص؛[۱۵]
- بازی با عروسکهای نمایشی، حرکت دادن و صحبت با آنها؛
- ساخت شکلهای مختلف با سنگ و رنگآمیزی آنها؛[۱۶]
- لمس اشیاء با چشمان بسته؛
- خمیربازی؛
- پانتومیمبازی.[۱۷]
نقاشی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استفاده از ترسیم نقاشی با موضوع آزاد میتواند خلاقیت کودک را افزایش دهد؛ اما در جایی که کودک به رسم تصاویر تکراری بسنده کرد، از روش موضوعمحور بدون اعمال محدودیت برای کشیدن نقاشی میتوان استفاده کرد. استفاده از روش تکمیلی برای نقاشی در ابتدای شروع به یادگیری، میتواند مؤثر واقع شود اما در ادامهٔ رشد کودک، تأثیر معکوسی در خلاقیت ایجاد میکند.[۱۸]
موانع پرورش کودک خلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]منع کودک از خیالبافی و سرکوب کنجکاویهای او از موانع پرورش خلاقیت در کودکان است.[۱۹]
کلاسها و دورههای پرورش خلاقیت کودک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برای افزایش خلاقیت کودکان، دورهها و کلاسهایی بهصورت حضوری، آنلاین و آفلاین وجود دارد، که در بازههای سنی مختلف، مهارتهای متنوعی را به کودکان میآموزد؛ این مهارتها شامل تقویت هماهنگی حواس پنجگانه، ایجاد تمرکز، نقاشی خلاق و دیگر مهارتها است.[۲۰]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ خلاقیت.
- ↑ رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص69 و 71.
- ↑ کاکیا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، 1387ش، ص33-35.
- ↑ رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص69.
- ↑ «توضیحات دورۀ آموزشی پرورش خلاقیت با روش SAFE»، وبسایت ایواند.
- ↑ جمالی فیروزآبادی و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1389ش، ص110.
- ↑ رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص69-71.
- ↑ رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص181.
- ↑ اوبالاسی و حسینینسب، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی 4 و 5 سالهٔ شهر تبریز»، 1393ش، ص84 و 95 و 96.
- ↑ اوبالاسی و حسینینسب، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی 4 و 5 سالهٔ شهر تبریز»، 1393ش، ص84 و 95 و 96.
- ↑ رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص180.
- ↑ کاکیا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، 1387ش، ص12.
- ↑ رادبخش و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1392ش، ص183-184.
- ↑ جعفری و دیگران، «تأثیر بازی در افزایش خلاقیت کودکان پیشدبستانی در مهدکودک»، 1393ش، ص58-59.
- ↑ حیدری، «نه بازی فوقالعاده برای تقویت خلاقیت کودکان»، وبسایت bestkid.
- ↑ «بازیهایی برای تقویت خلاقیت در کودکان»، وبسایت salamsch.
- ↑ «17 ایدۀ بازیهای پرتحرک و خلاقانه برای کودکان در خانه»، وبسایت رایاد.
- ↑ جمالی فیروزآبادی و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، 1389ش، ص109-110.
- ↑ رئوفمقدم، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، 1389ش، ص72.
- ↑ «دورۀ پرورش خلاقیت کودک»، وبسایت stideas.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «۱۷ ایدهٔ بازیهای پرتحرک و خلاقانه برای کودکان در خانه»، وبسایت رایاد، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش.
- اوبالاسی، آناهیتا و حسینینسب، سید داود، «بررسی تأثیر آموزش روش مونتهسوری بر خلاقیت کودکان پیشدبستانی ۴ و ۵ سالهٔ شهر تبریز»، نشریهٔ علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، سال هفتم، شمارهٔ ۲۸، زمستان ۱۳۹۳ش.
- «بازیهایی برای تقویت خلاقیت در کودکان»، وبسایت salamsch، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «توضیحات دورهٔ آموزشی پرورش خلاقیت با روش SAFE»، وبسایت ایواند، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۱ش.
- جعفری، اصغر و دیگران، «تأثیر بازی در افزایش خلاقیت کودکان پیشدبستانی در مهدکودک»، علوم رفتاری (ابهر)، شمارهٔ ۱۹، بهار ۱۳۹۳ش.
- جمالی فیروزآبادی، محمود و دیگران، «تأثیر روشهای آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان»، تحقیقات روانشناختی، شمارهٔ ۷، پاییز ۱۳۸۹ش.
- حیدری، میلاد، «نه بازی فوقالعاده برای تقویت خلاقیت کودکان»، وبسایت bestkid، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ش.
- «دورهٔ پرورش خلاقیت کودک»، وبسایت stideas، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۱ش.
- دهخدا، لغتنامه، ذیل واژهٔ خلاقیت، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۱ش.
- رادبخش، ناهید و دیگران، «اثربخشی بازی و قصهگویی بر افزایش خلاقیت کودکان»، نشریهٔ ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورهٔ دوم، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۲ش.
- رئوفمقدم، لیلا، راهبردهای نو در آموزش روانشناسی از کودکی تا نوجوانی، تهران، فرهنگ سبز، ۱۳۸۹ش.
- کاکیا، لیدا و دیگران، نگرشی دیگر به خلاقیت و نوآوری، تهران، بینالملل، ۱۳۸۷ش.
| کیفیت زندگی | |
|---|---|
| مفاهیم سبک زندگی | |
| مهارتهای زندگی | |
| مراحل زندگی | |
| فلسفه و معنای زندگی | |
| سبکهای فرهنگی و اجتماعی زندگی | |
