پیشنویس:اعتکاف: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>اعتکاف</big>'''؛ ماندن در مسجد همراه با روزهداری برای مدت معین. | [[پرونده:اعتکاف۱.jpg|thumb|اعتکاف ۱۶۰۰ نفری جوانان یزدی در مسجد ملاآقا اسماعیل]] | ||
'''<big>اعتکاف</big>'''؛ ماندن در مسجد همراه با روزهداری برای مدت معین.<br> | |||
اعتکاف | اعتکاف یک عبادت ویژه در اسلام است که در آن فرد برای مدتی مشخص (معمولاً سه روز یا بیشتر) در [[مسجد]] میماند و به [[عبادت]]، [[دعا]]، [[توبه]] و تفکر میپردازد. انسانها در اعتکاف با دوری از مشغلههای دنیوی، احساس نزدیکی بیشتری به خداوند پیدا میکنند. اعتکاف بهعنوانی فرصتی برای بازسازی روحی و معنوی در زندگی پرشتاب امروزی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. | ||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
اعتکاف، در لغت بهمعنای محبوسکردن، مقیم شدن<ref>سورة حج، آیه 25.</ref> ، رویآوردن به چیزی<ref>زبیدی، تاجالعروس، ج۱۲، ص۳۹۶-۳۹۷، ذیل واژه «عکف». </ref> و ملازمت آن همراه با تعظیم<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص۳۵۵.</ref> و در اصطلاح بهمعنای توقّف سه روز یا بیشتر در [[مسجد]] بهقصد قربت و مراعات شرایط آن است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۵۹. </ref> | اعتکاف، در لغت بهمعنای محبوسکردن، مقیم شدن<ref>سورة حج، آیه 25.</ref> ، رویآوردن به چیزی<ref>زبیدی، تاجالعروس، ج۱۲، ص۳۹۶-۳۹۷، ذیل واژه «عکف». </ref> و ملازمت آن همراه با تعظیم<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص۳۵۵.</ref> و در اصطلاح بهمعنای توقّف سه روز یا بیشتر در [[مسجد]] بهقصد قربت و مراعات شرایط آن است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۵۹. </ref> | ||
==اعتکاف در آیینهای قبلی== | ==اعتکاف در آیینهای قبلی== | ||
اعتکاف، قبل از [[اسلام]] در آیینهای دیگر نیز وجود داشته است؛ مانند دستور خداوند به | اعتکاف، قبل از [[اسلام]] در آیینهای دیگر نیز وجود داشته است؛ مانند دستور خداوند به حضرت ابراهیم و اسماعیل مبنی بر پاکیزه داشتن [[مسجدالحرام]] برای معتکفان؛<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵؛ رازی، التفسیر الکبیر، ج۴، ص۴۱. </ref> مقیم شدن حضرت مریم در [[مسجدالاقصی]]؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۷۴۰. </ref> مواجهه بنیاسرائیل با اعتکاف بتپرستان پس از عبور از دریا و اعتکاف بنیاسرائیل در اطراف گوسالۀ سامری در غیاب حضرت موسی.<ref>سوره طه، آیه ۹۱. </ref> | ||
==اعتکاف در اسلام== | ==اعتکاف در اسلام== | ||
مشروعیت، استحباب<ref>بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۷۶۳.</ref> و ترغیب به سنت اعتکاف در | مشروعیت، استحباب<ref>بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۷۶۳.</ref> و ترغیب به سنت اعتکاف در اسلام از قرآن <ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref> و روایات استفاده شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۶۰.</ref> | ||
طبق روایات، همۀ گناهان گذشتۀ معتکف مؤمن و امیدوار به ثواب الهی، آمرزیده میشود و اعتکاف ده روزۀ [[ماه رمضان]]، برابر دو [[حج]] و دو | طبق روایات، همۀ گناهان گذشتۀ معتکف مؤمن و امیدوار به ثواب الهی، آمرزیده میشود و اعتکاف ده روزۀ [[ماه رمضان]]، برابر دو [[حج]] و دو عمره است.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج 2، ص 188.</ref> | ||
==تاریخچۀ برگزاری اعتکاف== | ==تاریخچۀ برگزاری اعتکاف== | ||
* '''کشورهای اسلامی:''' اعتکاف از صدر اسلام | *'''کشورهای اسلامی:''' اعتکاف از صدر اسلام میان [[مسلمانان]] وجود داشته و امروزه این مراسم در دهۀ آخر [[ماه رمضان]] در بسیاری از کشورهای اسلامی، در مساجد مختلف مانند [[مسجدالحرام]] و [[مسجدالنبی]] برگزار میشود.<ref> [http://www.iust.ac.ir/content/16510/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.]</ref> | ||
* '''ایران:''' اعتکاف در زمان [[صفویه]] در شهرهای | *'''ایران:''' اعتکاف در زمان [[صفویه]] در شهرهای ایران، بهویژه قزوین و [[اصفهان]] بهدلیل زحمات دانشمندانی چون شیخ بهایی و شیخ لطفاللّه میسی عاملی اصفهانی، رونق خاصی داشته است. این مراسم پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] نیز در بسیاری از شهرها در روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵ [[ماه رجب]] برگزار میشود. بر اساس پژوهشهای انجام شده، اعتکاف ابتدا در شهر قم توسط میرزا مهدی بروجردی برگزار شده و سپس به تدریج به دیگر شهرهای ایران سرایت کرده است.<ref> [http://www.iust.ac.ir/content/16510/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.]</ref> | ||
==ارکان== | ==ارکان== | ||
[[روزه]] و توقف در [[مسجد]] با شرایط و احکام خاص، دو رکن اصلی اعتکاف است. | [[روزه]] و توقف در [[مسجد]] با شرایط و احکام خاص، دو رکن اصلی اعتکاف است. | ||
==زمان و مدت== | ==زمان و مدت== | ||
از منظر | از منظر فقه اسلامی، در هر زمانی که [[روزه]] صحیح باشد اعتکاف نیز صحیح است؛ اما بهترین زمان آن، [[ماه رمضان]]، بهخصوص دهۀ آخر آن<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۴۹؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۲.</ref> و نیز [[ایامالبیض]] (۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[ماه رجب]] است.<ref>فاضل موحدی لنکرانی، اعتکاف و احکام آن، 1427ق، ص18.</ref> | ||
مدت اعتکاف در | مدت اعتکاف در فقه شیعه، سه روز<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۶۶. </ref> و از طلوع فجر روز اول تا غروب روز سوم است؛<ref>نراقی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۴۷-۵۴۹. </ref> اما برخی فقهای اهلسنت یک شبانهروز و برخی، زمان کوتاهتر را نیز کافی میدانند.<ref>زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۳، ص۱۷۵۲. </ref> | ||
==مکان== | ==مکان== | ||
دستهای از روایات، اعتکاف را در یکی از مساجد چهارگانه ([[مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]]، [[مسجد کوفه]] و مسجد بصره) جایز دانستهاند. دستهای دیگر، [[مسجد جامع]] را نیز پذیرفتهاند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۶.</ref> از این منظر، اعتکاف در [[مسجد جامع]] هر شهر بهقصد رجاء<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۳۰۵.</ref> جایز است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص399.</ref> | [[پرونده:itekaf1.jpg|300px|thumb|left|نمایی از مراسم اعتکاف در [[مسجد]]]]دستهای از روایات، اعتکاف را در یکی از مساجد چهارگانه ([[مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]]، [[مسجد کوفه]] و مسجد بصره) جایز دانستهاند. دستهای دیگر، [[مسجد جامع]] را نیز پذیرفتهاند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۶.</ref> از این منظر، اعتکاف در [[مسجد جامع]] هر شهر بهقصد رجاء<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۳۰۵.</ref> جایز است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص399.</ref> | ||
==شرایط== | ==شرایط== | ||
شرایط اعتکاف عبارتاند از: | شرایط اعتکاف عبارتاند از: | ||
* عقل؛ | *عقل؛ | ||
* اسلام؛ | *اسلام؛ | ||
* قصد قربت؛ | *قصد قربت؛ | ||
* اذن شوهر برای زن و اذن پدر و مادر برای فرزند در صورت اذیّتشدن؛ | *اذن شوهر برای زن و اذن پدر و مادر برای فرزند در صورت اذیّتشدن؛ | ||
* روزه (اعم از روزۀ | *روزه (اعم از روزۀ رمضان، قضا، [[نذر]])؛<ref>نراقی، مستندالشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۴۵.</ref> | ||
* عدم خروج از [[مسجد]]؛ | *عدم خروج از [[مسجد]]؛ | ||
* نداشتن | *نداشتن رابطه جنسی.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۶۳؛ طباطبایی حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ج۸، ص۵۳۹؛ کاظمی، مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۰؛ صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۲.</ref> | ||
برخی از فقهای اهلسنت، همچون شافعی و احمد بن حنبل (طبق قول معروف او) [[روزه]] در اعتکاف را لازم نمیدانند.<ref>نک: شیخ طوسی، الخلاف، ج۲، ص۲۲۸؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۳، ص۱۷۶۲.</ref> | برخی از فقهای اهلسنت، همچون شافعی و احمد بن حنبل (طبق قول معروف او) [[روزه]] در اعتکاف را لازم نمیدانند.<ref>نک: شیخ طوسی، الخلاف، ج۲، ص۲۲۸؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۳، ص۱۷۶۲.</ref> | ||
خروج از مسجد بهمنظور رفع نیاز مؤمن، تشییع جنازه، عیادت | خروج از مسجد بهمنظور رفع نیاز مؤمن، تشییع جنازه، [[عیادت|عیادت بیمار]]، [[نماز جمعه]]، اقامۀ شهادت، رفع نیازهای ضروری مانند تهیۀ خوراک لازم، تخلّی و غسل واجب، جایز است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۸۰-۱۸۲.</ref> | ||
==مبطلات و احکام== | ==مبطلات و احکام== | ||
مبطلات روزه و همچنین آمیزش در شب،<ref>نراقی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۷۱.</ref> اعتکاف را باطل میکند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۰۷.</ref> بطلان اعتکاف واجب بهوسیلۀ آمیزش، موجب [[کفّاره]] است (آزاد کردن برده یا دو ماه روزه گرفتن و یا اطعام شصت فقیر).<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۰.</ref> | مبطلات روزه و همچنین آمیزش در شب،<ref>نراقی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۷۱.</ref> اعتکاف را باطل میکند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۰۷.</ref> بطلان اعتکاف واجب بهوسیلۀ آمیزش، موجب [[کفّاره]] است (آزاد کردن برده یا دو ماه روزه گرفتن و یا اطعام شصت فقیر).<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۰.</ref> | ||
==فواید و آثار== | ==فواید و آثار== | ||
برخی از مهمترین آثار اعتکاف عبارتاند از: | برخی از مهمترین آثار اعتکاف عبارتاند از: | ||
* آمرزش گناهان و فراهم شدن زمینۀ | *آمرزش گناهان و فراهم شدن زمینۀ [[توبه]]؛ | ||
* نزدیکی به خدا و جلب محبت او؛ | *نزدیکی به خدا و جلب محبت او؛ | ||
* دستیابی به بهشت الهی؛ | *دستیابی به بهشت الهی؛ | ||
* تقویت اراده؛ | *تقویت اراده؛ | ||
* انس با معنویات؛ | *انس با معنویات؛ | ||
* دوری از غفلت؛ | *دوری از غفلت؛ | ||
* تواضع و فروتنی؛ | *تواضع و فروتنی؛ | ||
* کاهش جرم و فساد؛ | *کاهش جرم و فساد؛ | ||
* آشنایی با مؤمنان و تمرین آداب مراوده؛<ref> [https://www.ziaossalehin.ir/fa/content/6012 «اعتکاف و آثار آن»، پایگاه انترنتی ضیاء الصالحین.]</ref> | *آشنایی با مؤمنان و تمرین آداب مراوده؛<ref> [https://www.ziaossalehin.ir/fa/content/6012 «اعتکاف و آثار آن»، پایگاه انترنتی ضیاء الصالحین.]</ref> | ||
* ایجاد زمینۀ مناسب برای اندیشیدن و تعقل؛<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A2%D9%86-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D9%87-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «اعتکاف و فلسفه آن چیست و از چه زمانی شروع شده است؟»، وبسایت راسخون.]</ref> | *ایجاد زمینۀ مناسب برای اندیشیدن و تعقل؛<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A2%D9%86-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D9%87-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «اعتکاف و فلسفه آن چیست و از چه زمانی شروع شده است؟»، وبسایت راسخون.]</ref> | ||
* دعوت به خوبیها؛ | *دعوت به خوبیها؛ | ||
* سنتی نیکو برای جامعه؛ | *سنتی نیکو برای جامعه؛ | ||
* دفاع از ارزشها.<ref>[http://www.iust.ac.ir/content/16510/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.]</ref> | *دفاع از ارزشها.<ref>[http://www.iust.ac.ir/content/16510/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.]</ref> | ||
* | * | ||
==گسترش اعتکاف در ایران== | |||
===تاثیر انقلاب اسلامی=== | |||
یکی از دستاوردهای [[انقلاب اسلامی]]، گسترش اعتکاف است؛ اعتکاف قبل از انقلاب مورد توجه نبود و در قم فقط در مسجد امام حسن عسگری برگزار میشد ولی امروزه در سراسر کشور و در تمام شهرها و روستاها اعتکاف برگزار میشود.<ref>[https://www.mehrnews.com/amp/1331616/ گسترش اعتکاف در کشور یکی از دستاوردهای انقلاب است، خبرگزاری مهر]</ref> | |||
===گرایش نسل جوان به اعتکاف=== | |||
استقبال جوانان و نوجوانان دختر و پسر از اعتکاف در ایران بهطور قابل توجهی افزایش یافته است. اعتکاف، به عنوان یک فرصت معنوی برای خلوت با خداوند، خودسازی و دوری از مشغلههای دنیوی، برای بسیاری از جوانان جذابیت خاصی دارد. استقبال جوانان از اعتکاف نشاندهنده نیاز آنان به معنویت، آرامش و خودسازی در دنیای پرشتاب امروزی است. این برنامه به جوانان کمک میکند تا از زندگی مادی فاصله بگیرند، به درون خود بازگردند و ارتباط عمیقتری با خداوند برقرار کنند. تجربه زیست معناگرا و دور از مادیات، برای بسیاری از جوانان که در دنیای [[مصرفگرایی]] زندگی میکنند، تازه و الهامبخش است.<ref>[https://ava724.ir/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%8C-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%AA%D9%BE%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84/ «جوانان، قلب تپنده اعتکاف»، وبسایت روزنامه آوای خراسان جنوبی]</ref> | |||
==پژوهشها و آثار علمی== | ==پژوهشها و آثار علمی== | ||
دربارۀ اعتکاف آثار متعددی توسط | دربارۀ اعتکاف آثار متعددی توسط علما تدوین شدهاند؛ برای مثال، محمد بن ادریس شافعی و داوود اصفهانی تکنگاریهایی با عنوان «کتابالاعتکاف» تدوین کردهاند. <br> | ||
از فقهای متقدم امامیه از ابوالفضل صابونی و شیخ صدوق نوشتههایی تحت همین عنوان بهجا مانده است. «الاعتکافیه» از معینالدین سالم بن بدران بصری، «الاعتکافیه یا ماء الحیات و صافی الفرات» از شیخ لطفالله میسی اصفهانی، «الکفاف فی مسائل الاعتکاف» از مولی محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی، «الاعتکافیه» از سیدمحمدعلی شهرستانی، آثاری هستند که در دوره میانه و متأخر از سوی فقهای شیعه تدوین شدهاند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/5647/1/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81 «اعتکاف»، وبسایت تابناک.]</ref> | از فقهای متقدم امامیه از ابوالفضل صابونی و شیخ صدوق نوشتههایی تحت همین عنوان بهجا مانده است. «الاعتکافیه» از معینالدین سالم بن بدران بصری، «الاعتکافیه یا ماء الحیات و صافی الفرات» از شیخ لطفالله میسی اصفهانی، «الکفاف فی مسائل الاعتکاف» از مولی محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی، «الاعتکافیه» از سیدمحمدعلی شهرستانی، آثاری هستند که در دوره میانه و متأخر از سوی فقهای [[شیعه]] تدوین شدهاند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/5647/1/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81 «اعتکاف»، وبسایت تابناک.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۸: | خط ۶۴: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* قرآن. | *قرآن. | ||
* «اعتکاف و آثار آن»، پایگاه انترنتی ضیاء الصالحین، تاریخ درج مطلب: ۸ آوریل 2017م. | *«اعتکاف و آثار آن»، پایگاه انترنتی ضیاء الصالحین، تاریخ درج مطلب: ۸ آوریل 2017م. | ||
* «اعتکاف»، وبسایت تابناک، تاریخ بازدید: 5 دی 1401ش. | *«اعتکاف»، وبسایت تابناک، تاریخ بازدید: 5 دی 1401ش. | ||
* «اعتکاف و فلسفه آن چیست و از چه زمانی شروع شده است؟»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگزاری: 27 خرداد 1389ش. | *«اعتکاف و فلسفه آن چیست و از چه زمانی شروع شده است؟»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگزاری: 27 خرداد 1389ش. | ||
* «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت، تاریخ بارگزاری: 5 آبان 1401ش. | *«اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت، تاریخ بارگزاری: 5 آبان 1401ش. | ||
* بروجردی، سیدحسین، جامع احادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، چ1، 1429ق. | *بروجردی، سیدحسین، جامع احادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، چ1، 1429ق. | ||
* جزیری، عبدالرحمان، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، بینا، ۱۴۰۶ق. | *جزیری، عبدالرحمان، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، بینا، ۱۴۰۶ق. | ||
* خمینی، روحالله، تحریر الوسیله، نجف، مطبعة الاداب، بیتا. | *«جوانان، قلب تپنده اعتکاف»، وبسایت روزنامه آوای خراسان جنوبی، تاریخ انتشار: 27 دی 1403ش. | ||
* راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بهتحقیق ندیم مرعشلی، قاهره، بینا، ۱۳۹۲ق. | *خمینی، روحالله، تحریر الوسیله، نجف، مطبعة الاداب، بیتا. | ||
* زبیدی، مرتضی، تاجالعروس، بیروت، دار الفکر، چ1، 1414ق. | *راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بهتحقیق ندیم مرعشلی، قاهره، بینا، ۱۳۹۲ق. | ||
* زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دار الفکر، چ2، 1405ق. | *زبیدی، مرتضی، تاجالعروس، بیروت، دار الفکر، چ1، 1414ق. | ||
* سمرقندی، علاءالدین، تحفه الفقهاء، بیروت، بینا، ۱۴۰۵ق. | *زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دار الفکر، چ2، 1405ق. | ||
* شهید ثانی، زینالدین، الروضة البهیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | *سمرقندی، علاءالدین، تحفه الفقهاء، بیروت، بینا، ۱۴۰۵ق. | ||
* صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، چ2، 1365ش. | *شهید ثانی، زینالدین، الروضة البهیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | ||
* صدوق، محمد بن على، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، 1413ق. | *صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، چ2، 1365ش. | ||
* طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، چ2، 1409هق. | *صدوق، محمد بن على، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، 1413ق. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، بینا، ۱۴۰۷ق. | *طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، چ2، 1409هق. | ||
* فاضل لنکرانی، محمد، اعتکاف و احکام آن، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، چ1، 1427ق. | *طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، بینا، ۱۴۰۷ق. | ||
* کاظمی، فاضل، مسالک الافهام إلی آیات الأحکام، بیجا، بینا، بیتا. | *فاضل لنکرانی، محمد، اعتکاف و احکام آن، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، چ1، 1427ق. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علیاکبر غفاری، بیروت، بینا، ۱۴۰۱ق. | *کاظمی، فاضل، مسالک الافهام إلی آیات الأحکام، بیجا، بینا، بیتا. | ||
* محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، نجف، بینا، ۱۳۸۹ق. | *کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علیاکبر غفاری، بیروت، بینا، ۱۴۰۱ق. | ||
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق. | *محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، نجف، بینا، ۱۳۸۹ق. | ||
* نراقی، احمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسة آل البیت، چ1، 1415ق. | *نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق. | ||
*نراقی، احمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسة آل البیت، چ1، 1415ق. | |||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [https://itikaf.ir/ وبسایت ستاد مرکزی اعتکاف | *[https://itikaf.ir/ وبسایت ستاد مرکزی اعتکاف] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۴۱
اعتکاف؛ ماندن در مسجد همراه با روزهداری برای مدت معین.
اعتکاف یک عبادت ویژه در اسلام است که در آن فرد برای مدتی مشخص (معمولاً سه روز یا بیشتر) در مسجد میماند و به عبادت، دعا، توبه و تفکر میپردازد. انسانها در اعتکاف با دوری از مشغلههای دنیوی، احساس نزدیکی بیشتری به خداوند پیدا میکنند. اعتکاف بهعنوانی فرصتی برای بازسازی روحی و معنوی در زندگی پرشتاب امروزی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
مفهومشناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اعتکاف، در لغت بهمعنای محبوسکردن، مقیم شدن[۱] ، رویآوردن به چیزی[۲] و ملازمت آن همراه با تعظیم[۳] و در اصطلاح بهمعنای توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد بهقصد قربت و مراعات شرایط آن است.[۴]
اعتکاف در آیینهای قبلی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اعتکاف، قبل از اسلام در آیینهای دیگر نیز وجود داشته است؛ مانند دستور خداوند به حضرت ابراهیم و اسماعیل مبنی بر پاکیزه داشتن مسجدالحرام برای معتکفان؛[۵] مقیم شدن حضرت مریم در مسجدالاقصی؛[۶] مواجهه بنیاسرائیل با اعتکاف بتپرستان پس از عبور از دریا و اعتکاف بنیاسرائیل در اطراف گوسالۀ سامری در غیاب حضرت موسی.[۷]
اعتکاف در اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مشروعیت، استحباب[۸] و ترغیب به سنت اعتکاف در اسلام از قرآن [۹] و روایات استفاده شده است.[۱۰] طبق روایات، همۀ گناهان گذشتۀ معتکف مؤمن و امیدوار به ثواب الهی، آمرزیده میشود و اعتکاف ده روزۀ ماه رمضان، برابر دو حج و دو عمره است.[۱۱]
تاریخچۀ برگزاری اعتکاف
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- کشورهای اسلامی: اعتکاف از صدر اسلام میان مسلمانان وجود داشته و امروزه این مراسم در دهۀ آخر ماه رمضان در بسیاری از کشورهای اسلامی، در مساجد مختلف مانند مسجدالحرام و مسجدالنبی برگزار میشود.[۱۲]
- ایران: اعتکاف در زمان صفویه در شهرهای ایران، بهویژه قزوین و اصفهان بهدلیل زحمات دانشمندانی چون شیخ بهایی و شیخ لطفاللّه میسی عاملی اصفهانی، رونق خاصی داشته است. این مراسم پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در بسیاری از شهرها در روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵ ماه رجب برگزار میشود. بر اساس پژوهشهای انجام شده، اعتکاف ابتدا در شهر قم توسط میرزا مهدی بروجردی برگزار شده و سپس به تدریج به دیگر شهرهای ایران سرایت کرده است.[۱۳]
ارکان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]روزه و توقف در مسجد با شرایط و احکام خاص، دو رکن اصلی اعتکاف است.
زمان و مدت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از منظر فقه اسلامی، در هر زمانی که روزه صحیح باشد اعتکاف نیز صحیح است؛ اما بهترین زمان آن، ماه رمضان، بهخصوص دهۀ آخر آن[۱۴] و نیز ایامالبیض (۱۳، ۱۴ و ۱۵) ماه رجب است.[۱۵] مدت اعتکاف در فقه شیعه، سه روز[۱۶] و از طلوع فجر روز اول تا غروب روز سوم است؛[۱۷] اما برخی فقهای اهلسنت یک شبانهروز و برخی، زمان کوتاهتر را نیز کافی میدانند.[۱۸]
مکان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دستهای از روایات، اعتکاف را در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) جایز دانستهاند. دستهای دیگر، مسجد جامع را نیز پذیرفتهاند؛[۱۹] از این منظر، اعتکاف در مسجد جامع هر شهر بهقصد رجاء[۲۰] جایز است.[۲۱]
شرایط
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شرایط اعتکاف عبارتاند از:
- عقل؛
- اسلام؛
- قصد قربت؛
- اذن شوهر برای زن و اذن پدر و مادر برای فرزند در صورت اذیّتشدن؛
- روزه (اعم از روزۀ رمضان، قضا، نذر)؛[۲۲]
- عدم خروج از مسجد؛
- نداشتن رابطه جنسی.[۲۳]
برخی از فقهای اهلسنت، همچون شافعی و احمد بن حنبل (طبق قول معروف او) روزه در اعتکاف را لازم نمیدانند.[۲۴] خروج از مسجد بهمنظور رفع نیاز مؤمن، تشییع جنازه، عیادت بیمار، نماز جمعه، اقامۀ شهادت، رفع نیازهای ضروری مانند تهیۀ خوراک لازم، تخلّی و غسل واجب، جایز است.[۲۵]
مبطلات و احکام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مبطلات روزه و همچنین آمیزش در شب،[۲۶] اعتکاف را باطل میکند.[۲۷] بطلان اعتکاف واجب بهوسیلۀ آمیزش، موجب کفّاره است (آزاد کردن برده یا دو ماه روزه گرفتن و یا اطعام شصت فقیر).[۲۸]
فواید و آثار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی از مهمترین آثار اعتکاف عبارتاند از:
- آمرزش گناهان و فراهم شدن زمینۀ توبه؛
- نزدیکی به خدا و جلب محبت او؛
- دستیابی به بهشت الهی؛
- تقویت اراده؛
- انس با معنویات؛
- دوری از غفلت؛
- تواضع و فروتنی؛
- کاهش جرم و فساد؛
- آشنایی با مؤمنان و تمرین آداب مراوده؛[۲۹]
- ایجاد زمینۀ مناسب برای اندیشیدن و تعقل؛[۳۰]
- دعوت به خوبیها؛
- سنتی نیکو برای جامعه؛
- دفاع از ارزشها.[۳۱]
گسترش اعتکاف در ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تاثیر انقلاب اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، گسترش اعتکاف است؛ اعتکاف قبل از انقلاب مورد توجه نبود و در قم فقط در مسجد امام حسن عسگری برگزار میشد ولی امروزه در سراسر کشور و در تمام شهرها و روستاها اعتکاف برگزار میشود.[۳۲]
گرایش نسل جوان به اعتکاف
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استقبال جوانان و نوجوانان دختر و پسر از اعتکاف در ایران بهطور قابل توجهی افزایش یافته است. اعتکاف، به عنوان یک فرصت معنوی برای خلوت با خداوند، خودسازی و دوری از مشغلههای دنیوی، برای بسیاری از جوانان جذابیت خاصی دارد. استقبال جوانان از اعتکاف نشاندهنده نیاز آنان به معنویت، آرامش و خودسازی در دنیای پرشتاب امروزی است. این برنامه به جوانان کمک میکند تا از زندگی مادی فاصله بگیرند، به درون خود بازگردند و ارتباط عمیقتری با خداوند برقرار کنند. تجربه زیست معناگرا و دور از مادیات، برای بسیاری از جوانان که در دنیای مصرفگرایی زندگی میکنند، تازه و الهامبخش است.[۳۳]
پژوهشها و آثار علمی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دربارۀ اعتکاف آثار متعددی توسط علما تدوین شدهاند؛ برای مثال، محمد بن ادریس شافعی و داوود اصفهانی تکنگاریهایی با عنوان «کتابالاعتکاف» تدوین کردهاند.
از فقهای متقدم امامیه از ابوالفضل صابونی و شیخ صدوق نوشتههایی تحت همین عنوان بهجا مانده است. «الاعتکافیه» از معینالدین سالم بن بدران بصری، «الاعتکافیه یا ماء الحیات و صافی الفرات» از شیخ لطفالله میسی اصفهانی، «الکفاف فی مسائل الاعتکاف» از مولی محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی، «الاعتکافیه» از سیدمحمدعلی شهرستانی، آثاری هستند که در دوره میانه و متأخر از سوی فقهای شیعه تدوین شدهاند.[۳۴]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ سورة حج، آیه 25.
- ↑ زبیدی، تاجالعروس، ج۱۲، ص۳۹۶-۳۹۷، ذیل واژه «عکف».
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص۳۵۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۵۹.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۵؛ رازی، التفسیر الکبیر، ج۴، ص۴۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۷۴۰.
- ↑ سوره طه، آیه ۹۱.
- ↑ بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۷۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۶۰.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج 2، ص 188.
- ↑ «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.
- ↑ «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۴۹؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۲.
- ↑ فاضل موحدی لنکرانی، اعتکاف و احکام آن، 1427ق، ص18.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۶۶.
- ↑ نراقی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۴۷-۵۴۹.
- ↑ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۳، ص۱۷۵۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص399.
- ↑ نراقی، مستندالشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۴۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۶۳؛ طباطبایی حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ج۸، ص۵۳۹؛ کاظمی، مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۰؛ صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۲.
- ↑ نک: شیخ طوسی، الخلاف، ج۲، ص۲۲۸؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۳، ص۱۷۶۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۸۰-۱۸۲.
- ↑ نراقی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، ج۱۰، ص۵۷۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۰۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۶۰.
- ↑ «اعتکاف و آثار آن»، پایگاه انترنتی ضیاء الصالحین.
- ↑ «اعتکاف و فلسفه آن چیست و از چه زمانی شروع شده است؟»، وبسایت راسخون.
- ↑ «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت.
- ↑ گسترش اعتکاف در کشور یکی از دستاوردهای انقلاب است، خبرگزاری مهر
- ↑ «جوانان، قلب تپنده اعتکاف»، وبسایت روزنامه آوای خراسان جنوبی
- ↑ «اعتکاف»، وبسایت تابناک.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- قرآن.
- «اعتکاف و آثار آن»، پایگاه انترنتی ضیاء الصالحین، تاریخ درج مطلب: ۸ آوریل 2017م.
- «اعتکاف»، وبسایت تابناک، تاریخ بازدید: 5 دی 1401ش.
- «اعتکاف و فلسفه آن چیست و از چه زمانی شروع شده است؟»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگزاری: 27 خرداد 1389ش.
- «اعتکاف راهی بهسوی خدا»، وبسایت پایگاه مقاومت حضرت امیرالمومنین دانشگاه علم و صنعت، تاریخ بارگزاری: 5 آبان 1401ش.
- بروجردی، سیدحسین، جامع احادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، چ1، 1429ق.
- جزیری، عبدالرحمان، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، بینا، ۱۴۰۶ق.
- «جوانان، قلب تپنده اعتکاف»، وبسایت روزنامه آوای خراسان جنوبی، تاریخ انتشار: 27 دی 1403ش.
- خمینی، روحالله، تحریر الوسیله، نجف، مطبعة الاداب، بیتا.
- راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بهتحقیق ندیم مرعشلی، قاهره، بینا، ۱۳۹۲ق.
- زبیدی، مرتضی، تاجالعروس، بیروت، دار الفکر، چ1، 1414ق.
- زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دار الفکر، چ2، 1405ق.
- سمرقندی، علاءالدین، تحفه الفقهاء، بیروت، بینا، ۱۴۰۵ق.
- شهید ثانی، زینالدین، الروضة البهیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، چ2، 1365ش.
- صدوق، محمد بن على، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، 1413ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، چ2، 1409هق.
- طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، بینا، ۱۴۰۷ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، اعتکاف و احکام آن، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، چ1، 1427ق.
- کاظمی، فاضل، مسالک الافهام إلی آیات الأحکام، بیجا، بینا، بیتا.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علیاکبر غفاری، بیروت، بینا، ۱۴۰۱ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، نجف، بینا، ۱۳۸۹ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق.
- نراقی، احمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسة آل البیت، چ1، 1415ق.