پیش‌نویس:جوانی

جوانی؛ دوره‌ای میان نوجوانی و میان‌سالی.

جوانی به‌معنای تازگی و برنایی، مرحله‌ای از زندگی انسان (۱۸ تا ۳۵ سال) است که توانایی‌های جسمی، روانی و عاطفی در اوج قرار دارد. این دوره با شور، هیجان، استقلال‌خواهی، جست‌وجوی هویت و الگوپذیری همراه است و از آن به‌عنوان سرمایه‌ای حیاتی برای فرد و جامعه یاد می‌شود. اسلام جوانی را ارزشمندترین سرمایهٔ عمر دانسته و روان‌شناسان آن را دوران طوفان، نوآوری و دگرگونی می‌نامند. در ادبیات فارسی نیز جوانی نماد درخشش، طراوت و کوتاهی عمر است. این مرحله هرچند زودگذر است، اما در شکل‌گیری آیندهٔ فرد و پیشرفت جوامع نقشی تعیین‌کننده دارد.

مفهوم‌شناسی جوانی

جوان در لغت به‌معنای برنا، تازه، نو و چیزی است که از عمر آن، زمان زیادی نگذشته است. در فرهنگ عربی، دو تعبیر رایج در مورد جوان وجود دارد: ۱. «فَتی» که از ریشهٔ فَتَیَ و به‌معنای طراوت و شادابی گرفته شده؛ ۲. «شاب» که از ریشهٔ «شَبَبَ» و به‌معنای شکوفایی و برخورداری از حرارت است.

جوانی، به مرحله‌ای از زندگی انسان اشاره دارد که در آن، توان جسمی و روحی او در بالاترین حد خود قرار گرفته است. در حقیقت، در این دورهٔ زندگی، توان و استعدادهای درونی و بیرونی فرد، در اوج شکوفایی و ثمردهی است. به‌همین دلیل انسان‌ها در زندگی خود همواره آرزوی دوران جوانی را دارند. در ایران، به افرادی که در فاصلهٔ سنی ۱۸ تا ۳۵ سال قرار دارند، جوان می‌گویند.

دورهٔ جوانی

دورهٔ جوانی، دوران اوج بروز عواطف، قدرت غرایز و حکومت احساسات در انسان است. جوان، پس از دوران کودکی و نوجوانی، ساختمانی متفاوت از دوره‌های قبلی پیدا می‌کند. در این دوره، محبت و دوستی برای انسان دارای معنا می‌شود. روابط و برخوردها جهت‌دار و حتی سؤال برانگیز می‌شوند. رفتارها توسط جوان دنبال شده و از آنها نتیجه‌گیری می‌کند. جوان، گاهی با کوچک‌ترین برخورد و تحقیر، ناراحت شده و خشم سرتاسر وجود او را فرا می‌گیرد و در بیشتر مواقع نیز خیلی زود از این میزان خشم، پشیمان می‌شود. فرد جوان در این دوره یادمی‌گیرد که چگونه استقلال خود را در جامعه و خانواده به‌دست‌آورد. تربیت صحیح و آموزش درست در این دوره، بیش از هر دورهٔ دیگری در آیندهٔ آدمی أثرگذار بوده و هر فعالیت سازنده‌ای، دارای ارزش مضاعف است.

ویژگی‌های جوانی

برخی از ویژگی‌های دورهٔ جوانی به شرح زیر هستند:

خصوصیات عاطفی

در این دوره، روح و روان فرد در کنار تغییرات زیستی و هورمونی، دچار تلاطم شده و همین منجر به پیدا شدن روحیات و عواطف تازه‌ای در جوان مانند «حساسیت»، «سرگردانی»، «هیجان‌های درونی»، «تنوع خصلت‌های رفتاری»، «عدم اطمینان به بزرگترها»، «احساس نگرانی در برخورد با واقعیات»، «احساس ناکامی و ناتوانی»، «تلاش برای استقلال خود در زمینه‌های عاطفی»، «علاقه به دوستی با همسالان»، «عدم کنترل رفتار، هنگام خشم»، «علاقه به محیط مساعد برای رشد ذهنی» و «حبّ ذات (دوست داشتن خود)» می‌شوند.

خصوصیات اجتماعی

ویژگی‌های اجتماعی جوان نیز همچون خصوصیات عاطفی او، رشد کرده و وارد مراحل تازه‌ای می‌شود؛ مانند:

1. مرحلهٔ الگوپذیری و تقلید: آنچه که در این مرحله حائز اهمیت بوده، انواع تقلید است که گاهی به‌صورت کورکورانه و گاهی نیز آگاهانه اتفاق می‌افتد. در تقلید کورکورانه، مقلد از هر عمل مضر یا غیرمضر فرد به‌صورتی ناآگاهانه پیروی می‌کند، اما در تقلید آگاهانه، شخص مقلد، نکات مثبت اعمال مقلد را انتخاب نموده و اعمال ناشایست را تشخیص می‌دهد.
2. افتخار به شخصیت: جوان، در این دوران، به نوع لباس، نوع آرایش مو و چهره و نیز نوع واکنش‌های خود در برخورد با دیگران افتخار می‌کند. او، در جوانی، به ابراز شخصیت و خودنمایی پرداخته و از این طریق می‌خواهد به دیگران بفهماند که بزرگ شده است.
3. میل به آزادی؛ میل به آزادی، در این دوران به‌صورت بی‌قید و شرط و بدون حد و حصر است.
4. مرحلهٔ اطاعت: والدین باید در این مرحله مراقب بوده و دریابند که این اطاعت در غیاب آنها چگونه رخ می‌دهد.

ارزش جوانی

جوانی، از با ارزش‌ترین، متنوع‌ترین و پیچیده‌ترین چشم‌اندازهای زندگی است که به دوران درخشندگی، شور و هیجان، سرور و شادی، نشاط و امید، دوران قوت و قدرت و نیز دوران کار و کوشش تعبیر می‌شود. هرچند جوان، در ابتدای این دوره، بی‌تجربه بوده و بیشتر به دنبال هویت گمشدهٔ خود است، اما اگر به نیروها و استعدادهای فطری و با ارزش خود پی ببرد، می‌تواند از این فرصت طلایی استفاده کرده، پایه‌های زندگی خود را مستحکم کرده و در نهایت به خوشبختی و کمال برسد؛ بنابراین جوان باید در این دوره قدر و قیمت خود را بداند، حق‌پذیر و هدایت‌پذیر باشد، در حفظ فطرت پاک خود و پاکی عشق و محبت خود بکوشد، تربیت‌پذیر باشد، از قدرت جوانی، عزت و کرامت نفس خود استفاده کند، عدالت‌خواه باشد، طراوت و زیبایی خود را حفظ کند و در نهایت ایمان جوانی را قدر دانسته و در راستای حفظ آن بکوشد.

جوان و جامعه

بسیاری از کارشناسان، جوانان را سرمایه‌های بزرگی در جوامع می‌دانند که موفقیت و پیشرفت جوامع با موفقیت آنها گره خورده است. متخصصان بر این باورند که تشکیل جامعهٔ آرمانی، مبتنی بر حضور جوانان در عرصه‌های مختلف زندگی است. به‌همین دلیل، دین اسلام نیز به جوان و جوانی توجه خاصی دارد.

اهمیت جوانی در اسلام

دین اسلام، جوانی را برترین و شایسته‌ترین مرحلهٔ زندگی دانسته و بر نقش محوری و سازندهٔ آن تأکید دارد. این موضوع، در بسیاری از احادیثِ امامان نیز مطرح شده است؛ برای مثال، امام علی در تفسیر آیهٔ ۷۷ از سورهٔ قصص، به انسان‌ها تأکید می‌کند که تندرستی و نیرو و آسایش جوانی را فراموش نکرده و از آنها می‌خواهد که با این سرمایه‌های گران‌بها، آخرت خود را تأمین کنند.

جوانی از دیدگاه دیگران

بسیاری از روانشناسان، دورهٔ آغازین جوانی را با تعابیر مختلفی توصیف کرده‌اند؛ برای مثال، «استانلی هال» جوانی را دورهٔ طوفان و فشار ناگهانی؛ «موریس دبس» آن را دورهٔ انقلاب، سرکشی و نوآوری؛ «افلاطون» آن را دورهٔ مستی روحی و برخی دیگر نیز آن را دوران شراب‌زدگی روانی خوانده‌اند. در برخی آموزه‌های اسلامی نیز دورهٔ جوانی به دورهٔ غرور و سرمستی تعبیر شده است که باید با آموزش صحیح در اختیار رشد و بالندگی فردی و اجتماعی قرار بگیرد.

جوانی در ادبیات فارسی

واژهٔ جوانی از دیرباز در ادبیات فارسی‌زبانان حضور داشته است؛ برای مثال، سعدی به این دوره از زندگی انسان‌ها اشاره کرده است: الگو:آغاز نستعلیق

الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

مولوی نیز در شعر خود از این واژه بهره گرفته است: الگو:آغاز نستعلیق

الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

علاوه بر ادبیات رسمی، در ادبیات عامهٔ مردم فارسی‌زبان، به واژهٔ «جوانی» اشاره شده است؛ مانند «از جوانی تا پیری، از پیری تا به کی؟»؛ «جوانی است و هزارش چم و خم»؛ «جوانی کجایی که یادت به خیر»؛ «جهان را به چشم جوانی مبین» و «دریغا جوانی، دریغا جوانی». در برخی از ضرب‌المثل‌ها نیز واژهٔ جوانی به «کم‌تجربه بودن» اشاره دارد.

روز پاسداشت جوان

در جامعهٔ جهانی، روز دوازدهم آگوست مصادف با ۲۲ مرداد را به‌عنوان روز جهانی جوانان نام‌گذاری کرده‌اند. در ایران نیز روز جوان را روز ولادت حضرت علی‌اکبر (فرزند امام حسین) در نظر می‌گیرند که مصادف با یازدهم شعبان است.

منابع

• آمدی، ابوالفتح، غرر الحکم و درر الکلم، به‌تحقیق سید مهدی رجائی، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۲۹ق.
• «ارزش جوانی»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• اکبرزاده، مریم، «جوان و ویژگی‌های دورهٔ جوانی»، وب‌سایت تدبر، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «بازتعریف مفهوم جوانی نیاز امروز جامعه»، وب‌سایت مؤسسه رحمان، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «تاریخ دقیق روز جوان سال ۱۴۰۱ش در ایران و جهان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «تعریف جوانی»، وب‌سایت ادارهٔ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «جوان»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• سعدی، مواعظ، غزلیات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «سن جوانی تغییر کرد»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ بارگذاری: ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش.
• عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• مولانا، دیوان شمس، غزلیات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «ویژگی‌های دوران جوانی»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.