پیشنویس:ازدواج در افغانستان: تفاوت میان نسخهها
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| (۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:ازدواج-در-افغانستان۱.jpg|thumb|مراسم عروسی دسته جمعی ۷۵ زوج افغانستانی در مزار شریف؛ ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۶|جایگزین=عروسی دسته جمعی در افغانستان]]{{درشت|'''ازدواج در افغانستان؛'''}} سنتی فراگیر و نهادینه در جامعهٔ افغانستان مشتمل بر الگوهای همسرگزینی و تشریفات زناشویی. | |||
[[ازدواج]] در افغانستان، بهعنوان یک نهاد اجتماعیِ ریشهدار، متأثر از عوامل فرهنگی، مذهبی و قومی است. الگوهای همسرگزینی بهطور عمده بر تصمیم خانوادهها و معیارهای قومی و مذهبی استوار بوده و تشریفات زناشویی، شامل مراسم مفصلی مانند مشورت خانوادگی، [[نامزدی]]، [[خواستگاری]]، خویشگری (شیرینیخوری)، خطبهخوانی، عروسی و پایوازی میشود که بازتابدهندهٔ هویت جمعی و ارزشهای اجتماعی است. | |||
[[ | ازدواج در جامعهٔ [[افغانستان]] بهعنوان یک امر اجتماعی مهم، کارکردهای چندلایهای شامل مشروعیتبخشی به [[روابط جنسی همسران|روابط جنسی]]، [[فرزندآوری]] و انتقال ارزشهای فرهنگی را ایفا میکند. این پیمان در چارچوب [[حقوقیِ اسلامی|حقوق اسلامی]] و هنجارهای سنتی، ساختار [[خانواده]] را سامان میدهد و بهعنوان ابزاری برای حفظ نظم اجتماعی و انسجام گروهی عمل میکند. سنت ازدواج در افغانستان بازتابدهندهٔ ساختارهای قدرت (جنسیتی، خانوادگی) و سازوکاری برای بازتولید سرمایههای نمادینِ دینی و قومی نیز محسوب میشود. | ||
ازدواج در | == جایگاه سنت ازدواج در افغانستان == | ||
[[ازدواج]] در بافت اجتماعی افغانستان بهعنوان یک سنت اجتماعی-دینی چندبعدی تعریف میشود که در ساختار جامعه نقش محوری ایفا میکند. این پدیده در چارچوب نظام ارزشی اسلام و الگوهای فرهنگی بومی، بهصورت یک قرارداد حقوقی مشروع بین دو جنس سازماندهی میشود.<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص12.</ref> | |||
بر اساس این تعریف، کارکردهای اصلی این سنت شامل مشروعیتبخشی به روابط جنسی در چهارچوب شرعی، تضمین تولیدمثل و تداوم ساختار خانواده است.<ref>قانون مدنی افغانستان، ماده 60، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.</ref> | |||
این سنت واحد بنیادین سازمان اجتماعی بوده که پیوندی ناگسستنی بین نظام دینی، هنجارهای فرهنگی و ساختارهای خویشاوندی در سبک زندگی مردم افغانستان ایجاد میکند.<ref>سرخسی، المبسوط، ج4، بیتا، ص214.</ref> | |||
همچنین این سنت همزمان به حفظ نظم اجتماعی، انتقال ارزشهای فرهنگی و کنترل رفتارهای جمعی یاری میرساند و ماهیت این پدیده در جامعهٔ افغانستان تلفیقی از عناصر [[فقه اسلامی]]، سنتهای محلی و ضرورتهای اجتماعی است که در قالب یک سازوکار نهادیشده تجلی یافته است.<ref>سرخسی، المبسوط، ج4، بیتا، ص214.</ref> | |||
در | [[ازدواج در افغانستان]] بهمثابه یک سنت اجتماعی، به بقای زیستی جامعه از طریق تولیدمثل مشروع و جامعهپذیری نسل آینده کمک میکند و با مشروعیتبخشی به روابط جنسی، سازوکاری برای حفظ ارزشهای نمادین چون [[عزت نفس|عزت]]، [[عفت]] و [[کرامت انسانی]] فراهم میآورد. این نهاد با تشکیل کانون خانواده، بستری برای [[تقسیم کار جنسیتی در اسلام|تقسیم کار جنسیتی]] و همکاری اقتصادی شامل [[تربیت اقتصادی]] بهویژه [[تربیت اقتصادی فرزندان]]، [[قناعت]] بهویژه از [[قناعت زن|نوع زنانه]] و [[مدیریت اقتصادی زنان]] ایجاد میکند. از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، ازدواج [[نیازهای عاطفی]] و [[آرامش زن|آرامش روانی زن]] و شوهر را در چارچوبی نهادیشده تأمین میکند. در سطح کلان، این نهاد بهعنوان ضامن پایداری ساختارهای اجتماعی عمل کرده و از طریق مکانیسمهای نظارتی، ناهنجاریهای رفتاری را مهار میکند. هدف تربیتی آن نیز در انتقال سرمایههای فرهنگی و هنجاری به نسل بعد از طریق ایفای [[نقش تربیتی مادر]] و [[نقش تربیتی پدر]]، تجلی مییابد.<ref>عدالتخواه، حقوق فامیل، 1387ش، ص56.</ref> | ||
== | == قواعد ازدواج در افغانستان == | ||
ازدواج در افغانستان متأثر از هنجارهای دینی و فرهنگی، الگوهای خاصی از پیوندهای خانوادگی و [[رابطه زناشویی|تشریفات زناشویی]] را شکل میدهد. ساختارهای خویشاوندی در این جامعه تحت تأثیر تفسیرهای شریعت اسلامی، مرزهای روشنی بین روابط مجاز و غیرمجاز ازدواج ترسیم میکند. برای مثال ممنوعیتهای ازدواج در چارچوب مفهوم «[[محارم]]» تعریف میشود که ازدواج با آنها حرام است. | |||
این | این محدودیتها شامل پیوند با اعضای نزدیک خانواده مانند والدین، فرزندان، [[نقش خواهری|خواهران]] و [[نقش برادری|برادران]]، همچنین برخی از بستگان سببی مانند مادرزن یا خواهرزن میشود. این ممنوعیتها نهتنها کارکرد دینی، بلکه نقش اجتماعی در جلوگیری از اختلال در نقشهای خانوادگی و حفظ سلسله مراتب قدرت درونخانوادگی دارد. | ||
در مقابل، ازدواج درونگروهی و پیوند با خویشاوندان دورتر (خارج از دایرهٔ محارم) بهعنوان یک الگوی ترجیحی تلقی میشود. این نوع ازدواجها اغلب کارکردهای اجتماعی مهمی مانند تحکیم پیوندهای قومی، حفظ داراییهای خانوادگی و تقویت اتحاد بین خویشاوندان را ایفا میکند. چنین الگوهایی بازتابی از ساختارهای جامعهٔ افغانستان است که در آن [[خانواده]] و شبکههای خویشاوندی نقش محوری در سازماندهی روابط اجتماعی دارند.<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص52.</ref> | |||
این نوع ازدواج | == انواع از دواج در افغانستان == | ||
=== ازدواج دائم (نکاح دایم) === | |||
این شکل متداولترین نوع ازدواج در افغانستان است که بر اساس موازین شرعی و قانونی منعقد میشود. در این نوع ازدواج، زوجین بهصورت دائم به یکدیگر محرم شده و کلیه حقوق و تکالیف زناشویی بین آنها برقرار میشود. این ازدواج بهطور معمول با مراسم [[خواستگاری]]، [[شیرینیخوران|شیرینیخوری]] و [[مراسم عروسی|عروسی]] همراه است و خانوادهها نقش محوری در ترتیب آن ایفا میکنند. | |||
=== | === ازدواج موقت (صیغه یا متعه) === | ||
[[ازدواج موقت]] که بهصورت عمده میان [[شیعیان افغانستان]] رواج دارد، برای مدت معین و با [[مهریه]] مشخص منعقد میشود. بر خلاف ازدواج دائم، در این نوع رابطه زوجین از یکدیگر ارث نمیبرند و با پایان مدت مقرر، رابطهٔ زوجیت به خودی خود منتفی میشود. این نوع ازدواج در قدیم میان شیعیان افغانستان رواج بیشتری داشته و امروزه کمرنگ شده است.<ref>[https://subhekabul.com/جامعه/temporary-marriage-is-a-challenge-facing-the-family/ اکبری، «ازدواج موقت چالشی فراروی خانواده»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.]</ref> | |||
نکاح مسیار نوعی ازدواج دائم | === نکاح مسیار === | ||
نکاح مسیار نوعی ازدواج دائم بر اساس فقه اهلسنت افغانستان است که در آن زن با رضایت خود از برخی حقوق شرعی مانند [[نفقه]]، حق همخوابگی منظم و ارث صرفنظر میکند. این شکل از ازدواج بهصورت معمول بین طرفینی صورت میگیرد که بهدلایل شخصی یا اجتماعی نمیتوانند تعهدات کامل ازدواج دائم را بپذیرند. در افغانستان، این پدیده اگرچه کمتر از [[ازدواج موقت]] (صیغه) رواج دارد، اما در سالهای اخیر مورد توجه برخی قرار گرفته است. سوءاستفاده از این نوع ازدواج میتواند به تضعیف نهاد خانواده و تضییع حقوق زنان از جمله [[حقوق مالی زن در زندگی مشترک|حقوق مالی زن]]، [[حقوق جنسی زن]] و [[حقوق خانوادگی زن مسلمان|حقوق خانوادگی زن]] منجر شود.<ref>[https://www.islamquest.net/fa/archive/id22239%7C«حکم نکاح به نیت طلاق و نکاح مسیارچیست؟»، وبسایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.]</ref> | |||
==چند همسری در افغانستان== | == چند همسری در افغانستان == | ||
[[چند همسری مردان|چندهمسری | [[چند همسری مردان|چندهمسری مردان]] در افغانستان از گذشته تاکنون میان تمام اقوام این کشور مرسوم بوده است، اما در قبایل جنوب کشور و میان [[قوم پشتون|قوم پشتون،]] بیشتر از سایر اقوام افغانستان رواج داشته و زنان بهطور سنتی در مورد اینکه با چه کسی یا چه زمانی ازدواج میکنند، اجازهٔ اظهار نظر نداشتهاند، بههمین دلیل ازدواج مجدد میان سران و فرماندهان طالبان شیوع بیشتری داشته است. | ||
بر اساس پژوهشها تعدد زوجات در افغانستان ریشه در عوامل فرهنگی-اجتماعی عمیقی دارد. از جمله هنجارهای مردسالارانه و تفسیرهای سنتی از | بر اساس پژوهشها [[چند همسری مردان|تعدد زوجات]] در افغانستان ریشه در عوامل فرهنگی-اجتماعی عمیقی دارد. از جمله هنجارهای [[مردسالاری|مردسالارانه]] و تفسیرهای سنتی از [[دین]]، مشروعیتبخش این پدیده است. در بسیاری از مناطق، داشتن چند همسر نشانهای از قدرت اقتصادی و موقعیت اجتماعی مردان محسوب میشود. [[جنگ]]های طولانی و افزایش تعداد [[بیوه]]ها نیز به شیوع این رسم دامن زده است. در برخی قبایل، ازدواج مجدد با بیوه برادر متوفی (همسربرادری) یک الزام اجتماعی تلقی میشود. فشار خانوادهها برای [[فرزندآوری در افغانستان|فرزندآوری]] بیشتر، بهویژه فرزند [[موقعیت پسر در خانواده افغانستانی|پسر]]، از دیگر انگیزههای رایج است. اگرچه قانون شرایطی برای تعدد زوجات تعیین کرده، اما نفوذ سنتهای محلی باعث تداوم آن شده است.<ref>[https://8am.media/fa/family-competitions-the-reason-for-polygamy-and-high-fertility-rate-in-afghanistan/ «رقابتهای خانوادهگی؛ دلیل چندهمسری و نرخ بلند فرزندآوری در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 13 خرداد 1403ش.]</ref> | ||
این پدیده در ساختارهای قبیلهای | این پدیده در ساختارهای قبیلهای [[مردسالاری|مردسالار]]، ابزاری برای تحکیم اتحادهای خویشاوندی، افزایش [[سرمایه اجتماعی|سرمایهٔ اجتماعی]] و نمایش پایگاه مردانِ صاحبنفوذ محسوب میشود. زنان و دختران در این نظام بهطور عموم در [[همسرگزینی دختران|انتخاب همسر]] اختیار ندارند و این امر در گروههای سنتیگرا مانند طالبان بهشکل بارزتری مشاهده میشود. تداوم این الگو در دوران معاصر، بازتابی از تلفیق هنجارهای شرعی با ساختارهای قومی-سیاسی افغانستان است.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=171222 منجمزاده، «شیوع پدیده چند همسری درمیان طالبان»، شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.]</ref> | ||
===زمینههای اجتماعی و فرهنگی چندهمسری=== | === زمینههای اجتماعی و فرهنگی چندهمسری === | ||
چندهمسری در افغانستان تحت فشار هنجارهای اجتماعی و الزامات ساختارهای قبیلهای شکل میگیرد. در این ساختار مردان و زنان | چندهمسری در افغانستان تحت فشار هنجارهای اجتماعی و الزامات ساختارهای قبیلهای شکل میگیرد. در این ساختار مردان و زنان هر دو ناگزیر از تبعیت از انتظارات جمعی و حفظ چارچوبهای عرفی هستند. این پدیده بیش از آنکه بازتابی از خواست شخصی باشد، محصول اجبارهای نهادینهشدهای است که تخطی از آنها هزینههای اجتماعی سنگینی در پی دارد.<ref>اسمیت، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، 1387ش، ص50.</ref> | ||
===چندهمسری در نظام حقوقی افغانستان=== | === چندهمسری در نظام حقوقی افغانستان === | ||
بر اساس قانون در دوران جمهوری اسلامی افغانستان، ازدواج مجدد مرد مشروط به احراز توانایی مالی برای تأمین [[نفقه]] همسران و رعایت عدالت بین آنها است. همچنین باید مصلحت شرعی مانند عقیم بودن یا بیماری صعبالعلاج زوجه اول وجود داشته باشد. عدم تحقق این شرایط شرعی و قانونی، ازدواج مجدد را فاقد وجاهت حقوقی میسازد.<ref>قانون مدنی افغانستان، ماده 96 و 99، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش. </ref> | بر اساس قانون در دوران جمهوری اسلامی افغانستان، ازدواج مجدد مرد مشروط به احراز توانایی مالی برای تأمین [[نفقه]] همسران و رعایت عدالت بین آنها است. همچنین باید مصلحت شرعی مانند عقیم بودن یا بیماری صعبالعلاج زوجه اول وجود داشته باشد. عدم تحقق این شرایط شرعی و قانونی، ازدواج مجدد را فاقد وجاهت حقوقی میسازد.<ref>قانون مدنی افغانستان، ماده 96 و 99، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.</ref> | ||
==سن ازدواج در عرف و قانون افغانستان== | == سن ازدواج در عرف و قانون افغانستان == | ||
سن ازدواج بر اساس عرف اجتماعی و نظام حقوقی در افغانستان | سن ازدواج بر اساس عرف اجتماعی و نظام حقوقی در افغانستان متفاوت است: | ||
===عرف اجتماعی=== | === عرف اجتماعی === | ||
در افغانستان بهصورت تقریبی، سنین بین | در افغانستان بهصورت تقریبی، سنین بین ۱۵ تا ۲۰سال برای دختران و سنین ۱۸ تا ۲۵سال برای پسران، بیشترین دوره سنی ازدواج است. بهصورت بسیار محدود، در برخی قبایل و روستاهای دوردست، افراد زیادی به [[تجرد قطعی]] سوق داده شدهاند که البته [[تجرد قطعی دختران ایرانی|تجرد قطعی دختران]] بیشتر از پسران است.<ref>[https://subhekabul.com/جامعه/afghanistan-younggenration-singles/ محبوبی، «چرایی افزایش رقم مجردان در کشور»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.]</ref> | ||
بر اساس یک تحقیق، ۴۲درصد خانوادههای افغانستانی اظهار کردهاند که حداقل یکی از اعضای خانواده آنها قبل از رسیدن به سن ۱۸سالگی ازدواجکرده است. این آمار در مناطق محروم مانند اردوگاههای آوارگان داخلی حتی به ۶۲ درصد میرسد. این تحقیق، کاهش امنیت اجتماعی و افزایش فقر و خشونت را باعث افزایش این روند دانسته است.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/94191 صادقی، «ازدواج زیر سن هنوز در افغانستان قربانی میگیرد»، خبرگزاری خامهپرس، تاریخ بازدید: 21 آبان 1401ش.]</ref> | |||
بر اساس | |||
مطابق | === نظام حقوقی === | ||
مطابق مادهٔ ۷۰ قانون مدنی افغانستان، اهلیت نکاح برای پسران با تکمیل ۱۸سال و برای دختران با اتمام ۱۶سال عمر تحقق مییابد. ازدواج زیر ۱۶سال تنها با اذن ولی قهری و حکم دادگاه صالح جایز بوده و ازدواج با افراد زیر ۱۵سال بهصورت مطلق ممنوع است.<ref>قانون مدنی افغانستان، مادههای 96 و99، شماره مسلسل 353، مصوب 1355.</ref> | |||
در مقابل، ماده ۳ قانون منع [[خشونت علیه زنان|خشونت علیه زن]]، سن قانونی نکاح را برای طرفین ۱۸سال شمسی تعیین کرده و هرگونه ازدواج زیر این سن را مشمول مجازات دانسته است.<ref>قانون منع خشونت علیه زن، شماره مسلسل 989، مصوب 1388ش.</ref> البته مداخلهٔ نظام حقوقی و تطبیق احکام آن تنها در موارد ازدواجهای اجباری است تا جلو اجبارها را بگیرد اما در موارد رضایت طرفین، رویههای عرفی را تأیید میکند.<ref>[https://subhekabul.com/جامعه/afghanistan-younggenration-singles/ محبوبی، «چرایی افزایش رقم مجردان در کشور»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.]</ref> | |||
== | == کفویت زوجین در افغانستان == | ||
مفهوم [[کفویت]] در نظام حقوقی افغانستان بر مبنای فقه حنفی و عرف اجتماعی، بر ضرورت همترازی زوجین در ابعاد مختلف تأکید دارد. این اصل بهطور عمده شامل تشابه در [[دین]]، اصالت نسبی، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و حرفه میشود؛<ref>[https://www.independentpersian.com/tags/رجب-ابراهیمی-و-گلاندام «رجب و گلاندام، زوجی از قوم هزاره و پشتون، در زندان طالبان»، اندیپیندینت فارسی، تاریخ بازدید: 16 تیر 1401ش.]</ref> حال آنکه در عمل، معیارهای عرفی چون همقبیلهبودن و همکیشی بهصورت غالب تعیینکنندهتر از سایر عوامل میباشد. با این وجود، رویههای قبیلهای نظیر ازدواج مردان مسن با دختران جوان، بهرغم مغایرت با معیارهای سنتی کفویت، در ساختارهای اجتماعی افغانستان نهادینه شده است.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/94191 صادقی، «ازدواج زیر سن هنوز در افغانستان قربانی میگیرد»، خبرگزاری خامهپرس، تاریخ بازدید: 21 آبان 1401ش.]</ref> | |||
== ازدواج اجباری در افغانستان == | |||
ازدواج اجباری در افغانستان ریشهٔ ساختاری دارد و در قالبهای متعدد، بهصورت مداوم بازتولید میشود. ازدواج اجباری، ازدواجی است که بدون رضایت واقعی یک یا دو طرف واقع شده است. این نوع ازدواج حق انتخاب همسر را سلب کرده و یکی از مصادیق [[خشونت خانگی]] محسوب میشود.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20180107075922-9835-87.pdf مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص۱۶۹.]</ref> مادهٔ ۵۰۵ قانون مدنی افغانستان نیز شرط صحت عقد را در رضایت هر دو طرف دانسته است.<ref>[https://www.payam-aftab.com/fa/news/249/___-____-_____-____-_________ «قانون مدنی افغانستان»، خبرگزاری پیام آفتاب.]</ref> همچنین قطعنامهٔ ۱۴۶۸ شورای اروپا (۲۰۰۵م)، ازدواج اجباری را شامل تمام ازدواجهایی دانسته که حداقل یکی از طرفین، فاقد رضایت کامل و آزادانه باشد.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20180107075922-9835-87.pdf مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص۱۶۹.]</ref> | |||
=== | === موارد ازدواج اجباری در افغانستان === | ||
# | # '''ازدواج زیر سن قانونی''' (ازدواج در سن کودکی)؛ مادهٔ ۷۱ قانون مدنی افغانستان، حداقل سن ازدواج برای دختران را شانزده سال دانسته است. بر اساس آمار استراتژی توسعهٔ ملی افغانستان، ۶۰درصد از دختران این کشور زیر سن ۱۶سالگی ازدواج کردهاند.<ref>[https://nimrokhmedia.com/2021/07/18/types-of-forced-marriages-in-afghanistan/ رضایی، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، هفته نامه نیمرخ.]</ref> | ||
# | # '''ازدواج معاوضهای'''؛ در این رسم کهن، دختری از یک خانواده را با دختری از خانوادهٔ دیگر، با هدف کاهش مصارف ازدواج، مبادله میکنند.<ref>اشنایدر، پیشرفتهای اخیر در قانون خانوادة افغانستان، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۳.</ref> | ||
# | # '''بَددادن دختران''' بهعنوان حل منازعه؛ یکی دیگر از الگوهای رایج ازدواج در افغانستان، دادن دختر بهعنوان حلکنندهٔ مشکلات و منازعات اجتماعی است.<ref>[https://tolonews.com/index.php/fa/mehwar/____-_____-_____-__-____-______-__-_________ «برنامه محور: بررسی فرهنگ بد دادن دختران در افغانستان»، وبسایت طلوع نیوز.]</ref> بددادن رسمی است که طی آن، منازعات با ازدواج دختر خانوادهٔ مرتکب جرم، با پسری از خانوادهٔ قربانی برطرف میشود. اگر مردی از یک قبیله یا خانواده، شخصی از قبیله یا خانوادهٔ دیگر را به قتل برساند، خواهر یا دختر خانوادهٔ او برای حلوفصل این مسئله به خانواده دیگر به ازدواج داده میشود. با زنی که بدداده میشود، در خانوادهٔ شوهر، بهعنوان یک خدمتکار برخورد و بدرفتاری میشود.<ref>[https://8am.media/_____-___-____-_______-_-_______-__-__-16/ «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ۸ صبح].</ref> | ||
# '''ازدواج ارثی با زن بیوه'''؛ در افغانستان زنان بیوه بهعنوان ارث خانوادهٔ شوهر پنداشته شده و برادر شوهر با زن بیوهٔ برادر فوتشده ازدواج کرده و ازدواج زن بیوه با دیگران را ننگ اجتماعی میپندارند.<ref>[https://subhekabul.com/____/heritage-women-in-afghanistan/ هدایتی،«زنان بیوه ارثی برای خانواده شوهر»، وبسایت روزنامۀ صبح کابل.]</ref> این نوع ازدواج در بیشتر موارد بدون رضایت یک یا هر دو طرف انجام میشود.<ref>[https://8am.media/_____-___-____-_______-_-_______-__-__-16/ «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ۸ صبح].</ref> | |||
# '''چندهمسری'''؛ در بین گروههای قومی افغانستان چند همسری مرسوم است و بهعنوان منزلت اجتماعی پنداشته میشود.<ref>اشنایدر، پیشرفتهای اخیر در قانون خانوادهٔ افغانستان، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۳.</ref> قانون مدنی افغانستان برای چند زنی، شرایطی وضع کرده است؛ یکی از این شرایط، وجود رضایت کامل طرفین است.<ref>[https://hrevo.org/wp-content/uploads/2020/12/___-_____-______-______.pdf عظیمی، چند همسری در نظام حقوقی افغانستان.]</ref> | |||
# ا'''زدواج غیابی'''؛ از ازدواجهای رایج در افغانستان ازدواج غیابی است که در مواردی، بدون رضایت طرفین انجام میشود.<ref>[https://nimrokhmedia.com/2021/07/18/types-of-forced-marriages-in-afghanistan/ رضایی، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، وبسایت هفته نامه نیمرخ.]</ref> | |||
# '''فروش دختران'''؛ فروش دختران در بخشهایی از افغانستان تبدیل به فرهنگ شده و یکی از راههای ازدواج محسوب میشود.<ref>«[https://tolonews.com/fa/afghanistan/____-____-____-_____-___-____-____ فروش علنی زنان در بخشهای شرقی کشور»، وبسایت طلوع نیوز.]</ref> این ازدواجها زمانی رخ میدهد که یک زن در عوض میزان مشخصی از اجناس، پول یا برای بازپرداخت قرض، فروخته میشود و [[صیغه ازدواج]] جاری میشود.<ref>[https://8am.media/_____-___-____-_______-_-_______-__-__-16/ «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، وبسایت روزنامه ۸ صبح].</ref> | |||
# '''نداشتن حق انتخاب؛''' در افغانستان یکی از دغدغههای پسران و [[دختر|دختران]] [[جوانی|جوان]] در آستانهٔ ازدواج، نداشتن حق انتخاب همسر مورد علاقهٔ آنها است. اکثر والدین این حق را به خود میدهند تا شریک زندگی پسر یا دختر را خود برگزینند.<ref>[https://subhekabul.com/_____-___/women-narratives-part-17/ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتة دو زوج»، روزنامه صبح کابل.]</ref> در باورهای عامیانهٔ بخشی از مردم افغانستان، عقد پسر عمو و دختر عمو را در آسمانها بسته شده و در این مورد هیچ حقی برای فرزندان قائل نیستند. همچنین این باور فرهنگی که بزرگان [[خانواده]] قدرت [[مهارت تصمیمگیری|تصمیمگیری]] دربارهٔ ازدواج فرزندان را دارند نیز در امر ازدواج اثر گزار است.<ref>[https://nimrokhmedia.com/2021/07/18/types-of-forced-marriages-in-afghanistan/ رضایی، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، وبسایت هفته نامه نیمرخ.]</ref> | |||
=== | === عوامل ازدواج اجباری در افغانستان === | ||
= | [[پرونده:ازدواج-در-افغانستان۲.jpg|thumb|ازدواج اجباری فایز محمد ۴۰ ساله و غلام، ۱۱ ساله. عکس برنده جایزه «عکس سال» توسط کمیته آلمانی یونیسف شده است|جایگزین=ازدواج اجباری در افغانستان]] | ||
ازدواج اجباری | # '''عوامل اجتماعی- فرهنگی:''' نابرابری جنسیتی، حاکمیت فرهنگ [[مردسالاری]]، فرهنگ خشونت، اعتقادات و باورهای اجتماعی و آدابورسوم، از جمله عوامل اجتماعی- فرهنگی ازدواج اجباری در افغانستان است. فعالان رسانهای گزارش دادهاند که بعد از [[ممنوعیت تحصیل دختران]]، خانوادههای سنتی از ترس آسیب دختران، آنها را مجبور به ازدواج کرده و متعلمین مکاتب در روستاهای دوردست مجبور میشوند که قبل از پیدا کردن اهلیت ازدواج، ازدواج کنند.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan-178845 «افزایش ازدواج اجباری به علت بسته شدن مکاتب دخترانه»، وبسایت طلوع نیوز.]</ref> | ||
# '''عوامل اقتصادی:''' پدیدهٔ [[فقر]] یکی از عوامل اصلی فروش دختران محسوب میشود. ازدواج با دختران زیر سن اهلیت در مناطق مختلف افغانستان یک امر رایج است. خانوادهٔ داماد [[پول|پولی]] را برای بستن قرارداد میپردازند و دختر کوچک تا پانزده سالگی نزد [[پدر]] و [[مادر]] خود میماند و بعد از آن مجبور به ازدواج میشود.<ref>[https://www.kebnanews.ir/report/450012/____-____-___-___-________-_____-___-____-________-______-___ «فروش کودکان برای غذا»، خبرگزاری کبنا.]</ref> [[مهاجرت]] و پناهندگی نیز در بروز ازدواج اجباری در افغانستان تأثیرگذار است.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20180107075922-9835-87.pdf مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص ۱۷۱.]</ref> | |||
==ازدواج | === پیامدهای ازدواج اجباری در افغانستان === | ||
ازدواج | ازدواج اجباری موجب آسیبهای جسمی و روانی خانوادهها شده و جامعه را در سطح بزرگتر دچار مسئله میسازد.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20180107075922-9835-87.pdf مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص ۱۷۱.]</ref> [[طلاق عاطفی]]، فروپاشی خانوادهها، خشونتهای خانوادگی، [[خودکشی]] و خودسوزی از جمله پیامدهای ازدواج اجباری در افغانستان گزارش شده است.<ref>«[https://tolonews.com/fa/afghanistan/_____-__-____-__-__-_____-__-______-_-______-______-_____-_______ شکایت یک مادر از بیتوجهی به اختطاف و ازدواج اجباری نواسه خردسالش»، وبسایت طلوع نیوز.]</ref> | ||
حاملگی اجباری، نداشتن اختیار در تعیین تعداد فرزندان و دفعات حاملگی، خودسوزی، از دستدادن حق آموزش، [[تجاوز]]، خشونت جسمی، فشارهای روانی، تلاش برای [[فرار از خانه]] و [[انزوای اجتماعی]] و پناهبردن به [[خانه امن زنان افغانستان|خانههای امن]] در دوران جمهوری اسلامی افغانستان از جمله پیامدهای فردی ازدواج اجباری در افغانستان است.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20180107075922-9835-87.pdf مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص ۱۷۱.]</ref> در سالهای اخیر گزارشهای زیادی مبنی بر فرار زنان از منزل، خودسوزی آنها و افسردگیهای شدید بهعنوان پیامدهای ازدواج اجباری اعلام شده است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/336850 «ازدواجهای اجباری و زیر سن همچنان عامل افزایش خشونت در جامعه افغانستان»، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | |||
=== | === برونرفت از معضل ازدواج اجباری === | ||
در | در دوران حکومت جمهوری اسلامی افغانستان، وجود نهادهای حقوقی-قضایی، شبکههای حمایتی مدنی و دسترسی زنان به منابع اقتصادی، سازوکارهای مقاومتی در برابر ازدواج اجباری را فراهم میساخت. اما در دوران حکومت طالبان، فروپاشی نهادهای حامی حقوق زنان، تعلیق سیستم آموزشی بهعنوان ابزار توانمندسازی، و جایگزینی قوانین سختگیرانهٔ شرعی با قرائت طالبانی، میدان کنش زنان را بهشدت محدود ساخته است. طالبان با قرائت سختگیرانهٔ خود از شریعت ساختارهای حقوقی پیشین را تضعیف کردهاند و مشروعیت هرگونه مقاومت سازمانیافته را نیز از بین بردهاند. در چنین شرایطی، زنان بهعنوان کنشگران منفرد، ناگزیر به اتخاذ راهبردهای مقاومت روزمره و غیررسمی شدهاند.<ref>[https://8am.media/forced-marriage-and-its-rise-after-the-taliban-came-to-power-in-afghanistan/ «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، وبسایت روزنامه 8 صبح]</ref> اگرچه رهبر طالبان در تاریخ ۲۹ اسفند ۱۴۰۳ش طی فرمانی ازدواج اجباری را منع کرده است.<ref>[https://www.etilaatroz.com/225835/رهبر-طالبان-اجبار-دختران-به-ازدواج/#:~:text=هبتالله%20آخوندزاده،%20رهبر%20طالبان%20با، سوی%20طالبان%20منتشر%20شده%20است. «رهبر طالبان: اجبار دختران به ازدواج، خیرات رواجی برای اموات و مصارف گزاف پس از حج منع است»، وبسایت روزنامه اطلاعات روز.]</ref> | ||
== ازدواج سرآلیش در افغانستان == | |||
[[ | ازدواج سرآلیش، الگویی از همسرگزینی در افغانستان است که در آن دو خانواده بهصورت متقابل اقدام به وصلت میکنند. در این شیوه، خانوادهٔ الف به خواستگاری دختر خانوادهٔ ب میرود و خانوادهٔ ب این وصلت را مشروط به پذیرش ازدواج دختر خانوادهٔ الف با پسر خود میکند. این نوع ازدواج، بار مالی سنگینی بر دوش هر دو خانواده تحمیل میکند، چرا که هزینههای مرتبط با [[جهیزیه]]، [[مهریه]] و [[مراسم عروسی]] برای هر دو زوج بهصورت مشترک پذیرفته میشود.<ref>[https://www.jomhornews.com/fa/news/15298/ یوسفی «ازدواجهای سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.]</ref> در ایران، این نوع ازدواج با عنوان «بدهبستانی» شناخته میشود و بهطور عمده در جوامع سنتی رواج دارد.<ref>[https://www.moshavere-online.ir/افرادی-ازدواج-یكدیگر-مناسب-نیستند/ .محمدی، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین.]</ref> | ||
در این | === زمینههای اجتماعی ازدواج سرآلیش === | ||
فقر مهمترین عامل ازدواج سرآلیش در افغانستان است؛ در این ازدواج هر دو خانواده بهدلیل دختردادن به همدیگر از پرداخت [[شیربها]] معاف میشوند و مخارج تشکیل زندگی و برپایی جشن عروسی نیز برای هر دو خانواده با هزینهٔ کم تمام میشود. با این ازدواج چهار جوان زندگی مشترک را بدون هزینهٔ گزاف شروع میکنند. بهنظر محققان هر چه فقر و آمار بیکاری در کشور بالا باشد این نوع از ازدواج نیز افزایش مییابد.<ref>[https://8am.media/fa/forced-marriage-and-its-rise-after-the-taliban-came-to-power-in-afghanistan/ سیدی، «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> همچنین ازدواج سرآلیش جزء فرهنگ و از رسمهای دیرینهٔ مردم افغانستان بهشمار میرود و مردم بعضی از مناطق بهویژه در روستاها و مکانهای دوردست علاقهمند به این نوع ازدواج هستند.<ref>[https://www.jomhornews.com/fa/news/15298/ یوسفی، «ازدواجهای سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.]</ref> | |||
===ازدواج سرآلیش | === چالشهای ازدواج سرآلیش === | ||
در توافق خانوادهها برای ازدواج سرآلیش، بهطور عموم بزرگترها تصمیم نهایی را میگیرند و رضایت دختران و پسران در نظر گرفته نمیشود؛<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13941121000278/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%BA%D9%84%D8%B7-%D9%88-%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D احسانی، «رسم و رسوم غلط و هفتخوان ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری فارسی.]</ref> در این حالت، دختران و پسران با مشکلاتی در زندگی خانوادگی مواجه میشوند<ref>[https://subhekabul.com/مطالب-مهم/women-narratives-part-17/ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج»، وبسایت روزنامۀ صبح کابل.]</ref> و مشکلات هر کدام از زوجین موجب سرایت چالش و دردسر به زوج دیگر نیز میشود؛ خانوادهای هم که دختر آنها دچار مشکل شده، دختر خانوادهٔ دیگر را به چشم یک گروگان دیده و مورد اذیت و آزار قرار میدهند. در چنین وضعیتی خشونت خانگی به خصومت و دشمنی دو خانواده میانجامد و گاهی تا مرحلهٔ [[طلاق در افغانستان|طلاق]] اجباری هر دو خانواده پیش میرود.<ref>[https://subhekabul.com/مطالب-مهم/women-narratives-part-17/ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج»، وبسایت روزنامۀ صبح کابل.]</ref> | |||
== | === ازدواج بدهبستان در ایران === | ||
در | ازدواج بدهبستان در برخی از نقاط ایران رواج دارد. این خویشاوندی گاهی میان اقوام درجهیک یعنی خواهر و برادر با یکی از فرزندان اعضای درجهدوم خانوادهٔ دیگر یعنی دایی، خاله، عمو، عمه یا بالعکس نیز صورت میگیرد. | ||
در این نوع ازدواج نیز ارتباطات خویشاوندی میان دو خانواده بسیار پیچیده شده و مشکلات هر یک از خانوادهها تأثیر مستقیم بر خانوادهٔ دیگری دارد؛ بهطوری که اگر یکی از زوجها دچار مشکلاتی از جمله خشونت، بیکاری و بداخلاقی مرد شود زوج دیگر نیز تحت تأثیر ارتباط عاطفی خواهر و برادری قرار گرفته و خانوادهٔ خود را نیز خواسته یا ناخواسته تحت تأثیر مشکلات خانوادهٔ زوج مقابل قرار میدهد. از منظر کارشناسان مسائل [[خانواده]] در ایران، ازدواج بدهبستان آزادی عمل هر دو زوج را محدود کرده و باید مراقب ارتباط و مشکلات خواهر یا برادر خود و رابطهٔ او با همسر وی نیز باشند.<ref>[https://www.moshavere-online.ir/افرادی-ازدواج-یكدیگر-مناسب-نیستند/ .محمدی، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین.]</ref> | |||
=== ازدواج سرآلیش از منظر فقه اسلامی === | |||
از منظر [[فقه اسلامی]]، ازدواج سرآلیش مشروعیت دارد، زیرا هر یک از این ازدواجها بهصورت مستقل منعقد شده و هر زن مهریهٔ مشخص خود را دریافت میکند. این نوع ازدواج با پدیدهٔ غیرشرعی «شغار» که در آن دو مرد، دختران یا خواهران خود را بدون تعیین مهریهٔ مستقل مبادله میکنند، تفاوت ماهوی دارد. در شغار، مهریهٔ هر زن، همان زن دیگر محسوب میشود که این امر با موازین شرعی ناسازگار است.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/01/19/afghan-and-life-partnership-in-afghanistan/ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> | |||
== | == فرایند همسرگزینی در افغانستان == | ||
در نظام سنتی همسرگزینی افغانستان، با رسیدن پسران به سن ازدواج، خانوادهها طی فرایندی سازمانیافته به انتخاب همسر مناسب اقدام میکنند. این فرایند با مشاورههای خانوادگی آغاز میشود که در طی آن معیارها و اولویتهای خانواده برای انتخاب عروس آینده تعیین میشود.<ref>[https://www.irna.ir/news/83044684/آیین-ازدواج-در-افغانستان-فرآیندی-دشوار-برای-مردان «آیین ازدواج درافغانستان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
مراحل جستجوی همسر بهصورت نظاممند انجام میپذیرد، بهطوری که نخست دایرهٔ خویشاوندان و آشنایان نزدیک مورد بررسی قرار میگیرد و در صورت عدم یافتن گزینهٔ مناسب، دامنهٔ جستجو به خانوادههای غیرآشنا گسترش مییابد. در این فرایند، معیارهایی چون تناسب خانوادگی، تشابهات فرهنگی-اجتماعی و ویژگیهای فردی به دقت مورد ارزیابی قرار میگیرد.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، 1383ش، ص52.</ref> | |||
تصمیم نهایی دربارهٔ پذیرش یا رد خواستگاری پس از بررسیهای دقیق و مشورتهای گستردهٔ خانوادگی گرفته میشود. این نظام انتخاب، نشاندهندهٔ نقش محوری خانواده در فرایند همسرگزینی و اهمیت حفظ ارزشهای جمعی در جامعهٔ افغانستان است.<ref>دیبرا، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، 1387ش، ص16.</ref> | |||
== | === انتخاب همسر از سوی خانواده === | ||
هرچند با ورود رسانههای مجازی، تغییرات اساسی در آدابورسوم انتخاب همسر، به وجود میآید؛ اما ریشهها و عمق عنعنات (رسوم) و سلوک اجتماعی مردم در حوزهٔ ازدواج، همچنان پابرجا است و خانوادهها با همان سبکوسیاق سنتی، تصمیمهای مهم همچون پیشنهاد و حتی انتخاب همسر و عروس را بهعهده دارند.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، 1383ش، ص57</ref> خانوادهٔ داماد، بهخصوص مادران، خواهران، عمهها و سایر اقوام، با یافتن بیشترین مشابهت و کمترین تفاوت میان هر دو خانواده، به دیدن دختران رفته و گزارشی از کمالات، زیباییها، هنرهای دختر مورد نظر و ویژگیهای خانوادگی و شخصیتی آنها، برای کاندیدای دامادی و خانوادهٔ او، ارائه میکنند.<ref>دیبرا، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، 1387ش، ص16.</ref> دیدن دختران در ابتدا ممکن است در محافل جشن و عروسی یا [[نذر]] و خیرات محلی صورت بگیرد ولی برای بازدید دقیقتر، تلاش میشود تا دختران را در وضعیتهای عینیتری ببینند و از ویژگیهای شخصیتی، مهارتی و موقعیتهای اجتماعی و فکری آنها اطلاعات بیشتری بهدست آورند.<ref>[https://www.islamquest.net/fa/archive/id22239 حسینی، «معیارهای گزینش خانوادهها برای انتخاب عروس و داماد»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> | |||
=== | === تأثیر فضاهای عمومی بر انتخاب همسر === | ||
در | در طول بیست سال حاکمیت جمهوری اسلامی افغانستان عوامل مختلفی مانند فضاهای عمومی و مجازی، دانشگاهها، ادارات دولتی، مکاتب، بالارفتن سطح تحصیلات دختران و پسران و ورود آنها به سیستمهای ارتباط مجازی و نیز استفاده از تلفن و اینترنت، تغییرات قابل توجهی را در نحوهٔ انتخاب همسر ایجاد کرده است. در وضعیت جدید، دختران و پسران رغبت و رضایت بیشتری به گزینش آزادانهٔ همسر آیندهٔ خود دارند.<ref>جمعی از نویسندگان، «رابطه عملکرد شبکههای اجتماعی مجازی با شیوههای همسرگزینی»، 1398ش، ص 204-167.</ref> با حاکمیت دوبارهٔ طالبان، فضاهای عمومی برای جوانان محدودیت جدی یافته و از معاشرتهای رایج زنان و مردان در موقعیتهای دانشگاهی و اداری ممانعت به عمل آمده و انتخاب همسران با دشواریهای زیادی مواجه شده است.<ref>[https://www.eghtesadnews.com/بخش-اخبار-سیاسی-57/522174-صدور-فرمان-علیه-زنان-در-امارت-اسلامی-هراس-طالبان-از-موج-تغییر-خواهی-دختران-افغانستانی ماهرخ مقدم، «صدور 31 فرمان علیه زنان در امارت اسلامی»، وبسایت اقتصاد نیوز.]</ref> | ||
در سالهای اخیر، استفاده از [[شبکههای اجتماعی]] مانند فیسبوک، توییتر و اینستاگرام بهعنوان بستری برای همسرگزینی در میان جوانان افغانستان رواج یافته است. این پدیده که نشاندهندهٔ تأثیر فناوریهای نوین بر سنتهای اجتماعی است، امکان آشنایی و ارتباط مستقیم بین دختران و پسران را فراهم میسازد. اگرچه این روش با تسهیل فرایند آشنایی و کاهش محدودیتهای مرسوم همراه بوده، اما نگرانیهایی دربارهٔ امنیت و صحت اطلاعات مبادله شده وجود دارد. به نظر کارشناسان این تحول اجتماعی نیازمند بررسی دقیق تأثیرات آن بر ساختارهای خانوادگی و فرهنگی جامعه افغانستان است.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2016/01/20/ازدواج-از-طريق-فيسبوک-چه-پيامدهايى-دار/ «ازدواج از طریق فیسبوک چه پیامدهایی دارد؟»، خبرگزاری پژواک.]</ref> | |||
== مراسم خواستگاری در افغانستان == | |||
مراسم خواستگاری اولین اقدام عملی است که از سوی خانوادهٔ داماد، جهت پایهگذاری زندگی مشترک انجام میشود. [[خواستگاری]] میان مردم افغانستان، دارای معیارها و سازوکارهایی است که با تشریفاتی خاص برگزار میشود.<ref name=":0">[https://khabarnama.net/blog/1396/01/19/afghan-and-life-partnership-in-afghanistan/ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> | |||
=== | === معیارهای خواستگاری === | ||
در فرایند انتخاب همسر در افغانستان، خانوادهها معیارهای مشخصی را مدنظر قرار میدهند. مهمترین این معیارها شامل پایگاه اجتماعی، وضعیت اقتصادی، اعتقادات دینی و اخلاقیات است. خانوادهها بهطور عموم به دنبال همترازی اجتماعی و اقتصادی بین دو خانواده هستند تا سازگاری بیشتری در زندگی زوجین ایجاد شود. در این نظام، خانوادهٔ داماد بهطور معمول به دنبال عروسی است که از نظر اجتماعی همسطح یا پایینتر از خانوادهٔ خود باشد.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/01/19/afghan-and-life-partnership-in-afghanistan/ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> | |||
همچنین پایبندی به [[ارزشهای دینی]] و فرهنگی از شاخصهای مهم انتخاب محسوب میشود. از سوی دیگر، خانوادهٔ دختر نیز به دنبال دامادی با شغل مناسب، شهرت نیک و وضعیت اقتصادی مطلوب است. ازدواجهای فامیلی و درونگروهی بهدلیل شناخت قبلی از شرایط خانواده طرفین، از اولویت برخوردار است. در این میان، التزام به اصول دینی و اخلاقی برای هر دو طرف از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و بهعنوان عاملی کلیدی در تصمیمگیریها مطرح میباشد. | |||
=== | === تفاوتهای جنسیتی در معیارهای انتخاب === | ||
در | بررسی [[معیارهای انتخاب همسر]] در میان جوانان افغانستان نشاندهندهٔ تفاوتهای معنادار بین دیدگاههای پسران و دختران است. درحالی که ۸۸ درصد پسران بر محدودیت روابط اجتماعی دختران تأکید دارند، تنها ۷۰ درصد آنان معیارهای ظاهری مانند پوشش، تناسب اندام و [[زیبایی]] را در انتخاب همسر مهم میدانند. در مقابل، دختران بهصورت عمده بر ویژگیهای [[اخلاق|اخلاقی]]، [[صداقت]]، پایگاه اجتماعی و سطح تحصیلات پسران تمرکز دارند و معیارهای ظاهری را کماهمیتتر ارزیابی میکنند. | ||
همچنین در زمینهٔ حریم خصوصی، ۸۰ درصد پسران خواستار شفافیت کامل در زندگی مشترک هستند، درحالی که دختران به حفظ حریم خصوصی همسر خود (بهجز در موارد حساس مانند چندهمسری یا روابط غیرمتعارف) اعتقاد دارند. این تفاوتها نشاندهندهٔ نگرشهای متفاوت جنسیتی به ازدواج در جامعهٔ افغانستان است.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/01/19/afghan-and-life-partnership-in-afghanistan/ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه]</ref> | |||
===آداب | === آداب خوستگاری === | ||
با اولویتبندی گزینههای مورد نظر از سوی خانوادهٔ داماد و جمعبندی دیدگاهها،<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص26.</ref> خانوادهٔ داماد به خواستگاری میرود. بهصورت معمول، [[پدر]] و [[مادر]] داماد و در صورت نبود آنها، عمو/ کاکا، عمه یا برادر و خواهر بزرگتر به خواستگاری دختر میروند.<ref>[https://daikondi.blogsky.com/1392/09/24/post-117/آداب-و-رسوم-خواستگاری-و-ازدواج-در-دایکندی شریعتی، «آداب و رسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی.]</ref> در مجلس خواستگاری از اصالت و شایستگی خانوادهها تجلیل شده و از اشتیاق خانوادهٔ داماد برای وصلت با خانوادهٔ عروس سخن گفته میشود و از اشتیاق داماد به عروس کمتر سخن به میان میآید و آرزوی وصلت داماد در لفافه و تعبیرات پر از رمز و راز و پیچیده در کلمات کنایهآمیز بیان میشود. خواستگاری برخلاف نامزدی، اگر به نتیجه نرسد یا بعد از توافق بههم زده شود، اثر حقوقی و اجتماعی برای خانوادههای طرفین در پی ندارد.<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص26.</ref> | |||
=== | === موافقت خانوادهٔ عروس === | ||
خانوادههایی که بر روابط خویشاوندی آنها، تفکرات مردسالارانهٔ بیشتری حاکم است، بدون در نظر داشتن موافقت دختر در مورد خواستگاری، به رد یا قبول خواستگار میپردازند. در مقابل، خانوادههایی که مشورت و دیدگاههای خانواده و بهخصوص دختر، برای آنها اهمیت دارد، اجازه میگیرند که با فامیل و شخص دختر مشورت کنند. آنها، پس از مشورت و دریافت دیدگاههای خانواده و دختر مورد نظر، جواب رد یا قبول به خواستگاران ارائه میکنند.<ref>[https://daikondi.blogsky.com/1392/09/24/post-117/آداب-و-رسوم-خواستگاری-و-ازدواج-در-دایکندی شریعتی، «آداب و رسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی.]</ref> | |||
=== | === نقش کمرنگ دختران در مراسم خواستگاری === | ||
در ساختار سنتی خانوادههای افغانستانی، دختران بهطور عموم نقش محدودی در تعیین سرنوشت ازدواج خود دارند. فشارهای خانوادگی و هنجارهای فرهنگی بهصورت غالب آنان را وادار میکند تا برخلاف میل شخصی، به ازدواجهای ترتیبدادهشده توسط خانواده تن دهند. مخالفت با خواست بزرگان خانواده، رفتاری ناپسند تلقی میشود. هرچند در سالهای اخیر، افزایش سطح تحصیلات، گسترش فضای عمومی و نقش رسانههای مجازی تا حدی به تقویت جایگاه دختران در این فرایند کمک کرده است، اما سلطهٔ عام فرهنگ خانوادگی همچنان اصلیترین عامل در تعیین سرنوشت ازدواج محسوب میشود. در این نظام، دختران بهصورت عموم به حاشیه رانده شده و امکان ابراز نظر واقعی و آزادانه در مورد خواستگاران را ندارند.<ref>[https://didpress.com/هرساله-12-میلیون-دختر-زیر-سن-18-وادار-به-ازد/ «هرساله 12 میلیون دختر زیرسن 18 وادار به ازدواج اجباری میشود»، خبرگزاری دید.]</ref> | |||
== مراسم نامزدی در افغانستان == | |||
نامزدی در افغانستان از مراحل مهم همسرگزینی بوده و بهعنوان یک رسم اجتماعی ریشهدار، از نظر حقوقی فاقد الزام بوده و در عمل از اهمیت فرهنگی و اجتماعی بالایی برخوردار است. این رسم که با عناوین مختلفی مانند «شیرنیخوری» یا «نشان کردن» شناخته میشود،<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/33 امید، «رسم و رواجهای جاغوری»، وب سایت رسم و رواجهای جاغوری.]</ref> در قانون مدنی افغانستان بهعنوان وعدهٔ ازدواج تعریف شده است.<ref>قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش، مادهٔ 64.</ref> | |||
== | === آداب نامزدی در افغانستان === | ||
مراسم نامزدی با [[آداب]] خاص آغاز میشود که مهمترین آنها چادراندازی بر سر عروس و پخش شیرینی است. در این دوره، خانوادهٔ داماد موظف به تهیه هدایای متعددی بوده که شامل لباسهای فاخر، [[طلا]] و جواهرات، لوازم آرایشی و بهداشتی، کیف و کفش هماهنگ و آجیل و شیرینیهای مرغوب است. این هدایا در مراسمی با حضور اقوام و همراه با [[موسیقی]] به نمایش گذاشته میشود.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص5.</ref> | |||
=== | === پیامدهای نامزدی === | ||
از دیدگاه اجتماعی، نامزدی پیامدهای مهمی دارد. با انجام این رسم، دختر از نظر عرف تحت حمایت خانوادهٔ داماد قرار میگیرد.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص54.</ref> معاشرت زوجین در این دوره بهصورت معمول در بسیاری از مناطق افغانستان با محدودیتهای شدید و تحت نظارت خانوادهها انجام میپذیرد.<ref>نظامالدین، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص61.</ref> | |||
== | === فسخ نامزدی در افغانستان === | ||
فسخ نامزدی در بسیاری از مناطق با چالشهایی همراه است، بهگونهای که برای دختران دشواریهای بیشتری در مقایسه با پسران ایجاد میکند.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص54.</ref> بر اساس قانون مدنی افغانستان، در صورت انصراف از نامزدی، هدیهدهنده حق دارد عین یا قیمت [[هدیه]] را مطالبه کند، مگر اینکه هدیه از بین رفته باشد.<ref>قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش، ماده 64.</ref> با این حال، در عمل تفاوتهای زیادی بین قانون و عرف وجود دارد. بهطور معمول اگر نامزدی از طرف دختر فسخ شود، هدایا به خانوادهٔ پسر برگردانده میشود، در حالی که در موارد فسخ از سوی پسر، این الزام کمتر مشاهده میشود.<ref name=":1">رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص54.</ref> | |||
در سالهای اخیر، تحولات محسوسی در مراسم نامزدی و الگوهای رفتاری جوانان افغانستانی در دوران نامزدی مشاهده میشود که شامل تغییرات در سبک زندگی، روابط اجتماعی و اولویتهای فردی میشود. این دگرگونیها بهویژه در زمینهٔ افزایش مسئولیتپذیری، توجه به ظاهر، حساسیتهای عاطفی و استفاده از فضای مجازی مانند تغییر عکس پروفایل و استفاده از پیامهای عاشقانه نمود بارزی داشته است.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/186244/تغییرات-رفتاری-در-دوران-نامزدی-دختران-و-پسران-افغانستانی «تغییرات رفتاری در دوران نامزدی "دختران و پسران" افغانستانی»، خبرگزاری میزان.]</ref> | |||
== مراسم خویشیگری در افغانستان == | |||
خویشیگری یا شیرینیخوری، مراسم رسمی عقد در افغانستان است که با رسومات متنوع محلی انجام میشود. مراسم خویشی، بعد از نامزدی صورت گرفته و بسیاری از توافقات در موضوعاتی مانند شیوهٔ برگزاری مراسم عروسی، گله و شیربها، جهیزیه و از همه مهمتر اجرای عقد ازدواج عروس و داماد در این مراسم انجام گرفته یا بهصورت علنی اعلام میشود.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش.</ref> | |||
=== | === آداب و رسوم خویشیگری === | ||
# مراسم خویشیگری با تشریفاتی خاص برگزار میشود که در آن خانوادهٔ داماد با همراهی نزدیکان و هدایای ویژه به منزل پدر عروس میروند. در بعض مناطق خانوادهٔ عروس با آمادهسازی تخت مخصوصی به نام «تخت شاه» برای داماد و «تخت قودغو» برای مادر، خواهر یا خاله داماد از مهمانان استقبال میکند. پذیرایی با شیرینیهای محلی مانند بوسراغ همراه با موسیقی و رقص انجام میشود. بر روی تختها دستمالهای دستدوزی گرانبها قرار میگیرد که داماد و همراهان برمیدارند و در مقابل هدایایی به آمادهکنندگان تقدیم میکنند. این مراسم با فضایی شاد و همراه با موسیقی محلی ادامه مییابد.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/33 امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی.]</ref> | |||
# در این مراسم، خانوادهٔ داماد پس از پذیرایی رسمی، هدایای ازدواج شامل شیربها و تحفههای ویژه را به خانوادهٔ عروس تقدیم میکند. این هدایا بهطور عمده شامل پرداخت کامل یا بخشی از [[شیربها]] در حضور مهمانان اهدای هدایای خاص برای عروس و مادر وی، تقدیم تحفههایی به نزدیکان داماد است. تمامی این هزینهها بر عهدهٔ خانوادهٔ داماد بوده و از محل شیربها یا منابع مالی داماد تأمین میشود. خانوادهٔ عروس بهصورت عموم سهم مالی قابل توجهی در این مراسم ندارد.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش.</ref> | |||
# در این بخش از مراسم، خانوادهٔ عروس لباسهای تهیهشده برای داماد را به وی میپوشانند. هدایایی شامل لوازم بهداشتی، ساعت، عینک و دستمال عرقچین نیز به داماد تقدیم میشود. پدر عروس با بستن دستمال گلدوزیشده حاوی پول به کمر داماد، این رسم را تکمیل میکند. | |||
# حاضران با انداختن حلقههای گل به گردن داماد، ازدواج وی را تبریک میگویند. مهمانان نیز هدایای نقدی اندکی در سینی مخصوص میگذارند. سپس روحانی دعوتشده، صیغه عقد را جاری میسازد که به معنی رسمیت یافتن ازدواج است. خانوادهٔ داماد نیز هدیهای ویژه به عاقد تقدیم میکنند.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/33 امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی.]</ref> | |||
== | == مراسم خانهبلدی در افغانستان == | ||
در | خانهبلدی ترکیبی از دو واژهٔ «خانه» و «بلد» است که بهمعنای بلدشدن [[خانه]]، یادگرفتن، آموختن و دانا شدن در مورد خانه است.<ref>[https://abadis.ir/fatofa/بلد/ معین، فرهنگ فارسی، وبسایت آبادیس، ذیل واژۀ بلد.]</ref> رسم خانهبلدی یکی از مراسم مهم در فرایند ازدواج در افغانستان محسوب میشود که بهعنوان مجلس معارفه و آگاهیبخشی میان خانوادههای عروس و داماد برگزار میگردد. این مراسم پس از مرحلهٔ خویشیگری (توافق اولیه) و پیش از برپایی جشن عروسی انجام میپذیرد. در خلال این مجلس، جزئیات مراسم عروسی از جمله زمان و مکان برگزاری، همچنین هزینهها و ترتیبات مالی میان طرفین مورد بحث و توافق قرار میگیرد. این رسم علاوه بر تثبیت قراردادهای اجتماعی، نقش مهمی در هماهنگی و برنامهریزی نهایی مراسم ازدواج ایفا میکند.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص17.</ref> | ||
در | === آداب و رسوم خانهبلدی === | ||
مراسم خانهبلدی از آداب مهم پیش از عروسی در افغانستان محسوب میشود که طی آن دو خانواده به تبادل هدایا میپردازند. در این مراسم که توسط خانوادهٔ داماد برگزار میشود، اقوام عروس شامل پدر، برادران و عموها به ترتیب اهمیت، هدایایی همچون پتو، عمامه، چپن (عبای افغانی)، لباس و دستمالهای گلدوزی شده دریافت میکنند.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/33 امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبسایت اگر به یاد جاغوری افتادی.]</ref> در مقابل، خانوادهٔ دختر نیز هدایای مشابهی را برای اقوام داماد تهیه میکند.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/33 امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبسایت اگر به یاد جاغوری افتادی.]</ref> | |||
تمامی هزینههای مراسم و هدایای ارائه شده توسط خانوادهٔ داماد بر عهده داماد است. همچنین هزینههای مربوط به هدایای خانوادهٔ عروس نیز بهصورت غیرمستقیم از محل شیربها تأمین میشود. این مراسم نشاندهندهٔ تعهدات متقابل و پیوندهای خانوادگی میان دو خانواده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83044684/آیین-ازدواج-در-افغانستان-فرآیندی-دشوار-برای-مردان «آیین ازدواج درافغانستان؛ فرایند دشوار برای مردام»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
== | === کارکردهای اجتماعی خانه بلدی === | ||
خانهبلدی در افغانستان کارکردهای اجتماعی مهمی دارد. این مراسم با تبادل هدایا، پیوند بین دو خانواده را تقویت و به شناخت متقابل کمک میکند.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش.</ref> اما امروزه، این سنت تحت تأثیر فشارهای اقتصادی قرار گرفته و به نمایشی از وضعیت مالی تبدیل شده که به نظر کارشناسان این تغییر نشاندهندهٔ تنش بین ساختارهای سنتی و واقعیتهای جدید در جامعه افغانستان است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83044684/آیین-ازدواج-در-افغانستان-فرآیندی-دشوار-برای-مردان «آیین ازدواج درافغانستان؛ فرایند دشوار برای مردام»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
=== | == سنت عیدیبردن در افغانستان == | ||
در افغانستان، رسم عیدیبردن بهعنوان بخشی جداییناپذیر از فرایند ازدواج، در مناسبتهایی مانند [[عید فطر در افغانستان|عید فطر]]، [[عید قربان در افغانستان|قربان]]، [[نوروز در کابل|نوروز]] و [[شب یلدا]] اجرا میشود. خانوادهٔ داماد موظف است هدایایی شامل لباسهای فاخر، زیورآلات طلا، وسایل آرایشی و خوراکیهای متنوع را با بستهبندیهای تجملی به خانه عروس تقدیم کند. این آیین که ریشه در سنتهای دیرینه دارد، با حضور جمعی از اعضای خانوادهٔ داماد و همراهی موسیقی و رقص انجام میشود. خانواده عروس نیز متقابلاً هدایایی مانند لباسهای محلی دستدوز را به خانواده داماد اهدا میکند. | |||
در سالهای اخیر، این رسم از کارکرد اولیه خود فاصله گرفته و به عرصهای برای رقابتهای اقتصادی و نمایش پایگاه اجتماعی تبدیل شده است. خانوادههای متمول با خرید هدایای گرانقیمت مانند جواهرات و لباسهای متعدد، سعی در تأثیرگذاری بر خانواده عروس دارند، در حالی که خانوادههای کمدرآمد با محدودیتهای مالی مواجه هستند. این رقابتها منجر به افزایش هزینههای ازدواج شده و فشار اقتصادی قابل توجهی بر خانوادهها، به ویژه دامادها، وارد میکند. | |||
پیامدهای این [[تجملگرایی]] شامل افزایش بدهیهای خانوادگی، تأخیر در ازدواج جوانان و حتی بروز [[افسردگی]] در میان آنها شده است. با این حال، در مناطق محروم، خانوادهها با سادهسازی این رسم، سعی در حفظ تعادل مالی دارند. این سنت، علیرغم چالشهای اقتصادی، همچنان بهعنوان نمادی از احترام و پیوند اجتماعی در فرهنگ افغانستان باقی مانده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83044684/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B4%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A «آیین ازدواج در افغانستان، فرایندی دشوار برای مردان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
جشن عروسی با | == جشن عروسی در افغانستان == | ||
جشن عروسی در مناطق مختلف و خردهفرهنگهای سراسر افغانستان، متفاوت است. در مناطق مرکزی و هزارهجات به این مراسم «طُوی» گفته میشود و از غنیترین و پیچیدهترین آیینهای اجتماعی این مردم محسوب میشود.<ref>شهرستانی، قاموس لهجهٔ هزارگی، ذیل واژهٔ طوی، 1361ش، ص320.</ref> این مراسم که نقطه اوج فرایند ازدواج است، بهطور معمول در سه تا هفت روز به طول میانجامد و شامل مراحل متعددی میشود. این مراسم در مناطق مرکزی با آداب و رسوم ویژه همراه است: | |||
=== دعوت و استقبال از مهمانان === | |||
فرایند عروسی با «دعوتنامه» آغاز میشود که در مناطق روستایی بهصورت شفاهی و توسط قاصدان خانوادهٔ داماد یا تلفنی انجام میگیرد.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص10.</ref> مهمانان عروسی که به قُوده معروفند، ترکیبی از بزرگان قوم، [[جوانی|جوانان]] و [[کودک|کودکان]] هستند. نقش «قُودغُو» (معمولاً مادر یا خواهر داماد) در هدایت مراسم بسیار کلیدی است.<ref>علیزاده مالستانی، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، 1400ش، ص70.</ref> | |||
برندگان این مسابقات بهطور معمول از سوی | === مسابقات و بازیهای سنتی === | ||
جشن عروسی با انواع مسابقات و سرگرمیهای محلی همراه است: | |||
* «اٌوشد»: مسابقه تیراندازی با تفنگ که بین تیمهای خانواده عروس و داماد برگزار میشود؛ | |||
* «سنگیرگ»: بازی پرتاب سنگ به نشانههای دور دست؛ | |||
* «[[بزکشی در افغانستان|بُزکشی]]»: مسابقه سوارکاری که در عروسیهای بزرگ ترتیب داده میشود. برندگان این مسابقات بهطور معمول از سوی خانوادهٔ داماد جایزه دریافت میکنند.<ref>علیزاده مالستانی، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، 1400ش، ص91.</ref> | |||
===موسیقی و رقص محلی=== | === موسیقی و رقص محلی === | ||
هر یک از اقوام افغانستان دارای موسیقی و رقصهای محلی منحصربهفردی است که بیانگر هویت فرهنگی محسوب میشود. این تنوع فرهنگی از رقصهای پشتونها (مانند اتن) و موسیقی هزارگی تا آوازهای تاجیکها و مراسم سنتی [[قوم ازبک|ازبکها]]، غنای فرهنگی افغانستان را به نمایش میگذارد. برای مثال در مناطق هزارهجات ساز دَمبوره بهعنوان یکی از اصلیترین سازهای موسیقی محلی، فضای جشن را غنا میبخشد. این آیین فرهنگی که ریشه در سنتهای دیرین منطقه دارد، با اجرای نغمههای اصیل و اشعار محلی، حال و هوای خاصی به [[مراسم عروسی]] میبخشد. در میان هزارهها هنرمندان محلی با اجرای رَفتهای مختلف مانند شیخ علی، تَگوبَرگ و مالستانی فضای شادی ایجاد میکنند. «دیدوخوانی» یا ترانهسرایی جمعی زنان و مردان از بخشهای جذاب مراسم است. در گذشته [[منقبتخوانی]] و مداح یا مدیحهخوانی نیز رواج داشته است.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص16.</ref> | |||
مراسم | |||
=== آیینهای شب عروسی === | |||
شب اصلی عروسی با چندین مراسم خاص همراه است: | شب اصلی عروسی با چندین مراسم خاص همراه است: | ||
* «نان شَو»: مهمانان با غذای محلی مانند «نان بُته» یا «[[شوروا]]» پذیرایی میشوند؛ | |||
* «تخت خینه» ([[حنابندان]]): داماد و عروس در مراسمی خاص [[حنا]] میگذارند؛ | |||
* «ملیدهخوری»: صرف غذای مخصوص عروسی که از نان فتیر و روغن حیوانی تهیه میشود.<ref>علیزاده مالستانی، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، 1400ش، ص71.</ref> | |||
=== مراسم روز عروسی === | |||
===مراسم روز عروسی=== | |||
صبح روز عروسی با چند آیین مهم همراه است: | صبح روز عروسی با چند آیین مهم همراه است: | ||
* [[آرایش عروس]] به سبک سنتی «چتر زلف»؛ | |||
* پوشیدن لباس داماد که شامل لباس محلی کامل با تمام لوازم جانبی است؛ | |||
* مراسم «بیری بورکدو» (بدرقهٔ عروس) که با تشریفاتی خاص انجام میشود؛<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص13.</ref> | |||
* | === آداب پس از عروسی === | ||
* | * «روی دیدون بیری»: دیدار زنان فامیل و همسایه با عروس نو عهد؛ | ||
* | * «پاتختی»: نمایش دستمال عروسی به مهمانان ویژه به نشانهٔ پاکدامنی؛ | ||
* «پایوازی»: بازدید عروس و داماد از خانهٔ پدر عروس پس از چند روز. | |||
به نظر کارشناسان این مراسم پیچیده و پرجزئیات، نه تنها یک واقعه اجتماعی، بلکه نمایشی از فرهنگ غنی و ریشهدار مردم افغانستان است که نسل به نسل منتقل شده و با وجود تغییرات اجتماعی، بسیاری از عناصر اصلی آن حفظ شدهاند.<ref>شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص17.</ref> | |||
در سالهای اخیر، گسترش تالارهای مجلل عروسی در شهرهای افغانستان بهعنوان یک پدیدهٔ اجتماعی دیده میشود. این مراکز پذیرایی که بیشتر در مناطق مرکزی شهرها ساخته شده، به یکی از گزینههای اصلی برای برگزاری مراسم ازدواج تبدیل شده است. همزمان، در مناطق روستایی، سنت برگزاری مراسم در منازل شخصی رایج است. بر اساس مشاهدات میدانی، استفاده از این تالارها با هزینههای قابل توجهی همراه بوده که این امر در برخی موارد منجر به تغییر الگوهای سنتی برگزاری مراسم شده است.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/133316/رسومات-غلط-و-هفت-خوان-ازدواج-در-افغانستان «رسومات غلط و هفت خوان ازدواج در "افغانستان»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 8 فرودین 1395ش.]</ref> | |||
== مراسم پایوازی در افغانستان == | |||
پایوازی بهعنوان یکی از رسوم پس از عروسی در افغانستان، چند روز پس از مراسم اصلی انجام میشود. در این آیین، عروس و داماد به همراه خویشاوندان به خانهٔ پدر عروس و سپس دیگر بستگان دعوت میشوند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص179.</ref> این رسم در برخی مناطق ایران با عنوان «[[پاگشا]]» شناخته میشود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239482/پاگشا بلوکباشی، «پاگشا»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | |||
== | === آداب و تشریفات پایوازی === | ||
در این مراسم، ابتدا خانوادهٔ پدر عروس با پذیرایی مفصلی از مهمانان استقبال میکند. عروس هدایایی مانند لباس، [[چادر]] و زیورآلات دریافت میکند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص179.</ref> هدایای تقدیمی در مراسم پایوازی که با عناوین پاگشایانه، رونما و پیشرو شناخته میشوند، تحولات قابل توجهی را در طول زمان تجربه کرده است. در گذشته، در بعض مناطق، گاهی پدر عروس متناسب با توان مالی خود، حیوانات مفیدی مانند گاو یا گوسفند شیرده و حتی اسب کرهزا به دختر خود هدیه میداد. این هدایا علاوهبر ارزش مادی، نشاندهنده دلبستگی و حمایت خانواده از عروس جوان بود.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص180.</ref> در دوران معاصر، این سنت به شکل مدرنتری تداوم یافته و هدایا بهطور عمده شامل لباس کامل برای زوجین و زیورآلات طلا برای عروس است.<ref>[https://youtube.com/watch?v=n9osQNGTq7I&si=LZas4yVC%20nuBeZlE «پایوازی عروس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> | |||
مدت اقامت در پایوازی از چند روز تا یک ماه متغیر است. در گذشته، عروس و داماد گاهی تا یک ماه در خانه پدر عروس میماندند. با تصویب قانونی در سال ۱۳۹۴ش توسط مجلس سنا، برگزاری این مراسم در هتلها ممنوع شده است.<ref>[http://sagima21.blogfa.com/post/66 سلیم، «مجلس سنا قانون برگزاری مراسم عروسی را تصویب کرد، طویانه بند میشود»، وبلاگ زنان صالح.]</ref> | |||
=== کارکردهای اجتماعی پایوازی === | |||
پایوازی موجب تقویت پیوندهای خانوادگی و آشنایی بستگان دو خانواده میشود. همچنین از نظر اقتصادی به تأمین برخی نیازهای زوج جوان کمک میکند.<ref name=":2">[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239482/پاگشا بلوکباشی، «پاگشا»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> با این حال، تجملگرایی در این مراسم گاهی موجب فشار مالی بر میزبانان میشود.<ref>[http://sagima21.blogfa.com/post/66 سلیم، «مجلس سنا قانون برگزاری مراسم عروسی را تصویب کرد، طویانه بند میشود»، وبلاگ زنان صالح.]</ref> | |||
== | == عروسی دستهجمعی در افغانستان == | ||
[[پرونده:ازدواج-در-افغانستان.jpg|thumb|یک مراسم عروسی دسته جمعی با شرکت ۳۰ زوج در هرات افغانستان؛ ۲۱ می ۲۰۱۶|جایگزین=عروسی دسته جمعی در افغانستان]] | |||
در عروسی دستهجمعی، مراسم ازدواج تعدادی از زوجهای جوان بهصورت گروهی و در یک سالن برگزار میشود. این کار با هدف تسهیل در امر ازدواج و پایینآمدن هزینههای سنگین مراسم عروسی از سوی نهادهای خیریه همراه با اهدای [[جهیزیه]] و لوازم منزل انجام میشود.<ref>[https://www.samatak.com/funny/tale/شب-زفاف-گروهی-کشور-افغانستان-تصاویر.html «شب زفاف در کشور افغانستان»، وبسایت سماتک.]</ref> تاریخچهٔ عروسی دستهجمعی به عصر [[تیموریان]] برمیگردد و از سوی [[گوهرشاد بیگم|گوهرشادبیگم]] همسر میرزا شاهرخ؛ حاکم تیموری رواج یافته است. در آن زمان این نوع مراسم سالی یکبار در [[روضه سخی|روضهٔ سخی]] [[مزارشریف]] برگزار میشد و عبدالرحمن جامی به دعوت حاکم تیموری خطبهٔ عقد عروسیهای دستهجمعی را جاری میساخت.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hLVsZP7wwwQ محمدی، «تاریخچۀ دقیق مراسمهای عروسی دستهجمعی در افغانستان»، آشیانه، وبسایت یوتیوب.]</ref> مراسم عروسی دستهجمعی بعد از مدتها وقفه، دوباره درسالهای اخیر بین تعدادی از افراد جامعهٔ افغانستان مرسوم شده است. در ۱۳۹۱ش اولین مراسم ازدواج دستهجمعی از سوی خیرین در [[مسجد]] فاطمیهٔ [[قندهار]] برگزار شد.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=64483 «اولین مراسم ازدواج دستهجمعی در قندهار»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | |||
==عروسی دستهجمعی | === نهادهای برگزارکنندهٔ عروسی دستهجمعی === | ||
[[مدرسه|مدارس]] دینی،<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i225956 «مراسم ازدواج دستهجمعی 125 زوج جوان در مزارشریف»، وبسایت پارستودی.]</ref> دفاتر [[مرجع دینی|مراجع تقلید]]،<ref>[https://www.irna.ir/news/83044684/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B4%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A «آیین ازدواج در افغانستان، فرایندی دشوار برای مردان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> بنیاد فرهنگی خیریهٔ [[امام علی]]،<ref>[https://farkhundanews.com/archives/2305 «عروسی دستهجمعی در دشت برچی»، وبسایت فرخنده.]</ref> کمیتهٔ امداد [[امام خمینی]]،<ref>[https://saten.ir/20998/ازدواج-دسته-جمعی-در-افغانستان-به-همت-کم/ «ازدواج دستهجمعی در افغانستان به همت کمیتۀ امداد امام خمینی»، وبسایت ساتین.]</ref> وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان،<ref>[http://www.afghanirca.com/fa/news/62055 «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی 37 زوج در بامیان»، وبسایت افغانایرکا.]</ref> انجمن فرهنگی وصال کوثر،<ref>[https://memar.press/مراسم-ازدواج-دستهجمعی-۴۴-زوج-در-کابل/ «مراسم ازدواج دستهجمعی 44 زوج در کابل برگزار شد»، خبرگزاری معمار.]</ref> کوثرالقرآن،<ref>[https://www.afghanwomennews.com/برگزاری-مراسم-ازدواج-دسته-جمعی-در-بامی/ «برگزاری مراسم ازدواج دستهجمعی در بامیان؛ 17 زوج به گونۀ دستهجمعی عروسی شان را جشن گرفتند»، خبرگزاری زنان افغانستان.]</ref> نهاد خیریهٔ حبیبیار،<ref>[https://www.payam-aftab.com/fa/news/75772/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C-%DB%B3%DB%B5-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8%کریمی، «مراسم عروسی 35 زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب.]</ref> بنیاد خیریهٔ ابوالفضل<ref>[https://khabarnama.net/1398/06/why-group-wedding-didnt-changed-to-public-culture/ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسایت خبرنامه.]</ref> و بنیاد خیریهٔ شهدای افغانستان،<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i205826 سلطانی، «برگزاری جشن عروسی جمعی دهها زوج جوان در کابل»، وبسایت پارستودی.]</ref> نهادهایی هستند که تا کنون در برپایی مراسم عروسی دستهجمعی مشارکت کردهاند. | |||
=== | === آداب و رسوم برگزاری عروسی دستهجمعی === | ||
این نوع عروسی در مناسبتهایی مانند سالروز تولد بزرگان دینی چون میلادالنبی، روز [[مبعث]]،<ref>[https://www.avapress.com/fa/news/259423/برگزاری-عروسی-دسته-جمعی-۲۳۰-زوج-جوان-بلخ «برگزاری عروسی دستهجمعی 230 زوج جوان در بلخ»، خبرگزاری صدای افغان (آوا).]</ref> سیزدهم رجب بهمناسبت میلاد امام علی و [[روز پدر در ایران|روز پدر]]، سالروز ازدواج امام علی و [[حضرت فاطمه|فاطمهٔ زهرا]]،<ref>[https://www.avapress.com/fa/gallery/272133/1/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C-%DB%B6%DB%B0-%D8%B «گزارش تصویری/ برگزاری عروسی دستهجمعی 60 زوج جوان در کابل»، خبرگزاری صدای افغان (آوا).]</ref>[[نیمه شعبان|نیمهٔ شعبان]] و اعیاد اسلامی، برگزار میشود.<ref>[https://sahebkhabar.ir/news/59195234/رونق-عروسی-های-دسته-جمعی-در-افغانستان «رونق عروسیهای دستهجمعی در افغانستان»، وبسایت صاحبخبران.]</ref> مؤسسات خیریهٔ مردمنهاد برای برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی، ابتدا از متقاضیان عروسی ثبتنام انجام میدهند؛ سپس بهتعداد زوجها لباسهای یکدست و یکرنگ مخصوص عروسی و مواد اولیهٔ پذیرایی را تدارک میبینند و دعوت مهمانان بهتعداد مشخص انجام میشود.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=72hDyGUT6Pw&pp=ygUy2LHZiNi0INio2LHar9iy2KfYsduMINi52LHZiNiz24wg2K_Ys9iq2Ycg2KzZhdi524w%3D «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی (60) زوج جوان در غرب کابل»، تلویزیون راه فردا، وبسایت یوتیوب.]</ref> | |||
انجمنهای برگزارکنندهٔ این نوع مراسم از سه بخش عمده تشکیل میشوند: انتظامات، تدارکات و فرهنگی، این سه بخش هرکدام در تالار عروسی که معین شده است کارهای تزیین و مجلسآرایی مانند آمادهکردن استیژ، گلآرایی، نورپردازی زیبا و حرفهای و نظم مراسم، پذیرایی و اجرای برنامههای متنوع جذاب و شاد را بهعهده دارد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=72hDyGUT6Pw&pp=ygUy2LHZiNi0INio2LHar9iy2KfYsduMINi52LHZiNiz24wg2K_Ys9iq2Ycg2KzZhdi524w%3D «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی (60) زوج جوان در غرب کابل»، تلویزیون راه فردا، وبسایت یوتیوب.]</ref> | |||
===عوامل زمینهساز و اهداف برگزاری عروسی دستهجمعی=== | === عوامل زمینهساز و اهداف برگزاری عروسی دستهجمعی === | ||
هزینههای سنگین، رقابتهای منفی، ناتوانی زوجها در برگزاری مراسم عروسی، فقر و بیکاری، فاصلهگرفتن از فرهنگ اسلامی، عوامل اصلی رویآوری زوجهای جوان به اینگونه مراسم هستند.<ref>[https://dailies.gov.af/ | هزینههای سنگین، رقابتهای منفی، ناتوانی زوجها در برگزاری مراسم عروسی، فقر و بیکاری، فاصلهگرفتن از فرهنگ اسلامی، عوامل اصلی رویآوری زوجهای جوان به اینگونه مراسم هستند.<ref>[https://dailies.gov.af/عروسی-های-دسته-جمعی-گزینه-بدیل-پرهیز-ا/ «عروسیهای دستهجمعی گزینۀ بدیل پرهیز از مصرف گزاف»، وبسایت ریاست روزنامههای دولتی.]</ref> فرهنگسازی [[ازدواج آسان]] و اسلامی، کمک به زوجهای بیبضاعت، جلوگیری از اسراف<ref>[https://dailies.gov.af/عروسی-های-دسته-جمعی-گزینه-بدیل-پرهیز-ا/ «عروسیهای دستهجمعی گزینۀ بدیل پرهیز از مصرف گزاف»، وبسایت ریاست روزنامههای دولتی.]</ref> و مقابله با تجملگرایی و [[مصرفگرایی]] از اهداف برپایی این نوع مراسم عروسی بهشمار میروند.<ref>[https://sahebkhabar.ir/news/59195234/رونق-عروسی-های-دسته-جمعی-در-افغانستان «رونق عروسیهای دستهجمعی در افغانستان»، وبسایت صاحبخبران.]</ref> | ||
===کارکردهای برگزاری عروسی دستهجمعی=== | === کارکردهای برگزاری عروسی دستهجمعی === | ||
عروسی دستهجمعی در افغانستان دارای کارکردهای اجتماعی و اقتصادی متعددی است که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | عروسی دستهجمعی در افغانستان دارای کارکردهای اجتماعی و اقتصادی متعددی است که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# '''کاهش هزینههای سنگین ازدواج'''؛ که با اشتراکگذاری مخارج بین چندین زوج، فشار مالی را بهطور قابل توجهی کاهش میدهد. این روش از بدهکاری جوانان در آغاز زندگی مشترک جلوگیری میکند.<ref>[https://khabarnama.net/1398/06/why-group-wedding-didnt-changed-to-public-culture/ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسایت خبرنامه.]</ref> | |||
# '''تقویت همبستگی اجتماع'''ی؛ از طریق گردهمایی اقوام مختلف در یک مراسم مشترک که موجب تحکیم پیوندهای اجتماعی میشود.<ref>[https://www.farhangpress.af/جشن-عروسی-دسته-جمعی-هفتاد-زوج-در-کابل/ «جشن عروسی دستهجمعی هفتاد زوج در کابل»، خبرگزاری فرهنگ.]</ref> | |||
# '''حفظ فرهنگ اصیل'''؛ با جلوگیری از نفوذ الگوهای فرهنگی بیگانه و ترویج سنتهای بومی در مراسم ازدواج.<ref>[https://www.payam-aftab.com/fa/news/75772/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C-%DB%B3%DB%B5-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8% «مراسم عروسی 35 زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب.]</ref> | |||
# '''تسهیل امر ازدواج برای جوانان؛''' که با حذف موانع مالی، امکان تشکیل خانواده در سنین مناسب را فراهم میسازد و از بسیاری مشکلات اخلاقی و اجتماعی پیشگیری میکند.<ref>[https://fararu.com/fa/news/589607/تصاویر-جشن-عروسی-دستهجمعی-۵۶-زوج-شیعه-در-ک «جشن عروسی دستهجمعی 56 زوج شیعه در کابل»، وبسایت فرارو.]</ref> | |||
# '''سلامت اجتماعی'''؛ با ایجاد فضایی عاری از رقابتهای ناسالم و چشموهمچشمیهای مرسوم در عروسیهای فردی.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/برگزاری-عروسی-دسته-جمعی-در-کابل «برگزاری عروسی دستهجمعی در کابل»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> | |||
# '''انطباق با موازین اسلامی'''؛ از طریق برگزاری مراسمی که با تلاوت قرآن، ذکر صلوات و برنامههای فرهنگی جایگزین موسیقیهای مبتذل شده است. این شیوه بهطور کامل با فرهنگ ازدواج آسان در سبک زندگی اسلامی، همخوانی دارد.<ref>[https://www.payam-aftab.com/fa/news/75772/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C-%DB%B3%DB%B5-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8% نظری، «مراسم عروسی 35 زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب.]</ref> | |||
=== گسترهٔ عروسی دستهجمعی === | |||
تاکنون این نوع عروسی در ولایات مختلفی مانند [[کابل]]، [[مزارشریف]]، [[غزنی]]، [[بامیان]]، [[دایکندی]]، هلمند، [[نیمروز]]، فراه، قندهار، [[بغلان]] و پروان<ref>[https://mandegardaily.com/?p=17818 «عروسی گروهی به کمک یک نهاد خیریه در بغلان»، وبسایت روزنامه ماندگار.]</ref> برگزار شده است و انتظار میرود در سالهای آتی این فرهنگ در ولایات دیگر نیز گسترش پیدا کند.<ref>[https://khabarnama.net/1398/06/why-group-wedding-didnt-changed-to-public-culture/ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسابت خبرنامه.]</ref> | |||
=== | |||
تاکنون این نوع عروسی در ولایات مختلفی مانند [[کابل]]، [[مزارشریف]]، [[غزنی]]، [[بامیان]]، [[دایکندی]]، هلمند، [[نیمروز]]، فراه، | |||
=== | === آسیبشناسی مراسم عروسی دستهجمعی === | ||
مراسم | رقابتهای خانوادگی<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/برگزاری-عروسی-دسته-جمعی-در-کابل اشرفی، «برگزاری عروسی دستهجمعی در کابل»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> و ننگ اجتماعی از مسائلی است که باعث میشود عدهای از مردم و جوانان، مراسم عروسی خود را بهصورت دستهجمعی برگزار نکنند. این افراد گمان میکنند اینشکل برگزاری عروسی درشأن آنها نیست و باعث میشود از سوی دیگران تحقیر شوند، در صورتی که این رسم بهدلیل کاهش هزینه و جلوگیری از اسراف، رضایت بیشتر زوجها و خانوادههای آنها را بهدنبال دارد.<ref>[https://khabarnama.net/1398/06/why-group-wedding-didnt-changed-to-public-culture/ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسابت خبرنامه.]</ref> | ||
== | === ازدواج دستهجمعی افغانستانیها در ایران === | ||
مراسم ازدواج دستهجمعی فقط به افغانستان محدود نمیشود، بلکه بین مهاجران افغانستانی در ایران نیز رواج دارد. برای مثال در ۱۴۰۱ش، این نوع مراسم در [[مشهد]] از سوی نیکوکاران و ادارهٔ کل امور اتباع و مهاجرین برای تعدادی زوج جوان افغانستانی برگزار شد.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i205762 «21 زوج افغانستانی در مشهد پیوند مشترک خود را جشن گرفتند»، وبسایت پارستودی.]</ref> | |||
===شیربها=== | == هزینههای ازدواج در افغانستان == | ||
شیربها که در خردهفرهنگهای افغانستان با نامهای دیگری مانند گَله، قلین، ولور، طویانه و پیشکش نیز یاد میشود<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، ص24، 1391ش.</ref> | === شیربها === | ||
[[شیربها]] که در خردهفرهنگهای افغانستان با نامهای دیگری مانند گَله، قلین، ولور، طویانه و پیشکش نیز یاد میشود<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، ص24، 1391ش.</ref> مبلغی است که داماد به خانوادهٔ عروس پرداخت میکند. این مبلغ گاه صرف تهیهٔ جهیزیه میشود اما بیشتر بهطور مستقیم به خانوادهٔ عروس داده میشود. علاوهبر شیربها، هزینههای دیگری مانند لباس، مراسم نامزدی و عروسی نیز بر عهدهٔ داماد است. دولت افغانستان با تصویب قانونی، پرداخت شیربها را ممنوع اعلام کرده است.<ref>قانون مراسم عروسی، نمبرمسلسل 1280، مصوب 1396ش.</ref> در این قانون، پرداخت پول با عنوان شیربها، گَله، قلین، ولور، طویانه و پیشکش، ممنوع شده است.<ref>قانون مراسم عروسی، نمبرمسلسل 1280، مصوب 1396ش.</ref> | |||
===مهریه=== | === مهریه === | ||
مهریه بر اساس سنت اسلامی، در خانوادههای افغانستانی مرسوم | [[مهریه]] بر اساس سنت اسلامی، در خانوادههای افغانستانی مرسوم است، اما این سنت دینی از چارچوبهای شرعی فاصله گرفته و تاحد زیادی تابع مقررات و سنن عرفی و آداب و رسوم اجتماعی شده است. مطالعات نشان میدهد که اغلب زنان از مهریهٔ خود، نوع و مقدار آن اطلاع نداشتهاند و مانند اصل عقد ازدواج، خواست آنها در نظرگرفته نشده یا در تصمیمگیریهای بزرگان فامیل شریک نبودهاند.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی وعرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، 1383ش، ص104.</ref> | ||
در عرف اجتماعی افغانستان، مالکیت زن بر مهریه به رسمیت شناخته نمیشود و زنان نیز | در عرف اجتماعی افغانستان، مالکیت زن بر مهریه به رسمیت شناخته نمیشود و زنان نیز مهریهٔ خود را مطالبه نمیکنند. هزینههایی که تحت عنوان شیربها از داماد گرفته میشود بهطور کامل تحت مالکیت پدر عروس قرار میگیرد، اما از تعیین مهر قابل توجه که بهعنوان ضمانت مالی و اجرایی پیوند زوجیت، چشمپوشی میشود.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی وعرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، ص106، 1383ش.</ref> | ||
===جهیزیه=== | === جهیزیه === | ||
جهیزیه از لوازم اصلی ازدواج در خانوادههای افغانستانیها است. جهاز عروس بر اساس فرهنگ و نیازمندیهای هر منطقه، تدارک میشود. جهیزیه بهطور معمول به همان وسایل مورد نیاز | [[جهیزیه]] از لوازم اصلی ازدواج در خانوادههای افغانستانیها است. جهاز عروس بر اساس فرهنگ و نیازمندیهای هر منطقه، تدارک میشود. جهیزیه بهطور معمول به همان وسایل مورد نیاز خانهٔ عروس گفته میشود که از سوی داماد یا خانوادهٔ عروس (در صورت گرفتن اخذ شیربها یا گَله از داماد)، تهیه میشود. ظروف مورد نیاز غذاخوری، وسایل [[آشپزی]]، بسترخواب (رختخواب)، کمد یا بکس (صندوق)، فرش از جنس گلیم یا قالی، وسایل تزیین اتاق عروس، چند دست لباس برای عروس، زیورآلات، و سایر وسایل مورد نیاز، مجموعهٔ اقلامی است که جهاز عروس را تشکیل میدهد. البته در برخی مناطق روستایی، گوسفند یا گاو شیری را نیز بهعنوان جهاز عروس در نظر میگیرند. در موارد نادری، عروس را بدون جهاز به خانه شوهر میفرستند. در چنین مواردی بر اساس توافق خانواده عروس و داماد، گَله یا شیر بهای کمتر، از داماد گرفته میشود و در عوض، عروس را با دایرکردن جشن کوچک عروسی و بدون تدارک جهاز، به خانه شوهر میفرستند.<ref>«طویانه درافغانستان؛ قیمت دختران ازیک صدهزارافغانی تاچهارصد هزارافغانی»، سایت خبرنامه، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401.</ref> | ||
===نفقه=== | === نفقه === | ||
نفقه شامل تأمین نیازهای اساسی زن مانند | [[نفقه]] شامل تأمین نیازهای اساسی زن مانند [[خوراک]]، پوشاک، مسکن و درمان است.<ref>رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی وعرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان (روزنه)، ص106، 1383ش.</ref> قانون مدنی افغانستان نفقه را متناسب با توان مالی شوهر تعیین کرده است.<ref>قانون مدنی افغانستان، ماده 118، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.</ref> در فرهنگ جامعهٔ افغانستان نیز نفقهٔ زوجه براساس نوع درآمد و سطح زندگی شوهر و خانواده او فراهم میشود.<ref>عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص17.</ref> هزینههای درمانی زن بهطور کامل بر عهدهٔ شوهر است و در ازدواجهای چندهمسری بهطور معمول چند همسر در یک [[خانه]] زندگی میکنند که این امر، گاهی موجب تنش میشود.<ref>[https://aftabnews.ir/fa/news/621294/فرزندان-اولین-قربانیان-چندهمسری «فرزندان؛ اولین قربانیان چندهمسری»، خبرگزاری آفتاب.]</ref> | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{آغاز منابع}} | |||
* قرآن کریم | |||
* «آیین ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، دفتر کابل، تاریخ انتشار: ۷ مهر ۱۳۹۷ش. | |||
* «آیین ازدواج در افغانستان، فرایندی دشوار برای مردان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۴ مهر ۱۳۰۷ش. | |||
* احسانی، میرزاحسین، «رسم و رسوم غلط و هفتخوان ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری فارسی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۴ش. | |||
* «ازدواج اجباری یا تحمیلی و انواع آن»، وبسایت بنیاد وکلا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۴۰۱ش. | |||
* «ازدواج اجباری»، وبسایت مصاحب، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مهر ۱۴۰۰ش. | |||
* «ازدواج دستهجمعی در افغانستان به همت کمیتهٔ امداد امام خمینی»، وبسایت ساتین، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ش. | |||
* «ازدواج از طریق فیسبوک چه پیامدهایی دارد؟»، خبرگزاری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۰ ژانویهٔ ۲۰۱۶م. | |||
* «ازدواجهای اجباری و زیر سن همچنان عامل افزایش خشونت در جامعه افغانستان»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ جولای ۲۰۱۹م. | |||
* اشرفی، نبیلا، «برگزاری عروسی دستهجمعی در کابل»، طلوعنیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۲ ثور (فروردین) ۱۳۹۶ش. | |||
* اشنایدر، ایرنه، پیشرفتهای اخیر در قانون خانوادة افغانستان، ترجمه کوهیفر و کاظمی، مجله حقوقی دادگستری، سال ۷۴، شمارهٔ ۱۷، زمستان ۱۳۸۹ش. | |||
* «افزایش ازدواج اجباری بهعلت بسته شدن مکاتب دخترانه»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۷ سرطان ۱۴۰۱ش. | |||
* اکبری، زهرا، «ازدواج موقت چالشی فراروی خانواده»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۳ جولای ۲۰۲۰م. | |||
* امید، غلامرضا، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ش. | |||
* امیری، سکینه، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ فروردین ۱۳۹۶ش. | |||
* «اولین مراسم ازدواج دستهجمعی در قندهار»، شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۹۲ش. | |||
* بختیاری، عزیز، شیعیان افغانستان، بیتا، شیعهشناسی، ۱۳۸۵ش. | |||
* «برگزاری مراسم ازدواج دستهجمعی در بامیان؛ ۱۷ زوج به گونهٔ دستهجمعی عروسیشان را جشن گرفتند»، خبرگزاری زنان افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ جوزا (خرداد) ۱۴۰۲ش. | |||
* «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی ۳۷ زوج در بامیان»، وبسایت افغانایرکا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ عقرب (آبان) ۱۳۹۶ش. | |||
* «برگزاری عروسی دستهجمعی ۲۳۰ زوج جوان در بلخ»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: ۱۴ میزان (مهر) ۱۴۰۱ش. | |||
* «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی (۶۰) زوج جوان در غرب کابل»، تلویزیون راه فردا، وبسایت یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۲ش. | |||
* «برنامه محور: بررسی فرهنگ بد دادن دختران در افغانستان»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۳۹۵ش. | |||
* بلوکباشی، علی، «پاگشا»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران در وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۲ دی ۱۳۹۸ش. | |||
* پوپل، کریم، «رسوم ازدواج در افغانستان» وبسایت پژواک، تاریخ درج مطلب: ۸ اکتوبر ۲۰۱۷م. | |||
* «تغییرات رفتاری در دوران نامزدی دختران و پسران افغانستانی»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۳۹۵ش. | |||
* «جشن ازدواج دستهجمعی ۱۲ زوج جوان بامیانی در ایام غدیر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش. | |||
* «جشن عروسی دستهجمعی ۵۶ زوج شیعه در کابل»، وبسایت فرارو، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۴۰۱ش. | |||
* «جشن عروسی دستهجمعی هفتاد زوج در کابل»، خبرگزاری فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۲۵ جوزا (خرداد) ۱۴۰۱ش. | |||
* جمعی از نویسندگان، «رابطه عملکرد شبکههای اجتماعی مجازی با شیوههای همسرگزینی»، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال ششم، شمارهٔ ۱۹، بهار ۱۳۹۸ش. | |||
* حسینی، مرضیه، «معیارهای گزینش خانوادهها برای انتخاب عروس و داماد»، خبرگزاری بانوان افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۴۰۱ش. | |||
* «حکم نکاح به نیت طلاق و نکاح مسیار چیست»، اسلام کوئست نت، تاریخ درج مطلب: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۲ش. | |||
* خاوری، محمدتقی، مردم هزاره و خراسان بزرگ، بیتا، مؤسسهٔ عرفان، ۲۰۰۶م. | |||
* دیبرا ج اسمیت، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، کابل، ۱۳۸۷ش. | |||
* «رجب وگلاندام، زوجی از قوم هزاره و پشتون، در زندان طالبان»، اندیپیندینت فارسی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۱ش. | |||
* دیبرا ج اسمیت، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، کابل، ۱۳۸۷ش. | |||
* رحمانی، سید عبدالوهاب، «راهنمای حقوق خانواده در افغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان»، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان (روزنه)، ۱۳۸۳ش. | |||
* «رسم عیدیبردن برای نامزدها در افغانستان؛ از تجملگرایی تا رقابت»، وبسایت فارس افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۵ش. | |||
* رضایی، مهری، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، هفتهنامه نیمرخ، تاریخ بارگذاری: ۲۷ سرطان ۱۴۰۰ش. | |||
* «رقابتهای خانوادهگی؛ دلیل چندهمسری و نرخ بلند فرزندآوری در افغانستان»، وبسایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ش. | |||
* «رونق عروسیهای دستهجمعی در افغانستان»، وبسایت صاحبخبران، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ش. | |||
* «رهبر طالبان: اجبار دختران به ازدواج، خیرات رواجی برای اموات و مصارف گزاف پس از حج منع است»، وبسایت روزنامه اطلاعات روز، تاریخ بارگزاری: ۲۹ اسفند/ حوت ۱۴۰۳ش. | |||
* الزحیلی، وهبه، فقه خانواده در جهان معاصر، ترجمة عبدالعزیز سلیمی، تهران، احسان، ۱۳۸۳ش. | |||
* سرخسی، شمسالدین محمد بن سهل، المبسوط، مصر، مطبعه السعاده، بیتا. | |||
* سلطانی، زهرا، «برگزاری جشن عروسی جمعی دهها زوج جوان در کابل»، وبسایت پارستودی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ حوت (سفند) ۱۴۰۱ش. | |||
* سلیم، سلیمه، «مجلس سنا قانون برگزاری مراسم عروسی را تصویب کرد، طویانه بند میشود»، وبلاگ زنان صالح، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | |||
* سیدی، ویستا «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۱ سنبله ۱۴۰۱ش. | |||
* «شب زفاف در کشور افغانستان»، وبسایت سماتک، تاریخ بازدید: ۲۵ مهر ۱۴۰۲ش. | |||
* شریعتی، حفیظالله، فرهنگ ازدواج در هزارستان، مرکز تحقیقات رایانهای قائمیه اصفهان (نشر دیجیتالی)، ۱۳۹۲ش. | |||
* شریعتی، حفیظالله، «آدابورسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۳۹۲ش. | |||
* «شکایت یک مادر از بیتوجهی به اختطاف و ازدواج اجباری نواسه خردسالش»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۷ حوت ۱۳۹۶ش. | |||
* شهرستانی، علیاکبر، قاموس لهجه هزارگی، کابل، پوهنتون کابل، ۱۳۶۱ش. | |||
* صادقی، فیروز، «ازدواج زیر سن هنوز در افغانستان قربانی میگیرد»، خبرگزاری خامهپرس، تاریخ درج مطلب: ۱۳ نوامبر ۲۰۲۱م. | |||
* عابدوف، دادا جان، ترجمه بهرام امیراحمدیان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، ۱۳۹۳ش. | |||
* عبدالله، نظامالدین، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، کابل، مطبعه میوند، چاپ سوم، ۱۳۹۱ش. | |||
* عدالتخواه، عبدالقادر، حقوق فامیل، کابل، مطبعه میوند، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. | |||
* «عروسی دستهجمعی در دشت برچی»، وبسایت فرخنده، تاریخ درج مطلب: ۱ قوس (آذر) ۱۴۰۱ش. | |||
* «عروسی گروهی به کمک یک نهاد خیریه در بغلان»، وبسایت ماندگار، تاریخ بازدید: ۲۵ مهر ۱۴۰۲ش. | |||
* «عروسیهای دستهجمعی گزینهٔ بدیل پرهیز از مصرف گزاف»، وبسایت ریاست روزنامههای دولتی، تاریخ درج مطلب: ۳ اکتبر ۲۰۲۳م. | |||
* عظیمی، زرمینه، «چند همسری در نظام حقوقی افغانستان»، مؤسسه حقوق بشر و محو خشونت، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۱ش. | |||
* علیزاده مالستانی، عزیزالله، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، کابل، بنیاد اندیشه، ۱۴۰۰ش. | |||
* «فرزندان؛ اولین قربانیان چندهمسری»، خبرگزاری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش. | |||
* فرهنگ گنجواژه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۲ش. | |||
* «فروش علنی زنان در بخشهای شرقی کشور»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۰ حمل ۱۳۹۲ش. | |||
* «فروش کودکان برای غذا»، خبرگزاری کبنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۱ش. | |||
* فروغی، محمد، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبلاگ پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۳۹۲ش. | |||
* قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل ۳۵۳، مصوب ۱۳۵۵ش. | |||
* «قانون مدنی افغانستان»، وبسایت خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۸۶ش. | |||
* قانون منع خشونت علیه زن، شماره مسلسل ۹۸۹، مصوب ۱۳۸۸ش. | |||
* کریمی، مرتضی، «مراسم عروسی ۳۵ زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۲۲ عقرب (آبان) ۱۳۹۶ش. | |||
* «گزارش تصویری/ برگزاری عروسی دستهجمعی ۶۰ زوج جوان در کابل»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: ۳۱ جوزا (خرداد) ۱۴۰۲ش. | |||
* «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۵ جوزا ۱۳۸۸ش. | |||
* «گفتوگو با عالمی بلخی عضو پارلمان افغانستان در مورد تصویب قانون احوال شخصیه اهل تشیع»، خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۸۷ش. | |||
* ماهرخ مقدم، مژده، «صدور ۳۱ فرمان علیه زنان در امارت اسلامی»، اقتصاد نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ شهریور۱۴۰۱ش. | |||
* محبوبی، فرشته، «چرایی افزایش رقم مجردان در کشور»، روزنامه صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۳ جولای ۲۰۲۰م. | |||
* محمدی، فریحه، «تاریخچهٔ دقیق مراسمهای عروسی دستهجمعی در افغانستان»، آشیانه، وبسایت یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۲ش. | |||
* محمدی، مهری، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین، تاریخ بازدید: ۲۰ آذر ۱۴۰۲ش. | |||
* «مراسم ازدواج دستهجمعی ۴۴ زوج در کابل برگزار شد»، خبرگزاری معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۸ سرطان (تیر) ۱۴۰۲ش. | |||
* «مراسم ازدواج دستهجمعی ۱۲۵ زوج جوان در مزارشریف»، وبسایت پارستودی، تاریخ درج مطلب: ۷ میزان (آبان) ۱۴۰۲ش. | |||
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ش. | |||
* مقدسی، محمدباقر و عامری، زهرا، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، آموزههای حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره ۱۲پاییز- زمستان ۱۳۹۵ش. | |||
*منتظری مقدم، حامد، «گونههای ازدواج در عصر جاهلی»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: تابستان ۱۳۸۴ش | |||
* منجمزاده، محمود، «شیوع پدیده چندهمسری در میان سران طالبان»، شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش. | |||
* نظری، فروزان، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: ۲ شهریور ۱۳۹۸ش. | |||
* «نگرانی کمیسیون حقوق بشر افغانستان از افزایش آمار ازدواج دختران خردسال»، روزنامهٔ ماندگار، تاریخ درج مطلب: ۱۹ میزان ۱۳۹۲ش. | |||
* هدایتی، طاهره، «زنان بیوه ارثی برای خانوادة شوهر»، روزنامهٔ صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۱۰ جولای ۲۰۱۹م. | |||
* «هرساله ۱۲ میلیون دختر زیرسن ۱۸ وادار به ازدواج اجباری میشود»، خبرگزاری دید، تاریخ درج مطلب: ۱۸ قوس ۱۴۰۱ش. | |||
* یاس، افسانه، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتة دو زوج»، روزنامهٔ صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۱۳ اکتوبر ۲۰۱۹م. | |||
* «۲۱ زوج افغانستانی در مشهد پیوند مشترک خود را جشن گرفتند»، وبسایت پارستودی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ حوت (اسفند) ۱۴۰۱ش. | |||
{{پایان منابع}} | |||
{{ازدواج-افقی}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۳۳
ازدواج در افغانستان؛ سنتی فراگیر و نهادینه در جامعهٔ افغانستان مشتمل بر الگوهای همسرگزینی و تشریفات زناشویی.
ازدواج در افغانستان، بهعنوان یک نهاد اجتماعیِ ریشهدار، متأثر از عوامل فرهنگی، مذهبی و قومی است. الگوهای همسرگزینی بهطور عمده بر تصمیم خانوادهها و معیارهای قومی و مذهبی استوار بوده و تشریفات زناشویی، شامل مراسم مفصلی مانند مشورت خانوادگی، نامزدی، خواستگاری، خویشگری (شیرینیخوری)، خطبهخوانی، عروسی و پایوازی میشود که بازتابدهندهٔ هویت جمعی و ارزشهای اجتماعی است.
ازدواج در جامعهٔ افغانستان بهعنوان یک امر اجتماعی مهم، کارکردهای چندلایهای شامل مشروعیتبخشی به روابط جنسی، فرزندآوری و انتقال ارزشهای فرهنگی را ایفا میکند. این پیمان در چارچوب حقوق اسلامی و هنجارهای سنتی، ساختار خانواده را سامان میدهد و بهعنوان ابزاری برای حفظ نظم اجتماعی و انسجام گروهی عمل میکند. سنت ازدواج در افغانستان بازتابدهندهٔ ساختارهای قدرت (جنسیتی، خانوادگی) و سازوکاری برای بازتولید سرمایههای نمادینِ دینی و قومی نیز محسوب میشود.
جایگاه سنت ازدواج در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج در بافت اجتماعی افغانستان بهعنوان یک سنت اجتماعی-دینی چندبعدی تعریف میشود که در ساختار جامعه نقش محوری ایفا میکند. این پدیده در چارچوب نظام ارزشی اسلام و الگوهای فرهنگی بومی، بهصورت یک قرارداد حقوقی مشروع بین دو جنس سازماندهی میشود.[۱]
بر اساس این تعریف، کارکردهای اصلی این سنت شامل مشروعیتبخشی به روابط جنسی در چهارچوب شرعی، تضمین تولیدمثل و تداوم ساختار خانواده است.[۲]
این سنت واحد بنیادین سازمان اجتماعی بوده که پیوندی ناگسستنی بین نظام دینی، هنجارهای فرهنگی و ساختارهای خویشاوندی در سبک زندگی مردم افغانستان ایجاد میکند.[۳]
همچنین این سنت همزمان به حفظ نظم اجتماعی، انتقال ارزشهای فرهنگی و کنترل رفتارهای جمعی یاری میرساند و ماهیت این پدیده در جامعهٔ افغانستان تلفیقی از عناصر فقه اسلامی، سنتهای محلی و ضرورتهای اجتماعی است که در قالب یک سازوکار نهادیشده تجلی یافته است.[۴]
ازدواج در افغانستان بهمثابه یک سنت اجتماعی، به بقای زیستی جامعه از طریق تولیدمثل مشروع و جامعهپذیری نسل آینده کمک میکند و با مشروعیتبخشی به روابط جنسی، سازوکاری برای حفظ ارزشهای نمادین چون عزت، عفت و کرامت انسانی فراهم میآورد. این نهاد با تشکیل کانون خانواده، بستری برای تقسیم کار جنسیتی و همکاری اقتصادی شامل تربیت اقتصادی بهویژه تربیت اقتصادی فرزندان، قناعت بهویژه از نوع زنانه و مدیریت اقتصادی زنان ایجاد میکند. از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، ازدواج نیازهای عاطفی و آرامش روانی زن و شوهر را در چارچوبی نهادیشده تأمین میکند. در سطح کلان، این نهاد بهعنوان ضامن پایداری ساختارهای اجتماعی عمل کرده و از طریق مکانیسمهای نظارتی، ناهنجاریهای رفتاری را مهار میکند. هدف تربیتی آن نیز در انتقال سرمایههای فرهنگی و هنجاری به نسل بعد از طریق ایفای نقش تربیتی مادر و نقش تربیتی پدر، تجلی مییابد.[۵]
قواعد ازدواج در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج در افغانستان متأثر از هنجارهای دینی و فرهنگی، الگوهای خاصی از پیوندهای خانوادگی و تشریفات زناشویی را شکل میدهد. ساختارهای خویشاوندی در این جامعه تحت تأثیر تفسیرهای شریعت اسلامی، مرزهای روشنی بین روابط مجاز و غیرمجاز ازدواج ترسیم میکند. برای مثال ممنوعیتهای ازدواج در چارچوب مفهوم «محارم» تعریف میشود که ازدواج با آنها حرام است.
این محدودیتها شامل پیوند با اعضای نزدیک خانواده مانند والدین، فرزندان، خواهران و برادران، همچنین برخی از بستگان سببی مانند مادرزن یا خواهرزن میشود. این ممنوعیتها نهتنها کارکرد دینی، بلکه نقش اجتماعی در جلوگیری از اختلال در نقشهای خانوادگی و حفظ سلسله مراتب قدرت درونخانوادگی دارد.
در مقابل، ازدواج درونگروهی و پیوند با خویشاوندان دورتر (خارج از دایرهٔ محارم) بهعنوان یک الگوی ترجیحی تلقی میشود. این نوع ازدواجها اغلب کارکردهای اجتماعی مهمی مانند تحکیم پیوندهای قومی، حفظ داراییهای خانوادگی و تقویت اتحاد بین خویشاوندان را ایفا میکند. چنین الگوهایی بازتابی از ساختارهای جامعهٔ افغانستان است که در آن خانواده و شبکههای خویشاوندی نقش محوری در سازماندهی روابط اجتماعی دارند.[۶]
انواع از دواج در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج دائم (نکاح دایم)
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این شکل متداولترین نوع ازدواج در افغانستان است که بر اساس موازین شرعی و قانونی منعقد میشود. در این نوع ازدواج، زوجین بهصورت دائم به یکدیگر محرم شده و کلیه حقوق و تکالیف زناشویی بین آنها برقرار میشود. این ازدواج بهطور معمول با مراسم خواستگاری، شیرینیخوری و عروسی همراه است و خانوادهها نقش محوری در ترتیب آن ایفا میکنند.
ازدواج موقت (صیغه یا متعه)
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج موقت که بهصورت عمده میان شیعیان افغانستان رواج دارد، برای مدت معین و با مهریه مشخص منعقد میشود. بر خلاف ازدواج دائم، در این نوع رابطه زوجین از یکدیگر ارث نمیبرند و با پایان مدت مقرر، رابطهٔ زوجیت به خودی خود منتفی میشود. این نوع ازدواج در قدیم میان شیعیان افغانستان رواج بیشتری داشته و امروزه کمرنگ شده است.[۷]
نکاح مسیار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نکاح مسیار نوعی ازدواج دائم بر اساس فقه اهلسنت افغانستان است که در آن زن با رضایت خود از برخی حقوق شرعی مانند نفقه، حق همخوابگی منظم و ارث صرفنظر میکند. این شکل از ازدواج بهصورت معمول بین طرفینی صورت میگیرد که بهدلایل شخصی یا اجتماعی نمیتوانند تعهدات کامل ازدواج دائم را بپذیرند. در افغانستان، این پدیده اگرچه کمتر از ازدواج موقت (صیغه) رواج دارد، اما در سالهای اخیر مورد توجه برخی قرار گرفته است. سوءاستفاده از این نوع ازدواج میتواند به تضعیف نهاد خانواده و تضییع حقوق زنان از جمله حقوق مالی زن، حقوق جنسی زن و حقوق خانوادگی زن منجر شود.[۸]
چند همسری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]چندهمسری مردان در افغانستان از گذشته تاکنون میان تمام اقوام این کشور مرسوم بوده است، اما در قبایل جنوب کشور و میان قوم پشتون، بیشتر از سایر اقوام افغانستان رواج داشته و زنان بهطور سنتی در مورد اینکه با چه کسی یا چه زمانی ازدواج میکنند، اجازهٔ اظهار نظر نداشتهاند، بههمین دلیل ازدواج مجدد میان سران و فرماندهان طالبان شیوع بیشتری داشته است.
بر اساس پژوهشها تعدد زوجات در افغانستان ریشه در عوامل فرهنگی-اجتماعی عمیقی دارد. از جمله هنجارهای مردسالارانه و تفسیرهای سنتی از دین، مشروعیتبخش این پدیده است. در بسیاری از مناطق، داشتن چند همسر نشانهای از قدرت اقتصادی و موقعیت اجتماعی مردان محسوب میشود. جنگهای طولانی و افزایش تعداد بیوهها نیز به شیوع این رسم دامن زده است. در برخی قبایل، ازدواج مجدد با بیوه برادر متوفی (همسربرادری) یک الزام اجتماعی تلقی میشود. فشار خانوادهها برای فرزندآوری بیشتر، بهویژه فرزند پسر، از دیگر انگیزههای رایج است. اگرچه قانون شرایطی برای تعدد زوجات تعیین کرده، اما نفوذ سنتهای محلی باعث تداوم آن شده است.[۹]
این پدیده در ساختارهای قبیلهای مردسالار، ابزاری برای تحکیم اتحادهای خویشاوندی، افزایش سرمایهٔ اجتماعی و نمایش پایگاه مردانِ صاحبنفوذ محسوب میشود. زنان و دختران در این نظام بهطور عموم در انتخاب همسر اختیار ندارند و این امر در گروههای سنتیگرا مانند طالبان بهشکل بارزتری مشاهده میشود. تداوم این الگو در دوران معاصر، بازتابی از تلفیق هنجارهای شرعی با ساختارهای قومی-سیاسی افغانستان است.[۱۰]
زمینههای اجتماعی و فرهنگی چندهمسری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]چندهمسری در افغانستان تحت فشار هنجارهای اجتماعی و الزامات ساختارهای قبیلهای شکل میگیرد. در این ساختار مردان و زنان هر دو ناگزیر از تبعیت از انتظارات جمعی و حفظ چارچوبهای عرفی هستند. این پدیده بیش از آنکه بازتابی از خواست شخصی باشد، محصول اجبارهای نهادینهشدهای است که تخطی از آنها هزینههای اجتماعی سنگینی در پی دارد.[۱۱]
چندهمسری در نظام حقوقی افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس قانون در دوران جمهوری اسلامی افغانستان، ازدواج مجدد مرد مشروط به احراز توانایی مالی برای تأمین نفقه همسران و رعایت عدالت بین آنها است. همچنین باید مصلحت شرعی مانند عقیم بودن یا بیماری صعبالعلاج زوجه اول وجود داشته باشد. عدم تحقق این شرایط شرعی و قانونی، ازدواج مجدد را فاقد وجاهت حقوقی میسازد.[۱۲]
سن ازدواج در عرف و قانون افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سن ازدواج بر اساس عرف اجتماعی و نظام حقوقی در افغانستان متفاوت است:
عرف اجتماعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در افغانستان بهصورت تقریبی، سنین بین ۱۵ تا ۲۰سال برای دختران و سنین ۱۸ تا ۲۵سال برای پسران، بیشترین دوره سنی ازدواج است. بهصورت بسیار محدود، در برخی قبایل و روستاهای دوردست، افراد زیادی به تجرد قطعی سوق داده شدهاند که البته تجرد قطعی دختران بیشتر از پسران است.[۱۳]
بر اساس یک تحقیق، ۴۲درصد خانوادههای افغانستانی اظهار کردهاند که حداقل یکی از اعضای خانواده آنها قبل از رسیدن به سن ۱۸سالگی ازدواجکرده است. این آمار در مناطق محروم مانند اردوگاههای آوارگان داخلی حتی به ۶۲ درصد میرسد. این تحقیق، کاهش امنیت اجتماعی و افزایش فقر و خشونت را باعث افزایش این روند دانسته است.[۱۴]
نظام حقوقی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطابق مادهٔ ۷۰ قانون مدنی افغانستان، اهلیت نکاح برای پسران با تکمیل ۱۸سال و برای دختران با اتمام ۱۶سال عمر تحقق مییابد. ازدواج زیر ۱۶سال تنها با اذن ولی قهری و حکم دادگاه صالح جایز بوده و ازدواج با افراد زیر ۱۵سال بهصورت مطلق ممنوع است.[۱۵]
در مقابل، ماده ۳ قانون منع خشونت علیه زن، سن قانونی نکاح را برای طرفین ۱۸سال شمسی تعیین کرده و هرگونه ازدواج زیر این سن را مشمول مجازات دانسته است.[۱۶] البته مداخلهٔ نظام حقوقی و تطبیق احکام آن تنها در موارد ازدواجهای اجباری است تا جلو اجبارها را بگیرد اما در موارد رضایت طرفین، رویههای عرفی را تأیید میکند.[۱۷]
کفویت زوجین در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مفهوم کفویت در نظام حقوقی افغانستان بر مبنای فقه حنفی و عرف اجتماعی، بر ضرورت همترازی زوجین در ابعاد مختلف تأکید دارد. این اصل بهطور عمده شامل تشابه در دین، اصالت نسبی، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و حرفه میشود؛[۱۸] حال آنکه در عمل، معیارهای عرفی چون همقبیلهبودن و همکیشی بهصورت غالب تعیینکنندهتر از سایر عوامل میباشد. با این وجود، رویههای قبیلهای نظیر ازدواج مردان مسن با دختران جوان، بهرغم مغایرت با معیارهای سنتی کفویت، در ساختارهای اجتماعی افغانستان نهادینه شده است.[۱۹]
ازدواج اجباری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج اجباری در افغانستان ریشهٔ ساختاری دارد و در قالبهای متعدد، بهصورت مداوم بازتولید میشود. ازدواج اجباری، ازدواجی است که بدون رضایت واقعی یک یا دو طرف واقع شده است. این نوع ازدواج حق انتخاب همسر را سلب کرده و یکی از مصادیق خشونت خانگی محسوب میشود.[۲۰] مادهٔ ۵۰۵ قانون مدنی افغانستان نیز شرط صحت عقد را در رضایت هر دو طرف دانسته است.[۲۱] همچنین قطعنامهٔ ۱۴۶۸ شورای اروپا (۲۰۰۵م)، ازدواج اجباری را شامل تمام ازدواجهایی دانسته که حداقل یکی از طرفین، فاقد رضایت کامل و آزادانه باشد.[۲۲]
موارد ازدواج اجباری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ازدواج زیر سن قانونی (ازدواج در سن کودکی)؛ مادهٔ ۷۱ قانون مدنی افغانستان، حداقل سن ازدواج برای دختران را شانزده سال دانسته است. بر اساس آمار استراتژی توسعهٔ ملی افغانستان، ۶۰درصد از دختران این کشور زیر سن ۱۶سالگی ازدواج کردهاند.[۲۳]
- ازدواج معاوضهای؛ در این رسم کهن، دختری از یک خانواده را با دختری از خانوادهٔ دیگر، با هدف کاهش مصارف ازدواج، مبادله میکنند.[۲۴]
- بَددادن دختران بهعنوان حل منازعه؛ یکی دیگر از الگوهای رایج ازدواج در افغانستان، دادن دختر بهعنوان حلکنندهٔ مشکلات و منازعات اجتماعی است.[۲۵] بددادن رسمی است که طی آن، منازعات با ازدواج دختر خانوادهٔ مرتکب جرم، با پسری از خانوادهٔ قربانی برطرف میشود. اگر مردی از یک قبیله یا خانواده، شخصی از قبیله یا خانوادهٔ دیگر را به قتل برساند، خواهر یا دختر خانوادهٔ او برای حلوفصل این مسئله به خانواده دیگر به ازدواج داده میشود. با زنی که بدداده میشود، در خانوادهٔ شوهر، بهعنوان یک خدمتکار برخورد و بدرفتاری میشود.[۲۶]
- ازدواج ارثی با زن بیوه؛ در افغانستان زنان بیوه بهعنوان ارث خانوادهٔ شوهر پنداشته شده و برادر شوهر با زن بیوهٔ برادر فوتشده ازدواج کرده و ازدواج زن بیوه با دیگران را ننگ اجتماعی میپندارند.[۲۷] این نوع ازدواج در بیشتر موارد بدون رضایت یک یا هر دو طرف انجام میشود.[۲۸]
- چندهمسری؛ در بین گروههای قومی افغانستان چند همسری مرسوم است و بهعنوان منزلت اجتماعی پنداشته میشود.[۲۹] قانون مدنی افغانستان برای چند زنی، شرایطی وضع کرده است؛ یکی از این شرایط، وجود رضایت کامل طرفین است.[۳۰]
- ازدواج غیابی؛ از ازدواجهای رایج در افغانستان ازدواج غیابی است که در مواردی، بدون رضایت طرفین انجام میشود.[۳۱]
- فروش دختران؛ فروش دختران در بخشهایی از افغانستان تبدیل به فرهنگ شده و یکی از راههای ازدواج محسوب میشود.[۳۲] این ازدواجها زمانی رخ میدهد که یک زن در عوض میزان مشخصی از اجناس، پول یا برای بازپرداخت قرض، فروخته میشود و صیغه ازدواج جاری میشود.[۳۳]
- نداشتن حق انتخاب؛ در افغانستان یکی از دغدغههای پسران و دختران جوان در آستانهٔ ازدواج، نداشتن حق انتخاب همسر مورد علاقهٔ آنها است. اکثر والدین این حق را به خود میدهند تا شریک زندگی پسر یا دختر را خود برگزینند.[۳۴] در باورهای عامیانهٔ بخشی از مردم افغانستان، عقد پسر عمو و دختر عمو را در آسمانها بسته شده و در این مورد هیچ حقی برای فرزندان قائل نیستند. همچنین این باور فرهنگی که بزرگان خانواده قدرت تصمیمگیری دربارهٔ ازدواج فرزندان را دارند نیز در امر ازدواج اثر گزار است.[۳۵]
عوامل ازدواج اجباری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- عوامل اجتماعی- فرهنگی: نابرابری جنسیتی، حاکمیت فرهنگ مردسالاری، فرهنگ خشونت، اعتقادات و باورهای اجتماعی و آدابورسوم، از جمله عوامل اجتماعی- فرهنگی ازدواج اجباری در افغانستان است. فعالان رسانهای گزارش دادهاند که بعد از ممنوعیت تحصیل دختران، خانوادههای سنتی از ترس آسیب دختران، آنها را مجبور به ازدواج کرده و متعلمین مکاتب در روستاهای دوردست مجبور میشوند که قبل از پیدا کردن اهلیت ازدواج، ازدواج کنند.[۳۶]
- عوامل اقتصادی: پدیدهٔ فقر یکی از عوامل اصلی فروش دختران محسوب میشود. ازدواج با دختران زیر سن اهلیت در مناطق مختلف افغانستان یک امر رایج است. خانوادهٔ داماد پولی را برای بستن قرارداد میپردازند و دختر کوچک تا پانزده سالگی نزد پدر و مادر خود میماند و بعد از آن مجبور به ازدواج میشود.[۳۷] مهاجرت و پناهندگی نیز در بروز ازدواج اجباری در افغانستان تأثیرگذار است.[۳۸]
پیامدهای ازدواج اجباری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج اجباری موجب آسیبهای جسمی و روانی خانوادهها شده و جامعه را در سطح بزرگتر دچار مسئله میسازد.[۳۹] طلاق عاطفی، فروپاشی خانوادهها، خشونتهای خانوادگی، خودکشی و خودسوزی از جمله پیامدهای ازدواج اجباری در افغانستان گزارش شده است.[۴۰]
حاملگی اجباری، نداشتن اختیار در تعیین تعداد فرزندان و دفعات حاملگی، خودسوزی، از دستدادن حق آموزش، تجاوز، خشونت جسمی، فشارهای روانی، تلاش برای فرار از خانه و انزوای اجتماعی و پناهبردن به خانههای امن در دوران جمهوری اسلامی افغانستان از جمله پیامدهای فردی ازدواج اجباری در افغانستان است.[۴۱] در سالهای اخیر گزارشهای زیادی مبنی بر فرار زنان از منزل، خودسوزی آنها و افسردگیهای شدید بهعنوان پیامدهای ازدواج اجباری اعلام شده است.[۴۲]
برونرفت از معضل ازدواج اجباری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در دوران حکومت جمهوری اسلامی افغانستان، وجود نهادهای حقوقی-قضایی، شبکههای حمایتی مدنی و دسترسی زنان به منابع اقتصادی، سازوکارهای مقاومتی در برابر ازدواج اجباری را فراهم میساخت. اما در دوران حکومت طالبان، فروپاشی نهادهای حامی حقوق زنان، تعلیق سیستم آموزشی بهعنوان ابزار توانمندسازی، و جایگزینی قوانین سختگیرانهٔ شرعی با قرائت طالبانی، میدان کنش زنان را بهشدت محدود ساخته است. طالبان با قرائت سختگیرانهٔ خود از شریعت ساختارهای حقوقی پیشین را تضعیف کردهاند و مشروعیت هرگونه مقاومت سازمانیافته را نیز از بین بردهاند. در چنین شرایطی، زنان بهعنوان کنشگران منفرد، ناگزیر به اتخاذ راهبردهای مقاومت روزمره و غیررسمی شدهاند.[۴۳] اگرچه رهبر طالبان در تاریخ ۲۹ اسفند ۱۴۰۳ش طی فرمانی ازدواج اجباری را منع کرده است.[۴۴]
ازدواج سرآلیش در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج سرآلیش، الگویی از همسرگزینی در افغانستان است که در آن دو خانواده بهصورت متقابل اقدام به وصلت میکنند. در این شیوه، خانوادهٔ الف به خواستگاری دختر خانوادهٔ ب میرود و خانوادهٔ ب این وصلت را مشروط به پذیرش ازدواج دختر خانوادهٔ الف با پسر خود میکند. این نوع ازدواج، بار مالی سنگینی بر دوش هر دو خانواده تحمیل میکند، چرا که هزینههای مرتبط با جهیزیه، مهریه و مراسم عروسی برای هر دو زوج بهصورت مشترک پذیرفته میشود.[۴۵] در ایران، این نوع ازدواج با عنوان «بدهبستانی» شناخته میشود و بهطور عمده در جوامع سنتی رواج دارد.[۴۶]
زمینههای اجتماعی ازدواج سرآلیش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فقر مهمترین عامل ازدواج سرآلیش در افغانستان است؛ در این ازدواج هر دو خانواده بهدلیل دختردادن به همدیگر از پرداخت شیربها معاف میشوند و مخارج تشکیل زندگی و برپایی جشن عروسی نیز برای هر دو خانواده با هزینهٔ کم تمام میشود. با این ازدواج چهار جوان زندگی مشترک را بدون هزینهٔ گزاف شروع میکنند. بهنظر محققان هر چه فقر و آمار بیکاری در کشور بالا باشد این نوع از ازدواج نیز افزایش مییابد.[۴۷] همچنین ازدواج سرآلیش جزء فرهنگ و از رسمهای دیرینهٔ مردم افغانستان بهشمار میرود و مردم بعضی از مناطق بهویژه در روستاها و مکانهای دوردست علاقهمند به این نوع ازدواج هستند.[۴۸]
چالشهای ازدواج سرآلیش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در توافق خانوادهها برای ازدواج سرآلیش، بهطور عموم بزرگترها تصمیم نهایی را میگیرند و رضایت دختران و پسران در نظر گرفته نمیشود؛[۴۹] در این حالت، دختران و پسران با مشکلاتی در زندگی خانوادگی مواجه میشوند[۵۰] و مشکلات هر کدام از زوجین موجب سرایت چالش و دردسر به زوج دیگر نیز میشود؛ خانوادهای هم که دختر آنها دچار مشکل شده، دختر خانوادهٔ دیگر را به چشم یک گروگان دیده و مورد اذیت و آزار قرار میدهند. در چنین وضعیتی خشونت خانگی به خصومت و دشمنی دو خانواده میانجامد و گاهی تا مرحلهٔ طلاق اجباری هر دو خانواده پیش میرود.[۵۱]
ازدواج بدهبستان در ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ازدواج بدهبستان در برخی از نقاط ایران رواج دارد. این خویشاوندی گاهی میان اقوام درجهیک یعنی خواهر و برادر با یکی از فرزندان اعضای درجهدوم خانوادهٔ دیگر یعنی دایی، خاله، عمو، عمه یا بالعکس نیز صورت میگیرد.
در این نوع ازدواج نیز ارتباطات خویشاوندی میان دو خانواده بسیار پیچیده شده و مشکلات هر یک از خانوادهها تأثیر مستقیم بر خانوادهٔ دیگری دارد؛ بهطوری که اگر یکی از زوجها دچار مشکلاتی از جمله خشونت، بیکاری و بداخلاقی مرد شود زوج دیگر نیز تحت تأثیر ارتباط عاطفی خواهر و برادری قرار گرفته و خانوادهٔ خود را نیز خواسته یا ناخواسته تحت تأثیر مشکلات خانوادهٔ زوج مقابل قرار میدهد. از منظر کارشناسان مسائل خانواده در ایران، ازدواج بدهبستان آزادی عمل هر دو زوج را محدود کرده و باید مراقب ارتباط و مشکلات خواهر یا برادر خود و رابطهٔ او با همسر وی نیز باشند.[۵۲]
ازدواج سرآلیش از منظر فقه اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از منظر فقه اسلامی، ازدواج سرآلیش مشروعیت دارد، زیرا هر یک از این ازدواجها بهصورت مستقل منعقد شده و هر زن مهریهٔ مشخص خود را دریافت میکند. این نوع ازدواج با پدیدهٔ غیرشرعی «شغار» که در آن دو مرد، دختران یا خواهران خود را بدون تعیین مهریهٔ مستقل مبادله میکنند، تفاوت ماهوی دارد. در شغار، مهریهٔ هر زن، همان زن دیگر محسوب میشود که این امر با موازین شرعی ناسازگار است.[۵۳]
فرایند همسرگزینی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در نظام سنتی همسرگزینی افغانستان، با رسیدن پسران به سن ازدواج، خانوادهها طی فرایندی سازمانیافته به انتخاب همسر مناسب اقدام میکنند. این فرایند با مشاورههای خانوادگی آغاز میشود که در طی آن معیارها و اولویتهای خانواده برای انتخاب عروس آینده تعیین میشود.[۵۴]
مراحل جستجوی همسر بهصورت نظاممند انجام میپذیرد، بهطوری که نخست دایرهٔ خویشاوندان و آشنایان نزدیک مورد بررسی قرار میگیرد و در صورت عدم یافتن گزینهٔ مناسب، دامنهٔ جستجو به خانوادههای غیرآشنا گسترش مییابد. در این فرایند، معیارهایی چون تناسب خانوادگی، تشابهات فرهنگی-اجتماعی و ویژگیهای فردی به دقت مورد ارزیابی قرار میگیرد.[۵۵]
تصمیم نهایی دربارهٔ پذیرش یا رد خواستگاری پس از بررسیهای دقیق و مشورتهای گستردهٔ خانوادگی گرفته میشود. این نظام انتخاب، نشاندهندهٔ نقش محوری خانواده در فرایند همسرگزینی و اهمیت حفظ ارزشهای جمعی در جامعهٔ افغانستان است.[۵۶]
انتخاب همسر از سوی خانواده
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هرچند با ورود رسانههای مجازی، تغییرات اساسی در آدابورسوم انتخاب همسر، به وجود میآید؛ اما ریشهها و عمق عنعنات (رسوم) و سلوک اجتماعی مردم در حوزهٔ ازدواج، همچنان پابرجا است و خانوادهها با همان سبکوسیاق سنتی، تصمیمهای مهم همچون پیشنهاد و حتی انتخاب همسر و عروس را بهعهده دارند.[۵۷] خانوادهٔ داماد، بهخصوص مادران، خواهران، عمهها و سایر اقوام، با یافتن بیشترین مشابهت و کمترین تفاوت میان هر دو خانواده، به دیدن دختران رفته و گزارشی از کمالات، زیباییها، هنرهای دختر مورد نظر و ویژگیهای خانوادگی و شخصیتی آنها، برای کاندیدای دامادی و خانوادهٔ او، ارائه میکنند.[۵۸] دیدن دختران در ابتدا ممکن است در محافل جشن و عروسی یا نذر و خیرات محلی صورت بگیرد ولی برای بازدید دقیقتر، تلاش میشود تا دختران را در وضعیتهای عینیتری ببینند و از ویژگیهای شخصیتی، مهارتی و موقعیتهای اجتماعی و فکری آنها اطلاعات بیشتری بهدست آورند.[۵۹]
تأثیر فضاهای عمومی بر انتخاب همسر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در طول بیست سال حاکمیت جمهوری اسلامی افغانستان عوامل مختلفی مانند فضاهای عمومی و مجازی، دانشگاهها، ادارات دولتی، مکاتب، بالارفتن سطح تحصیلات دختران و پسران و ورود آنها به سیستمهای ارتباط مجازی و نیز استفاده از تلفن و اینترنت، تغییرات قابل توجهی را در نحوهٔ انتخاب همسر ایجاد کرده است. در وضعیت جدید، دختران و پسران رغبت و رضایت بیشتری به گزینش آزادانهٔ همسر آیندهٔ خود دارند.[۶۰] با حاکمیت دوبارهٔ طالبان، فضاهای عمومی برای جوانان محدودیت جدی یافته و از معاشرتهای رایج زنان و مردان در موقعیتهای دانشگاهی و اداری ممانعت به عمل آمده و انتخاب همسران با دشواریهای زیادی مواجه شده است.[۶۱]
در سالهای اخیر، استفاده از شبکههای اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و اینستاگرام بهعنوان بستری برای همسرگزینی در میان جوانان افغانستان رواج یافته است. این پدیده که نشاندهندهٔ تأثیر فناوریهای نوین بر سنتهای اجتماعی است، امکان آشنایی و ارتباط مستقیم بین دختران و پسران را فراهم میسازد. اگرچه این روش با تسهیل فرایند آشنایی و کاهش محدودیتهای مرسوم همراه بوده، اما نگرانیهایی دربارهٔ امنیت و صحت اطلاعات مبادله شده وجود دارد. به نظر کارشناسان این تحول اجتماعی نیازمند بررسی دقیق تأثیرات آن بر ساختارهای خانوادگی و فرهنگی جامعه افغانستان است.[۶۲]
مراسم خواستگاری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراسم خواستگاری اولین اقدام عملی است که از سوی خانوادهٔ داماد، جهت پایهگذاری زندگی مشترک انجام میشود. خواستگاری میان مردم افغانستان، دارای معیارها و سازوکارهایی است که با تشریفاتی خاص برگزار میشود.[۶۳]
معیارهای خواستگاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فرایند انتخاب همسر در افغانستان، خانوادهها معیارهای مشخصی را مدنظر قرار میدهند. مهمترین این معیارها شامل پایگاه اجتماعی، وضعیت اقتصادی، اعتقادات دینی و اخلاقیات است. خانوادهها بهطور عموم به دنبال همترازی اجتماعی و اقتصادی بین دو خانواده هستند تا سازگاری بیشتری در زندگی زوجین ایجاد شود. در این نظام، خانوادهٔ داماد بهطور معمول به دنبال عروسی است که از نظر اجتماعی همسطح یا پایینتر از خانوادهٔ خود باشد.[۶۴]
همچنین پایبندی به ارزشهای دینی و فرهنگی از شاخصهای مهم انتخاب محسوب میشود. از سوی دیگر، خانوادهٔ دختر نیز به دنبال دامادی با شغل مناسب، شهرت نیک و وضعیت اقتصادی مطلوب است. ازدواجهای فامیلی و درونگروهی بهدلیل شناخت قبلی از شرایط خانواده طرفین، از اولویت برخوردار است. در این میان، التزام به اصول دینی و اخلاقی برای هر دو طرف از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و بهعنوان عاملی کلیدی در تصمیمگیریها مطرح میباشد.
تفاوتهای جنسیتی در معیارهای انتخاب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بررسی معیارهای انتخاب همسر در میان جوانان افغانستان نشاندهندهٔ تفاوتهای معنادار بین دیدگاههای پسران و دختران است. درحالی که ۸۸ درصد پسران بر محدودیت روابط اجتماعی دختران تأکید دارند، تنها ۷۰ درصد آنان معیارهای ظاهری مانند پوشش، تناسب اندام و زیبایی را در انتخاب همسر مهم میدانند. در مقابل، دختران بهصورت عمده بر ویژگیهای اخلاقی، صداقت، پایگاه اجتماعی و سطح تحصیلات پسران تمرکز دارند و معیارهای ظاهری را کماهمیتتر ارزیابی میکنند.
همچنین در زمینهٔ حریم خصوصی، ۸۰ درصد پسران خواستار شفافیت کامل در زندگی مشترک هستند، درحالی که دختران به حفظ حریم خصوصی همسر خود (بهجز در موارد حساس مانند چندهمسری یا روابط غیرمتعارف) اعتقاد دارند. این تفاوتها نشاندهندهٔ نگرشهای متفاوت جنسیتی به ازدواج در جامعهٔ افغانستان است.[۶۵]
آداب خوستگاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]با اولویتبندی گزینههای مورد نظر از سوی خانوادهٔ داماد و جمعبندی دیدگاهها،[۶۶] خانوادهٔ داماد به خواستگاری میرود. بهصورت معمول، پدر و مادر داماد و در صورت نبود آنها، عمو/ کاکا، عمه یا برادر و خواهر بزرگتر به خواستگاری دختر میروند.[۶۷] در مجلس خواستگاری از اصالت و شایستگی خانوادهها تجلیل شده و از اشتیاق خانوادهٔ داماد برای وصلت با خانوادهٔ عروس سخن گفته میشود و از اشتیاق داماد به عروس کمتر سخن به میان میآید و آرزوی وصلت داماد در لفافه و تعبیرات پر از رمز و راز و پیچیده در کلمات کنایهآمیز بیان میشود. خواستگاری برخلاف نامزدی، اگر به نتیجه نرسد یا بعد از توافق بههم زده شود، اثر حقوقی و اجتماعی برای خانوادههای طرفین در پی ندارد.[۶۸]
موافقت خانوادهٔ عروس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خانوادههایی که بر روابط خویشاوندی آنها، تفکرات مردسالارانهٔ بیشتری حاکم است، بدون در نظر داشتن موافقت دختر در مورد خواستگاری، به رد یا قبول خواستگار میپردازند. در مقابل، خانوادههایی که مشورت و دیدگاههای خانواده و بهخصوص دختر، برای آنها اهمیت دارد، اجازه میگیرند که با فامیل و شخص دختر مشورت کنند. آنها، پس از مشورت و دریافت دیدگاههای خانواده و دختر مورد نظر، جواب رد یا قبول به خواستگاران ارائه میکنند.[۶۹]
نقش کمرنگ دختران در مراسم خواستگاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ساختار سنتی خانوادههای افغانستانی، دختران بهطور عموم نقش محدودی در تعیین سرنوشت ازدواج خود دارند. فشارهای خانوادگی و هنجارهای فرهنگی بهصورت غالب آنان را وادار میکند تا برخلاف میل شخصی، به ازدواجهای ترتیبدادهشده توسط خانواده تن دهند. مخالفت با خواست بزرگان خانواده، رفتاری ناپسند تلقی میشود. هرچند در سالهای اخیر، افزایش سطح تحصیلات، گسترش فضای عمومی و نقش رسانههای مجازی تا حدی به تقویت جایگاه دختران در این فرایند کمک کرده است، اما سلطهٔ عام فرهنگ خانوادگی همچنان اصلیترین عامل در تعیین سرنوشت ازدواج محسوب میشود. در این نظام، دختران بهصورت عموم به حاشیه رانده شده و امکان ابراز نظر واقعی و آزادانه در مورد خواستگاران را ندارند.[۷۰]
مراسم نامزدی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نامزدی در افغانستان از مراحل مهم همسرگزینی بوده و بهعنوان یک رسم اجتماعی ریشهدار، از نظر حقوقی فاقد الزام بوده و در عمل از اهمیت فرهنگی و اجتماعی بالایی برخوردار است. این رسم که با عناوین مختلفی مانند «شیرنیخوری» یا «نشان کردن» شناخته میشود،[۷۱] در قانون مدنی افغانستان بهعنوان وعدهٔ ازدواج تعریف شده است.[۷۲]
آداب نامزدی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراسم نامزدی با آداب خاص آغاز میشود که مهمترین آنها چادراندازی بر سر عروس و پخش شیرینی است. در این دوره، خانوادهٔ داماد موظف به تهیه هدایای متعددی بوده که شامل لباسهای فاخر، طلا و جواهرات، لوازم آرایشی و بهداشتی، کیف و کفش هماهنگ و آجیل و شیرینیهای مرغوب است. این هدایا در مراسمی با حضور اقوام و همراه با موسیقی به نمایش گذاشته میشود.[۷۳]
پیامدهای نامزدی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از دیدگاه اجتماعی، نامزدی پیامدهای مهمی دارد. با انجام این رسم، دختر از نظر عرف تحت حمایت خانوادهٔ داماد قرار میگیرد.[۷۴] معاشرت زوجین در این دوره بهصورت معمول در بسیاری از مناطق افغانستان با محدودیتهای شدید و تحت نظارت خانوادهها انجام میپذیرد.[۷۵]
فسخ نامزدی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فسخ نامزدی در بسیاری از مناطق با چالشهایی همراه است، بهگونهای که برای دختران دشواریهای بیشتری در مقایسه با پسران ایجاد میکند.[۷۶] بر اساس قانون مدنی افغانستان، در صورت انصراف از نامزدی، هدیهدهنده حق دارد عین یا قیمت هدیه را مطالبه کند، مگر اینکه هدیه از بین رفته باشد.[۷۷] با این حال، در عمل تفاوتهای زیادی بین قانون و عرف وجود دارد. بهطور معمول اگر نامزدی از طرف دختر فسخ شود، هدایا به خانوادهٔ پسر برگردانده میشود، در حالی که در موارد فسخ از سوی پسر، این الزام کمتر مشاهده میشود.[۷۸]
در سالهای اخیر، تحولات محسوسی در مراسم نامزدی و الگوهای رفتاری جوانان افغانستانی در دوران نامزدی مشاهده میشود که شامل تغییرات در سبک زندگی، روابط اجتماعی و اولویتهای فردی میشود. این دگرگونیها بهویژه در زمینهٔ افزایش مسئولیتپذیری، توجه به ظاهر، حساسیتهای عاطفی و استفاده از فضای مجازی مانند تغییر عکس پروفایل و استفاده از پیامهای عاشقانه نمود بارزی داشته است.[۷۹]
مراسم خویشیگری در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خویشیگری یا شیرینیخوری، مراسم رسمی عقد در افغانستان است که با رسومات متنوع محلی انجام میشود. مراسم خویشی، بعد از نامزدی صورت گرفته و بسیاری از توافقات در موضوعاتی مانند شیوهٔ برگزاری مراسم عروسی، گله و شیربها، جهیزیه و از همه مهمتر اجرای عقد ازدواج عروس و داماد در این مراسم انجام گرفته یا بهصورت علنی اعلام میشود.[۸۰]
آداب و رسوم خویشیگری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- مراسم خویشیگری با تشریفاتی خاص برگزار میشود که در آن خانوادهٔ داماد با همراهی نزدیکان و هدایای ویژه به منزل پدر عروس میروند. در بعض مناطق خانوادهٔ عروس با آمادهسازی تخت مخصوصی به نام «تخت شاه» برای داماد و «تخت قودغو» برای مادر، خواهر یا خاله داماد از مهمانان استقبال میکند. پذیرایی با شیرینیهای محلی مانند بوسراغ همراه با موسیقی و رقص انجام میشود. بر روی تختها دستمالهای دستدوزی گرانبها قرار میگیرد که داماد و همراهان برمیدارند و در مقابل هدایایی به آمادهکنندگان تقدیم میکنند. این مراسم با فضایی شاد و همراه با موسیقی محلی ادامه مییابد.[۸۱]
- در این مراسم، خانوادهٔ داماد پس از پذیرایی رسمی، هدایای ازدواج شامل شیربها و تحفههای ویژه را به خانوادهٔ عروس تقدیم میکند. این هدایا بهطور عمده شامل پرداخت کامل یا بخشی از شیربها در حضور مهمانان اهدای هدایای خاص برای عروس و مادر وی، تقدیم تحفههایی به نزدیکان داماد است. تمامی این هزینهها بر عهدهٔ خانوادهٔ داماد بوده و از محل شیربها یا منابع مالی داماد تأمین میشود. خانوادهٔ عروس بهصورت عموم سهم مالی قابل توجهی در این مراسم ندارد.[۸۲]
- در این بخش از مراسم، خانوادهٔ عروس لباسهای تهیهشده برای داماد را به وی میپوشانند. هدایایی شامل لوازم بهداشتی، ساعت، عینک و دستمال عرقچین نیز به داماد تقدیم میشود. پدر عروس با بستن دستمال گلدوزیشده حاوی پول به کمر داماد، این رسم را تکمیل میکند.
- حاضران با انداختن حلقههای گل به گردن داماد، ازدواج وی را تبریک میگویند. مهمانان نیز هدایای نقدی اندکی در سینی مخصوص میگذارند. سپس روحانی دعوتشده، صیغه عقد را جاری میسازد که به معنی رسمیت یافتن ازدواج است. خانوادهٔ داماد نیز هدیهای ویژه به عاقد تقدیم میکنند.[۸۳]
مراسم خانهبلدی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خانهبلدی ترکیبی از دو واژهٔ «خانه» و «بلد» است که بهمعنای بلدشدن خانه، یادگرفتن، آموختن و دانا شدن در مورد خانه است.[۸۴] رسم خانهبلدی یکی از مراسم مهم در فرایند ازدواج در افغانستان محسوب میشود که بهعنوان مجلس معارفه و آگاهیبخشی میان خانوادههای عروس و داماد برگزار میگردد. این مراسم پس از مرحلهٔ خویشیگری (توافق اولیه) و پیش از برپایی جشن عروسی انجام میپذیرد. در خلال این مجلس، جزئیات مراسم عروسی از جمله زمان و مکان برگزاری، همچنین هزینهها و ترتیبات مالی میان طرفین مورد بحث و توافق قرار میگیرد. این رسم علاوه بر تثبیت قراردادهای اجتماعی، نقش مهمی در هماهنگی و برنامهریزی نهایی مراسم ازدواج ایفا میکند.[۸۵]
آداب و رسوم خانهبلدی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراسم خانهبلدی از آداب مهم پیش از عروسی در افغانستان محسوب میشود که طی آن دو خانواده به تبادل هدایا میپردازند. در این مراسم که توسط خانوادهٔ داماد برگزار میشود، اقوام عروس شامل پدر، برادران و عموها به ترتیب اهمیت، هدایایی همچون پتو، عمامه، چپن (عبای افغانی)، لباس و دستمالهای گلدوزی شده دریافت میکنند.[۸۶] در مقابل، خانوادهٔ دختر نیز هدایای مشابهی را برای اقوام داماد تهیه میکند.[۸۷]
تمامی هزینههای مراسم و هدایای ارائه شده توسط خانوادهٔ داماد بر عهده داماد است. همچنین هزینههای مربوط به هدایای خانوادهٔ عروس نیز بهصورت غیرمستقیم از محل شیربها تأمین میشود. این مراسم نشاندهندهٔ تعهدات متقابل و پیوندهای خانوادگی میان دو خانواده است.[۸۸]
کارکردهای اجتماعی خانه بلدی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خانهبلدی در افغانستان کارکردهای اجتماعی مهمی دارد. این مراسم با تبادل هدایا، پیوند بین دو خانواده را تقویت و به شناخت متقابل کمک میکند.[۸۹] اما امروزه، این سنت تحت تأثیر فشارهای اقتصادی قرار گرفته و به نمایشی از وضعیت مالی تبدیل شده که به نظر کارشناسان این تغییر نشاندهندهٔ تنش بین ساختارهای سنتی و واقعیتهای جدید در جامعه افغانستان است.[۹۰]
سنت عیدیبردن در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در افغانستان، رسم عیدیبردن بهعنوان بخشی جداییناپذیر از فرایند ازدواج، در مناسبتهایی مانند عید فطر، قربان، نوروز و شب یلدا اجرا میشود. خانوادهٔ داماد موظف است هدایایی شامل لباسهای فاخر، زیورآلات طلا، وسایل آرایشی و خوراکیهای متنوع را با بستهبندیهای تجملی به خانه عروس تقدیم کند. این آیین که ریشه در سنتهای دیرینه دارد، با حضور جمعی از اعضای خانوادهٔ داماد و همراهی موسیقی و رقص انجام میشود. خانواده عروس نیز متقابلاً هدایایی مانند لباسهای محلی دستدوز را به خانواده داماد اهدا میکند.
در سالهای اخیر، این رسم از کارکرد اولیه خود فاصله گرفته و به عرصهای برای رقابتهای اقتصادی و نمایش پایگاه اجتماعی تبدیل شده است. خانوادههای متمول با خرید هدایای گرانقیمت مانند جواهرات و لباسهای متعدد، سعی در تأثیرگذاری بر خانواده عروس دارند، در حالی که خانوادههای کمدرآمد با محدودیتهای مالی مواجه هستند. این رقابتها منجر به افزایش هزینههای ازدواج شده و فشار اقتصادی قابل توجهی بر خانوادهها، به ویژه دامادها، وارد میکند.
پیامدهای این تجملگرایی شامل افزایش بدهیهای خانوادگی، تأخیر در ازدواج جوانان و حتی بروز افسردگی در میان آنها شده است. با این حال، در مناطق محروم، خانوادهها با سادهسازی این رسم، سعی در حفظ تعادل مالی دارند. این سنت، علیرغم چالشهای اقتصادی، همچنان بهعنوان نمادی از احترام و پیوند اجتماعی در فرهنگ افغانستان باقی مانده است.[۹۱]
جشن عروسی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشن عروسی در مناطق مختلف و خردهفرهنگهای سراسر افغانستان، متفاوت است. در مناطق مرکزی و هزارهجات به این مراسم «طُوی» گفته میشود و از غنیترین و پیچیدهترین آیینهای اجتماعی این مردم محسوب میشود.[۹۲] این مراسم که نقطه اوج فرایند ازدواج است، بهطور معمول در سه تا هفت روز به طول میانجامد و شامل مراحل متعددی میشود. این مراسم در مناطق مرکزی با آداب و رسوم ویژه همراه است:
دعوت و استقبال از مهمانان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فرایند عروسی با «دعوتنامه» آغاز میشود که در مناطق روستایی بهصورت شفاهی و توسط قاصدان خانوادهٔ داماد یا تلفنی انجام میگیرد.[۹۳] مهمانان عروسی که به قُوده معروفند، ترکیبی از بزرگان قوم، جوانان و کودکان هستند. نقش «قُودغُو» (معمولاً مادر یا خواهر داماد) در هدایت مراسم بسیار کلیدی است.[۹۴]
مسابقات و بازیهای سنتی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشن عروسی با انواع مسابقات و سرگرمیهای محلی همراه است:
- «اٌوشد»: مسابقه تیراندازی با تفنگ که بین تیمهای خانواده عروس و داماد برگزار میشود؛
- «سنگیرگ»: بازی پرتاب سنگ به نشانههای دور دست؛
- «بُزکشی»: مسابقه سوارکاری که در عروسیهای بزرگ ترتیب داده میشود. برندگان این مسابقات بهطور معمول از سوی خانوادهٔ داماد جایزه دریافت میکنند.[۹۵]
موسیقی و رقص محلی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هر یک از اقوام افغانستان دارای موسیقی و رقصهای محلی منحصربهفردی است که بیانگر هویت فرهنگی محسوب میشود. این تنوع فرهنگی از رقصهای پشتونها (مانند اتن) و موسیقی هزارگی تا آوازهای تاجیکها و مراسم سنتی ازبکها، غنای فرهنگی افغانستان را به نمایش میگذارد. برای مثال در مناطق هزارهجات ساز دَمبوره بهعنوان یکی از اصلیترین سازهای موسیقی محلی، فضای جشن را غنا میبخشد. این آیین فرهنگی که ریشه در سنتهای دیرین منطقه دارد، با اجرای نغمههای اصیل و اشعار محلی، حال و هوای خاصی به مراسم عروسی میبخشد. در میان هزارهها هنرمندان محلی با اجرای رَفتهای مختلف مانند شیخ علی، تَگوبَرگ و مالستانی فضای شادی ایجاد میکنند. «دیدوخوانی» یا ترانهسرایی جمعی زنان و مردان از بخشهای جذاب مراسم است. در گذشته منقبتخوانی و مداح یا مدیحهخوانی نیز رواج داشته است.[۹۶]
آیینهای شب عروسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شب اصلی عروسی با چندین مراسم خاص همراه است:
- «نان شَو»: مهمانان با غذای محلی مانند «نان بُته» یا «شوروا» پذیرایی میشوند؛
- «تخت خینه» (حنابندان): داماد و عروس در مراسمی خاص حنا میگذارند؛
- «ملیدهخوری»: صرف غذای مخصوص عروسی که از نان فتیر و روغن حیوانی تهیه میشود.[۹۷]
مراسم روز عروسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]صبح روز عروسی با چند آیین مهم همراه است:
- آرایش عروس به سبک سنتی «چتر زلف»؛
- پوشیدن لباس داماد که شامل لباس محلی کامل با تمام لوازم جانبی است؛
- مراسم «بیری بورکدو» (بدرقهٔ عروس) که با تشریفاتی خاص انجام میشود؛[۹۸]
آداب پس از عروسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «روی دیدون بیری»: دیدار زنان فامیل و همسایه با عروس نو عهد؛
- «پاتختی»: نمایش دستمال عروسی به مهمانان ویژه به نشانهٔ پاکدامنی؛
- «پایوازی»: بازدید عروس و داماد از خانهٔ پدر عروس پس از چند روز.
به نظر کارشناسان این مراسم پیچیده و پرجزئیات، نه تنها یک واقعه اجتماعی، بلکه نمایشی از فرهنگ غنی و ریشهدار مردم افغانستان است که نسل به نسل منتقل شده و با وجود تغییرات اجتماعی، بسیاری از عناصر اصلی آن حفظ شدهاند.[۹۹]
در سالهای اخیر، گسترش تالارهای مجلل عروسی در شهرهای افغانستان بهعنوان یک پدیدهٔ اجتماعی دیده میشود. این مراکز پذیرایی که بیشتر در مناطق مرکزی شهرها ساخته شده، به یکی از گزینههای اصلی برای برگزاری مراسم ازدواج تبدیل شده است. همزمان، در مناطق روستایی، سنت برگزاری مراسم در منازل شخصی رایج است. بر اساس مشاهدات میدانی، استفاده از این تالارها با هزینههای قابل توجهی همراه بوده که این امر در برخی موارد منجر به تغییر الگوهای سنتی برگزاری مراسم شده است.[۱۰۰]
مراسم پایوازی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پایوازی بهعنوان یکی از رسوم پس از عروسی در افغانستان، چند روز پس از مراسم اصلی انجام میشود. در این آیین، عروس و داماد به همراه خویشاوندان به خانهٔ پدر عروس و سپس دیگر بستگان دعوت میشوند.[۱۰۱] این رسم در برخی مناطق ایران با عنوان «پاگشا» شناخته میشود.[۱۰۲]
آداب و تشریفات پایوازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در این مراسم، ابتدا خانوادهٔ پدر عروس با پذیرایی مفصلی از مهمانان استقبال میکند. عروس هدایایی مانند لباس، چادر و زیورآلات دریافت میکند.[۱۰۳] هدایای تقدیمی در مراسم پایوازی که با عناوین پاگشایانه، رونما و پیشرو شناخته میشوند، تحولات قابل توجهی را در طول زمان تجربه کرده است. در گذشته، در بعض مناطق، گاهی پدر عروس متناسب با توان مالی خود، حیوانات مفیدی مانند گاو یا گوسفند شیرده و حتی اسب کرهزا به دختر خود هدیه میداد. این هدایا علاوهبر ارزش مادی، نشاندهنده دلبستگی و حمایت خانواده از عروس جوان بود.[۱۰۴] در دوران معاصر، این سنت به شکل مدرنتری تداوم یافته و هدایا بهطور عمده شامل لباس کامل برای زوجین و زیورآلات طلا برای عروس است.[۱۰۵]
مدت اقامت در پایوازی از چند روز تا یک ماه متغیر است. در گذشته، عروس و داماد گاهی تا یک ماه در خانه پدر عروس میماندند. با تصویب قانونی در سال ۱۳۹۴ش توسط مجلس سنا، برگزاری این مراسم در هتلها ممنوع شده است.[۱۰۶]
کارکردهای اجتماعی پایوازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پایوازی موجب تقویت پیوندهای خانوادگی و آشنایی بستگان دو خانواده میشود. همچنین از نظر اقتصادی به تأمین برخی نیازهای زوج جوان کمک میکند.[۱۰۷] با این حال، تجملگرایی در این مراسم گاهی موجب فشار مالی بر میزبانان میشود.[۱۰۸]
عروسی دستهجمعی در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در عروسی دستهجمعی، مراسم ازدواج تعدادی از زوجهای جوان بهصورت گروهی و در یک سالن برگزار میشود. این کار با هدف تسهیل در امر ازدواج و پایینآمدن هزینههای سنگین مراسم عروسی از سوی نهادهای خیریه همراه با اهدای جهیزیه و لوازم منزل انجام میشود.[۱۰۹] تاریخچهٔ عروسی دستهجمعی به عصر تیموریان برمیگردد و از سوی گوهرشادبیگم همسر میرزا شاهرخ؛ حاکم تیموری رواج یافته است. در آن زمان این نوع مراسم سالی یکبار در روضهٔ سخی مزارشریف برگزار میشد و عبدالرحمن جامی به دعوت حاکم تیموری خطبهٔ عقد عروسیهای دستهجمعی را جاری میساخت.[۱۱۰] مراسم عروسی دستهجمعی بعد از مدتها وقفه، دوباره درسالهای اخیر بین تعدادی از افراد جامعهٔ افغانستان مرسوم شده است. در ۱۳۹۱ش اولین مراسم ازدواج دستهجمعی از سوی خیرین در مسجد فاطمیهٔ قندهار برگزار شد.[۱۱۱]
نهادهای برگزارکنندهٔ عروسی دستهجمعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مدارس دینی،[۱۱۲] دفاتر مراجع تقلید،[۱۱۳] بنیاد فرهنگی خیریهٔ امام علی،[۱۱۴] کمیتهٔ امداد امام خمینی،[۱۱۵] وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان،[۱۱۶] انجمن فرهنگی وصال کوثر،[۱۱۷] کوثرالقرآن،[۱۱۸] نهاد خیریهٔ حبیبیار،[۱۱۹] بنیاد خیریهٔ ابوالفضل[۱۲۰] و بنیاد خیریهٔ شهدای افغانستان،[۱۲۱] نهادهایی هستند که تا کنون در برپایی مراسم عروسی دستهجمعی مشارکت کردهاند.
آداب و رسوم برگزاری عروسی دستهجمعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این نوع عروسی در مناسبتهایی مانند سالروز تولد بزرگان دینی چون میلادالنبی، روز مبعث،[۱۲۲] سیزدهم رجب بهمناسبت میلاد امام علی و روز پدر، سالروز ازدواج امام علی و فاطمهٔ زهرا،[۱۲۳]نیمهٔ شعبان و اعیاد اسلامی، برگزار میشود.[۱۲۴] مؤسسات خیریهٔ مردمنهاد برای برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی، ابتدا از متقاضیان عروسی ثبتنام انجام میدهند؛ سپس بهتعداد زوجها لباسهای یکدست و یکرنگ مخصوص عروسی و مواد اولیهٔ پذیرایی را تدارک میبینند و دعوت مهمانان بهتعداد مشخص انجام میشود.[۱۲۵]
انجمنهای برگزارکنندهٔ این نوع مراسم از سه بخش عمده تشکیل میشوند: انتظامات، تدارکات و فرهنگی، این سه بخش هرکدام در تالار عروسی که معین شده است کارهای تزیین و مجلسآرایی مانند آمادهکردن استیژ، گلآرایی، نورپردازی زیبا و حرفهای و نظم مراسم، پذیرایی و اجرای برنامههای متنوع جذاب و شاد را بهعهده دارد.[۱۲۶]
عوامل زمینهساز و اهداف برگزاری عروسی دستهجمعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هزینههای سنگین، رقابتهای منفی، ناتوانی زوجها در برگزاری مراسم عروسی، فقر و بیکاری، فاصلهگرفتن از فرهنگ اسلامی، عوامل اصلی رویآوری زوجهای جوان به اینگونه مراسم هستند.[۱۲۷] فرهنگسازی ازدواج آسان و اسلامی، کمک به زوجهای بیبضاعت، جلوگیری از اسراف[۱۲۸] و مقابله با تجملگرایی و مصرفگرایی از اهداف برپایی این نوع مراسم عروسی بهشمار میروند.[۱۲۹]
کارکردهای برگزاری عروسی دستهجمعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عروسی دستهجمعی در افغانستان دارای کارکردهای اجتماعی و اقتصادی متعددی است که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش هزینههای سنگین ازدواج؛ که با اشتراکگذاری مخارج بین چندین زوج، فشار مالی را بهطور قابل توجهی کاهش میدهد. این روش از بدهکاری جوانان در آغاز زندگی مشترک جلوگیری میکند.[۱۳۰]
- تقویت همبستگی اجتماعی؛ از طریق گردهمایی اقوام مختلف در یک مراسم مشترک که موجب تحکیم پیوندهای اجتماعی میشود.[۱۳۱]
- حفظ فرهنگ اصیل؛ با جلوگیری از نفوذ الگوهای فرهنگی بیگانه و ترویج سنتهای بومی در مراسم ازدواج.[۱۳۲]
- تسهیل امر ازدواج برای جوانان؛ که با حذف موانع مالی، امکان تشکیل خانواده در سنین مناسب را فراهم میسازد و از بسیاری مشکلات اخلاقی و اجتماعی پیشگیری میکند.[۱۳۳]
- سلامت اجتماعی؛ با ایجاد فضایی عاری از رقابتهای ناسالم و چشموهمچشمیهای مرسوم در عروسیهای فردی.[۱۳۴]
- انطباق با موازین اسلامی؛ از طریق برگزاری مراسمی که با تلاوت قرآن، ذکر صلوات و برنامههای فرهنگی جایگزین موسیقیهای مبتذل شده است. این شیوه بهطور کامل با فرهنگ ازدواج آسان در سبک زندگی اسلامی، همخوانی دارد.[۱۳۵]
گسترهٔ عروسی دستهجمعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تاکنون این نوع عروسی در ولایات مختلفی مانند کابل، مزارشریف، غزنی، بامیان، دایکندی، هلمند، نیمروز، فراه، قندهار، بغلان و پروان[۱۳۶] برگزار شده است و انتظار میرود در سالهای آتی این فرهنگ در ولایات دیگر نیز گسترش پیدا کند.[۱۳۷]
آسیبشناسی مراسم عروسی دستهجمعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]رقابتهای خانوادگی[۱۳۸] و ننگ اجتماعی از مسائلی است که باعث میشود عدهای از مردم و جوانان، مراسم عروسی خود را بهصورت دستهجمعی برگزار نکنند. این افراد گمان میکنند اینشکل برگزاری عروسی درشأن آنها نیست و باعث میشود از سوی دیگران تحقیر شوند، در صورتی که این رسم بهدلیل کاهش هزینه و جلوگیری از اسراف، رضایت بیشتر زوجها و خانوادههای آنها را بهدنبال دارد.[۱۳۹]
ازدواج دستهجمعی افغانستانیها در ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراسم ازدواج دستهجمعی فقط به افغانستان محدود نمیشود، بلکه بین مهاجران افغانستانی در ایران نیز رواج دارد. برای مثال در ۱۴۰۱ش، این نوع مراسم در مشهد از سوی نیکوکاران و ادارهٔ کل امور اتباع و مهاجرین برای تعدادی زوج جوان افغانستانی برگزار شد.[۱۴۰]
هزینههای ازدواج در افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شیربها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شیربها که در خردهفرهنگهای افغانستان با نامهای دیگری مانند گَله، قلین، ولور، طویانه و پیشکش نیز یاد میشود[۱۴۱] مبلغی است که داماد به خانوادهٔ عروس پرداخت میکند. این مبلغ گاه صرف تهیهٔ جهیزیه میشود اما بیشتر بهطور مستقیم به خانوادهٔ عروس داده میشود. علاوهبر شیربها، هزینههای دیگری مانند لباس، مراسم نامزدی و عروسی نیز بر عهدهٔ داماد است. دولت افغانستان با تصویب قانونی، پرداخت شیربها را ممنوع اعلام کرده است.[۱۴۲] در این قانون، پرداخت پول با عنوان شیربها، گَله، قلین، ولور، طویانه و پیشکش، ممنوع شده است.[۱۴۳]
مهریه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مهریه بر اساس سنت اسلامی، در خانوادههای افغانستانی مرسوم است، اما این سنت دینی از چارچوبهای شرعی فاصله گرفته و تاحد زیادی تابع مقررات و سنن عرفی و آداب و رسوم اجتماعی شده است. مطالعات نشان میدهد که اغلب زنان از مهریهٔ خود، نوع و مقدار آن اطلاع نداشتهاند و مانند اصل عقد ازدواج، خواست آنها در نظرگرفته نشده یا در تصمیمگیریهای بزرگان فامیل شریک نبودهاند.[۱۴۴]
در عرف اجتماعی افغانستان، مالکیت زن بر مهریه به رسمیت شناخته نمیشود و زنان نیز مهریهٔ خود را مطالبه نمیکنند. هزینههایی که تحت عنوان شیربها از داماد گرفته میشود بهطور کامل تحت مالکیت پدر عروس قرار میگیرد، اما از تعیین مهر قابل توجه که بهعنوان ضمانت مالی و اجرایی پیوند زوجیت، چشمپوشی میشود.[۱۴۵]
جهیزیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جهیزیه از لوازم اصلی ازدواج در خانوادههای افغانستانیها است. جهاز عروس بر اساس فرهنگ و نیازمندیهای هر منطقه، تدارک میشود. جهیزیه بهطور معمول به همان وسایل مورد نیاز خانهٔ عروس گفته میشود که از سوی داماد یا خانوادهٔ عروس (در صورت گرفتن اخذ شیربها یا گَله از داماد)، تهیه میشود. ظروف مورد نیاز غذاخوری، وسایل آشپزی، بسترخواب (رختخواب)، کمد یا بکس (صندوق)، فرش از جنس گلیم یا قالی، وسایل تزیین اتاق عروس، چند دست لباس برای عروس، زیورآلات، و سایر وسایل مورد نیاز، مجموعهٔ اقلامی است که جهاز عروس را تشکیل میدهد. البته در برخی مناطق روستایی، گوسفند یا گاو شیری را نیز بهعنوان جهاز عروس در نظر میگیرند. در موارد نادری، عروس را بدون جهاز به خانه شوهر میفرستند. در چنین مواردی بر اساس توافق خانواده عروس و داماد، گَله یا شیر بهای کمتر، از داماد گرفته میشود و در عوض، عروس را با دایرکردن جشن کوچک عروسی و بدون تدارک جهاز، به خانه شوهر میفرستند.[۱۴۶]
نفقه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نفقه شامل تأمین نیازهای اساسی زن مانند خوراک، پوشاک، مسکن و درمان است.[۱۴۷] قانون مدنی افغانستان نفقه را متناسب با توان مالی شوهر تعیین کرده است.[۱۴۸] در فرهنگ جامعهٔ افغانستان نیز نفقهٔ زوجه براساس نوع درآمد و سطح زندگی شوهر و خانواده او فراهم میشود.[۱۴۹] هزینههای درمانی زن بهطور کامل بر عهدهٔ شوهر است و در ازدواجهای چندهمسری بهطور معمول چند همسر در یک خانه زندگی میکنند که این امر، گاهی موجب تنش میشود.[۱۵۰]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص12.
- ↑ قانون مدنی افغانستان، ماده 60، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.
- ↑ سرخسی، المبسوط، ج4، بیتا، ص214.
- ↑ سرخسی، المبسوط، ج4، بیتا، ص214.
- ↑ عدالتخواه، حقوق فامیل، 1387ش، ص56.
- ↑ عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص52.
- ↑ اکبری، «ازدواج موقت چالشی فراروی خانواده»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- ↑ نکاح به نیت طلاق و نکاح مسیارچیست؟»، وبسایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- ↑ «رقابتهای خانوادهگی؛ دلیل چندهمسری و نرخ بلند فرزندآوری در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 13 خرداد 1403ش.
- ↑ منجمزاده، «شیوع پدیده چند همسری درمیان طالبان»، شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- ↑ اسمیت، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، 1387ش، ص50.
- ↑ قانون مدنی افغانستان، ماده 96 و 99، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.
- ↑ محبوبی، «چرایی افزایش رقم مجردان در کشور»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- ↑ صادقی، «ازدواج زیر سن هنوز در افغانستان قربانی میگیرد»، خبرگزاری خامهپرس، تاریخ بازدید: 21 آبان 1401ش.
- ↑ قانون مدنی افغانستان، مادههای 96 و99، شماره مسلسل 353، مصوب 1355.
- ↑ قانون منع خشونت علیه زن، شماره مسلسل 989، مصوب 1388ش.
- ↑ محبوبی، «چرایی افزایش رقم مجردان در کشور»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- ↑ «رجب و گلاندام، زوجی از قوم هزاره و پشتون، در زندان طالبان»، اندیپیندینت فارسی، تاریخ بازدید: 16 تیر 1401ش.
- ↑ صادقی، «ازدواج زیر سن هنوز در افغانستان قربانی میگیرد»، خبرگزاری خامهپرس، تاریخ بازدید: 21 آبان 1401ش.
- ↑ مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص۱۶۹.
- ↑ «قانون مدنی افغانستان»، خبرگزاری پیام آفتاب.
- ↑ مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص۱۶۹.
- ↑ رضایی، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، هفته نامه نیمرخ.
- ↑ اشنایدر، پیشرفتهای اخیر در قانون خانوادة افغانستان، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۳.
- ↑ «برنامه محور: بررسی فرهنگ بد دادن دختران در افغانستان»، وبسایت طلوع نیوز.
- ↑ «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ۸ صبح.
- ↑ هدایتی،«زنان بیوه ارثی برای خانواده شوهر»، وبسایت روزنامۀ صبح کابل.
- ↑ «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ۸ صبح.
- ↑ اشنایدر، پیشرفتهای اخیر در قانون خانوادهٔ افغانستان، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۳.
- ↑ عظیمی، چند همسری در نظام حقوقی افغانستان.
- ↑ رضایی، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، وبسایت هفته نامه نیمرخ.
- ↑ «فروش علنی زنان در بخشهای شرقی کشور»، وبسایت طلوع نیوز.
- ↑ «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، وبسایت روزنامه ۸ صبح.
- ↑ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتة دو زوج»، روزنامه صبح کابل.
- ↑ رضایی، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، وبسایت هفته نامه نیمرخ.
- ↑ «افزایش ازدواج اجباری به علت بسته شدن مکاتب دخترانه»، وبسایت طلوع نیوز.
- ↑ «فروش کودکان برای غذا»، خبرگزاری کبنا.
- ↑ مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص ۱۷۱.
- ↑ مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص ۱۷۱.
- ↑ «شکایت یک مادر از بیتوجهی به اختطاف و ازدواج اجباری نواسه خردسالش»، وبسایت طلوع نیوز.
- ↑ مقدسی و عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، ۱۳۹۵، ص ۱۷۱.
- ↑ «ازدواجهای اجباری و زیر سن همچنان عامل افزایش خشونت در جامعه افغانستان»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، وبسایت روزنامه 8 صبح
- ↑ سوی%20طالبان%20منتشر%20شده%20است. «رهبر طالبان: اجبار دختران به ازدواج، خیرات رواجی برای اموات و مصارف گزاف پس از حج منع است»، وبسایت روزنامه اطلاعات روز.
- ↑ یوسفی «ازدواجهای سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.
- ↑ .محمدی، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین.
- ↑ سیدی، «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ یوسفی، «ازدواجهای سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.
- ↑ احسانی، «رسم و رسوم غلط و هفتخوان ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری فارسی.
- ↑ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج»، وبسایت روزنامۀ صبح کابل.
- ↑ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج»، وبسایت روزنامۀ صبح کابل.
- ↑ .محمدی، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین.
- ↑ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ «آیین ازدواج درافغانستان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، 1383ش، ص52.
- ↑ دیبرا، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، 1387ش، ص16.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، 1383ش، ص57
- ↑ دیبرا، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، 1387ش، ص16.
- ↑ حسینی، «معیارهای گزینش خانوادهها برای انتخاب عروس و داماد»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «رابطه عملکرد شبکههای اجتماعی مجازی با شیوههای همسرگزینی»، 1398ش، ص 204-167.
- ↑ ماهرخ مقدم، «صدور 31 فرمان علیه زنان در امارت اسلامی»، وبسایت اقتصاد نیوز.
- ↑ «ازدواج از طریق فیسبوک چه پیامدهایی دارد؟»، خبرگزاری پژواک.
- ↑ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ امیری، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه
- ↑ عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص26.
- ↑ شریعتی، «آداب و رسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص26.
- ↑ شریعتی، «آداب و رسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ «هرساله 12 میلیون دختر زیرسن 18 وادار به ازدواج اجباری میشود»، خبرگزاری دید.
- ↑ امید، «رسم و رواجهای جاغوری»، وب سایت رسم و رواجهای جاغوری.
- ↑ قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش، مادهٔ 64.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص5.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص54.
- ↑ نظامالدین، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص61.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص54.
- ↑ قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش، ماده 64.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده در افغانستان از دیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان، 1383ش، ص54.
- ↑ «تغییرات رفتاری در دوران نامزدی "دختران و پسران" افغانستانی»، خبرگزاری میزان.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش.
- ↑ امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش.
- ↑ امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، وبسایت آبادیس، ذیل واژۀ بلد.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص17.
- ↑ امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبسایت اگر به یاد جاغوری افتادی.
- ↑ امید، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبسایت اگر به یاد جاغوری افتادی.
- ↑ «آیین ازدواج درافغانستان؛ فرایند دشوار برای مردام»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش.
- ↑ «آیین ازدواج درافغانستان؛ فرایند دشوار برای مردام»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «آیین ازدواج در افغانستان، فرایندی دشوار برای مردان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ شهرستانی، قاموس لهجهٔ هزارگی، ذیل واژهٔ طوی، 1361ش، ص320.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص10.
- ↑ علیزاده مالستانی، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، 1400ش، ص70.
- ↑ علیزاده مالستانی، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، 1400ش، ص91.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص16.
- ↑ علیزاده مالستانی، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، 1400ش، ص71.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص13.
- ↑ شریعتی، فرهنگ ازدواج در هزارستان، 1392ش، ص17.
- ↑ «رسومات غلط و هفت خوان ازدواج در "افغانستان»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 8 فرودین 1395ش.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص179.
- ↑ بلوکباشی، «پاگشا»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص179.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص180.
- ↑ «پایوازی عروس»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ سلیم، «مجلس سنا قانون برگزاری مراسم عروسی را تصویب کرد، طویانه بند میشود»، وبلاگ زنان صالح.
- ↑ بلوکباشی، «پاگشا»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ سلیم، «مجلس سنا قانون برگزاری مراسم عروسی را تصویب کرد، طویانه بند میشود»، وبلاگ زنان صالح.
- ↑ «شب زفاف در کشور افغانستان»، وبسایت سماتک.
- ↑ محمدی، «تاریخچۀ دقیق مراسمهای عروسی دستهجمعی در افغانستان»، آشیانه، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «اولین مراسم ازدواج دستهجمعی در قندهار»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «مراسم ازدواج دستهجمعی 125 زوج جوان در مزارشریف»، وبسایت پارستودی.
- ↑ «آیین ازدواج در افغانستان، فرایندی دشوار برای مردان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «عروسی دستهجمعی در دشت برچی»، وبسایت فرخنده.
- ↑ «ازدواج دستهجمعی در افغانستان به همت کمیتۀ امداد امام خمینی»، وبسایت ساتین.
- ↑ «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی 37 زوج در بامیان»، وبسایت افغانایرکا.
- ↑ «مراسم ازدواج دستهجمعی 44 زوج در کابل برگزار شد»، خبرگزاری معمار.
- ↑ «برگزاری مراسم ازدواج دستهجمعی در بامیان؛ 17 زوج به گونۀ دستهجمعی عروسی شان را جشن گرفتند»، خبرگزاری زنان افغانستان.
- ↑ «مراسم عروسی 35 زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب.
- ↑ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ سلطانی، «برگزاری جشن عروسی جمعی دهها زوج جوان در کابل»، وبسایت پارستودی.
- ↑ «برگزاری عروسی دستهجمعی 230 زوج جوان در بلخ»، خبرگزاری صدای افغان (آوا).
- ↑ «گزارش تصویری/ برگزاری عروسی دستهجمعی 60 زوج جوان در کابل»، خبرگزاری صدای افغان (آوا).
- ↑ «رونق عروسیهای دستهجمعی در افغانستان»، وبسایت صاحبخبران.
- ↑ «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی (60) زوج جوان در غرب کابل»، تلویزیون راه فردا، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی (60) زوج جوان در غرب کابل»، تلویزیون راه فردا، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «عروسیهای دستهجمعی گزینۀ بدیل پرهیز از مصرف گزاف»، وبسایت ریاست روزنامههای دولتی.
- ↑ «عروسیهای دستهجمعی گزینۀ بدیل پرهیز از مصرف گزاف»، وبسایت ریاست روزنامههای دولتی.
- ↑ «رونق عروسیهای دستهجمعی در افغانستان»، وبسایت صاحبخبران.
- ↑ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ «جشن عروسی دستهجمعی هفتاد زوج در کابل»، خبرگزاری فرهنگ.
- ↑ «مراسم عروسی 35 زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب.
- ↑ «جشن عروسی دستهجمعی 56 زوج شیعه در کابل»، وبسایت فرارو.
- ↑ «برگزاری عروسی دستهجمعی در کابل»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ نظری، «مراسم عروسی 35 زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب.
- ↑ «عروسی گروهی به کمک یک نهاد خیریه در بغلان»، وبسایت روزنامه ماندگار.
- ↑ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسابت خبرنامه.
- ↑ اشرفی، «برگزاری عروسی دستهجمعی در کابل»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ نظری، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسابت خبرنامه.
- ↑ «21 زوج افغانستانی در مشهد پیوند مشترک خود را جشن گرفتند»، وبسایت پارستودی.
- ↑ عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، ص24، 1391ش.
- ↑ قانون مراسم عروسی، نمبرمسلسل 1280، مصوب 1396ش.
- ↑ قانون مراسم عروسی، نمبرمسلسل 1280، مصوب 1396ش.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی وعرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، 1383ش، ص104.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی وعرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان، (روزنه)، ص106، 1383ش.
- ↑ «طویانه درافغانستان؛ قیمت دختران ازیک صدهزارافغانی تاچهارصد هزارافغانی»، سایت خبرنامه، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401.
- ↑ رحمانی، راهنمای حقوق خانواده درافغانستان ازدیدگاه قانون مدنی وعرف افغانستان، کمیته دفاع ازحقوق زنان افغانستان (روزنه)، ص106، 1383ش.
- ↑ قانون مدنی افغانستان، ماده 118، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.
- ↑ عبدالله، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، 1391ش، ص17.
- ↑ «فرزندان؛ اولین قربانیان چندهمسری»، خبرگزاری آفتاب.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- قرآن کریم
- «آیین ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، دفتر کابل، تاریخ انتشار: ۷ مهر ۱۳۹۷ش.
- «آیین ازدواج در افغانستان، فرایندی دشوار برای مردان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۴ مهر ۱۳۰۷ش.
- احسانی، میرزاحسین، «رسم و رسوم غلط و هفتخوان ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری فارسی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۴ش.
- «ازدواج اجباری یا تحمیلی و انواع آن»، وبسایت بنیاد وکلا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۴۰۱ش.
- «ازدواج اجباری»، وبسایت مصاحب، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مهر ۱۴۰۰ش.
- «ازدواج دستهجمعی در افغانستان به همت کمیتهٔ امداد امام خمینی»، وبسایت ساتین، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ش.
- «ازدواج از طریق فیسبوک چه پیامدهایی دارد؟»، خبرگزاری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۰ ژانویهٔ ۲۰۱۶م.
- «ازدواجهای اجباری و زیر سن همچنان عامل افزایش خشونت در جامعه افغانستان»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ جولای ۲۰۱۹م.
- اشرفی، نبیلا، «برگزاری عروسی دستهجمعی در کابل»، طلوعنیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۲ ثور (فروردین) ۱۳۹۶ش.
- اشنایدر، ایرنه، پیشرفتهای اخیر در قانون خانوادة افغانستان، ترجمه کوهیفر و کاظمی، مجله حقوقی دادگستری، سال ۷۴، شمارهٔ ۱۷، زمستان ۱۳۸۹ش.
- «افزایش ازدواج اجباری بهعلت بسته شدن مکاتب دخترانه»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۷ سرطان ۱۴۰۱ش.
- اکبری، زهرا، «ازدواج موقت چالشی فراروی خانواده»، وبسایت روزنامه صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۳ جولای ۲۰۲۰م.
- امید، غلامرضا، «رسم و رواجهای مردم جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
- امیری، سکینه، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ فروردین ۱۳۹۶ش.
- «اولین مراسم ازدواج دستهجمعی در قندهار»، شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۹۲ش.
- بختیاری، عزیز، شیعیان افغانستان، بیتا، شیعهشناسی، ۱۳۸۵ش.
- «برگزاری مراسم ازدواج دستهجمعی در بامیان؛ ۱۷ زوج به گونهٔ دستهجمعی عروسیشان را جشن گرفتند»، خبرگزاری زنان افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ جوزا (خرداد) ۱۴۰۲ش.
- «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی ۳۷ زوج در بامیان»، وبسایت افغانایرکا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ عقرب (آبان) ۱۳۹۶ش.
- «برگزاری عروسی دستهجمعی ۲۳۰ زوج جوان در بلخ»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: ۱۴ میزان (مهر) ۱۴۰۱ش.
- «برگزاری مراسم عروسی دستهجمعی (۶۰) زوج جوان در غرب کابل»، تلویزیون راه فردا، وبسایت یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۲ش.
- «برنامه محور: بررسی فرهنگ بد دادن دختران در افغانستان»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۳۹۵ش.
- بلوکباشی، علی، «پاگشا»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران در وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۲ دی ۱۳۹۸ش.
- پوپل، کریم، «رسوم ازدواج در افغانستان» وبسایت پژواک، تاریخ درج مطلب: ۸ اکتوبر ۲۰۱۷م.
- «تغییرات رفتاری در دوران نامزدی دختران و پسران افغانستانی»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۳۹۵ش.
- «جشن ازدواج دستهجمعی ۱۲ زوج جوان بامیانی در ایام غدیر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «جشن عروسی دستهجمعی ۵۶ زوج شیعه در کابل»، وبسایت فرارو، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۴۰۱ش.
- «جشن عروسی دستهجمعی هفتاد زوج در کابل»، خبرگزاری فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۲۵ جوزا (خرداد) ۱۴۰۱ش.
- جمعی از نویسندگان، «رابطه عملکرد شبکههای اجتماعی مجازی با شیوههای همسرگزینی»، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال ششم، شمارهٔ ۱۹، بهار ۱۳۹۸ش.
- حسینی، مرضیه، «معیارهای گزینش خانوادهها برای انتخاب عروس و داماد»، خبرگزاری بانوان افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۴۰۱ش.
- «حکم نکاح به نیت طلاق و نکاح مسیار چیست»، اسلام کوئست نت، تاریخ درج مطلب: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
- خاوری، محمدتقی، مردم هزاره و خراسان بزرگ، بیتا، مؤسسهٔ عرفان، ۲۰۰۶م.
- دیبرا ج اسمیت، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، کابل، ۱۳۸۷ش.
- «رجب وگلاندام، زوجی از قوم هزاره و پشتون، در زندان طالبان»، اندیپیندینت فارسی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۱ش.
- دیبرا ج اسمیت، تصامیم، علایق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، کابل، ۱۳۸۷ش.
- رحمانی، سید عبدالوهاب، «راهنمای حقوق خانواده در افغانستان ازدیدگاه قانون مدنی و عرف افغانستان»، کمیته دفاع از حقوق زنان افغانستان (روزنه)، ۱۳۸۳ش.
- «رسم عیدیبردن برای نامزدها در افغانستان؛ از تجملگرایی تا رقابت»، وبسایت فارس افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۵ش.
- رضایی، مهری، «چالشهای ازدواج در افغانستان»، هفتهنامه نیمرخ، تاریخ بارگذاری: ۲۷ سرطان ۱۴۰۰ش.
- «رقابتهای خانوادهگی؛ دلیل چندهمسری و نرخ بلند فرزندآوری در افغانستان»، وبسایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ش.
- «رونق عروسیهای دستهجمعی در افغانستان»، وبسایت صاحبخبران، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
- «رهبر طالبان: اجبار دختران به ازدواج، خیرات رواجی برای اموات و مصارف گزاف پس از حج منع است»، وبسایت روزنامه اطلاعات روز، تاریخ بارگزاری: ۲۹ اسفند/ حوت ۱۴۰۳ش.
- الزحیلی، وهبه، فقه خانواده در جهان معاصر، ترجمة عبدالعزیز سلیمی، تهران، احسان، ۱۳۸۳ش.
- سرخسی، شمسالدین محمد بن سهل، المبسوط، مصر، مطبعه السعاده، بیتا.
- سلطانی، زهرا، «برگزاری جشن عروسی جمعی دهها زوج جوان در کابل»، وبسایت پارستودی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ حوت (سفند) ۱۴۰۱ش.
- سلیم، سلیمه، «مجلس سنا قانون برگزاری مراسم عروسی را تصویب کرد، طویانه بند میشود»، وبلاگ زنان صالح، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
- سیدی، ویستا «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۱ سنبله ۱۴۰۱ش.
- «شب زفاف در کشور افغانستان»، وبسایت سماتک، تاریخ بازدید: ۲۵ مهر ۱۴۰۲ش.
- شریعتی، حفیظالله، فرهنگ ازدواج در هزارستان، مرکز تحقیقات رایانهای قائمیه اصفهان (نشر دیجیتالی)، ۱۳۹۲ش.
- شریعتی، حفیظالله، «آدابورسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۳۹۲ش.
- «شکایت یک مادر از بیتوجهی به اختطاف و ازدواج اجباری نواسه خردسالش»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۷ حوت ۱۳۹۶ش.
- شهرستانی، علیاکبر، قاموس لهجه هزارگی، کابل، پوهنتون کابل، ۱۳۶۱ش.
- صادقی، فیروز، «ازدواج زیر سن هنوز در افغانستان قربانی میگیرد»، خبرگزاری خامهپرس، تاریخ درج مطلب: ۱۳ نوامبر ۲۰۲۱م.
- عابدوف، دادا جان، ترجمه بهرام امیراحمدیان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، ۱۳۹۳ش.
- عبدالله، نظامالدین، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، کابل، مطبعه میوند، چاپ سوم، ۱۳۹۱ش.
- عدالتخواه، عبدالقادر، حقوق فامیل، کابل، مطبعه میوند، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- «عروسی دستهجمعی در دشت برچی»، وبسایت فرخنده، تاریخ درج مطلب: ۱ قوس (آذر) ۱۴۰۱ش.
- «عروسی گروهی به کمک یک نهاد خیریه در بغلان»، وبسایت ماندگار، تاریخ بازدید: ۲۵ مهر ۱۴۰۲ش.
- «عروسیهای دستهجمعی گزینهٔ بدیل پرهیز از مصرف گزاف»، وبسایت ریاست روزنامههای دولتی، تاریخ درج مطلب: ۳ اکتبر ۲۰۲۳م.
- عظیمی، زرمینه، «چند همسری در نظام حقوقی افغانستان»، مؤسسه حقوق بشر و محو خشونت، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۱ش.
- علیزاده مالستانی، عزیزالله، نامهٔ اعمال: زندگینامهٔ خود نوشت، کابل، بنیاد اندیشه، ۱۴۰۰ش.
- «فرزندان؛ اولین قربانیان چندهمسری»، خبرگزاری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.
- فرهنگ گنجواژه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۲ش.
- «فروش علنی زنان در بخشهای شرقی کشور»، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۰ حمل ۱۳۹۲ش.
- «فروش کودکان برای غذا»، خبرگزاری کبنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۱ش.
- فروغی، محمد، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبلاگ پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۳۹۲ش.
- قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل ۳۵۳، مصوب ۱۳۵۵ش.
- «قانون مدنی افغانستان»، وبسایت خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۸۶ش.
- قانون منع خشونت علیه زن، شماره مسلسل ۹۸۹، مصوب ۱۳۸۸ش.
- کریمی، مرتضی، «مراسم عروسی ۳۵ زوج جوان در نیمروز برگزار شد»، خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۲۲ عقرب (آبان) ۱۳۹۶ش.
- «گزارش تصویری/ برگزاری عروسی دستهجمعی ۶۰ زوج جوان در کابل»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: ۳۱ جوزا (خرداد) ۱۴۰۲ش.
- «گزارش سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان»، روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۵ جوزا ۱۳۸۸ش.
- «گفتوگو با عالمی بلخی عضو پارلمان افغانستان در مورد تصویب قانون احوال شخصیه اهل تشیع»، خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۸۷ش.
- ماهرخ مقدم، مژده، «صدور ۳۱ فرمان علیه زنان در امارت اسلامی»، اقتصاد نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ شهریور۱۴۰۱ش.
- محبوبی، فرشته، «چرایی افزایش رقم مجردان در کشور»، روزنامه صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۳ جولای ۲۰۲۰م.
- محمدی، فریحه، «تاریخچهٔ دقیق مراسمهای عروسی دستهجمعی در افغانستان»، آشیانه، وبسایت یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۲ش.
- محمدی، مهری، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین، تاریخ بازدید: ۲۰ آذر ۱۴۰۲ش.
- «مراسم ازدواج دستهجمعی ۴۴ زوج در کابل برگزار شد»، خبرگزاری معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۸ سرطان (تیر) ۱۴۰۲ش.
- «مراسم ازدواج دستهجمعی ۱۲۵ زوج جوان در مزارشریف»، وبسایت پارستودی، تاریخ درج مطلب: ۷ میزان (آبان) ۱۴۰۲ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ش.
- مقدسی، محمدباقر و عامری، زهرا، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیتانگاری تا جرمانگاری»، آموزههای حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره ۱۲پاییز- زمستان ۱۳۹۵ش.
- منتظری مقدم، حامد، «گونههای ازدواج در عصر جاهلی»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: تابستان ۱۳۸۴ش
- منجمزاده، محمود، «شیوع پدیده چندهمسری در میان سران طالبان»، شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
- نظری، فروزان، «ازدواج دستهجمعی؛ چرا این سبک عروسی به فرهنگ عمومی در افغانستان تبدیل نشده است؟»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: ۲ شهریور ۱۳۹۸ش.
- «نگرانی کمیسیون حقوق بشر افغانستان از افزایش آمار ازدواج دختران خردسال»، روزنامهٔ ماندگار، تاریخ درج مطلب: ۱۹ میزان ۱۳۹۲ش.
- هدایتی، طاهره، «زنان بیوه ارثی برای خانوادة شوهر»، روزنامهٔ صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۱۰ جولای ۲۰۱۹م.
- «هرساله ۱۲ میلیون دختر زیرسن ۱۸ وادار به ازدواج اجباری میشود»، خبرگزاری دید، تاریخ درج مطلب: ۱۸ قوس ۱۴۰۱ش.
- یاس، افسانه، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتة دو زوج»، روزنامهٔ صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۱۳ اکتوبر ۲۰۱۹م.
- «۲۱ زوج افغانستانی در مشهد پیوند مشترک خود را جشن گرفتند»، وبسایت پارستودی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ حوت (اسفند) ۱۴۰۱ش.
| حقوق پیرامون ازدواج | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ازدواج و روانشناسی | |||||||
| فرهنگ ازدواج | |||||||
| آداب و رسوم | |||||||
| در باورهای دینی | |||||||
| موارد مرتبط | |||||||
| انواع ازدواج |
| ||||||
