پرش به محتوا

پیش‌نویس:کودک: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
زهرا فاضل (بحث | مشارکت‌ها)
۲ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>علیرضا آزادوار
بهینه سازی سئو
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''کودک'''</big>؛ دورانی از زندگی انسان تا پیش از سن بلوغ.<br>
[[پرونده:کودک۲.jpg|جایگزین= پسر بچه قمی|بندانگشتی|تصویر یک پسر بچه قمی]]
{{درشت|'''کودک'''}}؛ دورانی از زندگی انسان تا پیش از سن بلوغ.
 
کودک به فردی گفته می‌شود که هنوز به سن بلوغ نرسیده است و دوران آن را «کودکی» می‌نامند. مفهوم کودک در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف متفاوت بوده و بازتاب تمدن و شرایط اجتماعی هر جامعه است. در کنوانسیون حقوق کودک، همه افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب می‌شوند و در فقه اسلامی نیز کودک از تولد تا بلوغ تعریف می‌گردد و حقوقی همچون حضانت و ارث دارد. از نظر زیست‌شناسی، کودک هنوز به رشد کامل جسمی و عقلی نرسیده است و در جامعه‌شناسی، فردی است که مسئولیت‌های اجتماعی ندارد. در ایران باستان، کودکی به‌عنوان مرحله‌ای مستقل وجود نداشته و کودکان زودتر وارد کار می‌شدند. روان‌شناسی، کودکی را دوره‌ای سرنوشت‌ساز با نقاط عطف رشد فیزیکی، شناختی، اجتماعی و ارتباطی می‌داند. واژه «کودک» نیز از گذشته در ادبیات فارسی کاربرد داشته و نشان‌دهنده جایگاه فرهنگی آن است.


کودک، طفل یا خردسال، فرزند پسر یا دختری است که به حد بلوغ نرسیده باشد.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>  به دوران کودک بودن نیز «کودکی» گفته می‌شود.<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
==مفهوم کودکی==
==مفهوم کودکی==
کودکی، در هیچ نقطه‌ای از جهان، دارای مفهوم مشخصی نیست. علاوه بر آن، مفهوم کودکی همواره توسط بزرگسالان معنا شده و هر تعریفی از مفهوم کودکی تا حدود زیادی بازتاب تمدن جامعه و درجۀ تکامل آن است. کودک، الگویی کوچک از شرایط انسانی حاکم بر جامعه، نمایانگر زمان و مکان تولد و نمایش‌دهندۀ روح و جانِ آن زمان و مکان است.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/212892/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C عباس‌آبادی، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان.]</ref>  
کودک، طفل یا خردسال، فرزند پسر یا دختری است که به حد [[بلوغ]] نرسیده باشد.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کودک دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> به دوران کودک بودن نیز «کودکی» گفته می‌شود.<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/کودکی معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> کودکی، در هیچ نقطه‌ای از جهان، دارای مفهوم مشخصی نیست. علاوه بر آن، مفهوم کودکی همواره توسط بزرگسالان معنا شده و هر تعریفی از مفهوم کودکی تا حدود زیادی بازتاب تمدن جامعه و درجهٔ تکامل آن است. [[کودک]]، الگویی کوچک از شرایط انسانی حاکم بر جامعه، نمایانگر زمان و مکان تولد و نمایش‌دهندهٔ روح و جانِ آن زمان و مکان است.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/212892/مفهوم-کودکی عباس‌آبادی، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان.]</ref>
 
==مفهوم کودک در کنوانسیون حقوق کودک==
==مفهوم کودک در کنوانسیون حقوق کودک==
در این کنوانسیون، کودک، به تمامی افراد زیر 18 سال گفته می‌شود مگر اینکه طبق قانونِ قابل اجرا، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. سن بلوغ، در کشورهای مختلف، به صورت‌های متفاوتی تعیین می‌شود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «کودک»، ویکی فقه.]</ref>  
در این کنوانسیون، کودک، به تمامی افراد زیر ۱۸ سال گفته می‌شود مگر اینکه طبق قانونِ قابل اجرا، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. سن بلوغ، در کشورهای مختلف، به صورت‌های متفاوتی تعیین می‌شود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/کودک «کودک»، ویکی فقه.]</ref>
 
==مفهوم کودک در فقه اسلامی==
==مفهوم کودک در فقه اسلامی==
در اصطلاح فقهی، کودک به فرزند انسان، از زمان تولد تا ابتدای سن بلوغ گفته می‌شود که در برخی از منابع مانند باب تبعیت طفل از والدین در احکام اسلامی، همین تعریف را برای کودک مطرح کرده‌اند؛ برای مثال، فقها، بر این باورند که حکم طفلی که به سن بلوغ نرسیده از جهت مسلمان یا کافر بودن، همان حکم والدین او است.<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، 1418ق، ج8، ص109.</ref>   در مباحث فقهی، تمامی مراحل سنین کودکی دارای احکامی مخصوص هستند؛ برای مثال، جنین، دارای حقوقی در دین اسلام، همچون حق اثبات نسب، حق جنین در ارث، حق جنین در وصیت و حرمت سقط جنین است. پس از آن در مرحلۀ شیرخوارگی که به مرحلۀ «طفولیت» نیز معروف است، کودک دارای حقوقی همچون حق شیرخوارگی و حق حضانت است.<ref> [https://fa.wikifeqh.ir/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «کودک»، ویکی فقه.]</ref>  
در اصطلاح فقهی، کودک به فرزند انسان، از زمان تولد تا ابتدای سن بلوغ گفته می‌شود که در برخی از منابع مانند باب تبعیت طفل از والدین در احکام اسلامی، همین تعریف را برای کودک مطرح کرده‌اند؛ برای مثال، فقها، بر این باورند که حکم طفلی که به سن بلوغ نرسیده از جهت [[مسلمان]] یا کافر بودن، همان حکم والدین او است.<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، 1418ق، ج8، ص109.</ref>
==مفهوم بیولوژیکی کودک==  
 
کودک، از نظر علم بیولوژی (زیست‌شناسی)، به کسی گفته می‌شود که هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی و عقلی او به رشد کافی نرسیده است. قوای جسمی و عقلی کودکان، به‌تدریج رشد کرده و پس از طی مراحلی، به رشد و تکامل می‌رسد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>  
در مباحث فقهی، تمامی مراحل سنین کودکی دارای احکامی مخصوص هستند؛ برای مثال، جنین، دارای حقوقی در [[دین]] [[اسلام]]، همچون حق اثبات نسب، حق جنین در ارث، حق جنین در وصیت و حرمت [[سقط جنین]] است. پس از آن در مرحلهٔ شیرخوارگی که به مرحلهٔ «طفولیت» نیز معروف است، کودک دارای حقوقی همچون حق شیرخوارگی و حق حضانت است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/کودک «کودک»، ویکی فقه.]</ref>
==مفهوم اجتماعی کودک==  
 
کودک، از نظر اجتماعی به شخصی گفته می‌شود که با توجه به معیارهای مشخص در هر جامعه، عضوی از خانواده محسوب شده و هنوز مسئولیت‌های اجتماعی را برعهده نگرفته باشد. کارشناسان بر این باورند که کودک، از نظر اجتماعی یک مفهوم اعتباری است که توسط جامعه معنا می‌شود. در نگاه جامعه، کودک کسی است که بدون در نظر گرفتن سن او، هیچ‌گونه تکلیف اجتماعی نداشته باشد. این مفهوم، در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد؛<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83 «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref> برای مثال، در اوایل سدۀ گذشته، پدران و مادران ما، در سنی که امروزه کودکان ما به مدرسه می‌روند و به بازی و یادگیری مشغول هستند، وارد بازار کار شده، تشکیل زندگی داده و مسئولیت یک زندگی کامل را بر عهده داشتند. این در حالی است که از نظر قوای جسمی و بیولوژیک، کودکان امروز با دیروز، تفاوت چندانی ندارند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>  
==مفهوم بیولوژیکی کودک==
==مفهوم کودک در ایران باستان==  
کودک، از نظر علم بیولوژی (زیست‌شناسی)، به کسی گفته می‌شود که هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی و عقلی او به رشد کافی نرسیده است. قوای جسمی و عقلی کودکان، به‌تدریج رشد کرده و پس از طی مراحلی، به رشد و تکامل می‌رسد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/پیدایش-مفهوم-کودکی-و-دوران-کودکی-به-مثابه-زمینه-عینی-پیدایش-ادبیات-کودک «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، دوره‌ای به‌نام دوران کودکی در ایران باستان وجود نداشته است. بچه‌ها، از همان کودکی، برای انجام کارهای جدی پرورش داده می‌شدند؛ برای مثال، در آن روزگار، به خانواده‌هایی که فرزند پسر داشتند، مقرری ماهیانه می‌دادند که در حقیقت، همان خون‌بهای پسران بوده است. در بسیاری از اساطیر ایرانی، سن پهلوان مشخص نبوده و افراد، تنها به واسطۀ توانایی‌های خود به بزرگی یا کوچکی شناخته می‌شدند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83 «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>  
 
==مفهوم کودک در روانشناسی==
==مفهوم اجتماعی کودک==
دوران کودکی، از نظر روانشناسی، یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی فرد است که نقش مهمی در مراحل بعدی زندگی او ایفا می‌کند. در زندگی هر کودکی، 4 نقطۀ عطف وجود دارد که روانشناسان با تکیه بر آنها، پیشرفت‌های کودک را از نقطه‌نظرهای متفاوتی بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند: 1. نقاط عطف فیزیکی (شامل مهارت‌های حرکتی)؛ 2. نقاط عطف شناختی و روانی (توانایی رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات و معماها)؛ 3. نقاط عطف اجتماعی و احساسی (توانایی کودک برای ابراز احساسات و پاسخ به تعاملات اجتماعی) و 4. نقاط عطف ارتباطی و زبانی (شامل مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی در کودکان).<ref> [https://pishyareh.com/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C/ «مفهوم کودکی در روانشناسی»، وب‌سایت پیشیاره.]</ref>  
[[پرونده:کودک.jpg|جایگزین=جشنواره کودکان ایران زمین-فرهنگسرای باقرالعلوم(ع) شهرک بعثت|بندانگشتی|جشنواره کودکان ایران زمین بهمن 1401ش در فرهنگسرای باقرالعلوم(ع) شهرک بعثت]]
کودک، از نظر اجتماعی به شخصی گفته می‌شود که با توجه به معیارهای مشخص در هر جامعه، عضوی از [[خانواده]] محسوب شده و هنوز مسئولیت‌های اجتماعی را برعهده نگرفته باشد. کارشناسان بر این باورند که کودک، از نظر اجتماعی یک مفهوم اعتباری است که توسط جامعه معنا می‌شود. در نگاه جامعه، کودک کسی است که بدون در نظر گرفتن سن او، هیچ‌گونه تکلیف اجتماعی نداشته باشد. این مفهوم، در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد؛<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/مفهوم-دوران-كودكي-ارتباط-ادبيات-كودك «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref> برای مثال، در اوایل سدهٔ گذشته، پدران و مادران ما، در سنی که امروزه کودکان ما به [[مدرسه]] می‌روند و به [[بازی]] و یادگیری مشغول هستند، وارد [[بازار]] کار شده، تشکیل [[زندگی]] داده و مسئولیت یک زندگی کامل را بر عهده داشتند. این در حالی است که از نظر قوای جسمی و بیولوژیک، کودکان امروز با دیروز، تفاوت چندانی ندارند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/پیدایش-مفهوم-کودکی-و-دوران-کودکی-به-مثابه-زمینه-عینی-پیدایش-ادبیات-کودک «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
 
==مفهوم کودک در ایران باستان==
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، دوره‌ای به‌نام دوران کودکی در [[ایران]] باستان وجود نداشته است. بچه‌ها، از همان کودکی، برای انجام کارهای جدی پرورش داده می‌شدند؛ برای مثال، در آن روزگار، به خانواده‌هایی که فرزند پسر داشتند، مقرری ماهیانه می‌دادند که در حقیقت، همان خون‌بهای پسران بوده است. در بسیاری از اساطیر ایرانی، سن پهلوان مشخص نبوده و افراد، تنها به واسطهٔ توانایی‌های خود به بزرگی یا کوچکی شناخته می‌شدند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/مفهوم-دوران-كودكي-ارتباط-ادبيات-كودك «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>
 
==مفهوم کودک در روان‌شناسی==
دوران کودکی، از نظر روان‌شناسی، یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی فرد است که نقش مهمی در مراحل بعدی زندگی او ایفا می‌کند. در زندگی هر کودکی، ۴ نقطهٔ عطف وجود دارد که روانشناسان با تکیه بر آنها، پیشرفت‌های کودک را از نقطه‌نظرهای متفاوتی بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند:
#نقاط عطف فیزیکی (شامل مهارت‌های حرکتی)؛
#نقاط عطف شناختی و روانی (توانایی رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات و معماها)؛
#نقاط عطف اجتماعی و احساسی (توانایی کودک برای ابراز احساسات و پاسخ به تعاملات اجتماعی)؛
#نقاط عطف ارتباطی و زبانی (شامل مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی در کودکان).<ref>[https://pishyareh.com/مفهوم-کودک-در-روانشناسی/ «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره.]</ref>
 
==دوران کودکی==
==دوران کودکی==
دوران کودکی، دورانی از زندگی فرد است که روانشناسان آن را به چند گروه تقسیم کرده‌اند:
[[پرونده:کودک۳.jpg|جایگزین=کودکی در محله جوانشیر کرمانشاه در حال دوچرخه سواری|بندانگشتی|کودکی در محله جوانشیر کرمانشاه در حال دوچرخه سواری]]
# پیش از دو سالگی که به خردسالی معروف است؛  
دوران کودکی، دورانی از زندگی فرد است که [[روانشناسی|روانشناسان]] آن را به چند گروه تقسیم کرده‌اند:
# شروع دوران کودکی در 2 سالگی است. در این دوران، کودک قابلیت شناسایی اشیاء را دارد اما قادر به انجام عملی نیست.  
#پیش از دو سالگی که به خردسالی معروف است؛
# در مرحلۀ دوم که با شروع چهارسالگی رخ می‌دهد، فکر درست و فطری کودک به کار افتاده و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است. در این مرحله، کودک با در دست داشتن تکه‌ای خمیر می‌تواند به آن شکل داده و توانایی به کارگیری هوش را پیدا می‌کند.  
#شروع دوران کودکی در ۲ سالگی است. در این دوران، کودک قابلیت شناسایی اشیاء را دارد اما قادر به انجام عملی نیست.
# دورۀ سوم، از هفت سالگی شروع شده و کودک توانایی فکر کردن به هر چیزی را به‌صورت درست یافته و نیز توانایی طبقه‌بندی کردن اعمال خود را نیز دارد.  
#در مرحلهٔ دوم که با شروع چهارسالگی رخ می‌دهد، فکر درست و فطری کودک به کار افتاده و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است. در این مرحله، کودک با در دست داشتن تکه‌ای خمیر می‌تواند به آن شکل داده و توانایی به‌کارگیری هوش را پیدا می‌کند.
# در دورۀ چهارم، کودک توانایی درست کردن وسایل به‌صورت کامل، بدون دخالت دیگران را به دست آورده است. همچنین، در این دوره، دنیای خارج برای کودک قابل تشخیص بوده و می‌توان با دلیل و منطق، همه چیز را برای او تفسیر کرد.  
#دورهٔ سوم، از هفت سالگی شروع شده و کودک توانایی فکر کردن به هر چیزی را به‌صورت درست یافته و نیز توانایی طبقه‌بندی کردن اعمال خود را نیز دارد.
کارشناسان معتقدند که در جوامع مرفه، دوران کودکی طولانی‌تر و با پایین آمدن سطح اقتصادی در جوامع، دوران کودکی نیز کوتاه‌تر می‌شود.<ref> [https://www.ibna.ir/fa/report/61737/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83 «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>  
#در دورهٔ چهارم، کودک توانایی درست کردن وسایل به‌صورت کامل، بدون دخالت دیگران را به دست آورده است. همچنین، در این دوره، دنیای خارج برای کودک قابل تشخیص بوده و می‌توان با دلیل و منطق، همه چیز را برای او تفسیر کرد.
کارشناسان معتقدند که در جوامع مرفه، دوران کودکی طولانی‌تر و با پایین آمدن سطح اقتصادی در جوامع، دوران کودکی نیز کوتاه‌تر می‌شود.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/مفهوم-دوران-كودكي-ارتباط-ادبيات-كودك «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>
 
==تفاوت کودکی و بزرگسالی==
==تفاوت کودکی و بزرگسالی==
کارشناسان، دربارۀ تفاوت‌های بین کودکی و بزرگسالی، دو نظریه را مطرح می‌کنند:  
[[پرونده:کودک۱.jpg|جایگزین=کسب مقام اول جهان توسط نوآموزان ایرانی در مسابقات مفاهیم جهانی پایه ریاضی به شیوه «آی‌مث»|بندانگشتی|کسب مقام اول جهان توسط نوآموزان ایرانی در سه رده‌ سنی ۴، ۵ و ۶ ساله در مسابقات مفاهیم جهانی پایه ریاضی به شیوه «آی‌مث»]]
# گروهی بر این باورند که کودکان پاسخی شبیه به بزرگسالان به دنیا داده و تفاوت بین بالغ و نابالغ، تنها به مقدار یا کیفیت پیچیدگی رفتارِ آنها مربوط می‌شود؛
کارشناسان، دربارهٔ تفاوت‌های بین کودکی و بزرگسالی، دو نظریه را مطرح می‌کنند:
# گروه دوم نیز معتقدند که کودکان و بزرگسالان، هر کدام، روش‌هایی منحصر به فرد در فکر، احساس و رفتار دارند که با یکدیگر متفاوت است.<ref>آقایی، «مقایسۀ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، 1390ش، ص59-78.</ref>  
#گروهی بر این باورند که کودکان پاسخی شبیه به بزرگسالان به دنیا داده و تفاوت بین بالغ و نابالغ، تنها به مقدار یا کیفیت پیچیدگی رفتارِ آنها مربوط می‌شود؛
#گروه دوم نیز معتقدند که کودکان و بزرگسالان، هر کدام، روش‌هایی منحصر به فرد در فکر، احساس و رفتار دارند که با یکدیگر متفاوت است.<ref>آقایی، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، 1390ش، ص59-78.</ref>
 
==کودک در ادبیات فارسی==
==کودک در ادبیات فارسی==
واژۀ کودک، از جمله واژگان کهن در زبان فارسی است که از دیرباز در ادبیات ایران زمین حضور داشته است؛ برای مثال، سعدی در شعر خود گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/saadi/boostan/bab4/sh3 سعدی، بوستان، باب چهارم در تواضع، بخش 3، وب‌سایت گنجور.]</ref><br>
واژهٔ کودک، از جمله واژگان کهن در [[زبان فارسی]] است که از دیرباز در ادبیات ایران زمین حضور داشته است؛ برای مثال، [[سعدی شیرازی|سعدی]] در شعر خود گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/saadi/boostan/bab4/sh3 سعدی، بوستان، باب چهارم در تواضع، بخش 3، وب‌سایت گنجور.]</ref>{{سخ}}
  {{آغاز نستعلیق}}
  {{آغاز نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{ب|ندانستی ای کودک خودپسند|که مردان ز خدمت به جایی رسند }}
  {{ب|ندانستی ای کودک خودپسند|که مردان ز خدمت به جایی رسند}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان نستعلیق}}
  {{پایان نستعلیق}}


پروین اعتصامی نیز از این واژه در اشعار خود بهره گرفته است:<ref>[https://ganjoor.net/parvin/divanp/mtm/sh117 اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، شمارۀ 117، وب‌سایت گنجور.]</ref><br>
[[پروین اعتصامی]] نیز از این واژه در اشعار خود بهره گرفته است:<ref>[https://ganjoor.net/parvin/divanp/mtm/sh117 اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، شمارۀ 117، وب‌سایت گنجور.]</ref>{{سخ}}
   {{آغاز نستعلیق}}
   {{آغاز نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{ب|خندید مرغ زیرک و گفتش تو کودکی|کودک نگفت، جز سخن کودکانه‌ای }}
  {{ب|خندید مرغ زیرک و گفتش تو کودکی|کودک نگفت، جز سخن کودکانه‌ای}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان نستعلیق}}
  {{پایان نستعلیق}}


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
 
* آقایی، اصغر و دیگران، «مقایسۀ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 2، شمارۀ 2، 1390ش.
==منابع==
* اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*آقایی، اصغر و دیگران، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ۲، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۰ش.
* «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*«پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* طباطبایی، سیدعلی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1418ق.
*سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* عباس‌آبادی، زهره، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*طباطبایی، سیدعلی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۸ق.
* «کودک»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*عباس‌آبادی، زهره، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*«کودک»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژهٔ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* «مفهوم کودکی در روانشناسی»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
*«مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
*«مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
 
{{انسان-افقی}}
{{زندگی-افقی}}
{{کودک-افقی}}
 
[[رده:کودکی| ]]
[[رده:اصطلاحات زیست‌شناسی]]
[[رده:روابط انسانی]]
[[رده:عرف‌های اجتماعی]]
 
 
{{#seo:
|title=کودک کیست؟ تعریف کودکی از دیدگاه روانشناسی و حقوقی - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=کودک, دوران کودکی, حقوق کودک, کنوانسیون حقوق کودک, رشد کودک, روانشناسی کودک
|description=کودک کیست و چه تعاریفی دارد؟ کاملترین بررسی مفهوم کودکی از دیدگاه روانشناسی، حقوقی و جامعه‌شناسی - از سن بلوغ تا حقوق کودک در اسلام و کنوانسیون جهانی - ویکی زندگی
}}

نسخهٔ کنونی تا ۱۵ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۲۶

پسر بچه قمی
تصویر یک پسر بچه قمی

کودک؛ دورانی از زندگی انسان تا پیش از سن بلوغ.

کودک به فردی گفته می‌شود که هنوز به سن بلوغ نرسیده است و دوران آن را «کودکی» می‌نامند. مفهوم کودک در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف متفاوت بوده و بازتاب تمدن و شرایط اجتماعی هر جامعه است. در کنوانسیون حقوق کودک، همه افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب می‌شوند و در فقه اسلامی نیز کودک از تولد تا بلوغ تعریف می‌گردد و حقوقی همچون حضانت و ارث دارد. از نظر زیست‌شناسی، کودک هنوز به رشد کامل جسمی و عقلی نرسیده است و در جامعه‌شناسی، فردی است که مسئولیت‌های اجتماعی ندارد. در ایران باستان، کودکی به‌عنوان مرحله‌ای مستقل وجود نداشته و کودکان زودتر وارد کار می‌شدند. روان‌شناسی، کودکی را دوره‌ای سرنوشت‌ساز با نقاط عطف رشد فیزیکی، شناختی، اجتماعی و ارتباطی می‌داند. واژه «کودک» نیز از گذشته در ادبیات فارسی کاربرد داشته و نشان‌دهنده جایگاه فرهنگی آن است.

مفهوم کودکی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کودک، طفل یا خردسال، فرزند پسر یا دختری است که به حد بلوغ نرسیده باشد.[۱] به دوران کودک بودن نیز «کودکی» گفته می‌شود.[۲] کودکی، در هیچ نقطه‌ای از جهان، دارای مفهوم مشخصی نیست. علاوه بر آن، مفهوم کودکی همواره توسط بزرگسالان معنا شده و هر تعریفی از مفهوم کودکی تا حدود زیادی بازتاب تمدن جامعه و درجهٔ تکامل آن است. کودک، الگویی کوچک از شرایط انسانی حاکم بر جامعه، نمایانگر زمان و مکان تولد و نمایش‌دهندهٔ روح و جانِ آن زمان و مکان است.[۳]

مفهوم کودک در کنوانسیون حقوق کودک

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این کنوانسیون، کودک، به تمامی افراد زیر ۱۸ سال گفته می‌شود مگر اینکه طبق قانونِ قابل اجرا، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. سن بلوغ، در کشورهای مختلف، به صورت‌های متفاوتی تعیین می‌شود.[۴]

مفهوم کودک در فقه اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در اصطلاح فقهی، کودک به فرزند انسان، از زمان تولد تا ابتدای سن بلوغ گفته می‌شود که در برخی از منابع مانند باب تبعیت طفل از والدین در احکام اسلامی، همین تعریف را برای کودک مطرح کرده‌اند؛ برای مثال، فقها، بر این باورند که حکم طفلی که به سن بلوغ نرسیده از جهت مسلمان یا کافر بودن، همان حکم والدین او است.[۵]

در مباحث فقهی، تمامی مراحل سنین کودکی دارای احکامی مخصوص هستند؛ برای مثال، جنین، دارای حقوقی در دین اسلام، همچون حق اثبات نسب، حق جنین در ارث، حق جنین در وصیت و حرمت سقط جنین است. پس از آن در مرحلهٔ شیرخوارگی که به مرحلهٔ «طفولیت» نیز معروف است، کودک دارای حقوقی همچون حق شیرخوارگی و حق حضانت است.[۶]

مفهوم بیولوژیکی کودک

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کودک، از نظر علم بیولوژی (زیست‌شناسی)، به کسی گفته می‌شود که هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی و عقلی او به رشد کافی نرسیده است. قوای جسمی و عقلی کودکان، به‌تدریج رشد کرده و پس از طی مراحلی، به رشد و تکامل می‌رسد.[۷]

مفهوم اجتماعی کودک

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
جشنواره کودکان ایران زمین-فرهنگسرای باقرالعلوم(ع) شهرک بعثت
جشنواره کودکان ایران زمین بهمن 1401ش در فرهنگسرای باقرالعلوم(ع) شهرک بعثت

کودک، از نظر اجتماعی به شخصی گفته می‌شود که با توجه به معیارهای مشخص در هر جامعه، عضوی از خانواده محسوب شده و هنوز مسئولیت‌های اجتماعی را برعهده نگرفته باشد. کارشناسان بر این باورند که کودک، از نظر اجتماعی یک مفهوم اعتباری است که توسط جامعه معنا می‌شود. در نگاه جامعه، کودک کسی است که بدون در نظر گرفتن سن او، هیچ‌گونه تکلیف اجتماعی نداشته باشد. این مفهوم، در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد؛[۸] برای مثال، در اوایل سدهٔ گذشته، پدران و مادران ما، در سنی که امروزه کودکان ما به مدرسه می‌روند و به بازی و یادگیری مشغول هستند، وارد بازار کار شده، تشکیل زندگی داده و مسئولیت یک زندگی کامل را بر عهده داشتند. این در حالی است که از نظر قوای جسمی و بیولوژیک، کودکان امروز با دیروز، تفاوت چندانی ندارند.[۹]

مفهوم کودک در ایران باستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، دوره‌ای به‌نام دوران کودکی در ایران باستان وجود نداشته است. بچه‌ها، از همان کودکی، برای انجام کارهای جدی پرورش داده می‌شدند؛ برای مثال، در آن روزگار، به خانواده‌هایی که فرزند پسر داشتند، مقرری ماهیانه می‌دادند که در حقیقت، همان خون‌بهای پسران بوده است. در بسیاری از اساطیر ایرانی، سن پهلوان مشخص نبوده و افراد، تنها به واسطهٔ توانایی‌های خود به بزرگی یا کوچکی شناخته می‌شدند.[۱۰]

مفهوم کودک در روان‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوران کودکی، از نظر روان‌شناسی، یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی فرد است که نقش مهمی در مراحل بعدی زندگی او ایفا می‌کند. در زندگی هر کودکی، ۴ نقطهٔ عطف وجود دارد که روانشناسان با تکیه بر آنها، پیشرفت‌های کودک را از نقطه‌نظرهای متفاوتی بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند:

  1. نقاط عطف فیزیکی (شامل مهارت‌های حرکتی)؛
  2. نقاط عطف شناختی و روانی (توانایی رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات و معماها)؛
  3. نقاط عطف اجتماعی و احساسی (توانایی کودک برای ابراز احساسات و پاسخ به تعاملات اجتماعی)؛
  4. نقاط عطف ارتباطی و زبانی (شامل مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی در کودکان).[۱۱]

دوران کودکی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کودکی در محله جوانشیر کرمانشاه در حال دوچرخه سواری
کودکی در محله جوانشیر کرمانشاه در حال دوچرخه سواری

دوران کودکی، دورانی از زندگی فرد است که روانشناسان آن را به چند گروه تقسیم کرده‌اند:

  1. پیش از دو سالگی که به خردسالی معروف است؛
  2. شروع دوران کودکی در ۲ سالگی است. در این دوران، کودک قابلیت شناسایی اشیاء را دارد اما قادر به انجام عملی نیست.
  3. در مرحلهٔ دوم که با شروع چهارسالگی رخ می‌دهد، فکر درست و فطری کودک به کار افتاده و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است. در این مرحله، کودک با در دست داشتن تکه‌ای خمیر می‌تواند به آن شکل داده و توانایی به‌کارگیری هوش را پیدا می‌کند.
  4. دورهٔ سوم، از هفت سالگی شروع شده و کودک توانایی فکر کردن به هر چیزی را به‌صورت درست یافته و نیز توانایی طبقه‌بندی کردن اعمال خود را نیز دارد.
  5. در دورهٔ چهارم، کودک توانایی درست کردن وسایل به‌صورت کامل، بدون دخالت دیگران را به دست آورده است. همچنین، در این دوره، دنیای خارج برای کودک قابل تشخیص بوده و می‌توان با دلیل و منطق، همه چیز را برای او تفسیر کرد.

کارشناسان معتقدند که در جوامع مرفه، دوران کودکی طولانی‌تر و با پایین آمدن سطح اقتصادی در جوامع، دوران کودکی نیز کوتاه‌تر می‌شود.[۱۲]

تفاوت کودکی و بزرگسالی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کسب مقام اول جهان توسط نوآموزان ایرانی در مسابقات مفاهیم جهانی پایه ریاضی به شیوه «آی‌مث»
کسب مقام اول جهان توسط نوآموزان ایرانی در سه رده‌ سنی ۴، ۵ و ۶ ساله در مسابقات مفاهیم جهانی پایه ریاضی به شیوه «آی‌مث»

کارشناسان، دربارهٔ تفاوت‌های بین کودکی و بزرگسالی، دو نظریه را مطرح می‌کنند:

  1. گروهی بر این باورند که کودکان پاسخی شبیه به بزرگسالان به دنیا داده و تفاوت بین بالغ و نابالغ، تنها به مقدار یا کیفیت پیچیدگی رفتارِ آنها مربوط می‌شود؛
  2. گروه دوم نیز معتقدند که کودکان و بزرگسالان، هر کدام، روش‌هایی منحصر به فرد در فکر، احساس و رفتار دارند که با یکدیگر متفاوت است.[۱۳]

کودک در ادبیات فارسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژهٔ کودک، از جمله واژگان کهن در زبان فارسی است که از دیرباز در ادبیات ایران زمین حضور داشته است؛ برای مثال، سعدی در شعر خود گفته است:[۱۴]

الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

پروین اعتصامی نیز از این واژه در اشعار خود بهره گرفته است:[۱۵]

 الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب.
  2. ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب.
  3. ↑ عباس‌آبادی، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان.
  4. ↑ «کودک»، ویکی فقه.
  5. ↑ طباطبایی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، 1418ق، ج8، ص109.
  6. ↑ «کودک»، ویکی فقه.
  7. ↑ «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.
  8. ↑ «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.
  9. ↑ «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.
  10. ↑ «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.
  11. ↑ «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره.
  12. ↑ «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.
  13. ↑ آقایی، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، 1390ش، ص59-78.
  14. ↑ سعدی، بوستان، باب چهارم در تواضع، بخش 3، وب‌سایت گنجور.
  15. ↑ اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، شمارۀ 117، وب‌سایت گنجور.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • آقایی، اصغر و دیگران، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ۲، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۰ش.
  • اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • طباطبایی، سیدعلی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۸ق.
  • عباس‌آبادی، زهره، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «کودک»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژهٔ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:کودک&oldid=33270»