پرش به محتوا

پیش‌نویس:قمر آریان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>فاطمه کمالی
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>شاهرودی
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''قمر آریان؛'''</big> بانوی نویسنده، پژوهشگر و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
[[پرونده:Ghamar Aryan.jpg|جایگزین=قمر آریان|بندانگشتی|قمر آریان]]
{{درشت|'''قمر آریان؛'''}} بانوی نویسنده، پژوهشگر و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
 
قمر آریان (۱۳۰۱–۱۳۹۱ش) از نخستین استادان زن دانشگاه در ایران بود که با پشتکار فراوان مسیر تحصیل را از [[قوچان]] تا دکتری دانشگاه تهران پیمود. او در سال ۱۳۳۲ش با عبدالحسین زرین‌کوب [[ازدواج]] کرد و این دو زوج علمی زندگی‌شان را وقف فرهنگ و دانش کردند. شاگرد برجسته بزرگانی چون فروزانفر و معین بود و بعدها خود در دانشگاه [[سیدمحمد حسینی بهشتی|شهید بهشتی]] و هنرستان عالی [[موسیقی]] تدریس کرد. مدتی نیز ریاست هنرستان‌های هنری و مسئولیت‌های علمی در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را بر عهده داشت. از آثار برجسته‌اش می‌توان به ''چهره مسیح در ادب فارسی''، ''زن در داستان‌های قرآن'' و ترجمه ''جهان اسلام'' اشاره کرد. پایان‌نامه دکتری‌اش دربارهٔ مسیحیت در ادب فارسی، اثری پیشگام و ماندگار محسوب می‌شود. او بانویی پرمهر، وطن‌دوست و فرهنگ‌ساز بود که در ۹۰ سالگی در [[تهران]] درگذشت و در کنار همسرش آرام گرفت.
 
== ولادت و تحصیل قمر آریان ==
قمر آریان از نخستین استادان زن دانشگاه [[ایران]]،<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص7.</ref> یکم [[فروردین|فروردین‌ماه]] ۱۳۰۱ش در قوچان متولد شد.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> در شهر قوچان مدرسهٔ دخترانه‌ای نبود؛ پدر او که از صاحب‌نامان قوچان بود، مدرسه‌ای ساخت و ریاست آن را به عهدهٔ یکی از بانوان باسواد شهر گذاشت؛<ref>[https://golvani.ir/1400/01/قمر-آریان-که-بود/ «قمر آریان که بود و چگونه بر زمانۀ خود تأثیر گذاشت»، پایگاه خبری گلونی، تاریخ درج مطلب 24 فروردین 1400ش.]</ref> او تا ششم دبستان را در همین مدرسه خواند و سپس سه سال اول دبیرستان را طی یک سال با معلم در خانه خواند و برای امتحان سال نهم به [[مشهد]] رفت. بعد از آن برای دو سال در دانش‌سرای مقدماتی دختران مشهد به تدریس پرداخت و همزمان به تحصیل در کلاس ششم ادبی مشغول شد که برای امتحانات آن مجبور شد، به تهران بیاید، او در این آزمون مقام دوم کشوری را کسب کرد که همین امر سبب رضایت پدرش برای ادامهٔ تحصیل او در تهران شد و از این پس او به همراه دو برادرش در تهران ماند و توانست در سال ۱۳۲۷ش از دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران لیسانس زبان و ادبیات فارسی بگیرد. او در همان دانشگاه کارشناسی ارشد و دکتری‌اش را خواند<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص5.</ref> و در سال ۱۳۳۷ش موفق به اخذ دکتری با رتبهٔ بسیار خوب شد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
 
== ازدواج و خانواده ==
[[پرونده:687898.jpg|جایگزین=قمر آریان - عبدالحسین زرین کوب|بندانگشتی|قمر آریان و همسرش عبدالحسین زرین کوب]]
او با همکلاسی خود، عبدالحسین زرین‌کوب (۱۳۰۱–۱۳۷۸ش)<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref> در سال ۱۳۳۲ش [[ازدواج]] کرد. آنها فرزندی نداشتند،<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> اما دانشجویان خود را به‌مانند فرزندان خود می‌دانستند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/ویژگی‌های-قمرآریان-درگفت‌وگو-با-عظیم-زرین‌کوب ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref>
 
== اساتید قمر آریان ==
او در دوران تحصیل از محضر اساتیدی چون بدیع‌الزمان فروزانفر (۱۲۷۶–۱۳۴۹ش)، احمد بهمنیار (۱۲۶۲–۱۳۳۴ش)، علی‌اصغر حکمت (۱۲۷۲–۱۳۵۹ش)، جلال‌الدین هُمایی (۱۲۷۸–۱۳۵۹ش)، [[محمد معین]] (۱۲۹۷–۱۳۵۰ش)، ذبیح‌الله صفا (۱۲۹۰–۱۳۷۸ش)، حسین خطیبی (۱۲۹۵–۱۳۸۰ش) و در زبان‌های باستانی نیز از اساتیدی چون ابراهیم پورداوود (۱۲۶۴–۱۳۴۷ش) استاد مقدم (۱۲۷۹–۱۳۶۶ش) و دکتر صادق‌کیا (۱۲۹۹–۱۳۸۰ش) بهره‌مند شد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
 
== تدریس قمر آریان ==
او در دانشگاه ملی «شهید بهشتی» تدریس می‌کرد و شش سال نیز در هنرستان عالی موسیقی اشتغال به تدریس داشت.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> دکتر آریان یک دوره ادبیات قبل و بعد از [[اسلام]] را نیز در دانشگاه ملی تدریس کرد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
 
== سیرهٔ اخلاقی قمر آریان ==
=== عشق به خانواده ===
آریان، عاشق همسرش بود و همواره زندگی آرام و سراسر محبتی داشت. احمد مهدوی دامغانی (۱۳۰۵–۱۴۰۰ش) این دو را به‌مانند یک وجود توصیف می‌کند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/ویژگی‌های-قمرآریان-درگفت‌وگو-با-عظیم-زرین‌کوب «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref> علاقه او به همسرش سبب شد تا وقتی همسرش در بستر بیماری بود پروانه‌وار کنار او باشد و به‌رغم ناامیدی پزشکان از درمان، او دلسرد نشود و تا آخرین لحظه برای معالجهٔ همسرش تلاش کند.<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص13.</ref> همین گرمی و [[محبت در خانواده|محبت]] را در رابطه با خانوادهٔ همسرش نیز داشت؛ به‌گونه‌ای که وقتی سه ماه، پدر همسرش در بیمارستان بستری بود اجازه نداد حتی یک وعده غذایی از طرف بیمارستان برای ایشان آورده شود و همه را از خانه می‌آورد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/ویژگی‌های-قمرآریان-درگفت‌وگو-با-عظیم-زرین‌کوب «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref>
 
=== علاقه به وطن ===
قمر آریان سال‌های بسیاری را همراه با همسرش در [[هند]] و برخی کشورهای اروپایی و عربی گذراند،<ref>«[https://vista.ir/w/a/16/3d0mt قمرآریان که بود و چه کرد»، مجلۀ ویستا، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.]</ref>اما علاقه به وطن سبب شده بود تا آریان باوجود مسافرت‌های طولانی به کشورهای مختلف، میلی برای ترک وطن نداشته باشد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/ویژگی‌های-قمرآریان-درگفت‌وگو-با-عظیم-زرین‌کوب «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref>
 
== مسئولیت‌های قمر آریان ==
دکتر آریان علاوه بر تدریس، مدتی رئیس هنرستان نقاشی [[تهران]] بود؛ جایی که در آن بسیاری از چهره‌های مطرح هنر معاصر ایران همچون مسعود عربشاهی (۱۳۱۴–۱۳۹۸ش) و صادق تبریزی (۱۳۱۷۰۱۳۹۶ش) درس می‌خواندند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref> یک دوره نیز ریاست هنرستان هنرهای تجسمی را بر دوش داشت و یک سال هم در غیاب ایرج افشار سردبیر مجلهٔ «راهنمای کتاب» بود.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> او از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ش مدیر بخش ادبیات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و از سال ۱۳۷۴ش تا پایان عمر عضو شورای عالی علمی این مرکز بود. او ۲۷ مقاله برای مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نگاشت که از جمله آنها می‌توان به «ایران ـ ادبیات در دورهٔ اسلامی» اشاره کرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/author/221236/قمر-آریان «قمرآریان»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 21مهر 1401ش.]</ref>
 
== آثار قمر آریان ==
[[پرونده:Zarrinkoub gravestone by HaDi.jpg|جایگزین=آرامگاه قمر آریان - عبدالحسین زرین کوب|بندانگشتی|آرامگاه قمر آریان و همسرش عبدالحسین زرین کوب]]
دکتر قمر آریان، در دوران حیات خود مقالات، اشعار و ترجمه‌های بسیاری در مجلات چاپ [[تهران]] از جمله یغما، سخن، مهرگان، مروارید و راهنمای کتاب به چاپ رساند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>


قمر آریان از نخستین استادان زن دانشگاه ایران<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص7.</ref> در اول فروردین‌ماه 1301ش در قوچان متولد شد.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> در شهر قوچان مدرسۀ دخترانه‌ای نبود؛ پدر او که یکی از صاحب‌نامان قوچان بود، مدرسه‌ای ساخت و ریاست آن را به عهدۀ یکی از بانوان باسواد شهر گذاشت؛<ref>[https://golvani.ir/1400/01/%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF/ «قمر آریان که بود و چگونه بر زمانۀ خود تأثیر گذاشت»، پایگاه خبری گلونی، تاریخ درج مطلب 24 فروردین 1400ش.]</ref> او تا ششم دبستان را در همین مدرسه خواند و سپس سه سال اول دبیرستان را طی یک سال با معلم در خانه خواند و برای امتحان سال نهم به مشهد رفت. بعد از آن برای دو سال در دانشسرای مقدماتی دختران مشهد به تدریس پرداخت و همزمان به تحصیل در کلاس ششم ادبی مشغول شد که برای امتحانات آن مجبور شد تا به تهران بیاید، او در این آزمون مقام دوم کشوری را کسب کرد که همین امر سبب رضایت پدرش برای ادامۀ تحصیل او در تهران شد و از این پس او به همراه دو برادرش در تهران ماند و توانست در سال 1327ش از دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران لیسانس زبان و ادبیات فارسی بگیرد. او در همان دانشگاه کارشناسی ارشد و دکتری‌اش را خواند<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص5.</ref> و در سال 1337ش موفق به اخذ دکتری با رتبۀ بسیار خوب شد. <ref> [http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
==اساتید==
او در دوران تحصیل از محضر اساتیدی چون؛ بدیع‌الزمان فروزانفر (1276-1349ش)، احمد بهمنیار (1262-1334ش)، علی‌اصغر حکمت (1272-1359ش)، جلال‌الدین همایی (1278-1359ش)، محمد معین (1297-1350ش)، ذبیح‌الله صفا (1290-1378ش)، حسین خطیبی (1295-1380ش) و در زبان‌های باستانی نیز از اساتیدی چون؛ استاد پورداوود (1264-1347ش) استاد مقدم (1279-1366ش) و دکتر صادق‌کیا (1299-1380ش) بهره‌مند شد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
==تدریس==
او در دانشگاه ملی «شهید بهشتی» تدریس می‌کرد و شش سال نیز در هنرستان عالی موسیقی اشتغال به تدریس داشت.<ref> [https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> دکتر آریان یک دوره ادبیات قبل و بعد از اسلام را نیز در دانشگاه ملی تدریس کرد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
==ازدواج و خانواده==
او با همکلاسی خود، عبدالحسین زرین‌کوب (1301-1378ش)<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref> در سال ۱۳۳۲ش ازدواج کرد. آنها فرزندی نداشتند،<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> اما دانشجویان خود را به‌مانند فرزندان خود می‌دانستند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%A8 ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref>
==سیرۀ اخلاقی==
===عشق به خانواده===
آریان، عاشق همسرش بود و همواره زندگی آرام و سراسر محبتی داشت. احمد مهدوی دامغانی (1305-1400ش) این دو را به‌مانند یک وجود توصیف می‌کند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%A8 «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref> علاقه او به همسرش سبب شد تا وقتی همسرش در بستر بیماری بود پروانه‌وار کنار او باشد و به‌رغم ناامیدی پزشکان از درمان، او دلسرد نشود و تا آخرین لحظه برای معالجۀ همسرش تلاش کند.<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص13.</ref> همین گرمی و محبت را در رابطه با خانوادۀ همسرش نیز داشت؛ به‌گونه‌‌ای که وقتی سه ماه، پدر همسرش در بیمارستان بستری بود اجازه نداد حتی یک وعده غذایی از طرف بیمارستان برای ایشان آورده شود و همه را از خانه می‌آورد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%A8 «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.] </ref>
===علاقه به وطن===
قمر آریان سال‌های بسیاری را همراه با همسرش در هند و برخی کشورهای اروپایی و عربی گذراند، <ref>«[https://vista.ir/w/a/16/3d0mt قمرآریان که بود و چه کرد»، مجلۀ ویستا، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.]</ref>اما علاقه به وطن سبب شده بود تا آریان باوجود مسافرت‌های طولانی به کشورهای مختلف، میلی برای ترک وطن نداشته باشد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%A8 «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref>
==مسئولیت‌ها==
دکتر آریان علاوه بر تدریس، مدتی رئیس هنرستان نقاشی تهران بود؛ جایی که در آن بسیاری از چهره‌های مطرح هنر معاصر ایران همچون مسعود عربشاهی (1314-1398ش) و صادق تبریزی (131701396ش) درس می‌خواندند.<ref> [http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref> یک دوره نیز ریاست هنرستان هنرهای تجسمی را بر دوش داشت و یک سال هم در غیاب ایرج افشار سردبیر مجلۀ «راهنمای کتاب» بود.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref> او از سال 1374 تا 1378ش مدیر بخش ادبیات مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی و از سال 1374ش تا پایان عمر عضو شورای عالی علمی این مرکز بود. او 27 مقاله برای مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی نگاشت که از جمله آنها می‌توان به «ایران ـ ادبیات در دورۀ اسلامی» اشاره کرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/author/221236/%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «قمرآریان»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 21مهر 1401ش.] </ref>
==آثار==
دکتر قمر آریان، در دوران حیات خود مقالات، اشعار و ترجمه‌های بسیاری در مجلات چاپ تهران از جمله یغما، سخن، مهرگان، مروارید و راهنمای کتاب به چاپ رساند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
از آثار بی‌شمار او می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد؛
از آثار بی‌شمار او می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد؛
* کمال‌الدین بهزاد «تحقیق در احوال و آثار بهزاد در محیط هرات عهد شاهرخ»؛  
* [[کمال‌الدین بهزاد]] «تحقیق در احوال و آثار بهزاد در محیط هرات عهد شاهرخ»؛
* چهره مسیح در ادب فارسی؛<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref>
* چهره مسیح در ادب فارسی؛<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref>
* زن در داستان‌های قرآن. <ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص8.</ref>
* زن در داستان‌های [[قرآن]].<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص8.</ref>
 
او به زبان‌های فرانسه و انگلیسی هم تسلط داشت و کتاب‌هایی ترجمه کرد؛<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص8.</ref>
او به زبان‌های فرانسه و انگلیسی هم تسلط داشت و کتاب‌هایی ترجمه کرد؛<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص8.</ref>
* ترجمۀ کتاب شرق نزدیک در تاریخ (یک سرگذشت پنج هزار ساله اثر پروفسور فیلیپ خوری، استاد سابق دانشگاه پرینستون)؛  
* ترجمهٔ کتاب شرق نزدیک در تاریخ (یک سرگذشت پنج هزار ساله اثر پروفسور فیلیپ خوری، استاد سابق دانشگاه پرینستون)؛
* ترجمۀ کتاب جهان اسلام اثر برتولد اشپولر.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش]</ref>
* ترجمهٔ کتاب جهان [[اسلام]] اثر برتولد اشپولر.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش]</ref>
==نوآوری‌==
 
از کارهای بدیع دکتر آریان، نگارش پایان‌نامه با موضوع «مسیحت و تأثیر آن در ادب فارسی» بود؛ او می‌خواست دریابد که برخی اسامی و چهره‌های مسیحیت همچون؛ مسیح، مریم، ذوالنار<ref group="یادداشت">به کرواتی اطلاق می‌شود که مسیحیان و زردشتیان از دیرباز، برای تمایز خود از مسلمانان، آن را به گردن یا کمر می‌آویختند.</ref> و چَلیپا <ref group="یادداشت">صلیب یا چلیپا واژه‌ای آرامی و یکی از مقدس‌ترین نمادهای كیش مسیحیت است، این نماد به شكل دو خط متقاطع و معمولاً عمود بر هم رسم می‌شود که در گذشته برای اعدام محکومان از آن استفاده می‌کردند.</ref> چه جایگاهی در ادب فارسی دارند. پژوهش او از نخستین آثاری بود که در این زمینه تألیف شد و بعدها به شکل کتاب نیز انتشار یافت و هنوز هم از مهم‌ترین آثار فارسی در این موضوع است.<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص7.</ref>  
== نوآوری قمر آریان ==
==دیدگاه‌ها دربارۀ این شخصیت==
از کارهای بدیع دکتر آریان، نگارش پایان‌نامه با موضوع «مسیحت و تأثیر آن در ادب فارسی» بود؛ او می‌خواست دریابد که برخی اسامی و چهره‌های مسیحیت همچون؛ مسیح، مریم، ذوالنار<ref group="یادداشت">به کرواتی اطلاق می‌شود که مسیحیان و زردشتیان از دیرباز، برای تمایز خود از [[مسلمانان]]، آن را به گردن یا کمر می‌آویختند.</ref> و چَلیپا<ref group="یادداشت">صلیب یا چلیپا واژه‌ای آرامی و یکی از مقدس‌ترین نمادهای کیش مسیحیت است، این نماد به شکل دو خط متقاطع و معمولاً عمود برهم رسم می‌شود که در گذشته برای اعدام محکومان از آن استفاده می‌کردند.</ref> چه جایگاهی در ادب فارسی دارند. پژوهش او از نخستین آثاری بود که در این زمینه تألیف شد و بعدها به شکل کتاب نیز انتشار یافت و هنوز هم از مهم‌ترین آثار [[زبان فارسی|فارسی]] در این موضوع است.<ref>عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص7.</ref>
ایرج پارسی‌نژاد استاد سابق دانشگاه یو.سی.ال.ای آمریکا، آریان را بانویی آزاده، دانشمند، عارف و اهل معنا معرفی می‌کند<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref> که دلبستگی و دقت بالایی به هنر دارد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%A8 «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref> او همچنین در خصوص پایان‌نامۀ دکتری آریان، آن را یکی از درخشان‌ترین رساله‌های دکتری در تاریخ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران می‌داند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>  
 
==حضور در جلسۀ محاکمۀ دکتر مصدق==
== دیدگاه‌ها دربارهٔ شخصیت قمر آریان ==
دکتر قمر آریان، در جلسۀ محاکمۀ دکتر محمد مصدق (1258-1345ش) حضور داشت. او در گفتگویی، این دادگاه را عرصۀ محاکمۀ انسانیت در برابر رَذالت و خیانت می‌داند و از ایستادگی مصدق در دادگاه و افشای صریح خیانت‌های حکومت وقت در آن زمان حکایت می‌کند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
ایرج پارسی‌نژاد استاد سابق دانشگاه یو.سی.ال. ای آمریکا، آریان را بانویی آزاده، دانشمند، عارف و اهل معنا معرفی می‌کند<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref> که دلبستگی و دقت بالایی به هنر دارد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/28622/ویژگی‌های-قمرآریان-درگفت‌وگو-با-عظیم-زرین‌کوب «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.]</ref> او همچنین در خصوص پایان‌نامهٔ دکتری آریان، آن را یکی از درخشان‌ترین رساله‌های دکتری در تاریخ دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران می‌داند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
==درگذشت==
 
آریان سرانجام در 23 فروردین‌ماه 1391ش در تهران و در سن نود سالگی، پس از گذران یک دورۀ طولانی از بیماری درگذشت و در قطعۀ هنرمندان بهشت‌زهرا به خاک سپرده شد.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref>
== حضور قمر آریان در جلسه محاکمهٔ دکتر مصدق ==
==یادداشت‌ها==
دکتر قمر آریان، در جلسهٔ محاکمهٔ دکتر محمد مصدق (۱۲۵۸–۱۳۴۵ش) حضور داشت. او در گفتگویی، این دادگاه را عرصهٔ محاکمهٔ انسانیت در برابر رَذالت و خیانت می‌داند و از ایستادگی مصدق در دادگاه و افشای صریح خیانت‌های حکومت وقت در آن زمان حکایت می‌کند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2054/شاهد-محاکمه-مصدق-درگذشت-نگاهی-گذرا-به-زندگی-قمر-آریان «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.]</ref>
 
== درگذشت قمر آریان ==
آریان سرانجام در ۲۳ فروردین‌ماه ۱۳۹۱ش در [[تهران]] و در سن نود سالگی، پس از گذران یک دورهٔ طولانی از بیماری درگذشت و در قطعهٔ هنرمندان [[بهشت زهرا|بهشت‌زهرا]] به خاک سپرده شد.<ref>[https://amordadnews.com/75505/ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.]</ref>
 
== یادداشت‌ها ==
<references group="یادداشت"/>
<references group="یادداشت"/>
==پانویس==
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
* احمدی، شیرین، «چلیپا چیست؟»، مجلۀ ویستا به نقل از موسسۀ گفتگوی ادیان، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
== منابع ==
* «ذوالنار»، واژه‌نامۀ آزاد، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.
{{آغاز منابع}}
* «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
* احمدی، شیرین، «چلیپا چیست؟»، مجلهٔ ویستا به نقل از مؤسسهٔ گفتگوی ادیان، تاریخ بازدید: ۲۲ مهر ۱۴۰۱ش.
* عبیدی، مهدی، باعزم، صبا، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین‌کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، دومین همایش ملی بازشناسی مشاهیر و مفاخر خراسان در ادب پارسی، 1396ش.
* «ذوالنار»، واژه‌نامهٔ آزاد، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
* «قمرآریان»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.
* «شاهد محاکمهٔ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۱ش.
* «قمر آریان که بود و چگونه بر زمانۀ خود تأثیر گذاشت»، پایگاه خبری گلونی، تاریخ درج مطلب 24 فروردین 1400ش.
* عبیدی، مهدی، باعزم، صبا، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین‌کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، دومین همایش ملی بازشناسی مشاهیر و مفاخر خراسان در ادب پارسی، ۱۳۹۶ش.
* «قمرآریان که بود و چه کرد»، مجلۀ ویستا، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.
* «قمرآریان»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
* «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.
* «قمر آریان که بود و چگونه بر زمانهٔ خود تأثیر گذاشت»، پایگاه خبری گلونی، تاریخ درج مطلب ۲۴ فروردین ۱۴۰۰ش.
* «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.
* «قمرآریان که بود و چه کرد»، مجلهٔ ویستا، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: زنان]][[رده:ادبیات فارسی]]  
* «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۳۹۴ش.
[[رده:نویسندگان]]
* «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ش.
{{پایان منابع}}
 
{{#seo:
|title=قمر آریان کیست؟ زندگینامه بانوی نویسنده و پژوهشگر ایرانی - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=قمر آریان، عبدالحسین زرین کوب، زندگینامه قمر آریان، چهره مسیح در ادب فارسی، زنان پژوهشگر ایرانی، استاد دانشگاه
|description=قمر آریان، از نخستین استادان زن دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر برجسته ایرانی بود. با زندگی، آثار ماندگار مانند «چهره مسیح در ادب فارسی» و خدمات فرهنگی او آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
 
{{تهران-افقی}}
{{خراسان رضوی-افقی}}
 
[[رده:اهالی تهران]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۹۱]]
[[رده:زادگان ۱۳۰۱]]
[[رده:زادگان قوچان]]
[[رده:زنان دانشمندان اهل ایران]]
[[رده:نویسندگان اهل ایران]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۵۶

قمر آریان
قمر آریان

قمر آریان؛ بانوی نویسنده، پژوهشگر و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

قمر آریان (۱۳۰۱–۱۳۹۱ش) از نخستین استادان زن دانشگاه در ایران بود که با پشتکار فراوان مسیر تحصیل را از قوچان تا دکتری دانشگاه تهران پیمود. او در سال ۱۳۳۲ش با عبدالحسین زرین‌کوب ازدواج کرد و این دو زوج علمی زندگی‌شان را وقف فرهنگ و دانش کردند. شاگرد برجسته بزرگانی چون فروزانفر و معین بود و بعدها خود در دانشگاه شهید بهشتی و هنرستان عالی موسیقی تدریس کرد. مدتی نیز ریاست هنرستان‌های هنری و مسئولیت‌های علمی در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را بر عهده داشت. از آثار برجسته‌اش می‌توان به چهره مسیح در ادب فارسی، زن در داستان‌های قرآن و ترجمه جهان اسلام اشاره کرد. پایان‌نامه دکتری‌اش دربارهٔ مسیحیت در ادب فارسی، اثری پیشگام و ماندگار محسوب می‌شود. او بانویی پرمهر، وطن‌دوست و فرهنگ‌ساز بود که در ۹۰ سالگی در تهران درگذشت و در کنار همسرش آرام گرفت.

ولادت و تحصیل قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قمر آریان از نخستین استادان زن دانشگاه ایران،[۱] یکم فروردین‌ماه ۱۳۰۱ش در قوچان متولد شد.[۲] در شهر قوچان مدرسهٔ دخترانه‌ای نبود؛ پدر او که از صاحب‌نامان قوچان بود، مدرسه‌ای ساخت و ریاست آن را به عهدهٔ یکی از بانوان باسواد شهر گذاشت؛[۳] او تا ششم دبستان را در همین مدرسه خواند و سپس سه سال اول دبیرستان را طی یک سال با معلم در خانه خواند و برای امتحان سال نهم به مشهد رفت. بعد از آن برای دو سال در دانش‌سرای مقدماتی دختران مشهد به تدریس پرداخت و همزمان به تحصیل در کلاس ششم ادبی مشغول شد که برای امتحانات آن مجبور شد، به تهران بیاید، او در این آزمون مقام دوم کشوری را کسب کرد که همین امر سبب رضایت پدرش برای ادامهٔ تحصیل او در تهران شد و از این پس او به همراه دو برادرش در تهران ماند و توانست در سال ۱۳۲۷ش از دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران لیسانس زبان و ادبیات فارسی بگیرد. او در همان دانشگاه کارشناسی ارشد و دکتری‌اش را خواند[۴] و در سال ۱۳۳۷ش موفق به اخذ دکتری با رتبهٔ بسیار خوب شد.[۵]

ازدواج و خانواده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قمر آریان - عبدالحسین زرین کوب
قمر آریان و همسرش عبدالحسین زرین کوب

او با همکلاسی خود، عبدالحسین زرین‌کوب (۱۳۰۱–۱۳۷۸ش)[۶] در سال ۱۳۳۲ش ازدواج کرد. آنها فرزندی نداشتند،[۷] اما دانشجویان خود را به‌مانند فرزندان خود می‌دانستند.[۸]

اساتید قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

او در دوران تحصیل از محضر اساتیدی چون بدیع‌الزمان فروزانفر (۱۲۷۶–۱۳۴۹ش)، احمد بهمنیار (۱۲۶۲–۱۳۳۴ش)، علی‌اصغر حکمت (۱۲۷۲–۱۳۵۹ش)، جلال‌الدین هُمایی (۱۲۷۸–۱۳۵۹ش)، محمد معین (۱۲۹۷–۱۳۵۰ش)، ذبیح‌الله صفا (۱۲۹۰–۱۳۷۸ش)، حسین خطیبی (۱۲۹۵–۱۳۸۰ش) و در زبان‌های باستانی نیز از اساتیدی چون ابراهیم پورداوود (۱۲۶۴–۱۳۴۷ش) استاد مقدم (۱۲۷۹–۱۳۶۶ش) و دکتر صادق‌کیا (۱۲۹۹–۱۳۸۰ش) بهره‌مند شد.[۹]

تدریس قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

او در دانشگاه ملی «شهید بهشتی» تدریس می‌کرد و شش سال نیز در هنرستان عالی موسیقی اشتغال به تدریس داشت.[۱۰] دکتر آریان یک دوره ادبیات قبل و بعد از اسلام را نیز در دانشگاه ملی تدریس کرد.[۱۱]

سیرهٔ اخلاقی قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عشق به خانواده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آریان، عاشق همسرش بود و همواره زندگی آرام و سراسر محبتی داشت. احمد مهدوی دامغانی (۱۳۰۵–۱۴۰۰ش) این دو را به‌مانند یک وجود توصیف می‌کند.[۱۲] علاقه او به همسرش سبب شد تا وقتی همسرش در بستر بیماری بود پروانه‌وار کنار او باشد و به‌رغم ناامیدی پزشکان از درمان، او دلسرد نشود و تا آخرین لحظه برای معالجهٔ همسرش تلاش کند.[۱۳] همین گرمی و محبت را در رابطه با خانوادهٔ همسرش نیز داشت؛ به‌گونه‌ای که وقتی سه ماه، پدر همسرش در بیمارستان بستری بود اجازه نداد حتی یک وعده غذایی از طرف بیمارستان برای ایشان آورده شود و همه را از خانه می‌آورد.[۱۴]

علاقه به وطن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قمر آریان سال‌های بسیاری را همراه با همسرش در هند و برخی کشورهای اروپایی و عربی گذراند،[۱۵]اما علاقه به وطن سبب شده بود تا آریان باوجود مسافرت‌های طولانی به کشورهای مختلف، میلی برای ترک وطن نداشته باشد.[۱۶]

مسئولیت‌های قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دکتر آریان علاوه بر تدریس، مدتی رئیس هنرستان نقاشی تهران بود؛ جایی که در آن بسیاری از چهره‌های مطرح هنر معاصر ایران همچون مسعود عربشاهی (۱۳۱۴–۱۳۹۸ش) و صادق تبریزی (۱۳۱۷۰۱۳۹۶ش) درس می‌خواندند.[۱۷] یک دوره نیز ریاست هنرستان هنرهای تجسمی را بر دوش داشت و یک سال هم در غیاب ایرج افشار سردبیر مجلهٔ «راهنمای کتاب» بود.[۱۸] او از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ش مدیر بخش ادبیات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و از سال ۱۳۷۴ش تا پایان عمر عضو شورای عالی علمی این مرکز بود. او ۲۷ مقاله برای مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نگاشت که از جمله آنها می‌توان به «ایران ـ ادبیات در دورهٔ اسلامی» اشاره کرد.[۱۹]

آثار قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آرامگاه قمر آریان - عبدالحسین زرین کوب
آرامگاه قمر آریان و همسرش عبدالحسین زرین کوب

دکتر قمر آریان، در دوران حیات خود مقالات، اشعار و ترجمه‌های بسیاری در مجلات چاپ تهران از جمله یغما، سخن، مهرگان، مروارید و راهنمای کتاب به چاپ رساند.[۲۰]

از آثار بی‌شمار او می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد؛

او به زبان‌های فرانسه و انگلیسی هم تسلط داشت و کتاب‌هایی ترجمه کرد؛[۲۳]

  • ترجمهٔ کتاب شرق نزدیک در تاریخ (یک سرگذشت پنج هزار ساله اثر پروفسور فیلیپ خوری، استاد سابق دانشگاه پرینستون)؛
  • ترجمهٔ کتاب جهان اسلام اثر برتولد اشپولر.[۲۴]

نوآوری قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از کارهای بدیع دکتر آریان، نگارش پایان‌نامه با موضوع «مسیحت و تأثیر آن در ادب فارسی» بود؛ او می‌خواست دریابد که برخی اسامی و چهره‌های مسیحیت همچون؛ مسیح، مریم، ذوالنار[یادداشت ۱] و چَلیپا[یادداشت ۲] چه جایگاهی در ادب فارسی دارند. پژوهش او از نخستین آثاری بود که در این زمینه تألیف شد و بعدها به شکل کتاب نیز انتشار یافت و هنوز هم از مهم‌ترین آثار فارسی در این موضوع است.[۲۵]

دیدگاه‌ها دربارهٔ شخصیت قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ایرج پارسی‌نژاد استاد سابق دانشگاه یو.سی.ال. ای آمریکا، آریان را بانویی آزاده، دانشمند، عارف و اهل معنا معرفی می‌کند[۲۶] که دلبستگی و دقت بالایی به هنر دارد.[۲۷] او همچنین در خصوص پایان‌نامهٔ دکتری آریان، آن را یکی از درخشان‌ترین رساله‌های دکتری در تاریخ دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران می‌داند.[۲۸]

حضور قمر آریان در جلسه محاکمهٔ دکتر مصدق

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دکتر قمر آریان، در جلسهٔ محاکمهٔ دکتر محمد مصدق (۱۲۵۸–۱۳۴۵ش) حضور داشت. او در گفتگویی، این دادگاه را عرصهٔ محاکمهٔ انسانیت در برابر رَذالت و خیانت می‌داند و از ایستادگی مصدق در دادگاه و افشای صریح خیانت‌های حکومت وقت در آن زمان حکایت می‌کند.[۲۹]

درگذشت قمر آریان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آریان سرانجام در ۲۳ فروردین‌ماه ۱۳۹۱ش در تهران و در سن نود سالگی، پس از گذران یک دورهٔ طولانی از بیماری درگذشت و در قطعهٔ هنرمندان بهشت‌زهرا به خاک سپرده شد.[۳۰]

یادداشت‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ به کرواتی اطلاق می‌شود که مسیحیان و زردشتیان از دیرباز، برای تمایز خود از مسلمانان، آن را به گردن یا کمر می‌آویختند.
  2. ↑ صلیب یا چلیپا واژه‌ای آرامی و یکی از مقدس‌ترین نمادهای کیش مسیحیت است، این نماد به شکل دو خط متقاطع و معمولاً عمود برهم رسم می‌شود که در گذشته برای اعدام محکومان از آن استفاده می‌کردند.

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص7.
  2. ↑ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.
  3. ↑ «قمر آریان که بود و چگونه بر زمانۀ خود تأثیر گذاشت»، پایگاه خبری گلونی، تاریخ درج مطلب 24 فروردین 1400ش.
  4. ↑ عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص5.
  5. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  6. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  7. ↑ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.
  8. ↑ ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.
  9. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  10. ↑ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.
  11. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  12. ↑ «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.
  13. ↑ عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص13.
  14. ↑ «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.
  15. ↑ «قمرآریان که بود و چه کرد»، مجلۀ ویستا، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.
  16. ↑ «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.
  17. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  18. ↑ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.
  19. ↑ «قمرآریان»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 21مهر 1401ش.
  20. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  21. ↑ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.
  22. ↑ عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص8.
  23. ↑ عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص8.
  24. ↑ یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش
  25. ↑ عبیدی و باعزم، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، 1396ش، ص7.
  26. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  27. ↑ «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1394ش.
  28. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  29. ↑ «شاهد محاکمۀ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: 26 فروردین 1391ش.
  30. ↑ «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1400ش.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • احمدی، شیرین، «چلیپا چیست؟»، مجلهٔ ویستا به نقل از مؤسسهٔ گفتگوی ادیان، تاریخ بازدید: ۲۲ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «ذوالنار»، واژه‌نامهٔ آزاد، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «شاهد محاکمهٔ مصدق درگذشت/نگاهی گذرا به زندگی قمر آریان»، وب‌سایت تاریخ ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۱ش.
  • عبیدی، مهدی، باعزم، صبا، «پژوهشی در زندگی قمر آریان همسر عبدالحسین زرین‌کوب از مفاخر و مشاهیر خراسان»، دومین همایش ملی بازشناسی مشاهیر و مفاخر خراسان در ادب پارسی، ۱۳۹۶ش.
  • «قمرآریان»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «قمر آریان که بود و چگونه بر زمانهٔ خود تأثیر گذاشت»، پایگاه خبری گلونی، تاریخ درج مطلب ۲۴ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • «قمرآریان که بود و چه کرد»، مجلهٔ ویستا، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «ویژگی‌های قمرآریان درگفت‌وگو با عظیم زرین‌کوب»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۳۹۴ش.
  • «یادروز درگذشت قمر آریان؛ نخستین بانوی استاد دانشگاه در ایران»، تارنمای خبری زرتشتیان، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:قمر_آریان&oldid=32483»