پرش به محتوا

پیش‌نویس:جنگل‌های هیرکانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>شاهرودی
 
(یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:Ghaleye Rud Khan (40) 4.jpg|جایگزین=جنگل‌هیرکانی در استان گیلان، ایران|بندانگشتی|جنگل‌های پهن‌برگ خزان‌دار هیرکانی در استان گیلان، ایران]]
[[پرونده:Ghaleye Rud Khan (40) 4.jpg|جایگزین=جنگل‌هیرکانی در استان گیلان، ایران|بندانگشتی|جنگل‌های پهن‌برگ خزان‌دار هیرکانی در استان گیلان، ایران]]
<big>'''جنگل‌های هیرکانی'''</big>؛ جنگل‌هایی زیبا و مؤثر در اکوسیستم جهانی.<br>جنگل‌های هیرکانی، با قدمتی حدود ۴۰ میلیون سال، جزو قدیمی‌ترین و ارزشمندترین جنگل‌های جهان به شمار می‌روند. این [[جنگل|جنگل‌ها]]، در شمال ایران و حاشیه البرز گسترده‌اند و شامل گونه‌های متنوع گیاهی مانند راش، شمشاد، انجیر و درختان میوه وحشی و همچنین حیات‌وحش منحصر به فردی مانند پلنگ، خرس قهوه‌ای، گرگ و اسبچه خزری می‌شوند. این جنگل‌ها، منابع غنی [[آب]] و اکسیژن و نقشی حیاتی در کنترل سیلاب‌ها و تعادل اقلیم منطقه دارند. به دلیل طبیعت بکر و مناظر شگفت‌انگیز، [[جنگل‌های هیرکانی]] یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شوند و بخش‌هایی از آن تحت حفاظت سازمان‌های محیط زیست و [[یونسکو]] قرار گرفته‌اند.
{{درشت|'''جنگل‌های هیرکانی'''}}؛ جنگل‌هایی زیبا و مؤثر در اکوسیستم جهانی.{{سخ}}جنگل‌های هیرکانی، با قدمتی حدود ۴۰ میلیون سال، جزو قدیمی‌ترین و ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌روند. این [[جنگل]]‌ها، در شمال ایران و حاشیه البرز گسترده‌اند و شامل گونه‌های متنوع گیاهی مانند راش، شمشاد، انجیر و درختان میوه وحشی و همچنین حیات‌وحش منحصر به فردی مانند پلنگ، خرس قهوه‌ای، گرگ و اسبچه خزری می‌شوند. این جنگل‌ها، منابع غنی [[آب]] و اکسیژن و نقشی حیاتی در کنترل سیلاب‌ها و تعادل اقلیم منطقه دارند. به دلیل طبیعت بکر و مناظر شگفت‌انگیز، [[جنگل‌های هیرکانی]] یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شوند و بخش‌هایی از آن تحت حفاظت سازمان‌های محیط زیست و [[یونسکو]] قرار گرفته‌اند.
==نام‌گذاری==
 
واژۀ هیرکان، گویش محلی واژۀ [[گرگان]] است. این جنگل‌ها، در دورۀ [[هخامنشیان]] به جنگل‌های «ورکان» معروف بوده‌اند.<ref> [https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C/ «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت.]</ref>
== نام‌گذاری ==
==تاریخچه==
واژهٔ هیرکان، گویش محلی واژهٔ [[گرگان]] است. این جنگل‌ها، در دورهٔ [[هخامنشیان]] به جنگل‌های «ورکان» معروف بوده‌اند.<ref>[https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/جنگل-های-هیرکانی/ «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت.]</ref>
زمین‌شناسان، قدمت این نوع از جنگل‌ها را به 40 میلیون سال پیش (دورۀ سوم زمین‌شناسی)<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref> نسبت داده‌اند. جنگل‌های هیرکانی، در حقیقت، موزه‌هایی طبیعی هستند که در طول میلیون‌ها سال پدید آمده است. در سال‌های اخیر، در این جنگل‌ها، فسیل‌های گیاهی و جانوری با قدمت چند هزار ساله پیدا شده است.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref> پژوهشگران، جنگل‌های هیرکانی در این منطقه را از جمله مناطقی می‌دانند که از عصر یخبندان جان سالم به در برده‌اند.<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>  
 
==موقعیت جغرافیایی==
== تاریخچه ==
زمین‌شناسان، قدمت این نوع از جنگل‌ها را به ۴۰ میلیون سال پیش (دورهٔ سوم زمین‌شناسی)<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/جنگل-هیرکانی-ایران/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref> نسبت داده‌اند. جنگل‌های هیرکانی، در حقیقت، موزه‌هایی طبیعی هستند که در طول میلیون‌ها سال پدید آمده است. در سال‌های اخیر، در این جنگل‌ها، فسیل‌های گیاهی و جانوری با قدمت چند هزار ساله پیدا شده است.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref> پژوهشگران، جنگل‌های هیرکانی در این منطقه را از جمله مناطقی می‌دانند که از عصر یخبندان جان سالم به در برده‌اند.<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>
 
== موقعیت جغرافیایی ==
[[پرونده:656.jpg|جایگزین=جنگل‌های هیرکانی-شهرستان لریک|بندانگشتی|جنگل‌های هیرکانی در شهرستان لریک]]
[[پرونده:656.jpg|جایگزین=جنگل‌های هیرکانی-شهرستان لریک|بندانگشتی|جنگل‌های هیرکانی در شهرستان لریک]]
جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی، به‌عنوان یک زیست‌منطقه، با مساحت 2,125,000 هکتار است که در حدود 2 میلیون هکتار از آن در [[ایران]]، در حاشیۀ جنوبی دریای [[مازندران]] و کنارۀ شمالی البرز قرار گرفته‌اند. این جنگل‌ها، بخش‌هایی از 6 استان شمالی [[ایران]] مانند آذربایجان شرقی، [[گیلان]]، [[اردبیل]]، [[گلستان]]، [[سمنان]]، مازندران و برخی از نقاط [[خراسان شمالی]] را در بر گرفته‌اند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref>  
جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی، به‌عنوان یک زیست‌منطقه، با مساحت ۲٬۱۲۵٬۰۰۰ هکتار است که در حدود ۲ میلیون هکتار از آن در [[ایران]]، در حاشیهٔ جنوبی دریای [[مازندران]] و کنارهٔ شمالی البرز قرار گرفته‌اند. این جنگل‌ها، بخش‌هایی از ۶ استان شمالی [[ایران]] مانند آذربایجان شرقی، [[گیلان]]، [[اردبیل]]، [[گلستان]]، [[سمنان]]، مازندران و برخی از نقاط [[خراسان شمالی]] را دربر گرفته‌اند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref>
==آب‌وهوا==
 
جنگل‌های هیرکانی، در موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت، دارای آب‌وهوای مختلفی است. کارشناسان، آب‌وهوای این جنگل‌ها را به سه دستۀ کلی تقسیم کرده‌اند:  
== آب‌وهوا ==
#خشک تابستانی
جنگل‌های هیرکانی، در موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت، دارای آب‌وهوای مختلفی است. کارشناسان، آب‌وهوای این جنگل‌ها را به سه دستهٔ کلی تقسیم کرده‌اند:
#مرطوب [[پاییز|پاییزی]]
# خشک تابستانی
#معتدل [[زمستان|زمستانی]]<ref>[https://www.alibaba.ir/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ شهدوست، «جنگل‌های هیرکانی گیلان»، وب‌سایت علی بابا.]</ref>
# مرطوب [[پاییز|پاییزی]]
==پوشش گیاهی==
# معتدل [[زمستان|زمستانی]]<ref>[https://www.alibaba.ir/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ شهدوست، «جنگل‌های هیرکانی گیلان»، وب‌سایت علی بابا.]</ref>
[[پرونده:645974.png|جایگزین=جنگل‌های هیرکانی  - گرگان|بندانگشتی|پوشش گیاهی جنگل‌های هیرکانی  - گرگان]]امروزه، با وجود انقراض برخی از انواع گیاهان در این منطقه، هنوز 150 گونۀ گیاهی بومی در این جنگل‌ها دیده می‌شود. زمین‌شناسان، از حضور 80 نوع درخت، 50 نوع درختچه و انواع مختلفی از گیاهان بومی در این مناطق سخن گفته‌اند. درختان با برگ‌های سوزنی، پهن‌برگ و نیز درختان همیشه سبز، از جملۀ درختان در این جنگل‌ها هستند؛ مانند درختان [[جنگل راش|راش]]، انجیر، شمشاد، خُرمندی، لیلکی، لَرگ، انجیلی، نمدار، زبان گنجشک، توسکا، [[افرا]] و نارون. علاوه بر آن، درختان میوه‌ای همچون زغال‌اخته، آلو، سیب وحشی، انار، زالزالک و تمشک نیز در این جنگل‌ها رویش دارند.<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>
 
برخی از پژوهشگران، درختان هیرکانی را با توجه به محل رویش آنها، دسته‌بندی کرده‌اند:  
== پوشش گیاهی ==
#جلگه و ارتفاعات پایین (پوشش گیاهی بلوط شمشادستان، توسکاستان، توسکا لرگستان و جامعۀ انجیلی)؛
[[پرونده:645974.png|جایگزین=جنگل‌های هیرکانی - گرگان|بندانگشتی|پوشش گیاهی جنگل‌های هیرکانی - گرگان]]امروزه، با وجود انقراض برخی از انواع گیاهان در این منطقه، هنوز ۱۵۰ گونهٔ گیاهی بومی در این جنگل‌ها دیده می‌شود. زمین‌شناسان، از حضور ۸۰ نوع درخت، ۵۰ نوع درختچه و انواع مختلفی از گیاهان بومی در این مناطق سخن گفته‌اند. درختان با برگ‌های سوزنی، پهن‌برگ و نیز درختان همیشه سبز، از جملهٔ درختان در این جنگل‌ها هستند؛ مانند درختان [[جنگل راش|راش]]، انجیر، شمشاد، خُرمندی، لیلکی، لَرگ، انجیلی، نمدار، زبان گنجشک، توسکا، [[افرا]] و نارون. علاوه بر آن، درختان میوه‌ای همچون زغال‌اخته، آلو، سیب وحشی، انار، زالزالک و تمشک نیز در این جنگل‌ها رویش دارند.<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>
#دامنه‌های متوسط (دارای پوشش گیاهی انجیلی ممرزستان و بلوط ممرزستان)؛
برخی از پژوهشگران، درختان هیرکانی را با توجه به محل رویش آنها، دسته‌بندی کرده‌اند:
#دامنه‌های مرتفع (راشستان و راش- ممرزستان)؛
# جلگه و ارتفاعات پایین (پوشش گیاهی بلوط شمشادستان، توسکاستان، توسکا لرگستان و جامعهٔ انجیلی)؛
#ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه های غالب اوری، لور، سور سابینا و کامونیس).<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=812 «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو.]</ref>
# دامنه‌های متوسط (دارای پوشش گیاهی انجیلی ممرزستان و بلوط ممرزستان)؛
==منابع آبی==
# دامنه‌های مرتفع (راشستان و راش- ممرزستان)؛
کارشناسان، جنگل‌های هیرکانی را یکی از غنی‌ترین ذخایر آبی جهان معرفی کرده‌اند. این جنگل‌ها، همچون سدی بزرگ در برابر سیلاب‌های گسترده هستند.<ref> [https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
# ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه‌های غالب آوری، لور، سور سابینا و کامونیس).<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=812 «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو.]</ref>
==حیات‌وحش==
 
[[پرونده:7898.jpg|جایگزین=جنگل هیرکانی - عقاب |بندانگشتی|تصویر یک عقاب در جنگل‌های هیرکانی ]]
== منابع آبی ==
گونه‌های جانوری مختلفی در این جنگل‌ها زندگی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به پرندگانی همچون [[عقاب]]، شاهین، جغد، اردک خاکستری، [[بلدرچین]]، قرقی و کرکس؛ بیش از 70 نوع ماهی و جاندارانی دیگر همچون خرس قهوه‌ای، گرگ، [[پلنگ]]، شغال، خارپشت، سمور، خرگوش، گوزن، مرال و اسب‌چه خزری (از کمیاب‌ترین حیوانات منطقه) اشاره کرد.<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=812 «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو.]</ref> 
کارشناسان، جنگل‌های هیرکانی را یکی از غنی‌ترین ذخایر آبی جهان معرفی کرده‌اند. این جنگل‌ها، همچون سدی بزرگ در برابر سیلاب‌های گسترده هستند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/جنگل-هیرکانی-ایران/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
==خطرات طبیعی و انسانی==
 
امروزه، به دلایل متعددی همچون چرای بی‌رویه، برداشت غیر قانونی از منابع جنگلی، ساخت‌وساز، تصرف غیر قانونی زمین‌ها، توسعۀ بی‌رویۀ [[کشاورزی]]، انتقال [[آب]] [[دریای خزر]] به دشت‌های کویری و مرکزی [[ایران]] و آتش‌سوزی، بخش‌های زیادی از جنگل‌های هیرکانی از بین رفته و همچنین، برخی از انواع گونه‌های حیوانی و گیاهی در آن نیز منقرض شده‌اند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref>  کارشناسان، از انقراض 51 درصد از پوشش گیاهی این جنگل‌ها سخن گفته‌اند. امروزه، تنها، 10.3 درصد از این جنگل‌ها، به‌عنوان مناطق حفاظت‌شده تحت نظارت سازمان‌های محیط‌زیستی قرار گرفته‌اند؛ مانند بولا، جنگل واز، کجور نوشهر، پلنگ دره، چهارباغ [[چالوس]]، گشت رودخان و سیاه رودبار گیلان.<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>  علاوه بر آن، در طول سالیان اخیر، قوانین زیادی به‌منظور حمایت از این منابع ارزشمند تدوین و به تصویب رسیده‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
== حیات‌وحش ==
==ویژگی‌ها==
[[پرونده:7898.jpg|جایگزین=جنگل هیرکانی - عقاب |بندانگشتی|تصویر یک عقاب در جنگل‌های هیرکانی]]
جنگل‌های هیرکانی، از مهمترین منابع طبیعی در جهان و منبع اصلی تأمین اکسیژن در [[ایران]] و منطقه محسوب می‌شوند. بسیاری از پژوهشگران، جنگل‌های هیرکانی را بخشی از ثروت بزرگ جهانی می‌دانند که نقش قابل توجهی در پالایش هوای آلوده دارند. موقعیت خاص این جنگل‌ها و قرارگرفتن آنها در میان دریا و کوهستان، محیطی ویژه را برای پیدایش برخی از گونه‌های نادر گیاهی و حیوانی فراهم کرده است. برخی، مهمترین ویژگی این جنگل‌ها را طبیعت بکر و شگفت‌انگیز آنها می‌دانند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref> 
گونه‌های جانوری مختلفی در این جنگل‌ها زندگی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به پرندگانی همچون [[عقاب]]، شاهین، جغد، اردک خاکستری، [[بلدرچین]]، قرقی و کرکس؛ بیش از ۷۰ نوع ماهی و جاندارانی دیگر همچون خرس قهوه‌ای، گرگ، [[پلنگ]]، شغال، خارپشت، سمور، خرگوش، گوزن، مرال و اسب‌چه خزری (از کمیاب‌ترین حیوانات منطقه) اشاره کرد.<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=812 «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو.]</ref>
==کارکردها==
گروهی از پژوهشگران، به کارکردهای جنگل‌های هیرکانی در [[ایران]] اشاره کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
#بررسی فسیل‌های گیاهی و جانوری در این مناطق و دست‌یابی به اطلاعات ارزشمند در علوم زیست‌شناسی و زمین‌شناسی؛
#داشتن طبیعت بکر و پوشش‌های گیاهی و جانوری متنوع و در نتیجه جذب گردشگران با سلایق مختلف به این منطقه؛
#تأثیرگذاری بر [[اکوسیستم]] جهان و منطقه (از طریق تولید اکسیژن و تعادل آب‌وهوای منطقه)؛<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>
#جلوگیری از سیل.<ref>[https://irangard.com/mag/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد.]</ref>
==گردشگری==
[[پرونده:3615550 تصاویر هوایی جاده های پاییزی جنگل های هیرکانی.jpg|جایگزین=تصاویر هوایی جاده های پاییزی جنگل های هیرکانی|بندانگشتی|تصویر هوایی جاده‌های پاییزی جنگل‌های هیرکانی]]
بسیاری از کارشناسان معتقدند که جنگل‌های هیرکانی را می‌توان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین ظرفیت‌های گردشگری در [[ایران]] به شمار آورد. سرمایه‌گذاری بر روی این جنگل‌ها می‌تواند بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به این مناطق جذب کرده و این جنگل‌ها را به یکی از منابع درآمدزایی در قسمت‌های شمالی ایران تبدیل کرد.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>  از مشهورترین جنگل‌های هیرکانی در ایران می‌توان به جنگل‌های «[[جنگل الیمستان|الیمستان]]»، «ابر شاهرود»، «بولا ساری»، «واز»، «کجور نوشهر»، «[[لیسار]]»، «چهارباغ چالوس»، «[[جنگل خشکه داران تنکابن|خشکه‌داران تنکابن]]»،<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref>  «فندوقلو اردبیل»، «پناهگاه حیات‌وحش دشت ناز»، «منطقۀ حفاظت‌شده سیاه‌کشیم»، «منطقه حفاظت‌شدۀ لیسار» و «پارک ملی گلستان» اشاره کرد.<ref> [https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==ثبت جهانی==
== خطرات طبیعی و انسانی ==
جنگل‌های هیرکانی، از جمله جنگل‌های مشهور در دو کشور [[ایران]] و آذربایجان هستند که به‌عنوان میراثی طبیعی در سازمان جهانی [[یونسکو]] (در 2019م) به ثبت رسیده‌اند. این جنگل‌ها، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری چرخۀ زندگی گیاهان و جانوران ایفا کرده‌اند.<ref> [https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref>  
امروزه، به دلایل متعددی همچون چرای بی‌رویه، برداشت غیرقانونی از منابع جنگلی، ساخت‌وساز، تصرف غیرقانونی زمین‌ها، توسعهٔ بی‌رویهٔ [[کشاورزی]]، انتقال [[آب]] [[دریای خزر]] به دشت‌های کویری و مرکزی [[ایران]] و آتش‌سوزی، بخش‌های زیادی از جنگل‌های هیرکانی از بین رفته و همچنین، برخی از انواع گونه‌های حیوانی و گیاهی در آن نیز منقرض شده‌اند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref> کارشناسان، از انقراض ۵۱ درصد از پوشش گیاهی این جنگل‌ها سخن گفته‌اند. امروزه، تنها، ۱۰٫۳ درصد از این جنگل‌ها، به‌عنوان مناطق حفاظت‌شده تحت نظارت سازمان‌های محیط‌زیستی قرار گرفته‌اند؛ مانند بولا، جنگل واز، کجور نوشهر، پلنگ دره، چهارباغ [[چالوس]]، گشت رودخان و سیاه رودبار گیلان.<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref> علاوه بر آن، در طول سالیان اخیر، قوانین زیادی به‌منظور حمایت از این منابع ارزشمند تدوین و به تصویب رسیده‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/جنگل-هیرکانی-ایران/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==مسیر دسترسی==
== ویژگی‌ها ==
برای رفتن به طبیعت هیرکان، لازم است تا خود را به یکی از استان‌های شمالی [[ایران]] برسانید. بهترین گزینه در میان تمامی استان‌های شمالی ایران، استان [[مازندران]] است؛ زیرا بخش زیادی از این جنگل‌ها در این استان قرار گرفته‌اند.<ref>[https://irangard.com/mag/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد.]</ref>
جنگل‌های هیرکانی، از مهم‌ترین منابع طبیعی در جهان و منبع اصلی تأمین اکسیژن در [[ایران]] و منطقه محسوب می‌شوند. بسیاری از پژوهشگران، جنگل‌های هیرکانی را بخشی از ثروت بزرگ جهانی می‌دانند که نقش قابل توجهی در پالایش هوای آلوده دارند. موقعیت خاص این جنگل‌ها و قرارگرفتن آنها در میان دریا و کوهستان، محیطی ویژه را برای پیدایش برخی از گونه‌های نادر گیاهی و حیوانی فراهم کرده است. برخی، مهم‌ترین ویژگی این جنگل‌ها را طبیعت بکر و شگفت‌انگیز آنها می‌دانند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/جنگل-هیرکانی-ایران/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
==پانویس==
 
== کارکردها ==
گروهی از پژوهشگران، به کارکردهای جنگل‌های هیرکانی در [[ایران]] اشاره کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# بررسی فسیل‌های گیاهی و جانوری در این مناطق و دست‌یابی به اطلاعات ارزشمند در علوم زیست‌شناسی و زمین‌شناسی؛
# داشتن طبیعت بکر و پوشش‌های گیاهی و جانوری متنوع و در نتیجه جذب گردشگران با سلایق مختلف به این منطقه؛
# تأثیرگذاری بر [[اکوسیستم]] جهان و منطقه (از طریق تولید اکسیژن و تعادل آب‌وهوای منطقه)؛<ref>[https://www.jabama.com/mag/caspian-hyrcanian-mixed-forests/ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.]</ref>
# جلوگیری از سیل.<ref>[https://irangard.com/mag/جنگل-هیرکانی-کجاست/ «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد.]</ref>
 
== گردشگری ==
[[پرونده:3615550 تصاویر هوایی جاده های پاییزی جنگل های هیرکانی.jpg|جایگزین=تصاویر هوایی جاده‌های پاییزی جنگل‌های هیرکانی|بندانگشتی|تصویر هوایی جاده‌های پاییزی جنگل‌های هیرکانی]]
بسیاری از کارشناسان معتقدند که جنگل‌های هیرکانی را می‌توان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین ظرفیت‌های گردشگری در [[ایران]] به‌شمار آورد. سرمایه‌گذاری بر روی این جنگل‌ها می‌تواند بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به این مناطق جذب کرده و این جنگل‌ها را به یکی از منابع درآمدزایی در قسمت‌های شمالی ایران تبدیل کرد.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/جنگل-هیرکانی-ایران/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref> از مشهورترین جنگل‌های هیرکانی در ایران می‌توان به جنگل‌های «[[جنگل الیمستان|الیمستان]]»، «ابر شاهرود»، «بولا ساری»، «واز»، «کجور نوشهر»، «[[لیسار]]»، «چهارباغ چالوس»، «[[جنگل خشکه داران تنکابن|خشکه‌داران تنکابن]]»،<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref> «فندوقلو اردبیل»، «پناهگاه حیات‌وحش دشت ناز»، «منطقهٔ حفاظت‌شده سیاه‌کشیم»، «منطقه حفاظت‌شدهٔ لیسار» و «پارک ملی گلستان» اشاره کرد.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/11/26/166538/جنگل-هیرکانی-ایران/ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
 
== ثبت جهانی ==
جنگل‌های هیرکانی، از جمله جنگل‌های مشهور در دو کشور [[ایران]] و آذربایجان هستند که به‌عنوان میراثی طبیعی در سازمان جهانی [[یونسکو]] (در ۲۰۱۹م) به ثبت رسیده‌اند. این جنگل‌ها، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری چرخهٔ زندگی گیاهان و جانوران ایفا کرده‌اند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/hyrcanian-forests «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.]</ref>
 
== مسیر دسترسی ==
برای رفتن به طبیعت هیرکان، لازم است تا خود را به یکی از استان‌های شمالی [[ایران]] برسانید. بهترین گزینه در میان تمامی استان‌های شمالی ایران، استان [[مازندران]] است؛ زیرا بخش زیادی از این جنگل‌ها در این استان قرار گرفته‌اند.<ref>[https://irangard.com/mag/جنگل-هیرکانی-کجاست/ «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
*«آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
*«آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
*«آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
*بهزادی‌منش، مینا، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بارگذاری: 17 آذر 1397ش.
*«جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
*«جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
*شهدوست، نیلوفر، «جنگل‌های هیرکانی گیلان»، وب‌سایت علی بابا، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.


{{#seo:
== منابع ==
|title= جنگل های هیرکانی کجاست - موقعیت جغرافیایی جنگل های هیرکانی - ویکی زندگی
* «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
|title_mode=Replaced Title
* «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
|keywords=جنگل های هیرکانی
* «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
|description= جنگل هیرکانی چیست - موقعیت جغرافیایی ، آب و هوا ، نوع پوشش ، خطرات طبیعی و کاربردهای جنگل های هیرکانی در ویکی زندگی
* بهزادی‌منش، مینا، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بارگذاری: ۱۷ آذر ۱۳۹۷ش.
}}
* «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
* «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
* شهدوست، نیلوفر، «جنگل‌های هیرکانی گیلان»، وب‌سایت علی بابا، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
 
<!-- WikiSEO -->
 
{{ایران-افقی}}
{{آذربایجان-افقی}}
 
[[رده:جاذبه‌های گردشگری ایران]]
[[رده:جنگل‌های آذربایجان]]
[[رده:جنگل‌های ایران]]
[[رده:میراث طبیعی ایران]]
[[رده:میراث طبیعی یونسکو]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۵۳

جنگل‌هیرکانی در استان گیلان، ایران
جنگل‌های پهن‌برگ خزان‌دار هیرکانی در استان گیلان، ایران

جنگل‌های هیرکانی؛ جنگل‌هایی زیبا و مؤثر در اکوسیستم جهانی.
جنگل‌های هیرکانی، با قدمتی حدود ۴۰ میلیون سال، جزو قدیمی‌ترین و ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌روند. این جنگل‌ها، در شمال ایران و حاشیه البرز گسترده‌اند و شامل گونه‌های متنوع گیاهی مانند راش، شمشاد، انجیر و درختان میوه وحشی و همچنین حیات‌وحش منحصر به فردی مانند پلنگ، خرس قهوه‌ای، گرگ و اسبچه خزری می‌شوند. این جنگل‌ها، منابع غنی آب و اکسیژن و نقشی حیاتی در کنترل سیلاب‌ها و تعادل اقلیم منطقه دارند. به دلیل طبیعت بکر و مناظر شگفت‌انگیز، جنگل‌های هیرکانی یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شوند و بخش‌هایی از آن تحت حفاظت سازمان‌های محیط زیست و یونسکو قرار گرفته‌اند.

نام‌گذاری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژهٔ هیرکان، گویش محلی واژهٔ گرگان است. این جنگل‌ها، در دورهٔ هخامنشیان به جنگل‌های «ورکان» معروف بوده‌اند.[۱]

تاریخچه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زمین‌شناسان، قدمت این نوع از جنگل‌ها را به ۴۰ میلیون سال پیش (دورهٔ سوم زمین‌شناسی)[۲] نسبت داده‌اند. جنگل‌های هیرکانی، در حقیقت، موزه‌هایی طبیعی هستند که در طول میلیون‌ها سال پدید آمده است. در سال‌های اخیر، در این جنگل‌ها، فسیل‌های گیاهی و جانوری با قدمت چند هزار ساله پیدا شده است.[۳] پژوهشگران، جنگل‌های هیرکانی در این منطقه را از جمله مناطقی می‌دانند که از عصر یخبندان جان سالم به در برده‌اند.[۴]

موقعیت جغرافیایی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
جنگل‌های هیرکانی-شهرستان لریک
جنگل‌های هیرکانی در شهرستان لریک

جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی، به‌عنوان یک زیست‌منطقه، با مساحت ۲٬۱۲۵٬۰۰۰ هکتار است که در حدود ۲ میلیون هکتار از آن در ایران، در حاشیهٔ جنوبی دریای مازندران و کنارهٔ شمالی البرز قرار گرفته‌اند. این جنگل‌ها، بخش‌هایی از ۶ استان شمالی ایران مانند آذربایجان شرقی، گیلان، اردبیل، گلستان، سمنان، مازندران و برخی از نقاط خراسان شمالی را دربر گرفته‌اند.[۵]

آب‌وهوا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جنگل‌های هیرکانی، در موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت، دارای آب‌وهوای مختلفی است. کارشناسان، آب‌وهوای این جنگل‌ها را به سه دستهٔ کلی تقسیم کرده‌اند:

  1. خشک تابستانی
  2. مرطوب پاییزی
  3. معتدل زمستانی[۶]

پوشش گیاهی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
جنگل‌های هیرکانی - گرگان
پوشش گیاهی جنگل‌های هیرکانی - گرگان

امروزه، با وجود انقراض برخی از انواع گیاهان در این منطقه، هنوز ۱۵۰ گونهٔ گیاهی بومی در این جنگل‌ها دیده می‌شود. زمین‌شناسان، از حضور ۸۰ نوع درخت، ۵۰ نوع درختچه و انواع مختلفی از گیاهان بومی در این مناطق سخن گفته‌اند. درختان با برگ‌های سوزنی، پهن‌برگ و نیز درختان همیشه سبز، از جملهٔ درختان در این جنگل‌ها هستند؛ مانند درختان راش، انجیر، شمشاد، خُرمندی، لیلکی، لَرگ، انجیلی، نمدار، زبان گنجشک، توسکا، افرا و نارون. علاوه بر آن، درختان میوه‌ای همچون زغال‌اخته، آلو، سیب وحشی، انار، زالزالک و تمشک نیز در این جنگل‌ها رویش دارند.[۷]

برخی از پژوهشگران، درختان هیرکانی را با توجه به محل رویش آنها، دسته‌بندی کرده‌اند:

  1. جلگه و ارتفاعات پایین (پوشش گیاهی بلوط شمشادستان، توسکاستان، توسکا لرگستان و جامعهٔ انجیلی)؛
  2. دامنه‌های متوسط (دارای پوشش گیاهی انجیلی ممرزستان و بلوط ممرزستان)؛
  3. دامنه‌های مرتفع (راشستان و راش- ممرزستان)؛
  4. ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه‌های غالب آوری، لور، سور سابینا و کامونیس).[۸]

منابع آبی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارشناسان، جنگل‌های هیرکانی را یکی از غنی‌ترین ذخایر آبی جهان معرفی کرده‌اند. این جنگل‌ها، همچون سدی بزرگ در برابر سیلاب‌های گسترده هستند.[۹]

حیات‌وحش

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
جنگل هیرکانی - عقاب
تصویر یک عقاب در جنگل‌های هیرکانی

گونه‌های جانوری مختلفی در این جنگل‌ها زندگی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به پرندگانی همچون عقاب، شاهین، جغد، اردک خاکستری، بلدرچین، قرقی و کرکس؛ بیش از ۷۰ نوع ماهی و جاندارانی دیگر همچون خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ، شغال، خارپشت، سمور، خرگوش، گوزن، مرال و اسب‌چه خزری (از کمیاب‌ترین حیوانات منطقه) اشاره کرد.[۱۰]

خطرات طبیعی و انسانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه، به دلایل متعددی همچون چرای بی‌رویه، برداشت غیرقانونی از منابع جنگلی، ساخت‌وساز، تصرف غیرقانونی زمین‌ها، توسعهٔ بی‌رویهٔ کشاورزی، انتقال آب دریای خزر به دشت‌های کویری و مرکزی ایران و آتش‌سوزی، بخش‌های زیادی از جنگل‌های هیرکانی از بین رفته و همچنین، برخی از انواع گونه‌های حیوانی و گیاهی در آن نیز منقرض شده‌اند.[۱۱] کارشناسان، از انقراض ۵۱ درصد از پوشش گیاهی این جنگل‌ها سخن گفته‌اند. امروزه، تنها، ۱۰٫۳ درصد از این جنگل‌ها، به‌عنوان مناطق حفاظت‌شده تحت نظارت سازمان‌های محیط‌زیستی قرار گرفته‌اند؛ مانند بولا، جنگل واز، کجور نوشهر، پلنگ دره، چهارباغ چالوس، گشت رودخان و سیاه رودبار گیلان.[۱۲] علاوه بر آن، در طول سالیان اخیر، قوانین زیادی به‌منظور حمایت از این منابع ارزشمند تدوین و به تصویب رسیده‌اند.[۱۳]

ویژگی‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جنگل‌های هیرکانی، از مهم‌ترین منابع طبیعی در جهان و منبع اصلی تأمین اکسیژن در ایران و منطقه محسوب می‌شوند. بسیاری از پژوهشگران، جنگل‌های هیرکانی را بخشی از ثروت بزرگ جهانی می‌دانند که نقش قابل توجهی در پالایش هوای آلوده دارند. موقعیت خاص این جنگل‌ها و قرارگرفتن آنها در میان دریا و کوهستان، محیطی ویژه را برای پیدایش برخی از گونه‌های نادر گیاهی و حیوانی فراهم کرده است. برخی، مهم‌ترین ویژگی این جنگل‌ها را طبیعت بکر و شگفت‌انگیز آنها می‌دانند.[۱۴]

کارکردها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گروهی از پژوهشگران، به کارکردهای جنگل‌های هیرکانی در ایران اشاره کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  1. بررسی فسیل‌های گیاهی و جانوری در این مناطق و دست‌یابی به اطلاعات ارزشمند در علوم زیست‌شناسی و زمین‌شناسی؛
  2. داشتن طبیعت بکر و پوشش‌های گیاهی و جانوری متنوع و در نتیجه جذب گردشگران با سلایق مختلف به این منطقه؛
  3. تأثیرگذاری بر اکوسیستم جهان و منطقه (از طریق تولید اکسیژن و تعادل آب‌وهوای منطقه)؛[۱۵]
  4. جلوگیری از سیل.[۱۶]

گردشگری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تصاویر هوایی جاده‌های پاییزی جنگل‌های هیرکانی
تصویر هوایی جاده‌های پاییزی جنگل‌های هیرکانی

بسیاری از کارشناسان معتقدند که جنگل‌های هیرکانی را می‌توان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین ظرفیت‌های گردشگری در ایران به‌شمار آورد. سرمایه‌گذاری بر روی این جنگل‌ها می‌تواند بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به این مناطق جذب کرده و این جنگل‌ها را به یکی از منابع درآمدزایی در قسمت‌های شمالی ایران تبدیل کرد.[۱۷] از مشهورترین جنگل‌های هیرکانی در ایران می‌توان به جنگل‌های «الیمستان»، «ابر شاهرود»، «بولا ساری»، «واز»، «کجور نوشهر»، «لیسار»، «چهارباغ چالوس»، «خشکه‌داران تنکابن»،[۱۸] «فندوقلو اردبیل»، «پناهگاه حیات‌وحش دشت ناز»، «منطقهٔ حفاظت‌شده سیاه‌کشیم»، «منطقه حفاظت‌شدهٔ لیسار» و «پارک ملی گلستان» اشاره کرد.[۱۹]

ثبت جهانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جنگل‌های هیرکانی، از جمله جنگل‌های مشهور در دو کشور ایران و آذربایجان هستند که به‌عنوان میراثی طبیعی در سازمان جهانی یونسکو (در ۲۰۱۹م) به ثبت رسیده‌اند. این جنگل‌ها، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری چرخهٔ زندگی گیاهان و جانوران ایفا کرده‌اند.[۲۰]

مسیر دسترسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برای رفتن به طبیعت هیرکان، لازم است تا خود را به یکی از استان‌های شمالی ایران برسانید. بهترین گزینه در میان تمامی استان‌های شمالی ایران، استان مازندران است؛ زیرا بخش زیادی از این جنگل‌ها در این استان قرار گرفته‌اند.[۲۱]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت.
  2. ↑ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.
  3. ↑ «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.
  4. ↑ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.
  5. ↑ «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.
  6. ↑ شهدوست، «جنگل‌های هیرکانی گیلان»، وب‌سایت علی بابا.
  7. ↑ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.
  8. ↑ «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو.
  9. ↑ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.
  10. ↑ «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو.
  11. ↑ «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.
  12. ↑ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.
  13. ↑ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.
  14. ↑ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.
  15. ↑ «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما.
  16. ↑ «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد.
  17. ↑ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.
  18. ↑ «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.
  19. ↑ بهزادی‌منش، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو.
  20. ↑ «آشنایی کامل به جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت.
  21. ↑ «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آشنایی با جنگل‌های هیرکانی ایران»، وب‌سایت آریانا سیر دالاهو، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «آشنایی کامل با جنگل‌های هیرکانی»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • بهزادی‌منش، مینا، «جنگل هیرکانی؛ قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بارگذاری: ۱۷ آذر ۱۳۹۷ش.
  • «جنگل هیرکانی کجاست؟»، وب‌سایت ایران گرد، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «جنگل‌های هیرکانی: راهنمای سفر به یادگار دوران ماموت‌ها در ایران»، وب‌سایت جاباما، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
  • شهدوست، نیلوفر، «جنگل‌های هیرکانی گیلان»، وب‌سایت علی بابا، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:جنگل‌های_هیرکانی&oldid=31902»