پرش به محتوا

پیش‌نویس:آب‌دوغ‌خیار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
زدن لینک داخلی
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>آب‌دوغ‌خیار</big>'''، خوراک سنتی، ارزان و پرطرفدار ایرانیان در فصل تابستان.<br>
[[پرونده:آبدوغ.jpg|300px|thumb|left]]
'''{{درشت|آب‌دوغ‌خیار}}'''، خوراک سنتی، ارزان و پرطرفدار ایرانیان در فصل تابستان.


آب‌دوغ‌‌خیار یا سوپ سرد<ref> [https://www.tasvirezendegi.com/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D9%88%D8%BA-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> یک غذا یا میان‌وعد‌ۀ فصلی بسیار محبوب ایرانی است که معمولا در تابستان و به‌صورت خنک تهیه و سِرو می‌شود.<ref>[https://parsiday.com/2033-ab-doogh-khiyar/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> آب‌دوغ‌‌خیار در فرهنگ فارسی عمید، خوراکی معرفی شده که از دوغ، خیار خردشده، سبزی، کشمش، مغز گردو و نان تریدشده درست می‌شود.<ref>[https://www.vajehyab.com/?q=%D8%A2%D8%A8+%D8%AF%D9%88%D8%BA+%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1&f=amid عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه آب‌دوغ‌خیار، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> طرز تهیه این خوراک در شهرهای مختلف ایران، متفاوت است.<ref>[https://parsiday.com/2033-ab-doogh-khiyar/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> در آب‌دوغ‌خیار از همه انواع مواد غذایی مانند لبنیات، سبزیجات، غلات و میوه‌ها استفاده می‌شود؛ به همین ‌دلیل این خوراک، یک غذای کامل بوده و همه اقوام ایرانی آن را درست می‌کنند. در کشورهای دیگر دنیا هم با ترکیب‌های مشابه و اسم‌های متفاوت، این خوراک را مصرف می‌کنند. در بلغارستان، ترکیه، قبرس، آلبانی و ارمنستان، غذاهایی شبیه به آب‌دوغ‌خیار ایرانی وجود دارد.<ref>[https://destription.com/fa/iran/country-food/abdogh-khiar «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
==واژه‌شناسی آب‌دوغ‌خیار==
[[آب‌دوغ‌خیار]] یا سوپ سرد<ref>[https://www.tasvirezendegi.com/طرز-تهیه-آب-دوغ-خیار/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> یک غذا یا میان‌وعدهٔ فصلی بسیار محبوب ایرانی است که معمولاً در [[تابستان]] و به‌صورت خنک تهیه و سِرو می‌شود.<ref>[https://parsiday.com/2033-ab-doogh-khiyar/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> آب‌دوغ‌خیار در فرهنگ فارسی عمید، خوراکی معرفی شده که از دوغ، خیار خردشده، سبزی، کشمش، مغز [[گردو]] و [[نان]] تریدشده درست می‌شود.<ref>[https://www.vajehyab.com/?q=آب+دوغ+خیار&f=amid عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه آب‌دوغ‌خیار، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
طرز تهیه این خوراک در شهرهای مختلف [[ایران]]، متفاوت است.<ref>[https://parsiday.com/2033-ab-doogh-khiyar/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> در آب‌دوغ‌خیار از همه انواع مواد غذایی مانند لبنیات، سبزیجات، غلات و میوه‌ها استفاده می‌شود؛ به همین دلیل این خوراک، یک غذای کامل بوده و همه اقوام ایرانی آن را درست می‌کنند. در کشورهای دیگر دنیا هم با ترکیب‌های مشابه و اسم‌های متفاوت، این خوراک را مصرف می‌کنند. در بلغارستان، [[ترکیه]]، قبرس، آلبانی و ارمنستان، غذاهایی شبیه به آب‌دوغ‌خیار ایرانی وجود دارد.<ref>[https://destription.com/fa/iran/country-food/abdogh-khiar «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
==مواد تشکیل دهنده آب‌دوغ‌خیار==
مواد تشکیل دهندهٔ آب‌دوغ‌خیار همان‌گونه که از نامش پیدا است، [[دوغ]] و [[خیار]] و با سبزیجاتی مانند [[ریحان]]، نعناع و [[ترخون]] مزه‌دار است. نان و یخ هم در این غذا به‌کار می‌رود و معمولاً برای خوشمزه‌تر شدن و مجلسی شدن این غذا از [[گردو]] و کشمش نیز استفاده می‌کنند.<ref>[https://blog.okala.com/how-to-make-ab-doogh-khiyar/ عسکری، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
موادی مثل گردو، خامه، ترخون، ریحان، نعناع، کشمش، پیاز، [[سیر]]، موسیر به‌عنوان اجزای فرعی این غذا حساب می‌شود. برای تزیین آب‌دوغ‌خیار از پودر گل‌محمدی، پودر نعناع، نعناع تازه و پونه خشک‌شده استفاده می‌شود.<ref>[https://satak.click/تاریخچه-آبدوغ-خیار-طرز-تهیه/ «تاریخچه آب‌دوغ‌خیار+ طرز تهیه»، مجله اینترنتی ساتک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> برای لذیذتر شدن این غذا بهتر است از ماست محلی و نان خشک دوآتشه استفاده شود.<ref>[https://www.tasvirezendegi.com/طرز-تهیه-آب-دوغ-خیار/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
==طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار==
در ابتدا خیار نگینی ریز شده، گردوی چرخ‌شده، کشمش، خامه و نمک را به همراه سبزیجات معطر تازه مانند نعناع، ترخون، ریحان و پیازچه که خرد شده‌اند در ظرفی ریخته و دوغ را روی آن‌ها می‌ریزند و خوب هم می‌زنند، برای زیباتر شدن، تربچه خرد شده را هم اضافه می‌کنند. سپس چاشنی‌های خوشرنگ مانند گلبرگ و پودر گل‌محمدی را هم به‌دلیل [[زیبایی]] و هم به‌خاطر ایجاد تعادل در طبع غذا، به آن اضافه می‌کنند. چند قطعه یخ را هم می‌توان برای خنک‌تر شدن غذا به آن افزود. در آخر هم با ترید کردن نان خشک در ظرف، غذا آماده می‌شود و با قاشق میل می‌کنند.<ref>[https://destription.com/fa/iran/country-food/abdogh-khiar «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
==ارزش غذایی آب‌دوغ‌خیار==
[[پرونده:آب-دوغ-خیار.jpg|300px|thumb|left]]
آب‌دوغ‌خیار غذایی ساده، سالم و سبک است که به‌راحتی هضم شده و چون طبع خنکی دارد، عطش را رفع می‌کند و گرمازدگی را از بین می‌برد.<ref>[https://namnak.com/آب-دوغ-خیار.p14886 «آب‌دوغ‌خیار/ طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> این غذا به‌دلیل بهره‌مندی از تمام گروه‌های مواد غذایی، خوراکی بسیار مغذی و پرخاصیت است و سالم‌ترین و مناسب‌ترین غذای فصل گرما به‌حساب می‌آید.<ref>[https://www.beytoote.com/health/nutrition/nutritional-cucumber1-juice.html «ارزش تغذیه‌ای آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
آب‌دوغ‌خیار سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی است. ریحان و نعناع موجود در آن ضد نفخ و ضد سوزش معده است. ترخون داخل این غذا معطر بوده و اشتهاآور است. خیار، دارای ویتامینc بوده و عطش را رفع می‌کند. مواد اصلی این غذا که ماست و خیار است، سرشار از کلسیم و پروتئین است و کشمش و گردو هم سرشار از پتاسیم است. کسانی‌که مشکل فشارخون بالا دارند بهتر است از ماست کم‌چرب یا دوغ استفاده کنند.<ref>[https://kalleh.com/book/recipe/طرز-تهیه-آب-دوغ-خیار/ عبدالکریمی، «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار خنک و خوشمزه به شیوه مادربزرگ‌ها»، وب‌سایت کاله، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>


==مواد تشکیل دهنده==
مواد تشکیل دهندۀ آب‌دوغ‌خیار همان‌گونه که از نامش پیدا است، دوغ و خیار و با سبزیجاتی مانند ریحان، نعناع و ترخون مزه‌دار است. نان و یخ هم در این غذا به‌کار می‌رود و معمولاً برای خوشمزه‌تر شدن و مجلسی شدن این غذا از گردو و کشمش نیز استفاده می‌کنند.<ref>[https://blog.okala.com/how-to-make-ab-doogh-khiyar/ عسکری، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>  موادی مثل گردو، خامه، ترخون، ریحان، نعناع، کشمش، پیاز، سیر، موسیر به‌عنوان اجزای فرعی این غذا حساب می‌شود. برای تزیین آبدوغ خیار از پودر گل‌محمدی، پودر نعناع، نعناع تازه و پونه خشک‌شده استفاده می‌شود.<ref>[https://satak.click/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A8%D8%AF%D9%88%D8%BA-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87/ «تاریخچه آب‌دوغ‌خیار+ طرز تهیه»، مجله اینترنتی ساتک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>  برای لذیذتر شدن این غذا بهتر است از ماست محلی و نان خشک دو‌آتشه استفاده شود.<ref>[https://www.tasvirezendegi.com/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D9%88%D8%BA-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1/ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> 
==طرز تهیه==
در ابتدا خیار نگینی ریز شده، گردوی چرخ‌شده، کشمش، خامه و نمک را به همراه سبزیجات معطر تازه مانند نعناع، ترخون، ریحان و پیازچه که خرد شده‌اند در ظرفی ریخته و دوغ را روی آن‌ها می‌ریزند و خوب هم می‌زنند، برای زیباتر شدن، تربچه خرد شده را هم اضافه می‌کنند. سپس چاشنی‌های خوشرنگ مانند گلبرگ و پودر گل‌محمدی را هم به‌دلیل زیبایی و هم به‌خاطر ایجاد تعادل در طبع غذا، به آن اضافه می‌کنند. چند قطعه یخ را هم می‌توان برای خنک‌تر شدن غذا به آن افزود. در آخر هم با ترید کردن نان خشک در ظرف، غذا آماده می‌شود و با قاشق میل می‌کنند.<ref>[https://destription.com/fa/iran/country-food/abdogh-khiar «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
==ارزش غذایی==
آب‌دوغ‌خیار غذایی ساده، سالم و سبک است که به‌راحتی هضم شده و چون طبع خنکی دارد، عطش را رفع می‌کند و گرمازدگی را از بین می‌برد.<ref>[https://namnak.com/%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D9%88%D8%BA-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1.p14886 «آب‌دوغ‌خیار/ طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>  این غذا به‌دلیل بهره‌مندی از تمام گروه‌های مواد غذایی، خوراکی بسیار مغذی و پرخاصیت است و سالم‌ترین و مناسب‌ترین غذای فصل گرما به‌حساب می‌آید.<ref>[https://www.beytoote.com/health/nutrition/nutritional-cucumber1-juice.html «ارزش تغذیه‌ای آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.] </ref>  آب‌دوغ‌خیار سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی است. ریحان و نعناع موجود در آن ضد نفخ و ضد سوزش معده است. ترخون داخل این غذا معطر بوده و اشتهاآور است. خیار، دارای ویتامینc  بوده و عطش را رفع می‌کند. مواد اصلی این غذا که ماست و خیار است، سرشار از کلسیم و پروتئین است و کشمش و گردو هم سرشار از پتاسیم است. کسانی‌که مشکل فشارخون بالا دارند بهتر است از ماست کم‌چرب یا دوغ استفاده کنند.<ref> [https://kalleh.com/book/recipe/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D9%88%D8%BA-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1/ عبدالکریمی، «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار خنک و خوشمزه به شیوه مادربزرگ‌ها»، وب‌سایت کاله، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> 
==آب‌دوغ‌خیار در طب  سنتی ایرانی==
==آب‌دوغ‌خیار در طب  سنتی ایرانی==
با وجود اینکه آب‌دوغ‌خیار برای کاهش دمای بدن در فصل تابستان استفاده می‌شود اما اصول مزاج‌شناسی در آن رعایت شده است و ماست و خیار را که طبع سردی دارند با گردو و سبزیجاتی با طبع گرم، به‌کار می‌برند که مُصلِح یکدیگر به‌حساب می‌آیند<ref>[https://destription.com/fa/iran/country-food/abdogh-khiar «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> و باعث می‌شود که طبع آب‌دوغ‌خیار متعادل شود.<ref>عسکری، [https://blog.okala.com/how-to-make-ab-doogh-khiyar/ «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
با وجود اینکه آب‌دوغ‌خیار برای کاهش دمای بدن در فصل [[تابستان]] استفاده می‌شود اما اصول مزاج‌شناسی در آن رعایت شده است و ماست و خیار را که طبع سردی دارند با گردو و سبزیجاتی با طبع گرم، به‌کار می‌برند که مُصلِح یکدیگر به‌حساب می‌آیند<ref>[https://destription.com/fa/iran/country-food/abdogh-khiar «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref> و باعث می‌شود که طبع آب‌دوغ‌خیار متعادل شود.<ref>عسکری، [https://blog.okala.com/how-to-make-ab-doogh-khiyar/ «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
==آب‌دوغ‌خیار ناصرالدین شاهی==
==آب‌دوغ‌خیار ناصرالدین شاهی==
نقل شده که در زمان ناصرالدين شاه، روزي اميرکبير که از ریخت‌وپاش سفره‌هاي دربار به‌تنگ آمده بود به شاه پيشنهاد کرد که براي يک روز آنچه رعيت مي‌خورند، میل کنند. شاه پرسيد که رعيت چه می‌خورند؟ امير گفت: ماست و خيار! شاه به آشپزباشي‌ دستور داد که براي ناهار فردای او، ماست و خيار درست کند. آشپزباشي‌ به تدارکات‌چي دستور تهيه مواد زير را داد:
نقل شده که در زمان ناصرالدین شاه، روزی امیرکبیر که از ریخت‌وپاش سفره‌های دربار به‌تنگ آمده بود به شاه پیشنهاد کرد که برای یک روز آنچه رعیت می‌خورند، میل کنند. شاه پرسید که رعیت چه می‌خورند؟ امیر گفت: ماست و خیار! شاه به آشپزباشی دستور داد که برای ناهار فردای او، ماست و خیار درست کند. آشپزباشی به تدارکات‌چی دستور تهیه مواد زیر را داد:
# یک من ماست پر چرب اعلا  
#یک من ماست پر چرب اعلا
# دو من خيار نازک و قلمي ورامين   
#دو من خیار نازک و قلمی [[ورامین]]
# یک من گردوي مغز سفيد بانه
#یک من گردوی مغز سفید بانه
# یک من پياز اعلاي همدان
#یک من پیاز اعلای همدان
# یک کیلو کشمش اعلا و مويزِ شاهاني بدون هسته
#یک کیلو کشمش اعلا و مویزِ شاهانی بدون هسته
# سه من نان مرغوب مغزدار خاش‌خاش‌دارِ دوآتيشه 
#سه من [[نان]] مرغوب مغزدار خاش‌خاش‌دارِ دوآتیشه
# یک کیلو نعناع باغي اعلا و سبزي‌هاي بهاري
#یک کیلو نعناع باغی اعلا و سبزی‌های بهاری
ناصرالدين شاه بعد از اينکه يک شکم سير ماست و خيار خورد، دستور داد تا یک کاسه دیگر برایش بریزند و در حالي‌‌که تريد می‌کرد به اميرکبير گفت: پدرسوخته‌ها، رعاياي ما چه غذاهایی مي‌خورند و ما بي‌خبر بوديم! هر کس نارضايتی و کفران نعمت کرد، به چوب و فلک ببنديدش.<ref>[https://akharinkhabar.ir/book/3811758 ««آب‌دوغ‌خیار» ناصرالدین شاهی»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
ناصرالدین شاه بعد از اینکه یک شکم سیر ماست و خیار خورد، دستور داد تا یک کاسه دیگر برایش بریزند و در حالی‌که ترید می‌کرد به امیرکبیر گفت: پدرسوخته‌ها، رعایای ما چه غذاهایی می‌خورند و ما بی‌خبر بودیم! هر کس نارضایتی و [[کفران نعمت]] کرد، به چوب و فلک ببندیدش.<ref>[https://akharinkhabar.ir/book/3811758 ««آب‌دوغ‌خیار» ناصرالدین شاهی»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.]</ref>
 
==آب‌دوغ‌خیار در ادبیات شفاهی==
==آب‌دوغ‌خیار در ادبیات شفاهی==
ایرانیان در زبان گفتاری روزمره از برخی مَثَل‌ها و اصطلاحات استفاده می‌کنند که مرتبط با آب‌دوغ‌خیار است؛ مثلاً اصطلاح «آب‌دوغ‌خیاری»، بـه چیز بی‌اعتبار یـا کم‌بها اشاره دارد. «ماستش کم بـود، آبش خیلی»، کنایه از وعده بسیار و عمل کم و نیز کنایه از تبلیغ بسیار و نتیجه ناچیز است. همچنین «تشر به آب‌دوغ زدن»، در مقام استهزا به تهدید توخالی گفته می‌شود.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/246686/%D8%AF%D9%88%D8%BA صبایی، «دوغ»، وب‌سایت بزرگ مرکز دائره‌المعارف اسلامی، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1401ش.]</ref>
ایرانیان در زبان گفتاری روزمره از برخی مَثَل‌ها و اصطلاحات استفاده می‌کنند که مرتبط با آب‌دوغ‌خیار است؛ مثلاً اصطلاح «آب‌دوغ‌خیاری»، به چیز بی‌اعتبار یا کم‌بها اشاره دارد. «ماستش کم بود، آبش خیلی»، کنایه از وعده بسیار و عمل کم و نیز کنایه از تبلیغ بسیار و نتیجه ناچیز است. همچنین «تشر به آب‌دوغ زدن»، در مقام استهزا به تهدید توخالی گفته می‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/246686/دوغ صبایی، «دوغ»، وب‌سایت بزرگ مرکز دائره‌المعارف اسلامی، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1401ش.]</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}  
{{پانویس}}
 
==منابع==
==منابع==
* «آب‌دوغ‌خیار/ طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
{{آغاز منابع}}
* ««آب‌دوغ‌خیار» ناصرالدین شاهی»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: 29 مهر 1396ش.
* «آب‌دوغ‌خیار/ طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
* ««آب‌دوغ‌خیار» ناصرالدین شاهی»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مهر ۱۳۹۶ش.
* «ارزش تغذیه‌ای آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
* «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «تاریخچه آب‌دوغ‌خیار+ طرز تهیه»، مجله اینترنتی ساتک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
* «ارزش تغذیه‌ای آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* صبایی، محمد، «دوغ»، وب‌سایت بزرگ مرکز دائره‌المعارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: 20 دی 1398ش.
* «تاریخچه آب‌دوغ‌خیار+ طرز تهیه»، مجله اینترنتی ساتک، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
* صبایی، محمد، «دوغ»، وب‌سایت بزرگ مرکز دائره‌المعارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ دی ۱۳۹۸ش.
* «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
* «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* عبدالکریمی، طرفه، «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار خنک و خوشمزه به شیوه مادربزرگ‌ها»، وب‌سایت کاله، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1397ش.
* «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* عسکری، سینا، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1401ش.
* عبدالکریمی، طرفه، «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار خنک و خوشمزه به شیوه مادربزرگ‌ها»، وب‌سایت کاله، تاریخ درج مطلب: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
* عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
* عسکری، سینا، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: سفره ایرانی]] [[رده: غذا و نوشیدنی]] [[رده: آشپزی]]
* عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
{{پایان منابع}}
{{ایران-افقی}}
 
[[رده:غذاهای ایرانی]]
[[رده:غذاهای لبنی]]

نسخهٔ کنونی تا ۳۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۸:۵۳

آب‌دوغ‌خیار، خوراک سنتی، ارزان و پرطرفدار ایرانیان در فصل تابستان.

واژه‌شناسی آب‌دوغ‌خیار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آب‌دوغ‌خیار یا سوپ سرد[۱] یک غذا یا میان‌وعدهٔ فصلی بسیار محبوب ایرانی است که معمولاً در تابستان و به‌صورت خنک تهیه و سِرو می‌شود.[۲] آب‌دوغ‌خیار در فرهنگ فارسی عمید، خوراکی معرفی شده که از دوغ، خیار خردشده، سبزی، کشمش، مغز گردو و نان تریدشده درست می‌شود.[۳]

طرز تهیه این خوراک در شهرهای مختلف ایران، متفاوت است.[۴] در آب‌دوغ‌خیار از همه انواع مواد غذایی مانند لبنیات، سبزیجات، غلات و میوه‌ها استفاده می‌شود؛ به همین دلیل این خوراک، یک غذای کامل بوده و همه اقوام ایرانی آن را درست می‌کنند. در کشورهای دیگر دنیا هم با ترکیب‌های مشابه و اسم‌های متفاوت، این خوراک را مصرف می‌کنند. در بلغارستان، ترکیه، قبرس، آلبانی و ارمنستان، غذاهایی شبیه به آب‌دوغ‌خیار ایرانی وجود دارد.[۵]

مواد تشکیل دهنده آب‌دوغ‌خیار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مواد تشکیل دهندهٔ آب‌دوغ‌خیار همان‌گونه که از نامش پیدا است، دوغ و خیار و با سبزیجاتی مانند ریحان، نعناع و ترخون مزه‌دار است. نان و یخ هم در این غذا به‌کار می‌رود و معمولاً برای خوشمزه‌تر شدن و مجلسی شدن این غذا از گردو و کشمش نیز استفاده می‌کنند.[۶]

موادی مثل گردو، خامه، ترخون، ریحان، نعناع، کشمش، پیاز، سیر، موسیر به‌عنوان اجزای فرعی این غذا حساب می‌شود. برای تزیین آب‌دوغ‌خیار از پودر گل‌محمدی، پودر نعناع، نعناع تازه و پونه خشک‌شده استفاده می‌شود.[۷] برای لذیذتر شدن این غذا بهتر است از ماست محلی و نان خشک دوآتشه استفاده شود.[۸]

طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ابتدا خیار نگینی ریز شده، گردوی چرخ‌شده، کشمش، خامه و نمک را به همراه سبزیجات معطر تازه مانند نعناع، ترخون، ریحان و پیازچه که خرد شده‌اند در ظرفی ریخته و دوغ را روی آن‌ها می‌ریزند و خوب هم می‌زنند، برای زیباتر شدن، تربچه خرد شده را هم اضافه می‌کنند. سپس چاشنی‌های خوشرنگ مانند گلبرگ و پودر گل‌محمدی را هم به‌دلیل زیبایی و هم به‌خاطر ایجاد تعادل در طبع غذا، به آن اضافه می‌کنند. چند قطعه یخ را هم می‌توان برای خنک‌تر شدن غذا به آن افزود. در آخر هم با ترید کردن نان خشک در ظرف، غذا آماده می‌شود و با قاشق میل می‌کنند.[۹]

ارزش غذایی آب‌دوغ‌خیار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آب‌دوغ‌خیار غذایی ساده، سالم و سبک است که به‌راحتی هضم شده و چون طبع خنکی دارد، عطش را رفع می‌کند و گرمازدگی را از بین می‌برد.[۱۰] این غذا به‌دلیل بهره‌مندی از تمام گروه‌های مواد غذایی، خوراکی بسیار مغذی و پرخاصیت است و سالم‌ترین و مناسب‌ترین غذای فصل گرما به‌حساب می‌آید.[۱۱]

آب‌دوغ‌خیار سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی است. ریحان و نعناع موجود در آن ضد نفخ و ضد سوزش معده است. ترخون داخل این غذا معطر بوده و اشتهاآور است. خیار، دارای ویتامینc بوده و عطش را رفع می‌کند. مواد اصلی این غذا که ماست و خیار است، سرشار از کلسیم و پروتئین است و کشمش و گردو هم سرشار از پتاسیم است. کسانی‌که مشکل فشارخون بالا دارند بهتر است از ماست کم‌چرب یا دوغ استفاده کنند.[۱۲]

آب‌دوغ‌خیار در طب سنتی ایرانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با وجود اینکه آب‌دوغ‌خیار برای کاهش دمای بدن در فصل تابستان استفاده می‌شود اما اصول مزاج‌شناسی در آن رعایت شده است و ماست و خیار را که طبع سردی دارند با گردو و سبزیجاتی با طبع گرم، به‌کار می‌برند که مُصلِح یکدیگر به‌حساب می‌آیند[۱۳] و باعث می‌شود که طبع آب‌دوغ‌خیار متعادل شود.[۱۴]

آب‌دوغ‌خیار ناصرالدین شاهی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نقل شده که در زمان ناصرالدین شاه، روزی امیرکبیر که از ریخت‌وپاش سفره‌های دربار به‌تنگ آمده بود به شاه پیشنهاد کرد که برای یک روز آنچه رعیت می‌خورند، میل کنند. شاه پرسید که رعیت چه می‌خورند؟ امیر گفت: ماست و خیار! شاه به آشپزباشی دستور داد که برای ناهار فردای او، ماست و خیار درست کند. آشپزباشی به تدارکات‌چی دستور تهیه مواد زیر را داد:

  1. یک من ماست پر چرب اعلا
  2. دو من خیار نازک و قلمی ورامین
  3. یک من گردوی مغز سفید بانه
  4. یک من پیاز اعلای همدان
  5. یک کیلو کشمش اعلا و مویزِ شاهانی بدون هسته
  6. سه من نان مرغوب مغزدار خاش‌خاش‌دارِ دوآتیشه
  7. یک کیلو نعناع باغی اعلا و سبزی‌های بهاری

ناصرالدین شاه بعد از اینکه یک شکم سیر ماست و خیار خورد، دستور داد تا یک کاسه دیگر برایش بریزند و در حالی‌که ترید می‌کرد به امیرکبیر گفت: پدرسوخته‌ها، رعایای ما چه غذاهایی می‌خورند و ما بی‌خبر بودیم! هر کس نارضایتی و کفران نعمت کرد، به چوب و فلک ببندیدش.[۱۵]

آب‌دوغ‌خیار در ادبیات شفاهی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ایرانیان در زبان گفتاری روزمره از برخی مَثَل‌ها و اصطلاحات استفاده می‌کنند که مرتبط با آب‌دوغ‌خیار است؛ مثلاً اصطلاح «آب‌دوغ‌خیاری»، به چیز بی‌اعتبار یا کم‌بها اشاره دارد. «ماستش کم بود، آبش خیلی»، کنایه از وعده بسیار و عمل کم و نیز کنایه از تبلیغ بسیار و نتیجه ناچیز است. همچنین «تشر به آب‌دوغ زدن»، در مقام استهزا به تهدید توخالی گفته می‌شود.[۱۶]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  2. ↑ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  3. ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه آب‌دوغ‌خیار، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  4. ↑ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  5. ↑ «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  6. ↑ عسکری، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  7. ↑ «تاریخچه آب‌دوغ‌خیار+ طرز تهیه»، مجله اینترنتی ساتک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  8. ↑ «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  9. ↑ «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  10. ↑ «آب‌دوغ‌خیار/ طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  11. ↑ «ارزش تغذیه‌ای آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  12. ↑ عبدالکریمی، «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار خنک و خوشمزه به شیوه مادربزرگ‌ها»، وب‌سایت کاله، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  13. ↑ «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  14. ↑ عسکری، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  15. ↑ ««آب‌دوغ‌خیار» ناصرالدین شاهی»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1401ش.
  16. ↑ صبایی، «دوغ»، وب‌سایت بزرگ مرکز دائره‌المعارف اسلامی، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1401ش.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آب‌دوغ‌خیار/ طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • ««آب‌دوغ‌خیار» ناصرالدین شاهی»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مهر ۱۳۹۶ش.
  • «آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت دستریپشن، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • «ارزش تغذیه‌ای آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • «تاریخچه آب‌دوغ‌خیار+ طرز تهیه»، مجله اینترنتی ساتک، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • صبایی، محمد، «دوغ»، وب‌سایت بزرگ مرکز دائره‌المعارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ دی ۱۳۹۸ش.
  • «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار ساده خانگی برای دو نفر»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار»، وب‌سایت پارسی دی، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • عبدالکریمی، طرفه، «طرز تهیه آب‌دوغ‌خیار خنک و خوشمزه به شیوه مادربزرگ‌ها»، وب‌سایت کاله، تاریخ درج مطلب: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
  • عسکری، سینا، «دستور تهیه آب‌دوغ‌خیار؛ مخصوص روزهای گرم تابستانی با نکات کلیدی»، وب‌سایت مجله اُکالا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:آب‌دوغ‌خیار&oldid=30189»