پیشنویس:طلا: تفاوت میان نسخهها
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) ابرابزار |
imported>علیرضا آزادوار بهینه سازی سئو |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:طلا.jpg|جایگزین=بزرگترین شمش طلای جهان به جرم ۲۵۰ کیلوگرم در موزهٔ توی ژاپن |بندانگشتی|بزرگترین شمش طلای جهان به جرم ۲۵۰ کیلوگرم در موزهٔ توی ژاپن ]] | |||
{{درشت|'''طلا'''}}؛ فلزی کمیاب و گرانبها با رنگ زرد. | {{درشت|'''طلا'''}}؛ فلزی کمیاب و گرانبها با رنگ زرد. | ||
طلا یا زر، فلزی زردرنگ، چکشخوار و گرانبها است که در ساخت جواهر و ضرب سکه از آن استفاده میشود.<ref>[https://vajehyab.com/amid/طلا عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه طلا.]</ref> طلا معرب | طلا یا زر، فلزی زردرنگ، چکشخوار و گرانبها است که در ساخت جواهر و ضرب سکه از آن استفاده میشود.<ref>[https://vajehyab.com/amid/طلا عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه طلا.]</ref> طلا معرب واژۀ هندی تِله بهمعنی زر است.<ref>محمد پادشاه، آنندراج، ذیل واژه طلا.</ref> طلا در برابر آتش، هوا و پوسیدگی مقاوم است.<ref>طوسی، عجایب المخلوقات، ۱۳۴۵ش، ص۱۴۳.</ref> کیمیاگران بر این باور بودند که طلا کاملترین ماده در جهان است.<ref>گلسرخی، تاریخ جادوگری، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۸.</ref> | ||
== پیشینه طلا == | ==پیشینه طلا== | ||
در اسطورههای ایرانی به درفش مطلای کاویانی اشاره شده است.<ref>گردیزی، زین الاخبار (تاریخ)، ۱۳۸۴ش، ص۶۸.</ref> نوروزنامه ( | [[پرونده:طلا۱.jpg|جایگزین=جام زرین مارلیک-موزه باستانشناسی رشت|بندانگشتی|جام زرین مارلیک – طلا – ارتفاع ۱۸٫۶ سانتیمتر – اواخر هزاره دوم تا اوایل هزاره اول پیش از میلاد – کشفشده در مارلیک – نگهداری در موزه باستانشناسی رشت]] | ||
در اسطورههای ایرانی به درفش مطلای کاویانی اشاره شده است.<ref>گردیزی، زین الاخبار (تاریخ)، ۱۳۸۴ش، ص۶۸.</ref> نوروزنامه (سدۀ ۶ قمری)، طلا را اکسیر آفتاب نامیده که نخستینبار در عهد جمشید (پادشاه اسطورهای ایران) استخراج شد.<ref>نوروزنامه، ۱۳۱۲ش، ص۲۰.</ref> ابزار و زیورآلات برجای مانده از دوران ایران باستان، گویای آشنایی کهن ایرانیان با طلا است. مجموعهای از ظرفهای طلایی متعلق به سالهای ۱۴۰۰–۱۰۰۰ قبل از میلاد (عصر آهن)، در منطقۀ مارلیک (در نزدیکی شهر [[رودبار]]) کشف شده است.<ref>کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۰.</ref> اشیای زرین کشف شده از عصر دوم آهن (۱۰۰۰–۸۰۰ قبل از میلاد) نیز نشانگر نقش طلا در آن دوران است.<ref>کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۲.</ref> | |||
مجموعهای طلایی مربوط به عصر سوم آهن نیز در کردستان کشف شده است.<ref>کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۸–۴۹.</ref> با ورود اسلام به | مجموعهای طلایی مربوط به عصر سوم آهن نیز در [[کردستان]] کشف شده است.<ref>کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۸–۴۹.</ref> با ورود [[اسلام]] به [[ایران]]، هنر جواهرسازی دگرگون شد و مقدار زیادی طلا به ضرب سکه اختصاص یافت.<ref>ریاضی، «نگاهی اجمالی به تاریخ جواهرسازی و زرگری ایران»، ۱۳۷۲ش، ص۱۸.</ref> در [[کتاب]] حدود العالم (۳۷۲ قمری) به معادن طلا در شهرهای [[خراسان]]، [[کرمان]] و پارس اشاره شده است.<ref>حدود العالم، ۱۳۶۲ش، ص۸۸و۱۲۶و۱۳۰.</ref>در برخی کتب سنگشناسی نیز به طلا اشاره شده است.<ref>نصیرالدین، تنسوخنامهٔ ایلخانی، ۱۳۶۳ش، ص۲۱۰؛ شهمردان، نزهتنامهٔ علایی، ۱۳۶۲ش، ص۲۴۸؛ ابوالقاسم، عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، ۱۳۴۵ش، ص۲۱۴.</ref> پادشاهان ایرانی همواره از ظروف و دیگر اشیای زرین استفاده میکردند.<ref>ابنبطوطه، سفرنامه، ۱۳۳۷ش، ص۳۶۱–۳۶۲.</ref> زیورآلات، بهویژه بازوبند طلایی<ref>دروویل، سفرنامه، ۱۳۴۸ش، ص۶۳.</ref> و سینهریزهای زرین<ref>آلمانی، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> همواره برای بانوان ایرانی جذاب بوده است. | ||
== طلا در فرهنگ مردم == | ==طلا در فرهنگ مردم== | ||
در شهرری مردم از طلا برای مقابله با شورچشمی استفاده میکردند. آنها به قنداق نوزاد طلا آویزان میکردند و معتقد بودند اگر مهمانی با طلا وارد اتاق شود درحالیکه نوزاد و مادر طلا نداشته باشند، حال مادر و نوزاد بد خواهد شد.<ref>صفینژاد، مونوگرافی ده طالبآباد، ۱۳۵۵ش، ص۴۲۹–۴۳۰.</ref> مردم کازرون بر سکههای طلا، نام «علی» و «یاعلی» ضرب کرده و به کلاه کودکان آویزان میکنند.<ref>حاتمی، باورها و رفتارها گذشته در کازرون، ۱۳۸۵ش، ص۵۲.</ref> مردم ایران بر این باور بودند که اول هر ماه قمری باید به | [[پرونده:طلا۲.png|جایگزین=مدالهایی اهدایی حسن یزدانی-علیرضا دبیر به موزه حرم امام رضا|بندانگشتی|مجموعه مدالهایی اهدایی حسن یزدانی و علیرضا دبیر به موزه حرم امام رضا]] | ||
در شهرری مردم از [[طلا]] برای مقابله با شورچشمی استفاده میکردند. آنها به قنداق نوزاد طلا آویزان میکردند و معتقد بودند اگر مهمانی با طلا وارد اتاق شود درحالیکه نوزاد و مادر طلا نداشته باشند، حال مادر و نوزاد بد خواهد شد.<ref>صفینژاد، مونوگرافی ده طالبآباد، ۱۳۵۵ش، ص۴۲۹–۴۳۰.</ref> مردم [[کازرون]] بر سکههای طلا، نام «علی» و «یاعلی» ضرب کرده و به کلاه کودکان آویزان میکنند.<ref>حاتمی، باورها و رفتارها گذشته در کازرون، ۱۳۸۵ش، ص۵۲.</ref> مردم ایران بر این باور بودند که اول هر ماه قمری باید به نشانۀ آن ماه نگاه کنند. آنها در شروع [[ماه محرم]] به طلا نگاه میکردند.<ref>بشرا، باورهای عامیانهٔ مردم گیلان، ۱۳۸۶ش، ص۱۶.</ref> | |||
این باور آنقدر در میان ایرانیان رایج بود که ابونصر فراهی ( | این باور آنقدر در میان ایرانیان رایج بود که ابونصر فراهی (سدۀ ۷ قمری) این باور را به نظم درآورده است.<ref>ابونصر فراهی، نصاب الصبیان، ۱۳۵۴ش، ص۷۷.</ref> مردم [[سیرجان]] در صورت تولد نوزادی پس از مرگ کودکی دیگر برای دفع بلا از او هموزن موهای او طلا به فقرا میدادند. برخی طلا را به [[حرم]] [[امام رضا]] تقدیم میکردند. آنها گوشهای نوزاد را سوراخ کرده و به آن حلقۀ طلا آویزان میکردند تا غلام امام رضا شود.<ref>بختیاری، سیرجان در آیینهٔ زمان، ۱۳۷۸ش، ص۲۸۶.</ref> | ||
در گذشته، مردم باور داشتند هفت | در گذشته، مردم باور داشتند هفت طبقۀ آسمان از ۷ فلز ساخته شده که طلا متعلق به آسمان پنجم است.<ref>ماسه، معتقدات و آداب ایرانی، ۱۳۵۵ش، ج۱، ص۲۹۸.</ref> مردم از طلا بهعنوان [[هدیه]] و [[مهریه]] در [[مراسم عروسی]]، [[بلهبرون]]، [[نامزدی]] و [[سفره عقد|عقدکنان]] استفاده میکنند.<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۹۶و۱۳۹و۱۶۶.</ref> | ||
== طلا در احکام اسلامی == | ==طلا در احکام اسلامی== | ||
استفاده از طلا برای مردان، حرام است.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/8/109/الرابعة نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۱۰۹-۱۱۰]؛ [http://lib.eshia.ir/10027/2/341/الخامس طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۴۱.]</ref> کشیدن روکش طلا بر دندان اشکال ندارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/10369/1/463 جمعی از مراجع، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۴۶۳و۴۸۲، ج۲، ص۸۳۵.]</ref> طلای سفید در حکم طلا است اما پلاتین حکم طلا را ندارد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10103/1/434/لبس تبریزی، صراط النجاة فی أجوبة الإستفتاءات، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۴۳۴.]</ref> استفاده از ظروف طلا برای خوردن و آشامیدن یا گرفتن وضو و غسل جایز نیست.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/6/328/الآنية نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۳۲۸-۳۳۰.]</ref> بر طلا جز در حالت ضرورت نمیتوان سجده کرد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/8/412/عرفت نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۴۱۲.]</ref> | استفاده از طلا برای مردان، حرام است.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/8/109/الرابعة نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۱۰۹-۱۱۰]؛ [http://lib.eshia.ir/10027/2/341/الخامس طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۴۱.]</ref> کشیدن روکش طلا بر دندان اشکال ندارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/10369/1/463 جمعی از مراجع، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۴۶۳و۴۸۲، ج۲، ص۸۳۵.]</ref> طلای سفید در حکم طلا است اما پلاتین حکم طلا را ندارد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10103/1/434/لبس تبریزی، صراط النجاة فی أجوبة الإستفتاءات، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۴۳۴.]</ref> استفاده از ظروف طلا برای خوردن و آشامیدن یا گرفتن [[وضو]] و غسل جایز نیست.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/6/328/الآنية نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۳۲۸-۳۳۰.]</ref> بر طلا جز در حالت ضرورت نمیتوان سجده کرد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/8/412/عرفت نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۴۱۲.]</ref> | ||
== طلا در طب قدیم == | ==طلا در طب قدیم== | ||
طبع طلا گرم و خشک است.<ref>کاسانی، ترجمه [و تحریر] کهن فارسی الصیدنهٔ بیرونی، ۱۳۵۸ش، ص۶۹۲.</ref> طلا برای رفع تپش قلب و بدبویی دهان مفید است.<ref>رازی، الحاوی، ۱۳۸۷ق، ج۲۰، ص۵۰۸.</ref> طلا مقوی قلب است و باعث افزایش سطح هوشی میشود. طلا در درمان امراض ناشی از | طبع طلا گرم و خشک است.<ref>کاسانی، ترجمه [و تحریر] کهن فارسی الصیدنهٔ بیرونی، ۱۳۵۸ش، ص۶۹۲.</ref> طلا برای رفع تپش قلب و بدبویی دهان مفید است.<ref>رازی، الحاوی، ۱۳۸۷ق، ج۲۰، ص۵۰۸.</ref> طلا مقوی قلب است و باعث افزایش سطح هوشی میشود. طلا در درمان امراض ناشی از غلبۀ سودا یا صفرا در بدن مفید دانسته شده است. آشامیدن [[آب]] طلا موجب تقویت معده و درمان اسهال میشود.<ref>عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ۱۸۴۴م، ص۴۳۸–۴۳۹.</ref> | ||
== طلا در طب مردمی == | ==طلا در طب مردمی== | ||
در شهر فسا (استان فارس) هرکس دچار ترس شدید میشد، زیورآلات ساخته شده با طلا را در آب انداخته و به او میدادند.<ref>رضایی، شهر من فسا از نگاهی دیگر، ۱۳۸۷ش، ص۴۶۲.</ref> مردم لرستان و ایلام برای درمان مخملک مقداری کاه در آب ریخته و آن را میجوشاندند. سپس قطعهای طلا در آن ریخته و بدن بیمار را با آن شستشو میدادند.<ref>اسدیان، باورها و دانستهها در لرستان و ایلام، ۱۳۵۸ش، ص۲۵۴–۲۵۵.</ref> | در شهر فسا (استان فارس) هرکس دچار ترس شدید میشد، زیورآلات ساخته شده با طلا را در آب انداخته و به او میدادند.<ref>رضایی، شهر من فسا از نگاهی دیگر، ۱۳۸۷ش، ص۴۶۲.</ref> مردم لرستان و ایلام برای درمان مخملک مقداری کاه در آب ریخته و آن را میجوشاندند. سپس قطعهای طلا در آن ریخته و بدن بیمار را با آن شستشو میدادند.<ref>اسدیان، باورها و دانستهها در لرستان و ایلام، ۱۳۵۸ش، ص۲۵۴–۲۵۵.</ref> | ||
== کاربرد طلا == | ==کاربرد طلا== | ||
=== ساخت جواهرات === | ===ساخت جواهرات=== | ||
مهمترین کاربرد طلا استفاده از آن در ساخت زیورآلات و جواهرات است. شورای جهانی طلا (WGC) آماری مبنی بر افزایش مصرف طلا در صنایع مختلف را منتشر کرده اما هنوز هم بیش از ۵۰ درصد مصرف سالیانه طلا به ساخت جواهرات اختصاص مییابد. طلای خالص (عیار ۲۴) بسیار نرم و شکننده است. سازندگان طلا آن را با فلزات دیگر آلیاژ میکنند تا استحکام آن بهتر شود. برای تعیین عیار طلا از سنگ کوارتز یا سنگ محک که از جنس سیلیس است استفاده میشود. | مهمترین کاربرد طلا استفاده از آن در ساخت زیورآلات و جواهرات است. شورای جهانی طلا (WGC) آماری مبنی بر افزایش مصرف طلا در صنایع مختلف را منتشر کرده اما هنوز هم بیش از ۵۰ درصد مصرف سالیانه طلا به ساخت جواهرات اختصاص مییابد. طلای خالص (عیار ۲۴) بسیار نرم و شکننده است. سازندگان طلا آن را با فلزات دیگر آلیاژ میکنند تا استحکام آن بهتر شود. برای تعیین عیار طلا از سنگ کوارتز یا سنگ محک که از جنس سیلیس است استفاده میشود. | ||
=== الکترونیک === | ===الکترونیک=== | ||
طلا به دلیل رسانایی بالا و مقاومت زیاد در برابر خوردگی و زنگ زدن در صنعت الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردار است. اجزای الکترونیکی ساخته شده از طلا ماندگاری بسیار بالایی دارند. طلا در لحیمکاری و سیمهای ارتباطی نیز نقش مؤثری دارد. طلا در قطعات الکترونیکی بهصورت آبکاری روی فلزات دیگر یا بهصورت آلیاژ با مقداری نیکل و کبالت استفاده میشود. | طلا به دلیل رسانایی بالا و مقاومت زیاد در برابر خوردگی و زنگ زدن در صنعت الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردار است. اجزای الکترونیکی ساخته شده از طلا ماندگاری بسیار بالایی دارند. طلا در لحیمکاری و سیمهای ارتباطی نیز نقش مؤثری دارد. طلا در قطعات الکترونیکی بهصورت آبکاری روی فلزات دیگر یا بهصورت آلیاژ با مقداری نیکل و کبالت استفاده میشود. | ||
=== دندانپزشکی === | ===دندانپزشکی=== | ||
طلا، ساختاری ثابت و غیرقابل ترکیب با مواد دیگر دارد؛ به این دلیل، از گذشته برای پرکردن دندانها یا موارد مشابه در دندانپزشکی مورد استفاده قرار میگرفت. | طلا، ساختاری ثابت و غیرقابل ترکیب با مواد دیگر دارد؛ به این دلیل، از گذشته برای پرکردن دندانها یا موارد مشابه در دندانپزشکی مورد استفاده قرار میگرفت. | ||
=== صنایع غذایی === | '''پزشکی'''؛ طلا در تشخیص بیماریهایی مانند مالاریا و ایدز و انواع [[سرطان|سرطانها]] کاربرد دارد. خون بیماری که مبتلا به مالاریا است اگر روی کیتی که از نانوذرات طلا است قرار گیرد، کیت تغییر رنگ میدهد. نانو ذرات طلا در درمان انواع بیماریها مانند سکتۀ قلبی مؤثر دانسته شده است. | ||
'''فضاپیما'''؛ طلا بهعنوان رسانا و رابط (متصلکننده) بسیار قوی، در مدارات فضاپیماها مورد استفاده قرار میگیرد. | |||
===صنایع غذایی=== | |||
[[پرونده:طلا۳.jpg|جایگزین=دسر سرندیپیتی فروزن – تهیهشده از خاویار، طلا و شکلات بلژیکی|بندانگشتی|دسر سرندیپیتی فروزن – تهیهشده از خاویار، طلا و شکلات بلژیکی – نیویورک – ۱۵,۷۳۰ پوند]] | |||
برگههای طلا بهصورت پوستهپوسته در پخت یا تزیین برخی خوراکیهای تجملی در رستورانهای لوکس مورد استفاده قرار میگیرد. | برگههای طلا بهصورت پوستهپوسته در پخت یا تزیین برخی خوراکیهای تجملی در رستورانهای لوکس مورد استفاده قرار میگیرد. | ||
== طلا بهعنوان پشتوانهٔ پولی == | شیشهسازی؛ اساسیترین کاربرد طلا در صنعت شیشهسازی استفاده از آن بهعنوان رنگدانه است. همچنین اگر مقدار کمی از طلا روی شیشه اندود شود، اشعۀ گرمایی را به طرف خارج منعکس میکند. در این حالت ساختمان به علت انعکاس نور خورشید به خارج، خنک میماند و در [[زمستان]] به دلیل انعکاس گرما به داخل، ساختمان گرم باقی میماند. طلا در پنجرۀ کابین خلبان هواپیماها نیز مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از این فلز، موجب از بین رفتن برفک روی شیشه میشود. | ||
امروزه طلا بهدلیل داشتن ارزش نسبتأ پایدار، قابل حمل بودن، فسادناپذیر بودن، غیرخورنده بودن، عدم واکنشپذیری با سایر عناصر و مقبولیت میان مردم دنیا بهعنوان | |||
==طلا بهعنوان پشتوانهٔ پولی== | |||
امروزه طلا بهدلیل داشتن ارزش نسبتأ پایدار، قابل حمل بودن، فسادناپذیر بودن، غیرخورنده بودن، عدم واکنشپذیری با سایر عناصر و مقبولیت میان مردم دنیا بهعنوان پشتوانۀ پولی کاربرد دارد. شروع استفاده از طلا بهعنوان پشتوانۀ پولی به زمان قبل از شروع فعالیت بانکها بازمیگردد. در آن زمان صرافها به ازای دریافت طلا از مردم رسیدهایی به آنها میدادند. در حقیقت این رسید نوعی [[پول]] بود که پشتوانۀ آن طلا بود. این روند با ظهور نظامهای پولی جدید نیز ادامه یافت.<ref>[https://www.bourseiness.com/34304/gold-usage جهاندیده، «۱۰ کاربرد مهم طلا در عصر حاضر»، سایت بورسینس.]</ref> | |||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | {{آغاز منابع}} | ||
* آلمانی، هانری رنه دُ، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، بهترجمهٔ علیمحمد فرهوشی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۵ش. | * آلمانی، هانری رنه دُ، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، بهترجمهٔ علیمحمد فرهوشی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۵ش. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۸: | ||
* نوروزنامه، منسوب به عمر خیام، بهتحقیق مجتبی مینوی، تهران، کتابخانهٔ کاوه، ۱۳۱۲ش | * نوروزنامه، منسوب به عمر خیام، بهتحقیق مجتبی مینوی، تهران، کتابخانهٔ کاوه، ۱۳۱۲ش | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
{{#seo: | |||
|title=طلا چیست؟ ویژگیها و کاربردهای فلز گرانبها - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=طلا, فلز طلا, زر, جواهرسازی, فلزات گرانبها, کیمیاگری, سکه طلا | |||
|description=طلا چیست و چه ویژگیهایی دارد؟ کاملترین معرفی فلز طلا - از مقاومت در برابر پوسیدگی و کاربرد در جواهرسازی تا تاریخچه و باورهای کیمیاگران درباره این فلز - ویکی زندگی | |||
}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۵۹
طلا؛ فلزی کمیاب و گرانبها با رنگ زرد.
طلا یا زر، فلزی زردرنگ، چکشخوار و گرانبها است که در ساخت جواهر و ضرب سکه از آن استفاده میشود.[۱] طلا معرب واژۀ هندی تِله بهمعنی زر است.[۲] طلا در برابر آتش، هوا و پوسیدگی مقاوم است.[۳] کیمیاگران بر این باور بودند که طلا کاملترین ماده در جهان است.[۴]
پیشینه طلا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در اسطورههای ایرانی به درفش مطلای کاویانی اشاره شده است.[۵] نوروزنامه (سدۀ ۶ قمری)، طلا را اکسیر آفتاب نامیده که نخستینبار در عهد جمشید (پادشاه اسطورهای ایران) استخراج شد.[۶] ابزار و زیورآلات برجای مانده از دوران ایران باستان، گویای آشنایی کهن ایرانیان با طلا است. مجموعهای از ظرفهای طلایی متعلق به سالهای ۱۴۰۰–۱۰۰۰ قبل از میلاد (عصر آهن)، در منطقۀ مارلیک (در نزدیکی شهر رودبار) کشف شده است.[۷] اشیای زرین کشف شده از عصر دوم آهن (۱۰۰۰–۸۰۰ قبل از میلاد) نیز نشانگر نقش طلا در آن دوران است.[۸]
مجموعهای طلایی مربوط به عصر سوم آهن نیز در کردستان کشف شده است.[۹] با ورود اسلام به ایران، هنر جواهرسازی دگرگون شد و مقدار زیادی طلا به ضرب سکه اختصاص یافت.[۱۰] در کتاب حدود العالم (۳۷۲ قمری) به معادن طلا در شهرهای خراسان، کرمان و پارس اشاره شده است.[۱۱]در برخی کتب سنگشناسی نیز به طلا اشاره شده است.[۱۲] پادشاهان ایرانی همواره از ظروف و دیگر اشیای زرین استفاده میکردند.[۱۳] زیورآلات، بهویژه بازوبند طلایی[۱۴] و سینهریزهای زرین[۱۵] همواره برای بانوان ایرانی جذاب بوده است.
طلا در فرهنگ مردم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در شهرری مردم از طلا برای مقابله با شورچشمی استفاده میکردند. آنها به قنداق نوزاد طلا آویزان میکردند و معتقد بودند اگر مهمانی با طلا وارد اتاق شود درحالیکه نوزاد و مادر طلا نداشته باشند، حال مادر و نوزاد بد خواهد شد.[۱۶] مردم کازرون بر سکههای طلا، نام «علی» و «یاعلی» ضرب کرده و به کلاه کودکان آویزان میکنند.[۱۷] مردم ایران بر این باور بودند که اول هر ماه قمری باید به نشانۀ آن ماه نگاه کنند. آنها در شروع ماه محرم به طلا نگاه میکردند.[۱۸]
این باور آنقدر در میان ایرانیان رایج بود که ابونصر فراهی (سدۀ ۷ قمری) این باور را به نظم درآورده است.[۱۹] مردم سیرجان در صورت تولد نوزادی پس از مرگ کودکی دیگر برای دفع بلا از او هموزن موهای او طلا به فقرا میدادند. برخی طلا را به حرم امام رضا تقدیم میکردند. آنها گوشهای نوزاد را سوراخ کرده و به آن حلقۀ طلا آویزان میکردند تا غلام امام رضا شود.[۲۰]
در گذشته، مردم باور داشتند هفت طبقۀ آسمان از ۷ فلز ساخته شده که طلا متعلق به آسمان پنجم است.[۲۱] مردم از طلا بهعنوان هدیه و مهریه در مراسم عروسی، بلهبرون، نامزدی و عقدکنان استفاده میکنند.[۲۲]
طلا در احکام اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استفاده از طلا برای مردان، حرام است.[۲۳] کشیدن روکش طلا بر دندان اشکال ندارد.[۲۴] طلای سفید در حکم طلا است اما پلاتین حکم طلا را ندارد.[۲۵] استفاده از ظروف طلا برای خوردن و آشامیدن یا گرفتن وضو و غسل جایز نیست.[۲۶] بر طلا جز در حالت ضرورت نمیتوان سجده کرد.[۲۷]
طلا در طب قدیم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]طبع طلا گرم و خشک است.[۲۸] طلا برای رفع تپش قلب و بدبویی دهان مفید است.[۲۹] طلا مقوی قلب است و باعث افزایش سطح هوشی میشود. طلا در درمان امراض ناشی از غلبۀ سودا یا صفرا در بدن مفید دانسته شده است. آشامیدن آب طلا موجب تقویت معده و درمان اسهال میشود.[۳۰]
طلا در طب مردمی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در شهر فسا (استان فارس) هرکس دچار ترس شدید میشد، زیورآلات ساخته شده با طلا را در آب انداخته و به او میدادند.[۳۱] مردم لرستان و ایلام برای درمان مخملک مقداری کاه در آب ریخته و آن را میجوشاندند. سپس قطعهای طلا در آن ریخته و بدن بیمار را با آن شستشو میدادند.[۳۲]
کاربرد طلا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ساخت جواهرات
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مهمترین کاربرد طلا استفاده از آن در ساخت زیورآلات و جواهرات است. شورای جهانی طلا (WGC) آماری مبنی بر افزایش مصرف طلا در صنایع مختلف را منتشر کرده اما هنوز هم بیش از ۵۰ درصد مصرف سالیانه طلا به ساخت جواهرات اختصاص مییابد. طلای خالص (عیار ۲۴) بسیار نرم و شکننده است. سازندگان طلا آن را با فلزات دیگر آلیاژ میکنند تا استحکام آن بهتر شود. برای تعیین عیار طلا از سنگ کوارتز یا سنگ محک که از جنس سیلیس است استفاده میشود.
الکترونیک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]طلا به دلیل رسانایی بالا و مقاومت زیاد در برابر خوردگی و زنگ زدن در صنعت الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردار است. اجزای الکترونیکی ساخته شده از طلا ماندگاری بسیار بالایی دارند. طلا در لحیمکاری و سیمهای ارتباطی نیز نقش مؤثری دارد. طلا در قطعات الکترونیکی بهصورت آبکاری روی فلزات دیگر یا بهصورت آلیاژ با مقداری نیکل و کبالت استفاده میشود.
دندانپزشکی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]طلا، ساختاری ثابت و غیرقابل ترکیب با مواد دیگر دارد؛ به این دلیل، از گذشته برای پرکردن دندانها یا موارد مشابه در دندانپزشکی مورد استفاده قرار میگرفت.
پزشکی؛ طلا در تشخیص بیماریهایی مانند مالاریا و ایدز و انواع سرطانها کاربرد دارد. خون بیماری که مبتلا به مالاریا است اگر روی کیتی که از نانوذرات طلا است قرار گیرد، کیت تغییر رنگ میدهد. نانو ذرات طلا در درمان انواع بیماریها مانند سکتۀ قلبی مؤثر دانسته شده است.
فضاپیما؛ طلا بهعنوان رسانا و رابط (متصلکننده) بسیار قوی، در مدارات فضاپیماها مورد استفاده قرار میگیرد.
صنایع غذایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برگههای طلا بهصورت پوستهپوسته در پخت یا تزیین برخی خوراکیهای تجملی در رستورانهای لوکس مورد استفاده قرار میگیرد.
شیشهسازی؛ اساسیترین کاربرد طلا در صنعت شیشهسازی استفاده از آن بهعنوان رنگدانه است. همچنین اگر مقدار کمی از طلا روی شیشه اندود شود، اشعۀ گرمایی را به طرف خارج منعکس میکند. در این حالت ساختمان به علت انعکاس نور خورشید به خارج، خنک میماند و در زمستان به دلیل انعکاس گرما به داخل، ساختمان گرم باقی میماند. طلا در پنجرۀ کابین خلبان هواپیماها نیز مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از این فلز، موجب از بین رفتن برفک روی شیشه میشود.
طلا بهعنوان پشتوانهٔ پولی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]امروزه طلا بهدلیل داشتن ارزش نسبتأ پایدار، قابل حمل بودن، فسادناپذیر بودن، غیرخورنده بودن، عدم واکنشپذیری با سایر عناصر و مقبولیت میان مردم دنیا بهعنوان پشتوانۀ پولی کاربرد دارد. شروع استفاده از طلا بهعنوان پشتوانۀ پولی به زمان قبل از شروع فعالیت بانکها بازمیگردد. در آن زمان صرافها به ازای دریافت طلا از مردم رسیدهایی به آنها میدادند. در حقیقت این رسید نوعی پول بود که پشتوانۀ آن طلا بود. این روند با ظهور نظامهای پولی جدید نیز ادامه یافت.[۳۳]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه طلا.
- ↑ محمد پادشاه، آنندراج، ذیل واژه طلا.
- ↑ طوسی، عجایب المخلوقات، ۱۳۴۵ش، ص۱۴۳.
- ↑ گلسرخی، تاریخ جادوگری، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۸.
- ↑ گردیزی، زین الاخبار (تاریخ)، ۱۳۸۴ش، ص۶۸.
- ↑ نوروزنامه، ۱۳۱۲ش، ص۲۰.
- ↑ کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۰.
- ↑ کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۲.
- ↑ کورتیس، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، ۱۳۸۵ش، ص۴۸–۴۹.
- ↑ ریاضی، «نگاهی اجمالی به تاریخ جواهرسازی و زرگری ایران»، ۱۳۷۲ش، ص۱۸.
- ↑ حدود العالم، ۱۳۶۲ش، ص۸۸و۱۲۶و۱۳۰.
- ↑ نصیرالدین، تنسوخنامهٔ ایلخانی، ۱۳۶۳ش، ص۲۱۰؛ شهمردان، نزهتنامهٔ علایی، ۱۳۶۲ش، ص۲۴۸؛ ابوالقاسم، عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، ۱۳۴۵ش، ص۲۱۴.
- ↑ ابنبطوطه، سفرنامه، ۱۳۳۷ش، ص۳۶۱–۳۶۲.
- ↑ دروویل، سفرنامه، ۱۳۴۸ش، ص۶۳.
- ↑ آلمانی، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ صفینژاد، مونوگرافی ده طالبآباد، ۱۳۵۵ش، ص۴۲۹–۴۳۰.
- ↑ حاتمی، باورها و رفتارها گذشته در کازرون، ۱۳۸۵ش، ص۵۲.
- ↑ بشرا، باورهای عامیانهٔ مردم گیلان، ۱۳۸۶ش، ص۱۶.
- ↑ ابونصر فراهی، نصاب الصبیان، ۱۳۵۴ش، ص۷۷.
- ↑ بختیاری، سیرجان در آیینهٔ زمان، ۱۳۷۸ش، ص۲۸۶.
- ↑ ماسه، معتقدات و آداب ایرانی، ۱۳۵۵ش، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۹۶و۱۳۹و۱۶۶.
- ↑ نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۱۰۹-۱۱۰؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ جمعی از مراجع، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۴۶۳و۴۸۲، ج۲، ص۸۳۵.
- ↑ تبریزی، صراط النجاة فی أجوبة الإستفتاءات، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۴۳۴.
- ↑ نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۳۲۸-۳۳۰.
- ↑ نجفی جواهری، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۴۱۲.
- ↑ کاسانی، ترجمه [و تحریر] کهن فارسی الصیدنهٔ بیرونی، ۱۳۵۸ش، ص۶۹۲.
- ↑ رازی، الحاوی، ۱۳۸۷ق، ج۲۰، ص۵۰۸.
- ↑ عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ۱۸۴۴م، ص۴۳۸–۴۳۹.
- ↑ رضایی، شهر من فسا از نگاهی دیگر، ۱۳۸۷ش، ص۴۶۲.
- ↑ اسدیان، باورها و دانستهها در لرستان و ایلام، ۱۳۵۸ش، ص۲۵۴–۲۵۵.
- ↑ جهاندیده، «۱۰ کاربرد مهم طلا در عصر حاضر»، سایت بورسینس.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- آلمانی، هانری رنه دُ، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، بهترجمهٔ علیمحمد فرهوشی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۵ش.
- ابنبطوطه، سفرنامه، بهترجمهٔ محمدعلی موحد، تهران، آگاه، ۱۳۳۷ش.
- ابوالقاسم کاشانی، عبدالله، عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، بهتحقیق ایرج افشار، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۴۵ش.
- ابونصر فراهی، مسعود، نصاب الصبیان، بهتحقیق محمدجواد مشکور، تهران، اشرفی، ۱۳۵۴ش.
- اسدیان خرمآبادی، محمد و دیگران، باورها و دانستهها در لرستان و ایلام، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، چ۱، ۱۳۵۸ش.
- بختیاری، علیاکبر، سیرجان در آیینهٔ زمان، کرمان، مرکز کرمانشناسی، ۱۳۷۸ش.
- بشرا، محمد و طاهری، طاهر، باورهای عامیانهٔ مردم گیلان، رشت، فرهنگ ایلیا، ۱۳۸۶ش.
- تبریزی، جواد و خویی، ابوالقاسم، صراط النجاه فی أجوبه الإستفتاءات، قم، دارالصدیقه الشهیده، ۱۳۹۱ش.
- جمعی از مراجع، توضیح المسائل مراجع، بهتحقیق احسان اصولی، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- جهاندیده، شجاع الدین، «۱۰ کاربرد مهم طلا در عصر حاضر»، سایت بورسینس، تاریخ بازدید: ۲۳ تیر ۱۴۰۱ش.
- حاتمی، حسن، باورها و رفتارها، گذشته در کازرون، [بیجا]، [بینا]، ۱۳۸۵ش.
- حدود العالم، بهتحقیق منوچهر ستوده، تهران، کتابخانه طهوری، چ۱، ۱۳۶۲ش.
- دروویل، گاسپار، سفرنامه، بهترجمهٔ جواد محیی، تهران، گوتنبرگ، چ۲، ۱۳۴۸ش.
- رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، حیدرآباد دکن، [بینا]، ۱۳۸۷ق.
- رضایی، غلامرضا، شهر من فسا از نگاهی دیگر، شیراز، نوید شیراز، چ۱، ۱۳۸۷ش.
- ریاضی، محمدرضا، «نگاهی اجمالی به تاریخ جواهرسازی و زرگری ایران»، دستها و نقشها، تهران، شماره ۲، ۱۳۷۲ش.
- شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۸۳ش.
- شهمردان بن ابیالخیر، نزهتنامهٔ علایی، بهتحقیق فرهنگ جهانپور، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
- صفینژاد، جواد، مونوگرافی ده طالبآباد، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۵ش.
- طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروه الوثقی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۹ق.
- طوسی، محمد، عجایب المخلوقات، بهتحقیق منوچهر ستوده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۵ش.
- عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویه، کلکته، [بینا]، ۱۸۴۴م.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۲۳ تیر ۱۴۰۱ش.
- کاسانی، ابوبکر، ترجمه [و تحریر] کهن فارسی الصیدنهٔ بیرونی، بهتحقیق منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران، [بینا]، ۱۳۵۸ش.
- کورتیس، جان، ایران باستان به روایت موزهٔ بریتانیا، بهترجمهٔ آذر بصیر، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۵ش.
- گردیزی، عبدالحی، زین الاخبار (تاریخ)، بهتحقیق رحیم رضازادهٔ ملک، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
- گلسرخی، ایرج، تاریخ جادوگری، تهران، علمی، ۱۳۷۷ش.
- ماسه، هانری، معتقدات و آداب ایرانی، بهترجمهٔ مهدی روشنضمیر، تبریز، دانشگاه تبریز، ۱۳۵۵ش.
- محمدپادشاه، آنندراج، بهتحقیق محمد دبیرسیاقی، تهران، طبع و نشر، ۱۳۶۳ش.
- نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- نصیرالدین طوسی، تنسوخنامهٔ ایلخانی، بهتحقیق محمدتقی مدرس رضوی، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۳ش.
- نوروزنامه، منسوب به عمر خیام، بهتحقیق مجتبی مینوی، تهران، کتابخانهٔ کاوه، ۱۳۱۲ش