پرش به محتوا

پیش‌نویس:خاکشیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
زهرا غلامی (بحث | مشارکت‌ها)
۲۳ ویرایش‌ها
imported>شاهرودی
ابرابزار
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''خاکشیر'''</big>؛ گیاهی خودرو با دانه‌های ریز که مصارف درمانی و خوراکی متعددی دارد.<br>خاکشیر، گیاهی خودرو با برگ‌های بلند، گل‌های زرد و دانه‌های قرمز است که در نقاط مختلف ایران با نام‌های محلی شناخته می‌شود. این گیاه از دیرباز در [[طب سنتی ایران|طب سنتی ایرانی]] کاربرد داشته و نزد مردم [[ایران]] خواص فراوانی دارد؛ از تقویت معده و تحریک اشتها تا سم‌زدایی کبد و درمان خارش پوست. مصرف خاکشیر به‌صورت خیس‌کرده، جوشانده، موضعی یا به شکل شربت خنک، نه‌تنها روشی سنتی برای حفظ سلامتی است، بلکه بخشی از فرهنگ غذایی و میراث ایرانی محسوب می‌شود. شربت خاکشیر، ترکیبی از آب، شکر، گلاب و گاهی لیموترش، نوشیدنی محبوب تابستانی ایرانیان است.
[[پرونده:Khakeshir.jpg|جایگزین=خاکشیر|بندانگشتی|نمای نزدیک از خاکشیر]]
{{درشت|'''خاکشیر'''}}؛ گیاهی خودرو با دانه‌های ریز که مصارف درمانی و خوراکی متعددی دارد.{{سخ}}خاکشیر، گیاهی خودرو با برگ‌های بلند، گل‌های زرد و دانه‌های قرمز است که در نقاط مختلف ایران با نام‌های محلی شناخته می‌شود. این گیاه از دیرباز در [[طب سنتی ایران|طب سنتی ایرانی]] کاربرد داشته و نزد مردم [[ایران]] خواص فراوانی دارد؛ از تقویت معده و تحریک اشتها تا سم‌زدایی کبد و درمان خارش پوست. مصرف خاکشیر به‌صورت خیس‌کرده، جوشانده، موضعی یا به شکل شربت خنک، نه‌تنها روشی سنتی برای حفظ سلامتی است، بلکه بخشی از فرهنگ غذایی و میراث ایرانی محسوب می‌شود. شربت خاکشیر، ترکیبی از آب، شکر، گلاب و گاهی لیموترش، نوشیدنی محبوب تابستانی ایرانیان است.


==معرفی گیاه خاکشیر==
== معرفی گیاه خاکشیر ==
خاکشیر، خاکشو، خاکشی یا خاکژی، گیاهی است که بیشتر به‌صورت خودرو بوده و ارتفاع آن به نیم متر می‌رسد. این گیاه، دارای شاخه‌های باریک، برگ‌های دراز و گل‌های کوچک و زرد رنگ است. دانه‌های آن نیز که به خاکشیر معروف هستند به رنگ سرخ بوده و در غلافی نازک درون این گیاه، جا دارند.<ref> [https://vajehyab.com/moein/%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B1 معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه خاکشیر.]</ref> شربت تهیه شده از دانه‌های خاکشیر، در ایران بسیار رایج و پرطرفدار است.<ref>[https://vajehyab.com/amid/%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B1 عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه خاکشیر.]</ref>
خاکشیر، خاکشو، خاکشی یا خاکژی، گیاهی است که بیشتر به‌صورت خودرو بوده و ارتفاع آن به نیم متر می‌رسد. این گیاه، دارای شاخه‌های باریک، برگ‌های دراز و گل‌های کوچک و زرد رنگ است. دانه‌های آن نیز که به خاکشیر معروف هستند به رنگ سرخ بوده و در غلافی نازک درون این گیاه، جا دارند.<ref>[https://vajehyab.com/moein/خاکشیر معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه خاکشیر.]</ref> شربت تهیه شده از دانه‌های خاکشیر، در ایران بسیار رایج و پرطرفدار است.<ref>[https://vajehyab.com/amid/خاکشیر عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه خاکشیر.]</ref>
==ویژگی‌های خاکشیر==
گیاه خاکشیر از خانوادۀ چلیپاییان بوده و برخی آن را هم‌خانوادۀ شب‌بوها می‌دانند. عمر این گیاه، در حد یک تا دو سال است. گیاه خاکشیر، همچنین، از جمله گیاهان علفی، پوشیده از کرک یا بدون کرک است. برگ‌های آن نیز دارای بریدگی‌هایی عمیق و نخی‌شکل هستند. گل‌های خاکشیر، زردرنگ بوده و دانه‌های ریز آن در دو رنگ قرمز روشن (با طعمی تلخ) و قرمز تیره وجود دارند. از جمله زیستگاه‌های گیاه [[خاکشیر|خاکشیر]] در ایران می‌توان به مناطق شمالی، [[تهران]]، سمنان، [[دماوند|دماوند]] و [[کرج|کرج]] اشاره کرد.<ref>گل‌گلاب، گیاه‌شناسی، ۱۳۲۶ش، ص۲۰۷ و ۲۰۹؛ عماد، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، ۱۳۷۹ش، ج3، ص65-66.</ref> این گیاه رشد خوبی در خاک‌های سبک و مقاوم به کم‌آبی داشته و سازگار با مناطق گرم و خشک و نیمه‌خشک است و مقاومت بالایی در برابر شرایط محیطی سخت دارد.<ref>[https://www.iliya1001.com/botany/flixweed-plant/ «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا.]</ref><br>برخی دیگر از انواع خاکشیر با نام‌های خاکشیر تلخ بیابانی، خاکشیر تلخ ایرانی یا خاکشیر بی‌کرک نیز در ایران می‌رویند که از برگ، دانه و گل‌های آن در زمینه‌های درمانی متفاوتی، استفاده می‌شود.<ref>عماد، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، ۱۳۷۹ش، ج4، ص62-63؛ مظفریان، فلور استان یزد، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۵-۱۸۶.</ref>


==خاکشیر در نقاط مختلف ایران==
== ویژگی‌های خاکشیر ==
خاکشیر، در نقاط مختلف ایران، دارای اسامی متفاوتی است؛ مانند خُبه، خَفَنج، شفترک و خوب‌کلان.<ref>غیاث اللغات، غیاث‌الدین محمد رامپوری، ۱۳۷5ش، ذیل خاکشی؛ دهخدا، لغت‌نامۀ دهخدا، 1377ش، ذیل واژه خاکشی.</ref> در [[شیراز|شیراز]] به این گیاه «شفترک»، در [[اصفهان|اصفهان]] به آن «خبّه» یا «خاکشی»، در آذربایجان «شووَرَن»، در [[مازندران|مازندران]] «شلم‌بی»، در نطنز «شوجه»، در گویش بختیاری به‌ویژه در گتوند «شی ورو»، در [[کردستان|کردستان]] «خاکژی» و در برخی لهجه‌ها به آن «خاکچی» یا «تخم شهوه» می‌گویند.<ref>[https://roostagol.ir/%D9%86%D8%B4%D9%88-%D9%88-%D9%86%D9%85%D8%A7/show/169/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B1 «گیاه خاکشیر»، وب‌سایت روستاگل.]</ref> همچنین در زبان عربی به نام‌های «خبه» و «بذر الخمخم» معروف است. این نام‌ها به گویش‌ها و مناطق مختلف ایران وابسته‌اند و نشان‌دهندۀ تنوع فرهنگی و زبانی در شناخت این گیاه دارویی هستند.<ref>قهرمان، تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نام‌های علمی، ۱۳۸۳ش، ج1، ص129؛ مردوخ کردستانی، فرهنگ، بی‌تا، ج1، ص625؛ دهخدا، لغت‌نامۀ دهخدا، 1377ش، ذیل واژه خاکشی.</ref>  
[[پرونده:گیاه خاکشیر.jpg|جایگزین=خاکشیر|بندانگشتی|گیاه خاکشیر]]
گیاه خاکشیر از خانوادهٔ چلیپاییان بوده و برخی آن را هم‌خانوادهٔ شب‌بوها می‌دانند. عمر این گیاه، در حد یک تا دو سال است. گیاه خاکشیر، همچنین، از جمله گیاهان علفی، پوشیده از کرک یا بدون کرک است. برگ‌های آن نیز دارای بریدگی‌هایی عمیق و نخی‌شکل هستند. گل‌های خاکشیر، زردرنگ بوده و دانه‌های ریز آن در دو رنگ قرمز روشن (با طعمی تلخ) و قرمز تیره وجود دارند. از جمله زیستگاه‌های گیاه خاکشیر در ایران می‌توان به مناطق شمالی، [[تهران]]، سمنان، [[دماوند]] و [[کرج]] اشاره کرد.<ref>گل‌گلاب، گیاه‌شناسی، ۱۳۲۶ش، ص۲۰۷ و ۲۰۹؛ عماد، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، ۱۳۷۹ش، ج3، ص65-66.</ref> این گیاه رشد خوبی در خاک‌های سبک و مقاوم به کم‌آبی داشته و سازگار با مناطق گرم و خشک و نیمه‌خشک است و مقاومت بالایی در برابر شرایط محیطی سخت دارد.<ref>[https://www.iliya1001.com/botany/flixweed-plant/ «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا.]</ref>{{سخ}}برخی دیگر از انواع خاکشیر با نام‌های خاکشیر تلخ بیابانی، خاکشیر تلخ ایرانی یا خاکشیر بی‌کرک نیز در ایران می‌رویند که از برگ، دانه و گل‌های آن در زمینه‌های درمانی متفاوتی، استفاده می‌شود.<ref>عماد، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، ۱۳۷۹ش، ج4، ص62-63؛ مظفریان، فلور استان یزد، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۵–۱۸۶.</ref>


==خاکشیر در طب سنتی==
== خاکشیر در نقاط مختلف ایران ==
خاکشیر، از دیرباز، در طب مردمی و سنتی ایرانیان، از جایگاهی ویژه برخودار بوده است. دانه‌های این گیاه، از نظر طبیبان سنتی، دارای طبع گرم و مرطوب است<ref>حاجی زین عطار، اختیارات بدیعی (قسمت مفردات)، ۱۳۰۵ق، ص147.</ref> و خواصی مانند تسکین‌دهندۀ ورم،<ref>رازی، الحاوی، ۱۳۸۴ش، ج20، ص223.</ref> دفع‌کنندۀ سنگ کلیه، روان ساختن ادرار و بندآورندۀ شکم دارد.<ref>ابن‌سینا، قانون، ۱۳۷۰ش، ص137.</ref><br>از نظر مردم نیز دانه‌های خاکشیر، خواصی متعدد دارد. آنها، خاکشیر را هضم‌کنندۀ غذا، تقویت‌کنندۀ معده، محرک اشتها، درمان‌کنندۀ خارش پوست، التیام‌بخش جراحات سینه و ریه،<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج5، ص282-283.</ref> دفع‌کنندۀ [[تب|تب]] در [[کودک|کودکان]]، مسهل و ملین‌کنندگی می‌دانند.<ref>نظری داشلی‌برون، مردم‌شناسی روستای ابیانه، ۱۳۸۴ش، ص۴۵۵؛ لهسایی‌زاده، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، ۱۳۷۰ش، ص۲۹۶.</ref><br>امروزه، از خاکشیر برای سم‌زدایی و پاک‌سازی کبد، درمان بیماری‌های کبدی، درمان التهاب مجاری ادرار و کلیه، تنظیم‌کنندۀ دستگاه گوارشی، درمان ورم‌های سخت و سرطانی، درمان جوش‌های بدن و صورت، درمان گرفتگی صدا،  رفع شوره سر و درمان لاغری، استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.beytoote.com/health/cure-herbaceous/attribute-consumption.html «خواص خاکشیر و نحوۀ مصرف آن»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
خاکشیر، در نقاط مختلف ایران، دارای اسامی متفاوتی است؛ مانند خُبه، خَفَنج، شفترک و خوب‌کلان.<ref>غیاث اللغات، غیاث‌الدین محمد رامپوری، ۱۳۷5ش، ذیل خاکشی؛ دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ذیل واژه خاکشی.</ref> در [[شیراز]] به این گیاه «شفترک»، در [[اصفهان]] به آن «خبّه» یا «خاکشی»، در آذربایجان «شووَرَن»، در [[مازندران]] «شلم‌بی»، در نطنز «شوجه»، در گویش بختیاری به‌ویژه در گتوند «شی ورو»، در [[کردستان]] «خاکژی» و در برخی لهجه‌ها به آن «خاکچی» یا «تخم شهوه» می‌گویند.<ref>[https://roostagol.ir/نشو-و-نما/show/169/گیاه-خاکشیر «گیاه خاکشیر»، وب‌سایت روستاگل.]</ref> همچنین در زبان عربی به نام‌های «خبه» و «بذر الخمخم» معروف است. این نام‌ها به گویش‌ها و مناطق مختلف ایران وابسته‌اند و نشان‌دهندهٔ تنوع فرهنگی و زبانی در شناخت این گیاه دارویی هستند.<ref>قهرمان، تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نام‌های علمی، ۱۳۸۳ش، ج1، ص129؛ مردوخ کردستانی، فرهنگ، بی‌تا، ج1، ص625؛ دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ذیل واژه خاکشی.</ref>


همچنین خاکشیر علاوه بر استفاده‌های سنتی، به‌عنوان مادۀ اولیه در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد. بذرهای این گیاه به‌خاطر خواص مرطوب‌کنندگی و ضدعفونی‌کننده‌ای که دارند، در ترکیبات کرم‌ها و لوسیون‌ها به‌کار می‌روند. این خصوصیات موجب شده خاکشیر به‌عنوان یکی از گیاهان دارویی محبوب در طب سنتی و علمی باقی بماند و تحقیقات فراوانی به‌منظور تأیید و توسعۀ استفاده‌های درمانی آن در حال انجام باشد.<ref>[https://www.iliya1001.com/botany/flixweed-plant/ «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا.]</ref>
== خاکشیر در طب سنتی ==
خاکشیر، از دیرباز، در طب مردمی و سنتی ایرانیان، از جایگاهی ویژه برخودار بوده است. دانه‌های این گیاه، از نظر طبیبان سنتی، دارای طبع گرم و مرطوب است<ref>حاجی زین عطار، اختیارات بدیعی (قسمت مفردات)، ۱۳۰۵ق، ص147.</ref> و خواصی مانند تسکین‌دهندهٔ ورم،<ref>رازی، الحاوی، ۱۳۸۴ش، ج20، ص223.</ref> دفع‌کنندهٔ سنگ کلیه، روان ساختن ادرار و بندآورندهٔ شکم دارد.<ref>ابن‌سینا، قانون، ۱۳۷۰ش، ص137.</ref>{{سخ}}از نظر مردم نیز دانه‌های خاکشیر، خواصی متعدد دارد. آنها، خاکشیر را هضم‌کنندهٔ غذا، تقویت‌کنندهٔ معده، محرک اشتها، درمان‌کنندهٔ خارش پوست، التیام‌بخش جراحات سینه و ریه،<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج5، ص282-283.</ref> دفع‌کنندهٔ [[تب]] در [[کودک|کودکان]]، مسهل و ملین‌کنندگی می‌دانند.<ref>نظری داشلی‌برون، مردم‌شناسی روستای ابیانه، ۱۳۸۴ش، ص۴۵۵؛ لهسایی‌زاده، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، ۱۳۷۰ش، ص۲۹۶.</ref>{{سخ}}امروزه، از خاکشیر برای سم‌زدایی و پاک‌سازی کبد، درمان بیماری‌های کبدی، درمان التهاب مجاری ادرار و کلیه، تنظیم‌کنندهٔ دستگاه گوارشی، درمان ورم‌های سخت و سرطانی، درمان جوش‌های بدن و صورت، درمان گرفتگی صدا، رفع شوره سر و درمان لاغری، استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.beytoote.com/health/cure-herbaceous/attribute-consumption.html «خواص خاکشیر و نحوۀ مصرف آن»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>


==نحوه مصرف==
همچنین خاکشیر علاوه بر استفاده‌های سنتی، به‌عنوان مادهٔ اولیه در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد. بذرهای این گیاه به‌خاطر خواص مرطوب‌کنندگی و ضدعفونی‌کننده‌ای که دارند، در ترکیبات کرم‌ها و لوسیون‌ها به‌کار می‌روند. این خصوصیات موجب شده خاکشیر به‌عنوان یکی از گیاهان دارویی محبوب در طب سنتی و علمی باقی بماند و تحقیقات فراوانی به‌منظور تأیید و توسعهٔ استفاده‌های درمانی آن در حال انجام باشد.<ref>[https://www.iliya1001.com/botany/flixweed-plant/ «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا.]</ref>
خاکشیر، روش‌های مصرفی متعددی دارد. برخی از مردم، ابتدا آن را در آب سرد خیس کرده و سپس میل می‌کنند. برخی دیگر، خاکشیر را به‌مدت ۱۰ دقیقه در آب جوشانده و پس از خنک شدن، میل می‌کنند. گروهی دیگر نیز آن را کوبیده و به‌صورت موضعی روی زخم، جراحات و ورم‌ها قرار می‌دهند.<ref> [https://namnak.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%B4%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B1.p34845 «بررسی فواید و خواص خاکشیر و عوارض آن برای افراد مختلف»، وب‌سایت نمناک.]</ref>  


روش دیگر برای [[مصرف|مصرف]] خاکشیر که امروزه بسیار رایج است، [[شربت|شربت]] خاکشیر نام دارد. این شربت، هم به‌صورت ترکیبی با انواع عرقیجات، [[زعفران|زعفران]] و لیموترش تهیه می‌شود و هم به‌صورت ترکیب با [[آب|آب]] و شکر. برای تهیۀ شربت خاکشیر به‌صورت ساده، ابتدا لازم است تا خاکشیر را تمیز کرده و داخل پارچی بریزند. سپس، شکر و آب را به آن اضافه کرده و آنقدر هم می‌زنند تا شکر کاملا حل شود. زمانی‌که شکر حل شود، مقداری گلاب و در صورت تمایل مقداری آب‌لیمو نیز به محلول به‌دست آمده، اضافه کرده و به‌صورت خنک میل می‌کنند.<ref> [https://www.beytoote.com/cookery/ghazaha/syrup-khakesheer.html «نحوه شستن و طرز تهیۀ شربت خاکشیر»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
== نحوه مصرف ==
خاکشیر، روش‌های مصرفی متعددی دارد. برخی از مردم، ابتدا آن را در آب سرد خیس کرده و سپس میل می‌کنند. برخی دیگر، خاکشیر را به‌مدت ۱۰ دقیقه در آب جوشانده و پس از خنک شدن، میل می‌کنند. گروهی دیگر نیز آن را کوبیده و به‌صورت موضعی روی زخم، جراحات و ورم‌ها قرار می‌دهند.<ref>[https://namnak.com/خواص-شگفت-انگیز-خاکشیر.p34845 «بررسی فواید و خواص خاکشیر و عوارض آن برای افراد مختلف»، وب‌سایت نمناک.]</ref>
[[پرونده:Khak-e-shir.jpg|جایگزین=شربت خاکشیر|بندانگشتی|شربت خاکشیر]]
روش دیگر برای [[مصرف]] خاکشیر که امروزه بسیار رایج است، [[شربت]] خاکشیر نام دارد. این شربت، هم به‌صورت ترکیبی با انواع عرقیجات، [[زعفران]] و لیموترش تهیه می‌شود و هم به‌صورت ترکیب با [[آب]] و شکر. برای تهیهٔ شربت خاکشیر به‌صورت ساده، ابتدا لازم است تا خاکشیر را تمیز کرده و داخل پارچی بریزند. سپس، شکر و آب را به آن اضافه کرده و آنقدر هم می‌زنند تا شکر کاملاً حل شود. زمانی‌که شکر حل شود، مقداری گلاب و در صورت تمایل مقداری آب‌لیمو نیز به محلول به‌دست آمده، اضافه کرده و به‌صورت خنک میل می‌کنند.<ref>[https://www.beytoote.com/cookery/ghazaha/syrup-khakesheer.html «نحوه شستن و طرز تهیۀ شربت خاکشیر»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>


=='''صادرات و جایگاه خاکشیر در ایران'''==
== صادرات و جایگاه خاکشیر در ایران ==
خاکشیر در ایران جایگاه مهمی به‌عنوان یک گیاه دارویی و محصول کشاورزی دارد که تولید آن در مناطق مختلفی از کشور مانند زرقان فارس، همدان، آذربایجان، خراسان و اصفهان انجام می‌شود. این گیاه به‌دلیل نیاز آبی پایین و سازگاری با اقلیم‌های مختلف، کِشتی اقتصادی داشته و بازدهی خوبی در ایران دارد. میانگین تولید خاکشیر در هر هکتار حدود 700 کیلوگرم است و در سال‌های بارندگی مناسب، تولید آن گسترش چشمگیری پیدا می‌کند.<ref>[https://caduraorganic.com/%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%9B-%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C/ «صادرات خاکشیر ایران؛ گیاه بومی با ظرفیت جهانی»، وب‌سایت شرکت صادرات و واردات کادورا.]</ref>
خاکشیر در ایران جایگاه مهمی به‌عنوان یک گیاه دارویی و محصول کشاورزی دارد که تولید آن در مناطق مختلفی از کشور مانند زرقان فارس، همدان، آذربایجان، خراسان و اصفهان انجام می‌شود. این گیاه به‌دلیل نیاز آبی پایین و سازگاری با اقلیم‌های مختلف، کِشتی اقتصادی داشته و بازدهی خوبی در ایران دارد. میانگین تولید خاکشیر در هر هکتار حدود ۷۰۰ کیلوگرم است و در سال‌های بارندگی مناسب، تولید آن گسترش چشمگیری پیدا می‌کند.<ref>[https://caduraorganic.com/صادرات-خاکشیر-ایران؛-گیاه-بومی-با-ظرفی/ «صادرات خاکشیر ایران؛ گیاه بومی با ظرفیت جهانی»، وب‌سایت شرکت صادرات و واردات کادورا.]</ref>


ایران از دیرباز یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی بوده است و خاکشیر یکی از محصولات صادراتی مهم به‌حساب می‌آید. صادرات خاکشیر ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۴.۵ میلیون دلار بوده و کشورهای عمدۀ مقصد شامل پاکستان، امارات، عراق، آلمان، هند، اتریش و فرانسه هستند. هرچند که در سال‌های اخیر خشکسالی و کاهش تولید سبب شده مزیت صادرات خاکشیر کاهش یابد و ایران برخی بازارهای صادراتی خود را از دست بدهد.<ref>[https://isnac.ir/public/show-paper/86878 گلمحمدی و الهیان، «گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی»، 1401ش.]</ref> همچنین مسائلی مثل ضعف در بسته‌بندی و بازاریابی نیز به محدودیت صادرات گیاهان دارویی از جمله خاکشیر منجر شده است. بنابراین خاکشیر با ظرفیت بالای تولید در ایران و تقاضای داخلی و خارجی همچنان از گیاهان دارویی دارای ارزش اقتصادی است که توان بالقوه برای توسعۀ بیشتر تولید و صادرات دارد ولی نیازمند مدیریت بهتر در کشت، بسته‌بندی و بازاریابی برای حفظ و ارتقای جایگاه خود در بازارهای جهانی است.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87-111/3873530-%D8%A7%D8%AB%D8%B1-%D8%AE%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B1 «اثر خشکسالی بر قیمت خاکشیر»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد.]</ref>
ایران از دیرباز یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی بوده است و خاکشیر یکی از محصولات صادراتی مهم به‌حساب می‌آید. صادرات خاکشیر ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۴٫۵ میلیون دلار بوده و کشورهای عمدهٔ مقصد شامل پاکستان، امارات، عراق، آلمان، هند، اتریش و فرانسه هستند. هرچند که در سال‌های اخیر خشکسالی و کاهش تولید سبب شده مزیت صادرات خاکشیر کاهش یابد و ایران برخی بازارهای صادراتی خود را از دست بدهد.<ref>[https://isnac.ir/public/show-paper/86878 گلمحمدی و الهیان، «گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی»، 1401ش.]</ref> همچنین مسائلی مثل ضعف در بسته‌بندی و بازاریابی نیز به محدودیت صادرات گیاهان دارویی از جمله خاکشیر منجر شده است؛ بنابراین خاکشیر با ظرفیت بالای تولید در ایران و تقاضای داخلی و خارجی همچنان از گیاهان دارویی دارای ارزش اقتصادی است که توان بالقوه برای توسعهٔ بیشتر تولید و صادرات دارد ولی نیازمند مدیریت بهتر در کشت، بسته‌بندی و بازاریابی برای حفظ و ارتقای جایگاه خود در بازارهای جهانی است.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/بخش-بازارچه-111/3873530-اثر-خشکسالی-بر-قیمت-خاکشیر «اثر خشکسالی بر قیمت خاکشیر»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد.]</ref>


==پانویس==
== خاکشیر در ادبیات فارسی ==
در ادبیات و زبان فارسی چندین ضرب‌المثل با کلمهٔ خاکشیر وجود دارد که مشهورترین آنها عبارت است از:
# «خاکشیر مزاج است»: به‌معنی شخصی که طبعی ملایم، سازگار و خاکی دارد. این ضرب‌المثل اشاره به ویژگی خاکشیر دارد که با همهٔ مزاج‌ها سازگار است و به‌همین دلیل به افرادی با خلق و خوی آرام و قابل‌تحمل گفته می‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240662/خاکشیر متین، «خاکشیر»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
# «شوهر مثل خاکشیر است، آن قدر باید آن را بشویی تا پاک نشود»: این ضرب‌المثل کنایه از سختی و دشواری است که در اصلاح یا تغییر ماهیت برخی افراد وجود دارد.<ref>[https://roozaneh.net/fun/sms/ضرب-المثل-ازدواج/ «100 ضرب‌المثل ازدواج»، وب‌سایت روزانه.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==  
== منابع ==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
*ابن‌سینا، قانون، ترجمۀ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، سروش، ۱۳۷۰ش.
* ابن‌سینا، قانون، ترجمهٔ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، سروش، ۱۳۷۰ش.
*«اثر خشکسالی بر قیمت خاکشیر»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1401ش.  
* «اثر خشکسالی بر قیمت خاکشیر»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ش.
*«بررسی فواید و خواص خاکشیر و عوارض آن برای افراد مختلف»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
* «بررسی فواید و خواص خاکشیر و عوارض آن برای افراد مختلف»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
*حاجی زین عطار، علی، اختیارات بدیعی (قسمت مفردات)، لکهنو، بی‌نا، ۱۳۰۵ق.
* حاجی زین عطار، علی، اختیارات بدیعی (قسمت مفردات)، لکهنو، بی‌نا، ۱۳۰۵ق.
*«خواص خاکشیر و نحوۀ مصرف آن»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
* «خواص خاکشیر و نحوهٔ مصرف آن»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، روزنه، ۱۳۷۷ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، روزنه، ۱۳۷۷ش.
*رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۴ش.
* رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمهٔ سلیمان افشاری‌پور، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۴ش.
*شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۷۱ش.
* شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۷۱ش.
*عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران، مؤسسه توسعه روستایی ایران، ۱۳۷۹ش.
* عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران، مؤسسه توسعه روستایی ایران، ۱۳۷۹ش.
*عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
* عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
*غیاث اللغات، غیاث‌الدین محمد رامپوری، به‌تحقیق منصور ثروت، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۵ش.
* غیاث اللغات، غیاث‌الدین محمد رامپوری، به‌تحقیق منصور ثروت، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۵ش.
*گل‌گلاب، حسین، گیاه‌شناسی، تهران، بی‌نا، ۱۳۲۶ش.
* گل‌گلاب، حسین، گیاه‌شناسی، تهران، بی‌نا، ۱۳۲۶ش.
*گلمحمدی، فرهود و الهیان، زینب، «گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی»، ششمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران، ۱۴۰۱ش.
* گلمحمدی، فرهود و الهیان، زینب، «گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی»، ششمین کنگره بین‌المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران، ۱۴۰۱ش.
«گیاه خاکشیر»، وب‌سایت روستاگل، تاریخ بازدید: 4 شهریور 1404ش.
«گیاه خاکشیر»، وب‌سایت روستاگل، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
*«گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا، تاریخ بازدید: 4 شهریور 1404ش.
* «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
*قهرمان، احمد و احمدرضا اخوت، تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نام‌های علمی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ش.
* قهرمان، احمد و احمدرضا اخوت، تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نام‌های علمی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ش.
*لهسایی‌زاده، عبدالعلی و عبدالنبی سلامی، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، تهران، نوید شیراز، ۱۳۷۰ش.
* لهسایی‌زاده، عبدالعلی و عبدالنبی سلامی، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، تهران، نوید شیراز، ۱۳۷۰ش.
*مظفریان، ولی‌الله، فلور استان یزد، تهران، یزد، ۱۳۷۹ش.
* متین، پیمان، «خاکشیر»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۳۹۸ش.
*مردوخ کردستانی، محمد، فرهنگ، تهران، چاپخانۀ ارتش، بی‌تا.
* مظفریان، ولی‌الله، فلور استان یزد، تهران، یزد، ۱۳۷۹ش.
*معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
* مردوخ کردستانی، محمد، فرهنگ، تهران، چاپخانهٔ ارتش، بی‌تا.
*«نحوه شستن و طرز تهیۀ شربت خاکشیر»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
*نظری داشلی‌برون، زلیخا و دیگران، مردم‌شناسی روستای ابیانه، تهران، بنیاد ایران‌شناسی، ۱۳۸۴ش.
* «نحوه شستن و طرز تهیهٔ شربت خاکشیر»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
* نظری داشلی‌برون، زلیخا و دیگران، مردم‌شناسی روستای ابیانه، تهران، بنیاد ایران‌شناسی، ۱۳۸۴ش.
* «۱۰۰ ضرب‌المثل ازدواج»، وب‌سایت روزانه، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


{{#seo:
<!-- WikiSEO -->
|title= خاکشیر چیست - ویژگی های خاکشیر و نقاط برداشت آن در ایران - ویکی زندگی
 
|title_mode=Replaced Title
{{گیاهان دارویی-افقی}}
|keywords= خاکشیر
 
|description= خاکشیر چیست - معرفی ویژگی ها و نحوه استفاده آن - خاکشیر در طب سنتی - ویکی زندگی
[[رده:ادویه‌جات]]
}}
[[رده:تنقلات]]
[[رده:گیاهان دارویی]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۰۴

خاکشیر
نمای نزدیک از خاکشیر

خاکشیر؛ گیاهی خودرو با دانه‌های ریز که مصارف درمانی و خوراکی متعددی دارد.
خاکشیر، گیاهی خودرو با برگ‌های بلند، گل‌های زرد و دانه‌های قرمز است که در نقاط مختلف ایران با نام‌های محلی شناخته می‌شود. این گیاه از دیرباز در طب سنتی ایرانی کاربرد داشته و نزد مردم ایران خواص فراوانی دارد؛ از تقویت معده و تحریک اشتها تا سم‌زدایی کبد و درمان خارش پوست. مصرف خاکشیر به‌صورت خیس‌کرده، جوشانده، موضعی یا به شکل شربت خنک، نه‌تنها روشی سنتی برای حفظ سلامتی است، بلکه بخشی از فرهنگ غذایی و میراث ایرانی محسوب می‌شود. شربت خاکشیر، ترکیبی از آب، شکر، گلاب و گاهی لیموترش، نوشیدنی محبوب تابستانی ایرانیان است.

معرفی گیاه خاکشیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خاکشیر، خاکشو، خاکشی یا خاکژی، گیاهی است که بیشتر به‌صورت خودرو بوده و ارتفاع آن به نیم متر می‌رسد. این گیاه، دارای شاخه‌های باریک، برگ‌های دراز و گل‌های کوچک و زرد رنگ است. دانه‌های آن نیز که به خاکشیر معروف هستند به رنگ سرخ بوده و در غلافی نازک درون این گیاه، جا دارند.[۱] شربت تهیه شده از دانه‌های خاکشیر، در ایران بسیار رایج و پرطرفدار است.[۲]

ویژگی‌های خاکشیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خاکشیر
گیاه خاکشیر

گیاه خاکشیر از خانوادهٔ چلیپاییان بوده و برخی آن را هم‌خانوادهٔ شب‌بوها می‌دانند. عمر این گیاه، در حد یک تا دو سال است. گیاه خاکشیر، همچنین، از جمله گیاهان علفی، پوشیده از کرک یا بدون کرک است. برگ‌های آن نیز دارای بریدگی‌هایی عمیق و نخی‌شکل هستند. گل‌های خاکشیر، زردرنگ بوده و دانه‌های ریز آن در دو رنگ قرمز روشن (با طعمی تلخ) و قرمز تیره وجود دارند. از جمله زیستگاه‌های گیاه خاکشیر در ایران می‌توان به مناطق شمالی، تهران، سمنان، دماوند و کرج اشاره کرد.[۳] این گیاه رشد خوبی در خاک‌های سبک و مقاوم به کم‌آبی داشته و سازگار با مناطق گرم و خشک و نیمه‌خشک است و مقاومت بالایی در برابر شرایط محیطی سخت دارد.[۴]
برخی دیگر از انواع خاکشیر با نام‌های خاکشیر تلخ بیابانی، خاکشیر تلخ ایرانی یا خاکشیر بی‌کرک نیز در ایران می‌رویند که از برگ، دانه و گل‌های آن در زمینه‌های درمانی متفاوتی، استفاده می‌شود.[۵]

خاکشیر در نقاط مختلف ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خاکشیر، در نقاط مختلف ایران، دارای اسامی متفاوتی است؛ مانند خُبه، خَفَنج، شفترک و خوب‌کلان.[۶] در شیراز به این گیاه «شفترک»، در اصفهان به آن «خبّه» یا «خاکشی»، در آذربایجان «شووَرَن»، در مازندران «شلم‌بی»، در نطنز «شوجه»، در گویش بختیاری به‌ویژه در گتوند «شی ورو»، در کردستان «خاکژی» و در برخی لهجه‌ها به آن «خاکچی» یا «تخم شهوه» می‌گویند.[۷] همچنین در زبان عربی به نام‌های «خبه» و «بذر الخمخم» معروف است. این نام‌ها به گویش‌ها و مناطق مختلف ایران وابسته‌اند و نشان‌دهندهٔ تنوع فرهنگی و زبانی در شناخت این گیاه دارویی هستند.[۸]

خاکشیر در طب سنتی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خاکشیر، از دیرباز، در طب مردمی و سنتی ایرانیان، از جایگاهی ویژه برخودار بوده است. دانه‌های این گیاه، از نظر طبیبان سنتی، دارای طبع گرم و مرطوب است[۹] و خواصی مانند تسکین‌دهندهٔ ورم،[۱۰] دفع‌کنندهٔ سنگ کلیه، روان ساختن ادرار و بندآورندهٔ شکم دارد.[۱۱]
از نظر مردم نیز دانه‌های خاکشیر، خواصی متعدد دارد. آنها، خاکشیر را هضم‌کنندهٔ غذا، تقویت‌کنندهٔ معده، محرک اشتها، درمان‌کنندهٔ خارش پوست، التیام‌بخش جراحات سینه و ریه،[۱۲] دفع‌کنندهٔ تب در کودکان، مسهل و ملین‌کنندگی می‌دانند.[۱۳]
امروزه، از خاکشیر برای سم‌زدایی و پاک‌سازی کبد، درمان بیماری‌های کبدی، درمان التهاب مجاری ادرار و کلیه، تنظیم‌کنندهٔ دستگاه گوارشی، درمان ورم‌های سخت و سرطانی، درمان جوش‌های بدن و صورت، درمان گرفتگی صدا، رفع شوره سر و درمان لاغری، استفاده می‌کنند.[۱۴]

همچنین خاکشیر علاوه بر استفاده‌های سنتی، به‌عنوان مادهٔ اولیه در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد. بذرهای این گیاه به‌خاطر خواص مرطوب‌کنندگی و ضدعفونی‌کننده‌ای که دارند، در ترکیبات کرم‌ها و لوسیون‌ها به‌کار می‌روند. این خصوصیات موجب شده خاکشیر به‌عنوان یکی از گیاهان دارویی محبوب در طب سنتی و علمی باقی بماند و تحقیقات فراوانی به‌منظور تأیید و توسعهٔ استفاده‌های درمانی آن در حال انجام باشد.[۱۵]

نحوه مصرف

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خاکشیر، روش‌های مصرفی متعددی دارد. برخی از مردم، ابتدا آن را در آب سرد خیس کرده و سپس میل می‌کنند. برخی دیگر، خاکشیر را به‌مدت ۱۰ دقیقه در آب جوشانده و پس از خنک شدن، میل می‌کنند. گروهی دیگر نیز آن را کوبیده و به‌صورت موضعی روی زخم، جراحات و ورم‌ها قرار می‌دهند.[۱۶]

شربت خاکشیر
شربت خاکشیر

روش دیگر برای مصرف خاکشیر که امروزه بسیار رایج است، شربت خاکشیر نام دارد. این شربت، هم به‌صورت ترکیبی با انواع عرقیجات، زعفران و لیموترش تهیه می‌شود و هم به‌صورت ترکیب با آب و شکر. برای تهیهٔ شربت خاکشیر به‌صورت ساده، ابتدا لازم است تا خاکشیر را تمیز کرده و داخل پارچی بریزند. سپس، شکر و آب را به آن اضافه کرده و آنقدر هم می‌زنند تا شکر کاملاً حل شود. زمانی‌که شکر حل شود، مقداری گلاب و در صورت تمایل مقداری آب‌لیمو نیز به محلول به‌دست آمده، اضافه کرده و به‌صورت خنک میل می‌کنند.[۱۷]

صادرات و جایگاه خاکشیر در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خاکشیر در ایران جایگاه مهمی به‌عنوان یک گیاه دارویی و محصول کشاورزی دارد که تولید آن در مناطق مختلفی از کشور مانند زرقان فارس، همدان، آذربایجان، خراسان و اصفهان انجام می‌شود. این گیاه به‌دلیل نیاز آبی پایین و سازگاری با اقلیم‌های مختلف، کِشتی اقتصادی داشته و بازدهی خوبی در ایران دارد. میانگین تولید خاکشیر در هر هکتار حدود ۷۰۰ کیلوگرم است و در سال‌های بارندگی مناسب، تولید آن گسترش چشمگیری پیدا می‌کند.[۱۸]

ایران از دیرباز یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی بوده است و خاکشیر یکی از محصولات صادراتی مهم به‌حساب می‌آید. صادرات خاکشیر ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۴٫۵ میلیون دلار بوده و کشورهای عمدهٔ مقصد شامل پاکستان، امارات، عراق، آلمان، هند، اتریش و فرانسه هستند. هرچند که در سال‌های اخیر خشکسالی و کاهش تولید سبب شده مزیت صادرات خاکشیر کاهش یابد و ایران برخی بازارهای صادراتی خود را از دست بدهد.[۱۹] همچنین مسائلی مثل ضعف در بسته‌بندی و بازاریابی نیز به محدودیت صادرات گیاهان دارویی از جمله خاکشیر منجر شده است؛ بنابراین خاکشیر با ظرفیت بالای تولید در ایران و تقاضای داخلی و خارجی همچنان از گیاهان دارویی دارای ارزش اقتصادی است که توان بالقوه برای توسعهٔ بیشتر تولید و صادرات دارد ولی نیازمند مدیریت بهتر در کشت، بسته‌بندی و بازاریابی برای حفظ و ارتقای جایگاه خود در بازارهای جهانی است.[۲۰]

خاکشیر در ادبیات فارسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ادبیات و زبان فارسی چندین ضرب‌المثل با کلمهٔ خاکشیر وجود دارد که مشهورترین آنها عبارت است از:

  1. «خاکشیر مزاج است»: به‌معنی شخصی که طبعی ملایم، سازگار و خاکی دارد. این ضرب‌المثل اشاره به ویژگی خاکشیر دارد که با همهٔ مزاج‌ها سازگار است و به‌همین دلیل به افرادی با خلق و خوی آرام و قابل‌تحمل گفته می‌شود.[۲۱]
  2. «شوهر مثل خاکشیر است، آن قدر باید آن را بشویی تا پاک نشود»: این ضرب‌المثل کنایه از سختی و دشواری است که در اصلاح یا تغییر ماهیت برخی افراد وجود دارد.[۲۲]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه خاکشیر.
  2. ↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه خاکشیر.
  3. ↑ گل‌گلاب، گیاه‌شناسی، ۱۳۲۶ش، ص۲۰۷ و ۲۰۹؛ عماد، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، ۱۳۷۹ش، ج3، ص65-66.
  4. ↑ «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا.
  5. ↑ عماد، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، ۱۳۷۹ش، ج4، ص62-63؛ مظفریان، فلور استان یزد، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۵–۱۸۶.
  6. ↑ غیاث اللغات، غیاث‌الدین محمد رامپوری، ۱۳۷5ش، ذیل خاکشی؛ دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ذیل واژه خاکشی.
  7. ↑ «گیاه خاکشیر»، وب‌سایت روستاگل.
  8. ↑ قهرمان، تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نام‌های علمی، ۱۳۸۳ش، ج1، ص129؛ مردوخ کردستانی، فرهنگ، بی‌تا، ج1، ص625؛ دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ذیل واژه خاکشی.
  9. ↑ حاجی زین عطار، اختیارات بدیعی (قسمت مفردات)، ۱۳۰۵ق، ص147.
  10. ↑ رازی، الحاوی، ۱۳۸۴ش، ج20، ص223.
  11. ↑ ابن‌سینا، قانون، ۱۳۷۰ش، ص137.
  12. ↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج5، ص282-283.
  13. ↑ نظری داشلی‌برون، مردم‌شناسی روستای ابیانه، ۱۳۸۴ش، ص۴۵۵؛ لهسایی‌زاده، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، ۱۳۷۰ش، ص۲۹۶.
  14. ↑ «خواص خاکشیر و نحوۀ مصرف آن»، وب‌سایت بیتوته.
  15. ↑ «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا.
  16. ↑ «بررسی فواید و خواص خاکشیر و عوارض آن برای افراد مختلف»، وب‌سایت نمناک.
  17. ↑ «نحوه شستن و طرز تهیۀ شربت خاکشیر»، وب‌سایت بیتوته.
  18. ↑ «صادرات خاکشیر ایران؛ گیاه بومی با ظرفیت جهانی»، وب‌سایت شرکت صادرات و واردات کادورا.
  19. ↑ گلمحمدی و الهیان، «گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی»، 1401ش.
  20. ↑ «اثر خشکسالی بر قیمت خاکشیر»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد.
  21. ↑ متین، «خاکشیر»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  22. ↑ «100 ضرب‌المثل ازدواج»، وب‌سایت روزانه.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • ابن‌سینا، قانون، ترجمهٔ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، سروش، ۱۳۷۰ش.
  • «اثر خشکسالی بر قیمت خاکشیر»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • «بررسی فواید و خواص خاکشیر و عوارض آن برای افراد مختلف»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
  • حاجی زین عطار، علی، اختیارات بدیعی (قسمت مفردات)، لکهنو، بی‌نا، ۱۳۰۵ق.
  • «خواص خاکشیر و نحوهٔ مصرف آن»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، روزنه، ۱۳۷۷ش.
  • رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمهٔ سلیمان افشاری‌پور، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۴ش.
  • شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۷۱ش.
  • عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران، مؤسسه توسعه روستایی ایران، ۱۳۷۹ش.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
  • غیاث اللغات، غیاث‌الدین محمد رامپوری، به‌تحقیق منصور ثروت، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۵ش.
  • گل‌گلاب، حسین، گیاه‌شناسی، تهران، بی‌نا، ۱۳۲۶ش.
  • گلمحمدی، فرهود و الهیان، زینب، «گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی»، ششمین کنگره بین‌المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران، ۱۴۰۱ش.

«گیاه خاکشیر»، وب‌سایت روستاگل، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.

  • «گیاه خاکشیر چیست؟»، وب‌سایت ایلیا، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
  • قهرمان، احمد و احمدرضا اخوت، تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نام‌های علمی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ش.
  • لهسایی‌زاده، عبدالعلی و عبدالنبی سلامی، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، تهران، نوید شیراز، ۱۳۷۰ش.
  • متین، پیمان، «خاکشیر»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۳۹۸ش.
  • مظفریان، ولی‌الله، فلور استان یزد، تهران، یزد، ۱۳۷۹ش.
  • مردوخ کردستانی، محمد، فرهنگ، تهران، چاپخانهٔ ارتش، بی‌تا.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
  • «نحوه شستن و طرز تهیهٔ شربت خاکشیر»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
  • نظری داشلی‌برون، زلیخا و دیگران، مردم‌شناسی روستای ابیانه، تهران، بنیاد ایران‌شناسی، ۱۳۸۴ش.
  • «۱۰۰ ضرب‌المثل ازدواج»، وب‌سایت روزانه، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:خاکشیر&oldid=28198»