پرش به محتوا

پیش‌نویس:فلسفه‌ورزی داستانی کودکان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
حذف رده‌ها
imported>شاهرودی
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>فلسفه‌ورزی داستانی کودکان؛</big>''' تقویت تفکر فلسفی یا آموزش آراء فلسفی از طریق داستان به کودکان.
[[پرونده:فلسفه‌ورزی داستانی کودکان (8).jpg|جایگزین=همایش فلسفه برای کودکان-سالن علامه فرزان-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند|بندانگشتی|آیین افتتاحیه اولین همایش فلسفه برای کودکان روز دوشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۳ در سالن علامه فرزان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند]]
==اختلاف اندیشمندان درباره فلسفه‌ورزی کودکان==
'''{{درشت|فلسفه‌ورزی داستانی کودکان؛}}''' تقویت تفکر فلسفی یا آموزش آراء فلسفی از طریق داستان به کودکان.
امکان فلسفه‌ورزی برای کودکان در سدۀ اخیر بسیار مورد بررسی قرارگرفته است. گروهی، رشدِ شناختیِ کودک برای درک سطح بالایی از عملیات صوری و تفکر انتزاعی را ناکافی دانسته‌اند؛ البته این دانشمندان در آن دسته از فراتفکرهایی مناقشه کرده‌اند که آن را «تفکر دربارۀ تفکر» می‌نامند. ژان پیاژه(Jean Piaget) از جمله‌ افرادی است که این نوع از تفکر فلسفی را تا پیش از یازده سالگی نفی می‌کند؛ او معتقد است استدلال کودکان تنها با بزرگ شدن و به‌طور خودکار، رشد می‌کند و تلاش برای تسریع این روند، ناکارآمد است.<ref>پیاژه و اینهلدر، روان‌شناسی کودک، 1391ش، ص147.</ref> در شیوۀ فلسفۀ ارسطویی نیز ایجاد سیر تفکر منطقی و فلسفی در انسان، نیازمند گذر زمان  و رشد عقلی است. در مقابل، گروهی دیگر از دانشمندان، فلسفه‌ورزی کودک را امری ممکن دانسته و ناچیز انگاشتن توانایی کودک را برنمی‌تابند. گرت متیوز(Gareth B. Matthews) به سؤال‌ها و استدلال‌های کودکانه‌ای اشاره کرده که تفکر فلسفی کودکان را نمایان می‌سازد.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/915159/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C?q=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87%20%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A&score=25.0&rownumber=1 متیوز، «فلسفه دوران کودکی»، ص7.]</ref>  امروزه در دانشگاه‌های بسیاری از کشورها، کرسی‌های ويژۀ فلسفه‌ورزی کودکان تشکیل ‌شده است.


==پیشینه==
فلسفه‌ورزی برای کودکان در سدهٔ اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. برخی از روان‌شناسان مانند پیاژه آن را تا پیش از یازده‌سالگی ناممکن دانسته‌اند، اما در مقابل اندیشمندانی چون گرت متیوز با اشاره به پرسش‌های کودکان، بر ظرفیت فلسفی آنان تأکید کرده‌اند. این جریان به‌صورت رسمی در دههٔ ۱۹۷۰م با تلاش‌های لیپمن و شارپ در آمریکا آغاز شد و سپس در قالب دو رویکرد اصلی، یعنی فلسفه برای کودکان (p4c) و فلسفه با کودکان (pwc)، در جهان گسترش یافت. روش p4c بر پرورش تفکر نقاد و استدلال تمرکز دارد، در حالی که pwc پیوند فلسفه با تاریخ و سنت آن را ضروری می‌داند. در ایران، نخستین بار بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سال ۱۳۷۳ش با الگوی بومی «فلسفه و کودک» به این حوزه وارد شد. پس از آن، گروه فلسفه برای کودکان (فبک) در پژوهشگاه علوم انسانی فعالیت خود را آغاز کرد و با تکیه بر رویکرد p4c کارگاه‌ها و نشریاتی منتشر ساخت. بدین‌ترتیب، فلسفه‌ورزی کودکان در ایران هم بر پایه حکمت اسلامی و هم در قالب رویکردهای جهانی دنبال شده است.
فلسفه‌ورزی برای کودکان به‌صورت رسمی در اوایل دهه 1970م مطرح شد. در آمریکا، متیو لیپمن(Mattheo Lipman) کتابی را با همین رویکرد برای کودکان یازده و دوازده ساله به چاپ رساند و پس از آن با همکاری آن مارگارت شارپ (Ann Margaret Sharp) کتاب‌های تمرینی را نیز به نگارش درآورد. آنها پس از حصول موفقیت در این زمینه، پژوهشگاه توسعه و پیشبرد فلسفه برای کودکان<ref>[https://www.montclair.edu/iapc/ Institute for the Advancement of philosophy for children]</ref> (LAPC) را تأسیس کردند.<ref>[http://www.p4c.ir/Index/Interviews/Lipman_inter.htm «پروفسور متيو ليپمن در گفتگو با سعيد ناجي»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> در انگلستان نیز گرت متیوز از پیشگامان این عرصه بود و به گفتۀ خود، در سال 1968م به وجود مطالب فلسفی در ادبیات داستانی کودکان پی برد.<ref>[http://www.pac.org.ir/fa/?c=content&id=24 «معرفی روش PWC یا فلسفه با کودکان»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
==روش‌های فلسفه‌ورزی کودکان==
امروزه در جهان شیوه‌های مختلفی برای فلسفه‌ورزی کودکان مطرح می‌شود. شیوه لیپمن با عنوان «فلسفه برای کودکان» (Philosophy for Children) دارای طرفداران بیشتری است (p4c)؛ اما روش «فلسفه با کودکان» (Philosophy with Children) نیز در اروپا رایج است (pwc). از فعالان این روش می‌توان گرت متیوز را نام برد. این دو روش، تفاوت‌هایی در اصول خود دارند و برخی، گسترۀ pwc را عام‌تر از p4c می‌دانند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6280/6283/69733/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%86%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D8%AC%DB%8C «فلسفه برای کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با سعید ناجی»، ص25.]</ref>
 
p4c در اصول خود، صرفاً خواهان تقویت تفکر و استدلال کودکان بوده، داستان‌هایی که به صورت کارگاهی برای کودکان ارائه می‌کند، پایان مشخصی ندارند و هر فردی می‌تواند با عقل و استدلال خود نتایج دیگری را به چالش بکشد.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7233/18/text ناجی، «گفت و گو با پروفسور آن مارگارت شارپ استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا»، ص18.]</ref>  در این شیوه، آموزش تاریخ فلسفه و یا نظرات فلاسفه جایی ندارد؛ اما قائلین به pwc معتقدند نمی‌توان تاریخ فلسفه را از فلسفه جدا کرد و هر علمی با روش‌های آن ارتباطی تنگاتنگ دارد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4694200/%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%86%D9%82%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%A8%DA%A9-%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%85%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C صدر، «کارگاه فلسفه برای کودکان در نظر و عمل؛ چیستی و بررسی»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
در کنار این دو روش متداول، کشورهای مختلف، روش‌های بومی خود را نیز به کار بسته‌اند.<ref>[http://www.p4c.ir/Index/Interviews/occar_inter.htm فیضی‌خواه، علی و سعید ناجی، «گفتگو با اسکار برينيفير، فلسفه براي كودكان و نوجوانان در فرانسه»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>


==فلسفه‌ورزی کودکان در ایران==
== اختلاف اندیشمندان دربارهٔ فلسفه‌ورزی کودکان ==
در ایران، فلسفه‌ورزی کودکان برای اولین بار توسط آیت‌الله خامنه‌ای مورد توجه قرار گرفت و بنیاد حکمت صدرا در سال 1373ش جهت اشاعۀ تفکر در میان کودکان و نوجوانان، بخش فلسفه و کودک را ایجاد کرد. این گروه در مبانی، موضوع و اهداف، از شکل بومی برای با نام «فلسفه و کودک» بهره می‌گیرد. این روش، برای آموزشِ تفکر به کودکان، حکمت عملی در فلسفه صدرایی را دنبال می‌کند و هدف خود را پرورش انسان کامل می‌داند.<ref>[http://www.pac.org.ir/fa/?c=content&id=1 «معرفی بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> این گروه در سال 1384ش، اولین نشریه تخصصی فلسفه و کودک را در ایران منتشر کرد.<ref>[http://www.pac.org.ir/fa/?c=content&id=281 «معرفی نشریه»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> طرفداران این روش، مدل p4c را نسبی-گرایانه خوانده و پرهیز از ایجاد پیش‌فرض برای کودکان در کارگاه‌های فلسفه‌ورزی را غیرممکن می‌دانند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1267191/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%85%D8%AA%DB%8C%D9%88-%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%85%D9%86 پورحسن و صدر، «نقد و بررسی نسبی‌گرایی در نظریه تعلیم و تربیتی متیو لیپمن»، ص5.]</ref> از پژوهشگران این گروه می‌توان سید محمد خامنه‌ای، زهره حسینی خامنه‌ای و [[طوبی کرمانی]] (1326-1399ش) را نام برد.
[[پرونده:فلسفه‌ورزی داستانی کودکان (6).jpg|جایگزین=ژان پیاژه-Jean Piaget|بندانگشتی|ژان پیاژه (Jean Piaget)]]
امکان فلسفه‌ورزی برای کودکان در سدهٔ اخیر بسیار مورد بررسی قرارگرفته است. گروهی، رشدِ شناختیِ [[کودک]] برای درک سطح بالایی از عملیات صوری و تفکر انتزاعی را ناکافی دانسته‌اند؛ البته این دانشمندان در آن دسته از فراتفکرهایی مناقشه کرده‌اند که آن را «تفکر دربارهٔ تفکر» می‌نامند. ژان پیاژه(Jean Piaget) از جمله افرادی است که این نوع از تفکر فلسفی را تا پیش از یازده سالگی نفی می‌کند؛ او معتقد است استدلال کودکان تنها با بزرگ شدن و به‌طور خودکار، رشد می‌کند و تلاش برای تسریع این روند، ناکارآمد است.<ref>پیاژه و اینهلدر، روان‌شناسی کودک، 1391ش، ص147.</ref>
 
در شیوهٔ فلسفهٔ ارسطویی نیز ایجاد سیر تفکر منطقی و فلسفی در انسان، نیازمند گذر زمان و رشد عقلی است. در مقابل، گروهی دیگر از دانشمندان، فلسفه‌ورزی کودک را امری ممکن دانسته و ناچیز انگاشتن توانایی کودک را برنمی‌تابند. گرت متیوز(Gareth B. Matthews) به سؤال‌ها و استدلال‌های کودکانه‌ای اشاره کرده که تفکر فلسفی کودکان را نمایان می‌سازد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/915159/فلسفه-دوران-کودکی?q=فلسفه%20دوران%20كودكي&score=25.0&rownumber=1 متیوز، «فلسفه دوران کودکی»، ص7.]</ref> امروزه در دانشگاه‌های بسیاری از کشورها، کرسی‌های ویژهٔ فلسفه‌ورزی کودکان تشکیل شده است.
 
== پیشینه فلسفه ورزی داستانی کودکان ==
فلسفه‌ورزی برای کودکان به‌صورت رسمی در اوایل دهه ۱۹۷۰م مطرح شد. در آمریکا، متیو لیپمن(Mattheo Lipman) کتابی را با همین رویکرد برای کودکان یازده و دوازده ساله به چاپ رساند و پس از آن با همکاری آن مارگارت شارپ (Ann Margaret Sharp) کتاب‌های تمرینی را نیز به نگارش درآورد. آنها پس از حصول موفقیت در این زمینه، پژوهشگاه توسعه و پیشبرد فلسفه برای کودکان<ref>[https://www.montclair.edu/iapc/ Institute for the Advancement of philosophy for children]</ref> (LAPC) را تأسیس کردند.<ref>[http://www.p4c.ir/Index/Interviews/Lipman_inter.htm «پروفسور متیو لیپمن در گفتگو با سعید ناجی»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> در انگلستان نیز گرت متیوز از پیشگامان این عرصه بود و به گفتهٔ خود، در سال ۱۹۶۸م به وجود مطالب فلسفی در ادبیات داستانی کودکان پی برد.<ref>[http://www.pac.org.ir/fa/?c=content&id=24 «معرفی روش PWC یا فلسفه با کودکان»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
 
== روش‌های فلسفه‌ورزی کودکان ==
[[پرونده:فلسفه‌ورزی داستانی کودکان (9).jpg|جایگزین=دومین دوره تربیت مربی فلسفه برای کودکان-موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران|بندانگشتی|پوستر برگزاری دومین دوره تربیت مربی فلسفه برای کودکان از سوی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران]]
امروزه در جهان شیوه‌های مختلفی برای فلسفه‌ورزی کودکان مطرح می‌شود. شیوه لیپمن با عنوان «فلسفه برای کودکان» (Philosophy for Children) دارای طرفداران بیشتری است (p4c)؛ اما روش «فلسفه با کودکان» (Philosophy with Children) نیز در اروپا رایج است (pwc). از فعالان این روش می‌توان گرت متیوز را نام برد. این دو روش، تفاوت‌هایی در اصول خود دارند و برخی، گسترهٔ pwc را عام‌تر از p4c می‌دانند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6280/6283/69733/فلسفه-برای-کودکان-ونوجوانان-در-گفت-وگو-با-سعید-ناجی «فلسفه برای کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با سعید ناجی»، ص25.]</ref>
 
p4c در اصول خود، صرفاً خواهان تقویت تفکر و استدلال کودکان بوده، داستان‌هایی که به صورت کارگاهی برای کودکان ارائه می‌کند، پایان مشخصی ندارند و هر فردی می‌تواند با عقل و استدلال خود نتایج دیگری را به چالش بکشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7233/18/text ناجی، «گفت و گو با پروفسور آن مارگارت شارپ استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا»، ص18.]</ref> در این شیوه، آموزش تاریخ فلسفه یا نظرات فلاسفه جایی ندارد؛ اما قائلین به pwc معتقدند نمی‌توان تاریخ فلسفه را از فلسفه جدا کرد و هر علمی با روش‌های آن ارتباطی تنگاتنگ دارد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4694200/مهم-ترین-نقدها-به-فبک-نسبی-گرایی-معرفتی-و-ارزشی-و-عمل-گرایی صدر، «کارگاه فلسفه برای کودکان در نظر و عمل؛ چیستی و بررسی»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
 
در کنار این دو روش متداول، کشورهای مختلف، روش‌های بومی خود را نیز به کار بسته‌اند.<ref>[http://www.p4c.ir/Index/Interviews/occar_inter.htm فیضی‌خواه، علی و سعید ناجی، «گفتگو با اسکار برینیفیر، فلسفه برای کودکان و نوجوانان در فرانسه»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
 
== فلسفه‌ورزی کودکان در ایران ==
در ایران، فلسفه‌ورزی کودکان برای اولین بار توسط آیت‌الله خامنه‌ای مورد توجه قرار گرفت و بنیاد حکمت صدرا در سال ۱۳۷۳ش جهت اشاعهٔ تفکر در میان کودکان و نوجوانان، بخش فلسفه و کودک را ایجاد کرد. این گروه در مبانی، موضوع و اهداف، از شکل بومی برای با نام «فلسفه و کودک» بهره می‌گیرد. این روش، برای آموزشِ تفکر به کودکان، حکمت عملی در فلسفه صدرایی را دنبال می‌کند و هدف خود را پرورش انسان کامل می‌داند.<ref>[http://www.pac.org.ir/fa/?c=content&id=1 «معرفی بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
 
این گروه در سال ۱۳۸۴ش، اولین نشریه تخصصی فلسفه و کودک را در ایران منتشر کرد.<ref>[http://www.pac.org.ir/fa/?c=content&id=281 «معرفی نشریه»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> طرفداران این روش، مدل p4c را نسبی-گرایانه خوانده و پرهیز از ایجاد پیش‌فرض برای کودکان در کارگاه‌های فلسفه‌ورزی را غیرممکن می‌دانند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1267191/نقد-و-بررسی-نسبی-گرایی-در-نظریه-تعلیم-و-تربیتی-متیو-لیپمن پورحسن و صدر، «نقد و بررسی نسبی‌گرایی در نظریه تعلیم و تربیتی متیو لیپمن»، ص5.]</ref> از پژوهشگران این گروه می‌توان سید محمد خامنه‌ای، زهره حسینی خامنه‌ای و [[طوبی کرمانی]] (۱۳۲۶–۱۳۹۹ش) را نام برد.
 
گروه فلسفه برای کودکان (فبک) نیز در سال ۱۳۸۶ش فعالیت خود را در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز کرد و در سال ۱۳۸۹ش فصلنامهٔ خود را با عنوان «تفکر و کودک» به چاپ رساند.<ref>[https://fabak.ihcs.ac.ir/journal/about «درباره نشریه»، سایت تفکر و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> این گروه با حمایت از رویکرد p4c، تاکنون مصاحبه و گفت‌وگوهای زیادی با طرفداران این رویکرد، مانند متیو لیپمن و آن مارگارت شارپ، انجام داده‌اند. آنها کارگاه‌ها و کتاب‌های خود را نیز بر اساس شیوهٔ p4c اجرا و تدوین می‌کنند و البته خواهان ارتقای این شیوه به‌وسیلهٔ مبانی غنی فرهنگ بومی ایران هستند.<ref>[http://www.p4c.ir/Index/p1.htm ناجی، سعید، «درباره سایت»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>
 
مدافعان p4c، منکر نسبی‌گرایی در این روش هستند؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/308844/آیا-فلسفه-برای-کودکان-به-نسبی-گرایی-می-انجامد- کریمی، روح‌الله، «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟»، ص101.]</ref> از پژوهشگران این گروه می‌توان سعید ناجی، مهرنوش هدایتی و روح‌الله کریمی را نام برد.


گروه فلسفه برای کودکان (فبک) نیز در سال 1386ش فعالیت خود را در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز کرد و در سال 1389ش فصلنامۀ خود را با عنوان «تفکر و کودک» به چاپ رساند.<ref>[https://fabak.ihcs.ac.ir/journal/about «درباره نشریه»، سایت تفکر و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref> این گروه با حمایت از رویکرد p4c، تاکنون مصاحبه و گفت‌وگوهای زیادی با طرفداران این رویکرد، مانند متیو لیپمن و آن مارگارت شارپ، انجام داده‌اند. آنها کارگاه‌ها و کتاب‌های خود را نیز بر اساس شیوۀ p4c اجرا و تدوین می‌کنند و البته خواهان ارتقای این شیوه به‌وسیلۀ مبانی غنی فرهنگ بومی ایران هستند.<ref> [http://www.p4c.ir/Index/p1.htm ناجی، سعید، «درباره سایت»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.]</ref>  مدافعان p4c، منکر نسبی‌گرایی در این روش هستند؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/308844/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF- کریمی، روح‌الله، «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟»، ص101.]</ref> از پژوهشگران این گروه می‌توان سعید ناجی، مهرنوش هدایتی و روح‌الله کریمی را نام برد.
تاکنون گروه‌های دیگری نیز به‌صورت مستقل در این راستا به فعالیت پرداخته‌اند که از میان آنها می‌توان به مجمع عالی حکمت اسلامی اشاره کرد.
تاکنون گروه‌های دیگری نیز به‌صورت مستقل در این راستا به فعالیت پرداخته‌اند که از میان آنها می‌توان به مجمع عالی حکمت اسلامی اشاره کرد.
==پانویس==
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
* «پروفسور متيو ليپمن در گفتگو با سعيد ناجي»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد1401ش.  
== منابع ==
* پورحسن، قاسم و فاطمه صدر، «نقد و بررسی نسبی‌گرایی در نظریه تعلیم و تربیتی متیو لیپمن»، در مجله فلسفه و کودک، شماره 13، بهار و تابستان 1395ش.
{{آغاز منابع}}
* پیاژه، ژان و باربل اینهلدر، روان‌شناسی کودک، ترجمه زینب توفیق، تهران، نی، 1391ش.  
* «پروفسور متیو لیپمن در گفتگو با سعید ناجی»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: ۳ خرداد۱۴۰۱ش.
* «درباره نشریه»، وب‌سایت تفکر و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
* پورحسن، قاسم و فاطمه صدر، «نقد و بررسی نسبی‌گرایی در نظریه تعلیم و تربیتی متیو لیپمن»، در مجله فلسفه و کودک، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش.
* صدر، فاطمه، «کارگاه فلسفه برای کودکان در نظر و عمل؛ چیستی و بررسی»، وب‎سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: مرداد 1398ش.
* پیاژه، ژان و باربل اینهلدر، روان‌شناسی کودک، ترجمه زینب توفیق، تهران، نی، ۱۳۹۱ش.
* فیضی‌خواه، علی و سعید ناجی، «گفتگو با اسکار برينيفير، فلسفه براي كودكان و نوجوانان در فرانسه»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.  
* «دربارهٔ نشریه»، وب‌سایت تفکر و کودک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
* «فلسفه برای کودکان و نوجوان در گفت وگو با سعید ناجی»، در مجله پژوهشگران، شماره 3، خرداد و تیر 1384ش.
* صدر، فاطمه، «کارگاه فلسفه برای کودکان در نظر و عمل؛ چیستی و بررسی»، وب‌سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: مرداد ۱۳۹۸ش.
* کریمی، روح‌الله، «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟»، در مجله تفکر و کودک، شماره 2، پاییز و زمستان 1389ش.
* فیضی‌خواه، علی و سعید ناجی، «گفتگو با اسکار برینیفیر، فلسفه برای کودکان و نوجوانان در فرانسه»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
* متیوز، گرت، «فلسفه دوران کودکی»، در مجله کتاب ماه فلسفه، شماره 63، آذر 1391ش.
* «فلسفه برای کودکان و نوجوان در گفت وگو با سعید ناجی»، در مجله پژوهشگران، شماره ۳، خرداد و تیر ۱۳۸۴ش.
* «معرفی بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
* کریمی، روح‌الله، «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟»، در مجله تفکر و کودک، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.
* «معرفی روش PWC یا فلسفه با کودکان»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ درج مطلب: 2 اسفند 1385ش.
* متیوز، گرت، «فلسفه دوران کودکی»، در مجله کتاب ماه فلسفه، شماره ۶۳، آذر ۱۳۹۱ش.
* «معرفی نشریه»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
* «معرفی بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
* ناجی، سعید، «گفت و گو با پروفسور آن مارگارت شارپ استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا»، ترجمه مریم صفایی و صدیقه میرزایی، در مجله کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره 89، اسفند 1383ش.  
* «معرفی روش PWC یا فلسفه با کودکان»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۳۸۵ش.
* ناجی، سعید، «درباره سایت»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
* «معرفی نشریه»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
* ناجی، سعید، «گفت و گو با پروفسور آن مارگارت شارپ استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا»، ترجمه مریم صفایی و صدیقه میرزایی، در مجله کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره ۸۹، اسفند ۱۳۸۳ش.
* ناجی، سعید، «دربارهٔ سایت»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
{{پایان منابع}}
 
{{#seo:
|title=فلسفه‌ورزی برای کودکان چیست؟ آشنایی با رویکردها و تاریخچه - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=فلسفه‌ورزی برای کودکان، فلسفه برای کودکان، فبک، آموزش فلسفه به کودکان، پرورش تفکر نقاد، متیو لیپمن
|description=فلسفه‌ورزی برای کودکان، جریانی برای پرورش تفکر نقاد و استدلال است. با تاریخچه، رویکردهای جهانی مانند P4C و فعالیت‌های این حوزه در ایران آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
 
{{کودک-افقی}}
{{فلسفه-افقی}}
 
[[رده:تربیت فرزند]]
[[رده:روان‌شناسی تربیتی]]
[[رده:روان‌شناسی رشد]]
[[رده:فلسفه کودکان]]
[[رده:کودکی]]
[[رده:مهارت‌آموزی]]
[[رده:مهارت‌های زندگی]]

نسخهٔ کنونی تا ۳۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۰:۵۸

همایش فلسفه برای کودکان-سالن علامه فرزان-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند
آیین افتتاحیه اولین همایش فلسفه برای کودکان روز دوشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۳ در سالن علامه فرزان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند

فلسفه‌ورزی داستانی کودکان؛ تقویت تفکر فلسفی یا آموزش آراء فلسفی از طریق داستان به کودکان.

فلسفه‌ورزی برای کودکان در سدهٔ اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. برخی از روان‌شناسان مانند پیاژه آن را تا پیش از یازده‌سالگی ناممکن دانسته‌اند، اما در مقابل اندیشمندانی چون گرت متیوز با اشاره به پرسش‌های کودکان، بر ظرفیت فلسفی آنان تأکید کرده‌اند. این جریان به‌صورت رسمی در دههٔ ۱۹۷۰م با تلاش‌های لیپمن و شارپ در آمریکا آغاز شد و سپس در قالب دو رویکرد اصلی، یعنی فلسفه برای کودکان (p4c) و فلسفه با کودکان (pwc)، در جهان گسترش یافت. روش p4c بر پرورش تفکر نقاد و استدلال تمرکز دارد، در حالی که pwc پیوند فلسفه با تاریخ و سنت آن را ضروری می‌داند. در ایران، نخستین بار بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سال ۱۳۷۳ش با الگوی بومی «فلسفه و کودک» به این حوزه وارد شد. پس از آن، گروه فلسفه برای کودکان (فبک) در پژوهشگاه علوم انسانی فعالیت خود را آغاز کرد و با تکیه بر رویکرد p4c کارگاه‌ها و نشریاتی منتشر ساخت. بدین‌ترتیب، فلسفه‌ورزی کودکان در ایران هم بر پایه حکمت اسلامی و هم در قالب رویکردهای جهانی دنبال شده است.

اختلاف اندیشمندان دربارهٔ فلسفه‌ورزی کودکان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ژان پیاژه-Jean Piaget
ژان پیاژه (Jean Piaget)

امکان فلسفه‌ورزی برای کودکان در سدهٔ اخیر بسیار مورد بررسی قرارگرفته است. گروهی، رشدِ شناختیِ کودک برای درک سطح بالایی از عملیات صوری و تفکر انتزاعی را ناکافی دانسته‌اند؛ البته این دانشمندان در آن دسته از فراتفکرهایی مناقشه کرده‌اند که آن را «تفکر دربارهٔ تفکر» می‌نامند. ژان پیاژه(Jean Piaget) از جمله افرادی است که این نوع از تفکر فلسفی را تا پیش از یازده سالگی نفی می‌کند؛ او معتقد است استدلال کودکان تنها با بزرگ شدن و به‌طور خودکار، رشد می‌کند و تلاش برای تسریع این روند، ناکارآمد است.[۱]

در شیوهٔ فلسفهٔ ارسطویی نیز ایجاد سیر تفکر منطقی و فلسفی در انسان، نیازمند گذر زمان و رشد عقلی است. در مقابل، گروهی دیگر از دانشمندان، فلسفه‌ورزی کودک را امری ممکن دانسته و ناچیز انگاشتن توانایی کودک را برنمی‌تابند. گرت متیوز(Gareth B. Matthews) به سؤال‌ها و استدلال‌های کودکانه‌ای اشاره کرده که تفکر فلسفی کودکان را نمایان می‌سازد.[۲] امروزه در دانشگاه‌های بسیاری از کشورها، کرسی‌های ویژهٔ فلسفه‌ورزی کودکان تشکیل شده است.

پیشینه فلسفه ورزی داستانی کودکان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فلسفه‌ورزی برای کودکان به‌صورت رسمی در اوایل دهه ۱۹۷۰م مطرح شد. در آمریکا، متیو لیپمن(Mattheo Lipman) کتابی را با همین رویکرد برای کودکان یازده و دوازده ساله به چاپ رساند و پس از آن با همکاری آن مارگارت شارپ (Ann Margaret Sharp) کتاب‌های تمرینی را نیز به نگارش درآورد. آنها پس از حصول موفقیت در این زمینه، پژوهشگاه توسعه و پیشبرد فلسفه برای کودکان[۳] (LAPC) را تأسیس کردند.[۴] در انگلستان نیز گرت متیوز از پیشگامان این عرصه بود و به گفتهٔ خود، در سال ۱۹۶۸م به وجود مطالب فلسفی در ادبیات داستانی کودکان پی برد.[۵]

روش‌های فلسفه‌ورزی کودکان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دومین دوره تربیت مربی فلسفه برای کودکان-موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
پوستر برگزاری دومین دوره تربیت مربی فلسفه برای کودکان از سوی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

امروزه در جهان شیوه‌های مختلفی برای فلسفه‌ورزی کودکان مطرح می‌شود. شیوه لیپمن با عنوان «فلسفه برای کودکان» (Philosophy for Children) دارای طرفداران بیشتری است (p4c)؛ اما روش «فلسفه با کودکان» (Philosophy with Children) نیز در اروپا رایج است (pwc). از فعالان این روش می‌توان گرت متیوز را نام برد. این دو روش، تفاوت‌هایی در اصول خود دارند و برخی، گسترهٔ pwc را عام‌تر از p4c می‌دانند.[۶]

p4c در اصول خود، صرفاً خواهان تقویت تفکر و استدلال کودکان بوده، داستان‌هایی که به صورت کارگاهی برای کودکان ارائه می‌کند، پایان مشخصی ندارند و هر فردی می‌تواند با عقل و استدلال خود نتایج دیگری را به چالش بکشد.[۷] در این شیوه، آموزش تاریخ فلسفه یا نظرات فلاسفه جایی ندارد؛ اما قائلین به pwc معتقدند نمی‌توان تاریخ فلسفه را از فلسفه جدا کرد و هر علمی با روش‌های آن ارتباطی تنگاتنگ دارد.[۸]

در کنار این دو روش متداول، کشورهای مختلف، روش‌های بومی خود را نیز به کار بسته‌اند.[۹]

فلسفه‌ورزی کودکان در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ایران، فلسفه‌ورزی کودکان برای اولین بار توسط آیت‌الله خامنه‌ای مورد توجه قرار گرفت و بنیاد حکمت صدرا در سال ۱۳۷۳ش جهت اشاعهٔ تفکر در میان کودکان و نوجوانان، بخش فلسفه و کودک را ایجاد کرد. این گروه در مبانی، موضوع و اهداف، از شکل بومی برای با نام «فلسفه و کودک» بهره می‌گیرد. این روش، برای آموزشِ تفکر به کودکان، حکمت عملی در فلسفه صدرایی را دنبال می‌کند و هدف خود را پرورش انسان کامل می‌داند.[۱۰]

این گروه در سال ۱۳۸۴ش، اولین نشریه تخصصی فلسفه و کودک را در ایران منتشر کرد.[۱۱] طرفداران این روش، مدل p4c را نسبی-گرایانه خوانده و پرهیز از ایجاد پیش‌فرض برای کودکان در کارگاه‌های فلسفه‌ورزی را غیرممکن می‌دانند.[۱۲] از پژوهشگران این گروه می‌توان سید محمد خامنه‌ای، زهره حسینی خامنه‌ای و طوبی کرمانی (۱۳۲۶–۱۳۹۹ش) را نام برد.

گروه فلسفه برای کودکان (فبک) نیز در سال ۱۳۸۶ش فعالیت خود را در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز کرد و در سال ۱۳۸۹ش فصلنامهٔ خود را با عنوان «تفکر و کودک» به چاپ رساند.[۱۳] این گروه با حمایت از رویکرد p4c، تاکنون مصاحبه و گفت‌وگوهای زیادی با طرفداران این رویکرد، مانند متیو لیپمن و آن مارگارت شارپ، انجام داده‌اند. آنها کارگاه‌ها و کتاب‌های خود را نیز بر اساس شیوهٔ p4c اجرا و تدوین می‌کنند و البته خواهان ارتقای این شیوه به‌وسیلهٔ مبانی غنی فرهنگ بومی ایران هستند.[۱۴]

مدافعان p4c، منکر نسبی‌گرایی در این روش هستند؛[۱۵] از پژوهشگران این گروه می‌توان سعید ناجی، مهرنوش هدایتی و روح‌الله کریمی را نام برد.

تاکنون گروه‌های دیگری نیز به‌صورت مستقل در این راستا به فعالیت پرداخته‌اند که از میان آنها می‌توان به مجمع عالی حکمت اسلامی اشاره کرد.

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ پیاژه و اینهلدر، روان‌شناسی کودک، 1391ش، ص147.
  2. ↑ متیوز، «فلسفه دوران کودکی»، ص7.
  3. ↑ Institute for the Advancement of philosophy for children
  4. ↑ «پروفسور متیو لیپمن در گفتگو با سعید ناجی»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  5. ↑ «معرفی روش PWC یا فلسفه با کودکان»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  6. ↑ «فلسفه برای کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با سعید ناجی»، ص25.
  7. ↑ ناجی، «گفت و گو با پروفسور آن مارگارت شارپ استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا»، ص18.
  8. ↑ صدر، «کارگاه فلسفه برای کودکان در نظر و عمل؛ چیستی و بررسی»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  9. ↑ فیضی‌خواه، علی و سعید ناجی، «گفتگو با اسکار برینیفیر، فلسفه برای کودکان و نوجوانان در فرانسه»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  10. ↑ «معرفی بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  11. ↑ «معرفی نشریه»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  12. ↑ پورحسن و صدر، «نقد و بررسی نسبی‌گرایی در نظریه تعلیم و تربیتی متیو لیپمن»، ص5.
  13. ↑ «درباره نشریه»، سایت تفکر و کودک، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  14. ↑ ناجی، سعید، «درباره سایت»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
  15. ↑ کریمی، روح‌الله، «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟»، ص101.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «پروفسور متیو لیپمن در گفتگو با سعید ناجی»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: ۳ خرداد۱۴۰۱ش.
  • پورحسن، قاسم و فاطمه صدر، «نقد و بررسی نسبی‌گرایی در نظریه تعلیم و تربیتی متیو لیپمن»، در مجله فلسفه و کودک، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش.
  • پیاژه، ژان و باربل اینهلدر، روان‌شناسی کودک، ترجمه زینب توفیق، تهران، نی، ۱۳۹۱ش.
  • «دربارهٔ نشریه»، وب‌سایت تفکر و کودک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • صدر، فاطمه، «کارگاه فلسفه برای کودکان در نظر و عمل؛ چیستی و بررسی»، وب‌سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: مرداد ۱۳۹۸ش.
  • فیضی‌خواه، علی و سعید ناجی، «گفتگو با اسکار برینیفیر، فلسفه برای کودکان و نوجوانان در فرانسه»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • «فلسفه برای کودکان و نوجوان در گفت وگو با سعید ناجی»، در مجله پژوهشگران، شماره ۳، خرداد و تیر ۱۳۸۴ش.
  • کریمی، روح‌الله، «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟»، در مجله تفکر و کودک، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.
  • متیوز، گرت، «فلسفه دوران کودکی»، در مجله کتاب ماه فلسفه، شماره ۶۳، آذر ۱۳۹۱ش.
  • «معرفی بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • «معرفی روش PWC یا فلسفه با کودکان»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۳۸۵ش.
  • «معرفی نشریه»، سایت فلسفه و کودک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • ناجی، سعید، «گفت و گو با پروفسور آن مارگارت شارپ استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا»، ترجمه مریم صفایی و صدیقه میرزایی، در مجله کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره ۸۹، اسفند ۱۳۸۳ش.
  • ناجی، سعید، «دربارهٔ سایت»، سایت کندوکاو فلسفی برای کودکان، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:فلسفه‌ورزی_داستانی_کودکان&oldid=27380»