پرش به محتوا

پیش‌نویس:تیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
imported>محمد داوود محمددوست
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:تیر.jpg|جایگزین=تقویم رومیزی تیرماه|بندانگشتی|تصویری از تقویم رومیزی تیرماه 1404]]
[[پرونده:تیر.jpg|جایگزین=تقویم رومیزی تیرماه|بندانگشتی|تصویری از تقویم رومیزی تیرماه ۱۴۰۴]]
<big>'''تیر'''</big>، چهارمین ماه از سال خورشیدی در تقویم ایرانی.
<big>'''تیر'''</big>، چهارمین ماه از سال خورشیدی در تقویم ایرانی.


تیر یا سرطان، چهارمین ماه سال خورشیدی و نخستین ماه تابستان است. در نجوم، برج آن سرطان و نمادش خرچنگ می‌باشد. ریشه نام تیر را برخی «تیریه» به‌معنای تیزرو دانسته‌اند و در سنت‌های ایرانی با ایزد تیشتر، ایزد باران و باروری، پیوند خورده است. در منابع بابلی و سپس یونانی، این ایزد با نبو و هرمس همانند دانسته شد. در تقویم‌های گوناگون ایرانی نیز نام‌های متفاوتی برای این ماه ثبت شده است. تیرماه همواره با جشن‌هایی چون نیلوفر، تیرگان و میدیوشم همراه بوده که یادگار سنت‌های دیرینه ایرانیان است.
تیر یا سرطان، چهارمین ماه سال خورشیدی و نخستین ماه [[تابستان]] است. در نجوم، برج آن سرطان و نمادش خرچنگ می‌باشد. ریشه نام تیر را برخی «تیریه» به‌معنای تیزرو دانسته‌اند و در سنت‌های ایرانی با ایزد تیشتر، ایزد باران و باروری، پیوند خورده است. در منابع بابلی و سپس یونانی، این ایزد با نبو و هرمس همانند دانسته شد. در تقویم‌های گوناگون ایرانی نیز نام‌های متفاوتی برای این ماه ثبت شده است. تیرماه همواره با جشن‌هایی چون نیلوفر، [[تیرگان]] و میدیوشم همراه بوده که یادگار سنت‌های دیرینه ایرانیان است.


==معرفی تیر ماه==
==معرفی تیر ماه==
تیر یا سرطان (فارسی دری)، ماه چهارم از سال خورشیدی و اولین ماه از فصل تابستان است.<ref>[https://www.vajehyab.com/amid/%D8%AA%DB%8C%D8%B1-2 عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه تیر، سایت واژه‌یاب.]</ref>  برخی تیر را سیزدهمین روز از ماه چهارم سال می‌دانند.  
تیر یا سرطان ([[فارسی دری]])، ماه چهارم از سال خورشیدی و اولین ماه از فصل تابستان است.<ref>[https://www.vajehyab.com/amid/%D8%AA%DB%8C%D8%B1-2 عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه تیر، سایت واژه‌یاب.]</ref>  برخی تیر را سیزدهمین روز از ماه چهارم سال می‌دانند.  
==تیر در نجوم==
==تیر در نجوم==
[[پرونده:تیر۱.jpg|جایگزین=صورت فلکی خرچنگ در کتابی از دانشمند ایرانی، عبدالرحمان صوفی رازی|بندانگشتی|صورت فلکی خرچنگ در کتابی از دانشمند ایرانی، عبدالرحمان صوفی رازی]]
برج فلکی تیرماه، برج سرطان است. این برج، چهارمین برج فلکی از دایرة ‌البروج بوده و نماد آن خرچنگ است.  
برج فلکی تیرماه، برج سرطان است. این برج، چهارمین برج فلکی از دایرة ‌البروج بوده و نماد آن خرچنگ است.  
==پیشینه==
==پیشینه==
برخی از پژوهشگران، واژه تیر را برگرفته از واژه «تیریه» و به‌معنی «تیزرو» دانسته‌اند.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ۱۳۷۴ش؛ <br>
برخی از پژوهشگران، واژه تیر را برگرفته از واژه «تیریه» و به‌معنی «تیزرو» دانسته‌اند.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ۱۳۷۴ش؛ <br>
بویس، هخامنشیان، ۱۳۷۵ش، ص50.</ref>  در سنت زردشت، تیر را همان تیشتر می‌دانند.<ref>بندهش، ۱۳۶۹ش، ص۴۹ و ۱۱۶؛ <br>
بویس، هخامنشیان، ۱۳۷۵ش، ص50.</ref>  در سنت [[زردشت]]، تیر را همان تیشتر می‌دانند.<ref>بندهش، ۱۳۶۹ش، ص۴۹ و ۱۱۶؛ <br>
گزیده‌های زادسپرم، ۱۳۶۶ش، ص9.</ref>  برخی دیگر، تیر را ایزدی ایرانی و غیرزردشتی (خدای برکت و باروری) می‌دانند که در غرب ایران پرستش می‌شد.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ۱۳۷۴ش، ص96.</ref>  مورخان این ایزد را با «نبو» خدای بابلی مشابه می‌دانند، زیرا نشان نبو در آسمان، عطارد بوده، دبیر الهی سرنوشت‌ها، خدای دبیران و کشاورزی و خدای دانایی و خرد نیز بوده است. در منابع اسلامی نیز برای تیر صفاتی بیان شده که با ایزد ایرانیان باستان همخوانی دارد؛ برای مثال، تیر را سیاره دبیران (اهل قلم)، دبیر فلک،<ref>بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۷۱؛ <br>
گزیده‌های زادسپرم، ۱۳۶۶ش، ص9.</ref>  برخی دیگر، تیر را ایزدی ایرانی و غیرزردشتی (خدای برکت و باروری) می‌دانند که در غرب ایران پرستش می‌شد.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ۱۳۷۴ش، ص96.</ref>  مورخان این ایزد را با «نبو» خدای بابلی مشابه می‌دانند، زیرا نشان نبو در آسمان، عطارد بوده، دبیر الهی سرنوشت‌ها، خدای دبیران و کشاورزی و خدای دانایی و خرد نیز بوده است. در منابع اسلامی نیز برای تیر صفاتی بیان شده که با ایزد ایرانیان باستان همخوانی دارد؛ برای مثال، تیر را سیاره دبیران (اهل قلم)، دبیر فلک،<ref>بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۷۱؛ <br>
ناصرخسرو، دیوان، ۱۳۵۷ش، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref>  فلک علم و معرفت<ref>شهمردان بن ابی الخیر، روضة المنجمین، ۱۳۸۲ش، ص۵۸.</ref>  و حامی کشاورز می‌دانند. پژوهشگران، دلیل این اشتراکات را أثرپذیری ایرانیان سمت غرب از بابلی‌ها دانسته‌اند.  
ناصرخسرو، دیوان، ۱۳۵۷ش، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref>  فلک علم و معرفت<ref>شهمردان بن ابی الخیر، روضة المنجمین، ۱۳۸۲ش، ص۵۸.</ref>  و حامی کشاورز می‌دانند. پژوهشگران، دلیل این اشتراکات را أثرپذیری ایرانیان سمت غرب از بابلی‌ها دانسته‌اند. با حمله اسکندر به ایران، ایرانیان از فرهنگ یونانی، اثر پذیرفتند و تیر با هرمس، یعنی خدای باروری و [[تجارت]]<ref>Grant, Who’s Who in Classical Mithology, 2002, P173-174.</ref>  یکی شد.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، پس از اسکندر گجسته، ۱۳۷۵ش، ص۴۲۰.</ref>   
با حمله اسکندر به ایران، ایرانیان از فرهنگ یونانی، اثر پذیرفتند و تیر با هرمس، یعنی خدای باروری و تجارت<ref>Grant, Who’s Who in Classical Mithology, 2002, P173-174.</ref>  یکی شد.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، پس از اسکندر گجسته، ۱۳۷۵ش، ص۴۲۰.</ref>   
==تیر در گاه‌شمار ایرانی==
==تیر در گاه‌شمار ایرانی==
تیر در تقویم‌های مختلف ایرانی با اسامی متفاوتی ذکر شده است. برای مثال، در تقویم کاپادوکیه‌ای (در منطقه ترکیه امروزی که از گاه‌شمار اوستایی نو الهام گرفته) نام ماه چهارم را «تیری»، در تقویم ارمنی آن را «تری»، در تقویم سیستانی کهن «تیرکیانوا»،<ref>بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص52.</ref>  در تقویم خوارزمی «جیری» و در تقویم رسمی دولت ساسانی «تیشتر»<ref>خرده اوستا، ۱۳۸۰ش، ص۱۹۴ و ۲۴۱.</ref>  ثبت شده است. همچنین، در تقویم یزدگردی و برخی دیگر از تقویم‌های پس از اسلام در ایران، تیر را یکی از ماه‌های پاییزی و مقارن با آبان در نظر گرفته‌اند.<ref>عبداللهی، تاریخِ تاریخ در ایران، ۱۳۶۶ش، ص۳۶۴؛ <br>
تیر در تقویم‌های مختلف ایرانی با اسامی متفاوتی ذکر شده است. برای مثال، در تقویم کاپادوکیه‌ای (در منطقه ترکیه امروزی که از گاه‌شمار اوستایی نو الهام گرفته) نام ماه چهارم را «تیری»، در تقویم ارمنی آن را «تری»، در تقویم سیستانی کهن «تیرکیانوا»،<ref>بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص52.</ref>  در تقویم خوارزمی «جیری» و در تقویم رسمی دولت [[ساسانیان|ساسانی]] «تیشتر»<ref>خرده اوستا، ۱۳۸۰ش، ص۱۹۴ و ۲۴۱.</ref>  ثبت شده است. همچنین، در تقویم یزدگردی و برخی دیگر از تقویم‌های پس از [[اسلام]] در [[ایران]]، تیر را یکی از ماه‌های [[پاییز|پاییزی]] و مقارن با آبان در نظر گرفته‌اند.<ref>عبداللهی، تاریخِ تاریخ در ایران، ۱۳۶۶ش، ص۳۶۴؛ <br>
تقی‌زاده، بیست مقاله، ۱۳۸۱ش، ص۱۹-۲۰؛ <br>
تقی‌زاده، بیست مقاله، ۱۳۸۱ش، ص۱۹-۲۰؛ <br>
روح‌الامینی، «جشن تیرگان، تیر ما سیزه‌شو، تیر و جشن»، ۱۳۶۹ش، ص۱۲۸۴</ref>  
روح‌الامینی، «جشن تیرگان، تیر ما سیزه‌شو، تیر و جشن»، ۱۳۶۹ش، ص۱۲۸۴</ref>  
==جشن‌های تیر ماه==  
==جشن‌های تیر ماه==  
در ماه تیر، از دیرباز، جشن‌های مختلفی برپا می‌شده است، که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «جشن نیلوفر» مصادف با روز ششم ماه (خرداد روز)؛<ref>بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص270.</ref>  «جشن تیرگان» مصادف با روز سیزدهم تیرماه و همزمان با روز تیر انداختن آرش؛<ref>شهمردان بن ابی‌الخیر، روضة المنجمین، ۱۳۸۲ش، ص44.</ref>  «گاهنبار دوم» (میدیوشم) مصادف با 11-15ام تیر ماه که اهوره‌مزدا، پس از آفرینش آب، در این روزها درنگ کرد.<ref>بهرامی، جشن‌های ایرانیان، ۱۳۸۲ش، ص۴۹.</ref><br>
در ماه تیر، از دیرباز، جشن‌های مختلفی برپا می‌شده است، که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «جشن نیلوفر» مصادف با روز ششم ماه ([[خرداد]] روز)؛<ref>بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص270.</ref>  «جشن تیرگان» مصادف با روز سیزدهم تیرماه و همزمان با روز تیر انداختن [[آرش کمانگیر|آرش]]؛<ref>شهمردان بن ابی‌الخیر، روضة المنجمین، ۱۳۸۲ش، ص44.</ref>  «گاهنبار دوم» (میدیوشم) مصادف با ۱۱-۱۵ام تیر ماه که اهوره‌مزدا، پس از آفرینش [[آب]]، در این روزها درنگ کرد.<ref>بهرامی، جشن‌های ایرانیان، ۱۳۸۲ش، ص۴۹.</ref><br>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}   
{{پانویس}}   
==منابع==  
==منابع==  
{{آغاز منابع}}
*بندهش، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران، توس، ۱۳۶۹ش.
*بندهش، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران، توس، ۱۳۶۹ش.
*بویس، مری، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، توس، ۱۳۷۴ش.
*بویس، مری، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، توس، ۱۳۷۴ش.
خط ۳۱: خط ۳۲:
*تقی‌زاده، حسن، بیست مقاله، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۱ش.
*تقی‌زاده، حسن، بیست مقاله، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۱ش.
*خرده اوستا، به‌تحقیق ابراهیم ‌پورداود، تهران، فروهر، ۱۳۸۰ش.
*خرده اوستا، به‌تحقیق ابراهیم ‌پورداود، تهران، فروهر، ۱۳۸۰ش.
*روح‌الامینی، محمود، «جشن تیرگان، تیر ما سیزه‌شو، تیر و جشن»، چیستا، س7، شماره 10، ۱۳۶۹ش.
*روح‌الامینی، محمود، «جشن تیرگان، تیر ما سیزه‌شو، تیر و جشن»، چیستا، س۷، شماره ۱۰، ۱۳۶۹ش.
*شهمردان بن ابی‌الخیر، روضة المنجمین، به‌تحقیق جلیل اخوان زنجانی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۸۲ش.
*شهمردان بن ابی‌الخیر، روضة المنجمین، به‌تحقیق جلیل اخوان زنجانی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۸۲ش.
*عبداللهی، رضا، تاریخِ تاریخ در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
*عبداللهی، رضا، تاریخِ تاریخ در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
*عمید، حسن، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1401ش.
*عمید، حسن، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۱ش.
*گزیده‌های زادسپرم، ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران، دانشکده علوم توانبخشی، ۱۳۶۶ش.
*گزیده‌های زادسپرم، ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران، دانشکده علوم توانبخشی، ۱۳۶۶ش.
*ناصرخسرو، دیوان، به‌تحقیق مجتبى مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۷ش.
*ناصرخسرو، دیوان، به‌تحقیق مجتبى مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۷ش.
*Grant, M. and J. Hazel, Who’s Who in Classical Mithology, London/ New York, 2002.
*Grant, M. and J. Hazel, Who’s Who in Classical Mithology, London/ New York, 2002.
{{پایان منابع}}
{{#seo:
|title=تیر ماه؛ هرآنچه باید درباره اولین ماه تابستان بدانید - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=تیر, تیر ماه, ماه تیر, نماد ماه تیر, متولدین تیر, برج سرطان, اولین ماه تابستان
|description=تیر، چهارمین ماه سال خورشیدی و اولین ماه فصل تابستان است. در این مقاله با نماد ماه تیر (خرچنگ)، رویدادهای مهم تاریخی و مشاهیر متولد این ماه بیشتر آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
{{زمان-افقی}}
[[رده:ماه‌ها]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۰۳

تقویم رومیزی تیرماه
تصویری از تقویم رومیزی تیرماه ۱۴۰۴

تیر، چهارمین ماه از سال خورشیدی در تقویم ایرانی.

تیر یا سرطان، چهارمین ماه سال خورشیدی و نخستین ماه تابستان است. در نجوم، برج آن سرطان و نمادش خرچنگ می‌باشد. ریشه نام تیر را برخی «تیریه» به‌معنای تیزرو دانسته‌اند و در سنت‌های ایرانی با ایزد تیشتر، ایزد باران و باروری، پیوند خورده است. در منابع بابلی و سپس یونانی، این ایزد با نبو و هرمس همانند دانسته شد. در تقویم‌های گوناگون ایرانی نیز نام‌های متفاوتی برای این ماه ثبت شده است. تیرماه همواره با جشن‌هایی چون نیلوفر، تیرگان و میدیوشم همراه بوده که یادگار سنت‌های دیرینه ایرانیان است.

معرفی تیر ماه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تیر یا سرطان (فارسی دری)، ماه چهارم از سال خورشیدی و اولین ماه از فصل تابستان است.[۱] برخی تیر را سیزدهمین روز از ماه چهارم سال می‌دانند.

تیر در نجوم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
صورت فلکی خرچنگ در کتابی از دانشمند ایرانی، عبدالرحمان صوفی رازی
صورت فلکی خرچنگ در کتابی از دانشمند ایرانی، عبدالرحمان صوفی رازی

برج فلکی تیرماه، برج سرطان است. این برج، چهارمین برج فلکی از دایرة ‌البروج بوده و نماد آن خرچنگ است.

برخی از پژوهشگران، واژه تیر را برگرفته از واژه «تیریه» و به‌معنی «تیزرو» دانسته‌اند.[۲] در سنت زردشت، تیر را همان تیشتر می‌دانند.[۳] برخی دیگر، تیر را ایزدی ایرانی و غیرزردشتی (خدای برکت و باروری) می‌دانند که در غرب ایران پرستش می‌شد.[۴] مورخان این ایزد را با «نبو» خدای بابلی مشابه می‌دانند، زیرا نشان نبو در آسمان، عطارد بوده، دبیر الهی سرنوشت‌ها، خدای دبیران و کشاورزی و خدای دانایی و خرد نیز بوده است. در منابع اسلامی نیز برای تیر صفاتی بیان شده که با ایزد ایرانیان باستان همخوانی دارد؛ برای مثال، تیر را سیاره دبیران (اهل قلم)، دبیر فلک،[۵] فلک علم و معرفت[۶] و حامی کشاورز می‌دانند. پژوهشگران، دلیل این اشتراکات را أثرپذیری ایرانیان سمت غرب از بابلی‌ها دانسته‌اند. با حمله اسکندر به ایران، ایرانیان از فرهنگ یونانی، اثر پذیرفتند و تیر با هرمس، یعنی خدای باروری و تجارت[۷] یکی شد.[۸]

تیر در گاه‌شمار ایرانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تیر در تقویم‌های مختلف ایرانی با اسامی متفاوتی ذکر شده است. برای مثال، در تقویم کاپادوکیه‌ای (در منطقه ترکیه امروزی که از گاه‌شمار اوستایی نو الهام گرفته) نام ماه چهارم را «تیری»، در تقویم ارمنی آن را «تری»، در تقویم سیستانی کهن «تیرکیانوا»،[۹] در تقویم خوارزمی «جیری» و در تقویم رسمی دولت ساسانی «تیشتر»[۱۰] ثبت شده است. همچنین، در تقویم یزدگردی و برخی دیگر از تقویم‌های پس از اسلام در ایران، تیر را یکی از ماه‌های پاییزی و مقارن با آبان در نظر گرفته‌اند.[۱۱]

جشن‌های تیر ماه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ماه تیر، از دیرباز، جشن‌های مختلفی برپا می‌شده است، که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «جشن نیلوفر» مصادف با روز ششم ماه (خرداد روز)؛[۱۲] «جشن تیرگان» مصادف با روز سیزدهم تیرماه و همزمان با روز تیر انداختن آرش؛[۱۳] «گاهنبار دوم» (میدیوشم) مصادف با ۱۱-۱۵ام تیر ماه که اهوره‌مزدا، پس از آفرینش آب، در این روزها درنگ کرد.[۱۴]

  1. عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه تیر، سایت واژه‌یاب.
  2. بویس، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ۱۳۷۴ش؛
    بویس، هخامنشیان، ۱۳۷۵ش، ص50.
  3. بندهش، ۱۳۶۹ش، ص۴۹ و ۱۱۶؛
    گزیده‌های زادسپرم، ۱۳۶۶ش، ص9.
  4. بویس، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ۱۳۷۴ش، ص96.
  5. بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۷۱؛
    ناصرخسرو، دیوان، ۱۳۵۷ش، ص۱۰۱-۱۰۲.
  6. شهمردان بن ابی الخیر، روضة المنجمین، ۱۳۸۲ش، ص۵۸.
  7. Grant, Who’s Who in Classical Mithology, 2002, P173-174.
  8. بویس، تاریخ کیش زرتشت، پس از اسکندر گجسته، ۱۳۷۵ش، ص۴۲۰.
  9. بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص52.
  10. خرده اوستا، ۱۳۸۰ش، ص۱۹۴ و ۲۴۱.
  11. عبداللهی، تاریخِ تاریخ در ایران، ۱۳۶۶ش، ص۳۶۴؛
    تقی‌زاده، بیست مقاله، ۱۳۸۱ش، ص۱۹-۲۰؛
    روح‌الامینی، «جشن تیرگان، تیر ما سیزه‌شو، تیر و جشن»، ۱۳۶۹ش، ص۱۲۸۴
  12. بیرونی، الآثار الباقیة، ۱۳۸۰ش، ص270.
  13. شهمردان بن ابی‌الخیر، روضة المنجمین، ۱۳۸۲ش، ص44.
  14. بهرامی، جشن‌های ایرانیان، ۱۳۸۲ش، ص۴۹.
  • بندهش، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران، توس، ۱۳۶۹ش.
  • بویس، مری، تاریخ کیش زرتشت، اوایل کار، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، توس، ۱۳۷۴ش.
  • بویس، مری، هخامنشیان، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، توس، ۱۳۷۵ش.
  • بویس، مری و گرنر، فرانتز، تاریخ کیش زرتشت، پس از اسکندر گجسته، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، گستره، ۱۳۷۵ش.
  • بهرامی، عسکر، جشن‌های ایرانیان، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۸۲ش.
  • بیرونی، ابوریحان، الآثار الباقیة، به‌تحقیق پرویز اذکایی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۸۰ش.
  • تقی‌زاده، حسن، بیست مقاله، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۱ش.
  • خرده اوستا، به‌تحقیق ابراهیم ‌پورداود، تهران، فروهر، ۱۳۸۰ش.
  • روح‌الامینی، محمود، «جشن تیرگان، تیر ما سیزه‌شو، تیر و جشن»، چیستا، س۷، شماره ۱۰، ۱۳۶۹ش.
  • شهمردان بن ابی‌الخیر، روضة المنجمین، به‌تحقیق جلیل اخوان زنجانی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۸۲ش.
  • عبداللهی، رضا، تاریخِ تاریخ در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • گزیده‌های زادسپرم، ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران، دانشکده علوم توانبخشی، ۱۳۶۶ش.
  • ناصرخسرو، دیوان، به‌تحقیق مجتبى مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۷ش.
  • Grant, M. and J. Hazel, Who’s Who in Classical Mithology, London/ New York, 2002.