پیش‌نویس:امیرکبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۲۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۴۶

امیرکبیر؛ صدر اعظم ایران در آغاز دوره ناصرالدین شاه قاجار.

امیرکبیر از رجال برجسته دوره قاجار و صدراعظم ناصرالدین شاه بود که با هوش و استعداد برجسته‌اش از منشی‌گری در دستگاه حکومتی تا صدارت رسید. او در دوران کوتاه صدارت خود اصلاحات گسترده‌ای در زمینه‌های سیاسی، اداری، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و قضایی انجام داد. از اقدامات مهم او می‌توان به تأسیس دارالفنون، توسعه آموزش و فرهنگ، ایجاد کارخانه‌ها و حمایت از صنایع ملی، اصلاح نظام دیوان‌خانه، سرکوب شورش‌ها، کاهش نفوذ بیگانگان، نظم‌دهی به دستگاه حکومتی و تقویت منزلت علما اشاره کرد. امیرکبیر همچنین با اهتمام به مذهب و عدالت اجتماعی، تلاش کرد فساد و رشوه‌خواری را کاهش دهد. اقدامات اصلاح‌گرانه و نفوذ گسترده او موجب شد که در سال ۱۲۳۰ش در حمام باغ فین کاشان به قتل برسد و پیکرش در کربلا به خاک سپرده شود. میراث او در تاریخ ایران، نمونه‌ای از صدارت شایسته‌سالار و اصلاحات گسترده است

زندگی‌نامه امیرکبیر

میرزا تقی‌خان فراهانی در سال ۱۲۲۲ق در هزاوه فراهان از توابع اراک به دنیا آمد. نام وی محمدتقی بود اما به میرزا تقی‌خان شهرت یافت.^[۱] پدرش؛ «کربلایی قربان» در خانه میرزا عیسی، قائم‌مقام اول، آشپزی می‌کرد. میرزا تقی‌خان نیز در ابتدا شغل پدرش را ادامه داد اما از نوجوانی مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و چون از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بود، به‌سمت منشی‌گری آن دو دست یافت.^[۲]

پس از مدتی به جمع مستوفی‌های امیرنظام (محمدخان زنگنه) درآمد و در سفری به سرپرستی ناصرالدین میرزا ولیعهد به روسیه رفت. جلب توجه همگان به توان‌مندی میرزا تقی‌خان در آن سفر، موجب شد که محمدشاه قاجار، طی حکمی در سال ۱۲۵۹ق او را در رأس هیئتی به ارزروم اعزام کند تا مناقشه ارضی پدید آمده میان ایران و عثمانی را با مذاکره، رفع کند.^[۳]

پس از مرگ محمدشاه (۱۲۶۴ق)، ناصرالدین میرزا با درایت و همراهی میرزا تقی‌خان، که آن زمان منصب وزارت نظام آذربایجان را بر عهده داشت، از تبریز به تهران رفت. زمانی که ناصرالدین شاه به تخت پادشاهی رسید اولین کاری که انجام داد میرزا تقی‌خان را به صدراعظمی برگزید و لقب امیرکبیر را به او داد.^[۴]

امیرکبیر از همان آغاز صدارت مورد حمایت و اعتماد ناصرالدین شاه قرار گرفت و در سال ۱۲۶۵ق با عزت‌الدوله خواهر شاه ازدواج کرد. او در مدت سه سال و سه ماه از وزارت‌اش در ایران، خاستگاه تحولات مهمی در شئون سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی ایران بود که بعضی آثار آن تا امروز در کشور موجود است.^[۵]

اقدامات دینی و اصلاحات مذهبی امیر کبیر

امیرکبیر برای مذهب شیعه، حرمت بسیاری قائل بود و در ارتقاء منزلت علما کوشید. سرکوب شورش باب و از میان برداشتن فتنه بابیه که با محاکمه و اعدام سید علی‌محمد باب به پایان رسید، روابط امیرکبیر و علمای دینی را محکم کرد؛ اما از سوی دیگر، امیرکبیر بست‌نشینی علما را روشی نادرست برای مداخله در امور حکومتی می‌دانست و با آن مقابله می‌کرد. او همچنین چندین مسجد و حوزه علمیه بنا کرد که از جمله آنها مدرسه دینی شیخ عبدالحسین در بازار تهران است.^[۶]

اقدامات و اصلاحات سیاسی امیر کبیر

امیرکبیر شایسته‌سالاری را از ارکان مهم حکومت قرار داد و اصلاحات گسترده‌ای را در امور اداری کشور به عمل آورد. او با نظم بخشیدن به دستگاه سلطنت، رفتار دیوانیان و خاندان سلطنت را تحت کنترل درآورد و به‌ویژه مادر شاه و میرزا آقاخان نوری که تحت‌الحمایه دولت انگلیس بودند دست‌شان از مناقع کشور کوتاه شد. البته همین اصلاحات، برخی از مهم‌ترین افراد صاحب قدرت را با او دشمن کرد.^[۷]

او همچنین اقداماتی برای امنیت و پایان دادن به شورش‌ها در کشور انجام داد و با ایجاد یک سپاه منظم و مسلح توانست شورش محمدحسن‌خان سالار آصف‌الدوله را در خراسان سرکوب کند.^[۸] در سیاست خارجی نیز به دوستی با دول مختلف پایبند بود اما برای کاهش نفوذ و دخالت بیگانگان (روس و انگلیس) تلاش بسیاری کرد که نتیجه آن قطع ارتباط جاسوسی اتباع داخلی برای نمایندگان خارجی بود.^[۹]

اقدامات فرهنگی امیر کبیر

از مهم‌ترین اقدامات فرهنگی امیرکبیر تأسیس دارالفنون بود. انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه و تلاش برای ترجمه و انتشار کتب از دیگر اقدامات فرهنگی امیرکبیر بود. او همچنین محصلین زیادی را به اروپا اعزام کرد و چندین معلم اروپایی را نیز برای آموزش در مدارس ایران، به‌کار گرفت.^[۱۰]

اقدامات اجتماعی و اطلاعاتی امیر کبیر

از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه) و تأسیس سازمان اطلاعاتی جاسوسی بود که به آن خفیه‌نویسی می‌گفتند. بدین منظور افراد بسیاری را در شهرهای مختلف گماشته بود تا اطلاعات دقیق از رشوه‌خواری و نظم عمومی و سفارت‌های خارجی در اختیار او قرار دهند.^[۱۱]

توسعه اقتصادی و صنعتی امیر کبیر

امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور تلاش‌های فراوانی کرد. او با هدف حمایت از اقتصاد ملی، کارخانه‌های قند و شکر، بلورسازی و حریربافی را در مناطق مختلف ایران تأسیس کرد. همچنین تعدادی از کارگران فنی را جهت کارآموزی و تشویق به اروپا فرستاد.^[۱۲]

قتل امیرکبیر

تلاش‌های اصلاح‌گرانه امیرکبیر و نفوذ او در تمام شئون کشور، درباریان را به هراس افکنده بود. سعایت درباریان و تلقین اطرافیان موجب شد که شاه، امیرکبیر را از صدارت برکنار کرده و به حکومت کاشان منصوب نماید. اما مخالفان امیرکبیر از تعلق‌خاطر شاه به وی اطلاع داشتند و از بیم صدارت دوباره او، در حالت مستیِ شاه، دستور قتل امیر را از او دریافت کردند. میرزا تقی‌خان امیرکبیر در ۱۸ دی ۱۲۳۰ش در حمام متصل به باغ فین کاشان، به قتل رسید.^[۱۳] پیکر امیرکبیر با تلاش و پیگیری همسرش عزت‌الدوله، به کربلا حمل گردید و در کنار حرم امام حسین به خاک سپرده شد.^[۱۴]

امیرکبیر و اصلاحات قضایی

برخی از مهم‌ترین اصلاحات امیرکبیر در دیوان‌خانهٔ بزرگ پادشاهی عبارتند از:

انتخاب حاکم شرع از طرف دیوان‌خانه.
اجرای مفاد احکام صادر از محاکم شرع پس از تأیید رسمی حکم شرعی از طرف دیوان‌خانهٔ عدلیه.
رفع اختلافات بین اتباع بیگانهٔ مقیم ایران فقط در صلاحیت دیوان‌خانه.
رسیدگی به دعاوی بین اشخاص نومسلمان و سایر اقلیت‌های دینی اهل کتاب در صلاحیت دیوان‌خانهٔ بزرگ پادشاهی در تهران (و نه شعب آن در ولایات).
اداره دیوان‌خانهٔ مرکزی در تهران زیر نظر امیر دیوان.
نصب «دیوان‌بیگ» از طرف دیوان‌خانه مرکزی با حکم مخصوص شاه جهت نظارت بر عملکرد تمام مراجع قضایی عرفی و شرعی حوزه مأموریت خود و ارسال گزارش از شیوه دادرسی والیان ایالت‌ها و حاکمان شهرهای منطقه تحت نظارت خود.^[۱۵]

پانویس

↑ « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
↑ « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
↑ ولایتی، «امیرکبیر»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
↑ ولایتی، «امیرکبیر»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11خرداد 1401ش.
↑ انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص184.
↑ «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
↑ انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.
↑ انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.
↑ شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص146.
↑ « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
↑ «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
↑ شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.
↑ شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.
↑ «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
↑ امین، «امیرکبیر و اصلاحات»، 1384ش، شماره 22، ص 52-55.

منابع

«امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۲ خرداد ۱۴۰۱ش.
امین، سید حسن، «امیرکبیر و اصلاحات»، تهران، حافظ، شماره ۲۲، دی ۱۳۸۴ش.
انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، قم، دارالعرفان، بی‌تا.
شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد، ۱۳۸۷ش.
«میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۸۷ش.
ولایتی، علی‌اکبر، «امیرکبیر»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ بهمن ۱۴۰۰ش.

[1] « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.

[2] « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.

[3] ولایتی، «امیرکبیر»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.

[4] ولایتی، «امیرکبیر»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11خرداد 1401ش.

[5] انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص184.

[6] «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.

[7] انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.

[8] انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.

[9] شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص146.

[10] « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.

[11] «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.

[12] شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.

[13] شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.

[14] «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.

[15] امین، «امیرکبیر و اصلاحات»، 1384ش، شماره 22، ص 52-55.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<big>'''امیرکبیر'''</big>؛ صدر اعظم ایران در آغاز دوره ناصرالدین شاه قاجار.
+[[پرونده:امیرکبیر.jpg|جایگزین=میرزا محمد تقی‌خان فراهانی|بندانگشتی|میرزا محمد تقی‌خان فراهانی]]
+{{درشت|'''امیرکبیر'''}}؛ صدر اعظم ایران در آغاز دوره ناصرالدین شاه قاجار.
-== زندگی نامه امیرکبیر ==
+امیرکبیر از رجال برجسته دوره قاجار و صدراعظم ناصرالدین شاه بود که با هوش و استعداد برجسته‌اش از منشی‌گری در دستگاه حکومتی تا صدارت رسید. او در دوران کوتاه صدارت خود اصلاحات گسترده‌ای در زمینه‌های سیاسی، اداری، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و قضایی انجام داد. از اقدامات مهم او می‌توان به تأسیس دارالفنون، توسعه آموزش و فرهنگ، ایجاد کارخانه‌ها و حمایت از صنایع ملی، اصلاح نظام دیوان‌خانه، سرکوب شورش‌ها، کاهش نفوذ بیگانگان، نظم‌دهی به دستگاه حکومتی و تقویت منزلت علما اشاره کرد. امیرکبیر همچنین با اهتمام به مذهب و عدالت اجتماعی، تلاش کرد فساد و رشوه‌خواری را کاهش دهد. اقدامات اصلاح‌گرانه و نفوذ گسترده او موجب شد که در سال ۱۲۳۰ش در حمام باغ فین کاشان به قتل برسد و پیکرش در کربلا به خاک سپرده شود. میراث او در تاریخ ایران، نمونه‌ای از صدارت شایسته‌سالار و اصلاحات گسترده است
-میرزا تقی‌خان فراهانی در سال ۱۲۲۲ق در هزاوه فراهان از توابع [[اراک]] به دنیا آمد. نام وی محمدتقی بود اما به میرزا تقی‌خان شهرت یافت.<ref>  [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx. « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11  خرداد 1401ش.]</ref> پدرش؛ «کربلایی قربان» در خانه میرزا عیسی، قائم‌مقام اول، آشپزی می‌کرد. میرزا تقی‌خان نیز در ابتدا شغل پدرش را ادامه داد اما از [[نوجوانی]] مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و چون از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بود، به‌سمت منشی‌گری آن دو دست یافت.<ref>   [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref>
-پس از مدتی به جمع مستوفی‌های امیرنظام (محمدخان زنگنه) درآمد و در سفری به سرپرستی ناصرالدین میرزا ولیعهد به روسیه رفت. جلب توجه همگان به توان‌مندی میرزا تقی‌خان در آن سفر، موجب شد که محمدشاه [[قاجار]]، طی حکمی در سال ۱۲۵۹ق او را در رأس هیئتی به ارزروم اعزام کند تا مناقشه ارضی پدید آمده میان [[ایران]] و عثمانی را با مذاکره، رفع کند. <ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref>
+==زندگی‌نامه امیرکبیر==
+[[پرونده:امیرکبیر۱.jpg|جایگزین=خانه امیرکبیر در تبریز|بندانگشتی|خانه امیرکبیر در تبریز]]
+میرزا تقی‌خان فراهانی در سال ۱۲۲۲ق در هزاوه فراهان از توابع [[اراک]] به دنیا آمد. نام وی محمدتقی بود اما به میرزا تقی‌خان شهرت یافت.<ref>[http://pajoohe.ir/میرزا-تقی-خان-امیرکبیر__a-32639.aspx. « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11  خرداد 1401ش.]</ref> پدرش؛ «کربلایی قربان» در خانه میرزا عیسی، قائم‌مقام اول، [[آشپزی]] می‌کرد. میرزا تقی‌خان نیز در ابتدا شغل پدرش را ادامه داد اما از [[نوجوانی]] مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و چون از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بود، به‌سمت منشی‌گری آن دو دست یافت.<ref>[http://pajoohe.ir/میرزا-تقی-خان-امیرکبیر__a-32639.aspx « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref>
-پس از مرگ محمدشاه (۱۲۶۴ق)، ناصرالدین میرزا با درایت و همراهی میرزا تقی‌خان، که آن زمان منصب وزارت نظام آذربایجان را بر عهده داشت، از [[تبریز]] به [[تهران]] رفت. زمانی که ناصرالدین شاه به تخت پادشاهی رسید اولین کاری که انجام داد میرزا تقی‌خان را به صدراعظمی برگزید و لقب امیرکبیر را به او داد.<ref>  [https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید:  11خرداد 1401ش.]</ref>
+پس از مدتی به جمع مستوفی‌های امیرنظام (محمدخان زنگنه) درآمد و در سفری به سرپرستی ناصرالدین میرزا ولیعهد به روسیه رفت. جلب توجه همگان به توان‌مندی میرزا تقی‌خان در آن سفر، موجب شد که محمدشاه [[قاجار]]، طی حکمی در سال ۱۲۵۹ق او را در رأس هیئتی به ارزروم اعزام کند تا مناقشه ارضی پدید آمده میان [[ایران]] و عثمانی را با مذاکره، رفع کند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref>
-امیرکبیر از همان آغاز صدارت مورد حمایت و اعتماد ناصرالدین‌ شاه قرار گرفت و در سال ۱۲۶۵ق با عزت‌الدوله خواهر شاه [[ازدواج]] کرد. او در مدت سه سال و سه ماه از وزارت‌اش در [[ایران]]، خاستگاه تحولات مهمی در شئون سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی‌ ایران بود که بعضی آثار آن تا امروز در کشور موجود است.<ref> انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا‌، ج6، ص184.</ref>
+پس از مرگ محمدشاه (۱۲۶۴ق)، ناصرالدین میرزا با درایت و همراهی میرزا تقی‌خان، که آن زمان منصب وزارت نظام آذربایجان را بر عهده داشت، از [[تبریز]] به [[تهران]] رفت. زمانی که ناصرالدین شاه به تخت پادشاهی رسید اولین کاری که انجام داد میرزا تقی‌خان را به صدراعظمی برگزید و لقب [[امیرکبیر]] را به او داد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید:  11خرداد 1401ش.]</ref>
-=اقدامات دینی و اصلاحات مذهبی امیر کبیر=
-امیرکبیر برای مذهب [[شیعه]]، [[حرمت نفس|حرمت]] بسیاری قائل بود و در ارتقاء منزلت علما کوشید. سرکوب شورش باب و از میان برداشتن فتنه ‌بابیه که با محاکمه و اعدام سید علی‌محمد باب به ‌پایان رسید، روابط امیرکبیر و علمای دینی را محکم کرد؛ اما از سوی دیگر، امیرکبیر بست‌نشینی علما را روشی نادرست برای مداخله در امور حکومتی می‌دانست و با آن مقابله می‌کرد. او همچنین چندین [[مسجد]] و [[حوزه علمیه]] بنا کرد که از جمله آنها مدرسه دینی شیخ عبدالحسین در [[بازار]] تهران است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
-= اقدامات و اصلاحات سیاسی امیر کبیر =
+امیرکبیر از همان آغاز صدارت مورد حمایت و اعتماد ناصرالدین شاه قرار گرفت و در سال ۱۲۶۵ق با عزت‌الدوله خواهر شاه [[ازدواج]] کرد. او در مدت سه سال و سه ماه از وزارت‌اش در ایران، خاستگاه تحولات مهمی در شئون سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی ایران بود که بعضی آثار آن تا امروز در کشور موجود است.<ref>انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص184.</ref>
-امیرکبیر شایسته‌سالاری را از ارکان مهم حکومت قرار داد و اصلاحات گسترده‌ای را در امور اداری کشور به عمل آورد. او با نظم بخشیدن به دستگاه سلطنت، رفتار دیوانیان و خاندان سلطنت را تحت کنترل درآورد و به‌ویژه مادر شاه و میرزا آقاخان نوری که تحت‌الحمایه دولت انگلیس بودند دست‌شان از مناقع کشور کوتاه شد. البته همین اصلاحات، برخی از مهم‌ترین افراد صاحب قدرت را با او دشمن کرد.<ref>انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.</ref>
-او همچنین اقداماتی برای امنیت و پایان دادن به شورش‌ها در کشور انجام داد و با ایجاد یک سپاه منظم و مسلح توانست شورش محمدحسن‌خان سالار آصف‌الدوله را در [[خراسان]] سرکوب کند.<ref>انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.</ref>  در سیاست خارجی نیز به دوستی با دول مختلف پایبند بود اما برای کاهش نفوذ و دخالت بیگانگان (روس و انگلیس) تلاش بسیاری کرد که نتیجه آن قطع ارتباط جاسوسی اتباع داخلی برای نمایندگان خارجی بود. <ref>شمیم، ایران در دوره  سلطنت قاجار، 1378ش، ص146.</ref>
+== اقدامات دینی و اصلاحات مذهبی امیر کبیر ==
+امیرکبیر برای مذهب [[شیعه]]، حرمت بسیاری قائل بود و در ارتقاء منزلت علما کوشید. سرکوب شورش باب و از میان برداشتن فتنه بابیه که با محاکمه و اعدام سید علی‌محمد باب به پایان رسید، روابط امیرکبیر و علمای دینی را محکم کرد؛ اما از سوی دیگر، امیرکبیر بست‌نشینی علما را روشی نادرست برای مداخله در امور حکومتی می‌دانست و با آن مقابله می‌کرد. او همچنین چندین [[مسجد]] و [[حوزه علمیه]] بنا کرد که از جمله آنها [[مدرسه]] دینی شیخ عبدالحسین در [[بازار]] تهران است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/امیرکبیر «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
-= اقدامات فرهنگی امیر کبیر =
+== اقدامات و اصلاحات سیاسی امیر کبیر ==
-از مهمترین اقدامات فرهنگی امیرکبیر تأسیس [[دارالفنون]] بود. انتشار روزنامه وقایع‌ اتفاقیه و تلاش برای ترجمه و انتشار [[کتاب|کتب]] از دیگر اقدامات فرهنگی امیرکبیر بود. او همچنین محصلین زیادی را به اروپا اعزام کرد و چندین معلم اروپایی را نیز برای آموزش در مدارس ایران، به‌کار گرفت.<ref>  [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
+امیرکبیر شایسته‌سالاری را از ارکان مهم حکومت قرار داد و اصلاحات گسترده‌ای را در امور اداری کشور به عمل آورد. او با نظم بخشیدن به دستگاه سلطنت، رفتار دیوانیان و خاندان سلطنت را تحت کنترل درآورد و به‌ویژه مادر شاه و میرزا آقاخان نوری که تحت‌الحمایه دولت انگلیس بودند دست‌شان از مناقع کشور کوتاه شد. البته همین اصلاحات، برخی از مهم‌ترین افراد صاحب قدرت را با او دشمن کرد.<ref>انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.</ref>
-= اقدامات اجتماعی و اطلاعاتی امیر کبیر =
+او همچنین اقداماتی برای امنیت و پایان دادن به شورش‌ها در کشور انجام داد و با ایجاد یک سپاه منظم و مسلح توانست شورش محمدحسن‌خان سالار آصف‌الدوله را در [[خراسان]] سرکوب کند.<ref>انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.</ref> در سیاست خارجی نیز به دوستی با دول مختلف پایبند بود اما برای کاهش نفوذ و دخالت بیگانگان (روس و انگلیس) تلاش بسیاری کرد که نتیجه آن قطع ارتباط جاسوسی اتباع داخلی برای نمایندگان خارجی بود.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص146.</ref>
-از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه) و تأسیس سازمان اطلاعاتی جاسوسی بود که به آن خفیه‌نویسی می‌گفتند. بدین منظور افراد بسیاری را در شهرهای مختلف گماشته بود تا اطلاعات دقیق از [[رشوه|رشوه‌خواری]] و نظم عمومی و سفارت‌های خارجی در اختیار او قرار دهند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
-= توسعه اقتصادی و صنعتی امیر کبیر =
+== اقدامات فرهنگی امیر کبیر ==
-امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور تلاش‌های فراوانی کرد. او با هدف حمایت از اقتصاد ملی، کارخانه‌های قند و شکر، بلورسازی و حریربافی را در مناطق مختلف [[ایران]] تاسیس کرد. همچنین تعدادی از کارگران فنی را جهت کارآموزی و تشویق به اروپا فرستاد.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.</ref>
+[[پرونده:امیرکبیر۲.jpg|جایگزین=سر در دارالفنون|بندانگشتی|سر در دارالفنون]]
-=قتل امیرکبیر=
+از مهم‌ترین اقدامات فرهنگی امیرکبیر تأسیس [[دارالفنون]] بود. انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه و تلاش برای [[صنعت ترجمه در ایران|ترجمه]] و انتشار [[کتاب|کتب]] از دیگر اقدامات فرهنگی امیرکبیر بود. او همچنین محصلین زیادی را به اروپا اعزام کرد و چندین معلم اروپایی را نیز برای آموزش در مدارس ایران، به‌کار گرفت.<ref>[http://pajoohe.ir/میرزا-تقی-خان-امیرکبیر__a-32639.aspx « میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
-تلاش‌های اصلاح‌گرانه امیرکبیر و نفوذ او در تمام شئون کشور، درباریان را به هراس افکنده بود. سعایت درباریان و تلقین اطرافیان موجب شد که شاه، امیرکبیر را از صدارت برکنار کرده و به حکومت [[کاشان]] منصوب نماید. اما مخالفان امیرکبیر از تعلق‌خاطر شاه به وی اطلاع داشتند و از بیم صدارت دوباره او، در حالت مستیِ شاه، دستور قتل امیر را از او دریافت کردند. میرزا تقی‌خان امیرکبیر در ۱۸ [[دی]] ۱۲۳۰ش در [[حمام]] متصل به [[باغ فین]] کاشان، به قتل رسید.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.</ref>  پیکر امیرکبیر با تلاش و پیگیری همسرش عزت‌الدوله، به [[کربلا]] حمل گردید و در کنار [[حرم]] [[امام حسین]] به خاک سپرده شد.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
-=امیرکبیر و اصلاحات قضایی=
+== اقدامات اجتماعی و اطلاعاتی امیر کبیر ==
-برخی از مهمترین اصلاحات امیرکبیر در دیوان‌خانه‌ی بزرگ پادشاهی عبارتند از:
+از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه) و تأسیس سازمان اطلاعاتی جاسوسی بود که به آن خفیه‌نویسی می‌گفتند. بدین منظور افراد بسیاری را در شهرهای مختلف گماشته بود تا اطلاعات دقیق از [[رشوه|رشوه‌خواری]] و نظم عمومی و سفارت‌های خارجی در اختیار او قرار دهند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/امیرکبیر#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
+== توسعه اقتصادی و صنعتی امیر کبیر ==
+امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور تلاش‌های فراوانی کرد. او با هدف حمایت از اقتصاد ملی، کارخانه‌های قند و شکر، بلورسازی و حریربافی را در مناطق مختلف [[ایران]] تأسیس کرد. همچنین تعدادی از کارگران فنی را جهت کارآموزی و تشویق به اروپا فرستاد.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.</ref>
+== قتل امیرکبیر ==
+[[پرونده:امیرکبیر۳.png|جایگزین=حمام قاجاری در باغ فین کاشان |بندانگشتی|حمام قاجاری در باغ فین کاشان ]]
+تلاش‌های اصلاح‌گرانه امیرکبیر و نفوذ او در تمام شئون کشور، درباریان را به هراس افکنده بود. سعایت درباریان و تلقین اطرافیان موجب شد که شاه، امیرکبیر را از صدارت برکنار کرده و به حکومت [[کاشان]] منصوب نماید. اما مخالفان امیرکبیر از تعلق‌خاطر شاه به وی اطلاع داشتند و از بیم صدارت دوباره او، در حالت مستیِ شاه، دستور قتل امیر را از او دریافت کردند. میرزا تقی‌خان امیرکبیر در ۱۸ [[دی]] ۱۲۳۰ش در [[حمام]] متصل به [[باغ فین]] [[کاشان]]، به قتل رسید.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.</ref> پیکر امیرکبیر با تلاش و پیگیری همسرش عزت‌الدوله، به [[کربلا]] حمل گردید و در کنار [[حرم]] [[امام حسین]] به خاک سپرده شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/امیرکبیر#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref>
+== امیرکبیر و اصلاحات قضایی ==
+برخی از مهم‌ترین اصلاحات امیرکبیر در دیوان‌خانهٔ بزرگ پادشاهی عبارتند از:
 *انتخاب حاکم شرع از طرف دیوان‌خانه.
-*اجرای مفاد احکام صادر از محاکم شرع پس از تأیید رسمی حکم شرعی از طرف دیوان‌خانه‌ی عدلیه.
+*اجرای مفاد احکام صادر از محاکم شرع پس از تأیید رسمی حکم شرعی از طرف دیوان‌خانهٔ عدلیه.
-*رفع اختلافات بین اتباع بیگانه‌ی مقیم [[ایران]] فقط در صلاحیت دیوان‌خانه.
+*رفع اختلافات بین اتباع بیگانهٔ مقیم [[ایران]] فقط در صلاحیت دیوان‌خانه.
-*رسیدگی به دعاوی بین اشخاص نومسلمان و سایر اقلیت‌های دینی اهل [[کتاب]] در صلاحیت دیوان‌خانه‌ی بزرگ پادشاهی در تهران (و نه شعب آن در ولایات).
+*رسیدگی به دعاوی بین اشخاص نو[[مسلمان]] و سایر اقلیت‌های دینی اهل کتاب در صلاحیت دیوان‌خانهٔ بزرگ پادشاهی در تهران (و نه شعب آن در ولایات).
-*اداره دیوان‌خانه‌ی‌ مرکزی در [[تهران]] زیر نظر امیر دیوان.
+*اداره دیوان‌خانهٔ مرکزی در [[تهران]] زیر نظر امیر دیوان.
 *نصب «دیوان‌بیگ» از طرف دیوان‌خانه مرکزی با حکم مخصوص شاه جهت نظارت بر عملکرد تمام مراجع قضایی عرفی و شرعی حوزه مأموریت خود و ارسال گزارش از شیوه دادرسی والیان ایالت‌ها و حاکمان شهرهای منطقه تحت نظارت خود.<ref>امین، «امیرکبیر و اصلاحات»، 1384ش، شماره 22، ص 52-55.</ref>
-=پانویس=
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
-=منابع=
-*«امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
+== منابع ==
-*امین، سید حسن، «امیرکبیر و اصلاحات»، تهران، حافظ، شماره 22، دی 1384ش.
+*«امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۲ خرداد ۱۴۰۱ش.
+*امین، سید حسن، «امیرکبیر و اصلاحات»، تهران، حافظ، شماره ۲۲، دی ۱۳۸۴ش.
 *انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، قم، دارالعرفان، بی‌تا.
-*شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد، 1387ش.
+*شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد، ۱۳۸۷ش.
-*«میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: 21 دی 1387ش.
+*«میزرا تقی‌خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۸۷ش.
-*ولایتی، علی‌اکبر، «امیرکبیر»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 3 بهمن 1400ش.
+*ولایتی، علی‌اکبر، «امیرکبیر»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ بهمن ۱۴۰۰ش.
+{{#seo:
+|title=امیرکبیر کیست؟ زندگینامه و اقدامات صدراعظم اصلاحگر قاجار - ویکی زندگی
+|title_mode=Replaced Title
+|keywords=امیرکبیر, میرزا تقی خان فراهانی, زندگینامه امیرکبیر, صدراعظم ناصرالدین شاه, دارالفنون, قتل امیرکبیر
+|description=امیرکبیر، صدراعظم ایران در دوره ناصرالدین شاه و بنیان‌گذار دارالفنون بود. با زندگی، اصلاحات مهم و ماجرای قتل این چهره تاریخ‌ساز و میهن‌پرست آشنا شوید - ویکی زندگی
+}}