پرش به محتوا

پیش‌نویس:مصرف انرژی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>محمدمهدی محمدی
لینک داخلی
 
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>مصرف انرژی؛</big>''' استفاده از منابعی که باعث انجام شدن کار یا ایجاد حرکت شود.
'''{{درشت|مصرف انرژی؛}}''' استفاده از حامل‌های انرژی برای انجام کار یا ایجاد حرکت.


==انرژی و انواع آن==
مصرف انرژی به‌معنای استفاده از منابعی مانند برق، گاز و نفت در بخش‌های مختلف اقتصادی، صنعتی، خانگی و حمل‌ونقل است. شاخص کلیدی در این حوزه، «شدت مصرف انرژی» است که میزان انرژی مصرفی برای تولید هر واحد کالا یا خدمات را اندازه می‌گیرد و کارایی انرژی یک کشور را نشان می‌دهد. با توجه به محدود بودن منابع تولید و تأمین انرژی در جهان، تلاش برای بهینه‌سازی [[الگوی مصرف]] به‌ویژه در حوزه انرژی، فراگیر شده است و تمام کشورها برای آن [[برنامه‌ریزی]] می‌کنند.
انرژی را توان انجام دادن کار و یا هر گونه حرکتی، تعریف کرده‌اند. انرژی دو شکل کل دارد: الف) انرژی جنبشی، در حرکت اجسام شکل می‌گیرد و شامل انواع حرکتی، گرمایی، تابشی، الکتریکی و صوتی می‌شود. ب) انرژی پتانسیل، انرژی ذخیره شده در حالت سکون اجسام است و قابلیت تبدیل شدن به انرژی جنبشی را دارد و شامل انواع گرانشی، شیمیایی، مکانیکی و هسته‌ای می‌شود.<ref>[https://blog.faradars.org/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C/ یوسفی، «انرژی چیست؟»، فرادرس، 6 فروردین 1401ش.]</ref>
 
==مفهوم انرژی و مصرف آن==
انرژی به‌معنای توانایی انجام کار، کمیتی پایدار است که از بین می‌رود و تنها از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‌شود.<ref>[https://energy.ac.ir/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C/ خضری یزدان، «درباره انرژی»، وب‌سایت مؤسسه آموزش عالی انرژی.]</ref> انرژی به دو شکل اصلی وجود دارد:
 
*'''جنبشی:''' انرژی ناشی از '''حرکت''' (مانند توپ در حال پرواز).
*'''پتانسیل:''' انرژی '''ذخیره‌شده''' بر اساس موقعیت یا شکل (مانند توپی روی لبهٔ میز).
 
انرژی در قالب‌های گوناگونی مانند الکتریکی، شیمیایی، گرمایی و هسته‌ای ظاهر می‌شود که همگی قادر به انجام کار هستند؛ مانند انرژی ذخیره‌شده در غذا که هنگام مصرف در بدن آزاد می‌شود.<ref>[https://blog.faradars.org/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C/ یوسفی، «انرژی چیست؟»، وب‌سایت فرادرس.]</ref>
 
[[مصرف انرژی]] نیز به‌معنای استفاده از منابعی مانند برق، گاز، نفت و سایر حامل‌های انرژی است که در بخش‌های مختلفی از جمله خانگی، صنعتی، تجاری و حمل‌ونقل استفاده  می‌شود.<ref>[https://dsa-co.com/energy-saving-tips/ اکبری، «راه‌های کاهش مصرف انرژی: 12 راهکار اساسی و کاربردی»، وب‌سایت دیدبان سنجش امیرکبیر.]</ref>


==منابع انرژی==
==منابع انرژی==
منابع انرژی موجود در جهان به دو دستۀ منابع تجدیدپذیر و منابع تجدیدناپذیر طبقه‌بندی می‌شوند. منابع انرژی تجدیدپذیر تا بی‌نهایت وجود دارند و شامل انرژی خورشیدی، باد، آبی، جذرومد، زمین گرمایی و زیست توده هستند ولی منابع انرژی تجدیدناپذیر بی‌نهایت نیستند و عبارت‌‎اند از: سوخت‌های فسیلی (زغال سنگ، نفت، گاز طبیعی) و انرژی هسته‌ای.<ref>[https://www.jahaneshimi.com/7809/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%85%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8/ آشنایی با همه منابع انرژی در جهان و کاربرد آنها»، جهان شیمی.]</ref>
منابع انرژی موجود در جهان به دو دستهٔ منابع تجدیدپذیر و منابع تجدیدناپذیر طبقه‌بندی می‌شوند. منابع انرژی تجدیدپذیر به‌طور طبیعی و مداوم تولید می‌شوند و پایان‌ناپذیرند و شامل انرژی خورشیدی، باد، آبی، جزر و مد، زمین‌گرمایی و زیست‌توده هستند ولی منابع انرژی تجدیدناپذیر از مواد طبیعی محدود تشکیل شده‌اند و پس از مصرف به‌سختی یا اصلاً قابل جایگزینی نیستند و عبارتند از: سوخت‌های فسیلی (زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی) و انرژی هسته‌ای.<ref>[https://www.jahaneshimi.com/7809/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%85%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8/ آشنایی با همه منابع انرژی در جهان و کاربرد آنها»، جهان شیمی.]</ref>


==مصرف انرژی در ایران==
==مصرف انرژی در ایران==
کشور ایران از نظر منابع انرژی سوخت‌های فسیلی غنی است به گونه‌ای که دارای 85 میدان نفتی است و دومین منابع ذخایر گازی جهان را دارد ولی به دلیل محدود بودن این ذخایر و حفاظت از محیط زیست باید مصرف انرژی را بهینه کرد.<ref>[https://civilica.com/doc/26562/ فاتحی‌فر و دیگران، «ارائه راهکارهایی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی»، 1383ش، ص2.]</ref> انرژی برق با توجه به مصارف مختلف آن در صنعت، اقتصاد، تجارت و خانگی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنا بر نظر منابع رسمی، بیشترین هدررفت انرژی در این بخش اتفاق می‌افتد. مصرف انرژی در ایران سه برابر ترکیه، پنج برابر اندونزی و سیزده برابر ژاپن است.<ref>[https://elmnet.ir/article/20203953-52522/%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثیر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص1-2.]</ref> و 2/5 برابر میانگین جهانی، مصرف دارد.<ref>[http://www.shabestan.ir/detail/News/821517 «مصرف انرژی»، خبرگزاری شبستان، 26 مرداد 1398ش.]</ref> در میان قسمت‌های مختلفی که از برق استفاده می‌کنند؛ بخش خانگی دارای بیشترین مصرف است. مصرف برق در ساختمان‌های خانگی در کشور 2/5 تا 4 برابر استانداردهای جهانی گزارش شده و هدررفت انرژی در بخش ساختمانی بیش از یک سوم انرژی مصرفی کشور است.  
مهم‌ترین معیار برای سنجش مصرف انرژی در یک کشور، شدت انرژی نام دارد. این شاخص به زبان ساده این‌گونه بیان می‌شود: «برای ساختن هر محصول یا ارائهٔ هر خدماتی، چقدر انرژی سوزانده شده است؟»، هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، یعنی اقتصاد بی‌مصرف‌تر بوده و انرژی بیشتری را برای رسیدن به نتیجه‌ای مشابه هدر می‌دهد. به‌همین ترتیب شدت انرژی بالا معمولا دلالت بر ناکارآمدی و مصرف غیربهینهٔ انرژی دارد و بر عکس آن کاهش شدت انرژی، نشانهٔ بلوغ و بهره‌وری یک اقتصاد است.<ref>[https://www.shana.ir/news/644824/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85-%DA%AF%D8%B3%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1 «مصرف لجام‌گسیخته انرژی در ایران به روایت آمار»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا.]</ref>
 
بر اساس اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در رتبهٔ اول جهان از لحاظ شدت مصرف انرژی قرار دارد. شدت مصرف انرژی ایران تقریباً ۱۵ برابر ژاپن، بیش از دو برابر چین و ۲٫۵ برابر متوسط جهانی است. به‌عنوان مثال شدت مصرف انرژی ایران حدود ۴٫۲ بشکه نفت خام برای هر هزار دلار تولید ناخالص داخلی بود که تقریباً سه برابر میانگین جهانی بوده است. این میزان در برخی کشورهای توسعه‌یافته بسیار پایین‌تر است، مثلاً در اروپا حدود ۰٫۷۷ و در ژاپن ۰٫۸ که نشان‌دهندهٔ بهره‌وری بالاتر انرژی در این کشورها است. علت شدت مصرف انرژی بالا در [[ایران]]، بخش زیادی از تولید ناخالص داخلی که مرتبط با صادرات نفت است و همچنین مصرف غیربهینه و بدمصرفی انرژی در بخش‌های مختلف است.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/page/256781/ «چقدر انرژی در ایران هدر می‌رود؟»، وب‌سایت روزنامه فرهیختگان.]</ref>
 
مصرف انرژی در ایران با ویژگی‌هایی خاص همراه است که نشان‌دهندهٔ شدت بالای مصرف و وابستگی زیاد به سوخت‌های فسیلی است. بیش از ۸۰ درصد انرژی مصرفی در ایران از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود و استفاده از منابع انرژی پاک مانند انرژی هسته‌ای، خورشیدی و بادی هنوز در حد پایین باقی مانده است، اگرچه ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی تا اسفند ۱۴۰۳ش به ۶۰۰ مگاوات افزایش یافته و برنامه‌ریزی‌هایی برای افزایش چشمگیر ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۲۶م در جریان است. <ref>[https://otaghiranonline.ir/news/44409/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%AF%D8%AA-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF «ایران در شدت مصرف انرژی رتبه اول را دارد»، وب‌سایت اتاق ایران‌آنلاین.]</ref>
 
در حوزهٔ برق، مصرف برق ایران در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته و در مقایسه با مدت مشابه سال‌های قبل، بیش از ۸ تا ۱۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. اوج بار مصرف برق در [[فروردین]] ۱۴۰۴ش به بیش از ۵۰ هزار مگاوات رسید<ref>[https://barghnews.com/fa/news/62007/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D8%B1%D9%82-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%DB%B5%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «مصرف برق کشور در فروردین ماه از ۵۰ هزار مگاوات عبور کرد»، وب‌سایت برق‌نیوز.]</ref> و در تیرماه این رقم به حدود ۶۹ هزار مگاوات افزایش یافت.<ref>[https://gozaresheonline.ir/2025/07/09/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D8%B1%D9%82-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%DB%B6%DB%B9-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF/ «مصرف برق کشور از ۶۹ هزار مگاوات عبور کرد»، گزارش‌آنلاین.]</ref> در روزهای گرم [[تابستان]]، به‌دلیل استفادهٔ گسترده از سیستم‌های سرمایشی، مصرف برق به اوج می‌رسد و مدیریت مصرف برق اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. سرانهٔ مصرف برق ایران حدود ۱۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است و با توجه به رشد جمعیت و توسعهٔ صنعتی، این میزان مصرف روند صعودی دارد.<ref>[https://gozaresheonline.ir/2025/07/09/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D8%B1%D9%82-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%DB%B6%DB%B9-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF/ «مصرف برق کشور از ۶۹ هزار مگاوات عبور کرد»، گزارش‌آنلاین.] </ref> ناترازی تولید و مصرف برق در سال‌های اخیر موجب شده که در بیشتر مناطق ایران خاموشی‌های پراکنده و [[برنامه‌ریزی]] شده اعمال شود تا فشار بر شبکه کاهش یابد. افزایشی مانند ۲۰ هزار مگاواتی مصرف برق در ماه‌های اخیر به‌دلیل عواملی همچون افزایش دمای هوا، فرسودگی شبکه، توسعهٔ صنعتی و افزایش استفاده از رمزارزها بوده است.<ref>[https://amarfact.com/statistics/per-capita-electricity-consumption/ «آمار سرانه مصرف برق سال 1397-1401»، وب‌سایت آمارفکت.]</ref>
 
همچنین مصرف گاز ایران در سال‌های اخیر به‌طور مداوم افزایش داشته است. ایران با تولید و مصرف گازی در حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز، یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای جهان است. سرانهٔ مصرف گاز ایران حدود ۳٫۵ برابر میانگین جهانی است و ایران چهارمین کشور پرمصرف گاز طبیعی از حیث سرانهٔ مصرف در جهان به‌شمار می‌رود. مصرف بالای گاز در بخش خانگی و تجاری، بیش از ۷۰ درصد کل مصرف و همچنین وجود مشکلاتی مانند ناترازی انرژی در فصول سرد موجب می‌شود که مدیریت بهینهٔ مصرف گاز اهمیت زیادی داشته باشد. مصرف بالای گاز ایران حتی از مجموع بیش از ۳۰ کشور اروپایی بیشتر است و این موضوع نگرانی‌هایی دربارهٔ مدیریت منابع انرژی ایجاد کرده است.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%81%D8%AA-126/4118598-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%DA%AF%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C «مصرف گاز ایران ۳٫۵ برابر میانگین جهانی»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد.]</ref>
 
سرانهٔ مصرف آب در ایران حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال است که بیشترین سهم یعنی حدود ۹۰ درصد آن مربوط به کشاورزی است، ۶ درصد برای شرب و ۴ درصد برای صنعت مصرف می‌شود.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/914667/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%DB%B1%DB%B0%DB%B0-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%AA%D8%B1-%D9%85%DA%A9%D8%B9%D8%A8-%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «مصرف سالانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب در ایران»، وب‌سایت عصر ایران.]</ref> سرانهٔ مصرف آب هر ایرانی روزانه بین ۱۳۰ تا ۱۹۵ لیتر گزارش شده که در شهرهای بزرگی مانند [[تهران]] مصرف ممکن است به ۲۵۰ لیتر برسد. این میزان بالاتر از متوسط جهانی است که حدود ۱۳۵ تا ۱۴۰ لیتر است. ایران با مصرف حدود ۸۶ درصد از منابع آبی تجدیدپذیر خود در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد؛ زیرا سطح مصرف بسیار بالاتر از حد مجاز بحران آب است. بخش عمده‌ای از منابع آب از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود که این امر خطر کمبود [[آب]] در آینده را افزایش می‌دهد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84062923/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7 «وضعیت سرانه مصرف آب در ایران و سایر کشورها»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
در مورد مصرف بنزین، سرانهٔ مصرف بنزین در ایران حدود ۰٫۹۵ تا ۱٫۲۷ لیتر در روز به ازای هر نفر است که تقریباً دو برابر میانگین جهانی است. مصرف بنزین در ایران با رشد سالانه حدود ۵ درصد همراه بوده و در سال‌های اخیر ۱۰ درصد افزایش یافته است. افزایش مصرف به‌دلیل وجود تعداد زیاد خودروهای فرسوده، مصرف بالای خودروهای نو، قاچاق سوخت و همچنین پایین بودن قیمت بنزین نسبت به میانگین جهانی است. ایران نسبت به کشورهایی با اقتصاد بزرگ‌تر، مصرف بنزین بالاتری دارد که اتفاقی نگران‌کننده در مدیریت منابع انرژی است.<ref>[https://www.vcmstudy.ir/doc/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D9%86%D8%B2/ «بررسی و مقایسه قیمت و سرانۀ مصرف بنزین در ایران و جهان»، وب‌سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش.]</ref>
 
از دلایل مهم و اصلی افزایش مصرف انرژی در ایران، پایین بودن نرخ انرژی سوخت‌ها است<ref>[https://www.shana.ir/news/644824/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85-%DA%AF%D8%B3%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1 «مصرف لجام‌گسیخته انرژی در ایران به روایت آمار»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا.]</ref> و ارزان‌بودن نرخ انرژی و یارانه‌ای بودن آن در ایران موجب افزایش مصرف بی‌رویه و ناکارآمدی شده، در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته قیمت واقعی انرژی توسط بازار تعیین می‌شود و مردم انگیزهٔ صرفه‌جویی بیشتری دارند. به‌همین دلیل در کشورهای پیشرفته، استفاده از فناوری‌های بهینه و فرهنگ مصرف انرژی درست‌تر است؛ در حالی که در ایران به‌دلیل ارزان بودن انرژی و عدم فرهنگ‌سازی کافی، استفاده از تجهیزات پرمصرف و رفتارهای پرمصرف رایج‌تر است. مصرف انرژی نه‌تنها از نظر کمیتی بلکه از لحاظ بهینه‌سازی نیز نیازمند مدیریت و اصلاح سیاست‌های یارانه‌ای است<ref>[https://farhikhtegandaily.com/page/256781/ «چقدر انرژی در ایران هدر می‌رود؟»، وب‌سایت روزنامه فرهیختگان.]</ref> و ایران با وجود داشتن منابع غنی نفت و گاز، با چالش‌های بزرگی در زمینهٔ مصرف انرژی، به‌خصوص بهینه‌سازی و کاهش مصرف مواجه است و برنامه‌های توسعهٔ انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح ساختارهای مصرف، از محورهای مهم سیاست‌های انرژی کشور در آینده خواهد بود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4640891/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AF%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%AF «آیا مردم ایران بدمصرف هستند؟ آنچه آمار درباره ادعای وزیر می‌گوید»، خبرگزاری مهر.]</ref>
 
==رابطه مصرف انرژی با سبک زندگی==
رابطهٔ مصرف انرژی با سبک زندگی بسیار نزدیک و تاثیرگذار است. سبک زندگی شامل عادات، رفتارها، نگرش‌ها و الگوهای مصرفی افراد در زندگی روزمره است که می‌تواند به‌طور مستقیم مصرف انرژی را در بخش‌های مختلف خصوصاً بخش خانگی تحت تاثیر قرار دهد. تحقیقات نشان می‌دهند عواملی مانند نوع و اندازهٔ [[خانه]]، تعداد و نوع لوازم برقی موجود در منزل، معماری منزل، سطح آگاهی و نگرش نسبت به مصرف انرژی<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_21157.html اکبری و همکاران، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی م‍ؤثر بر مصرف انرژی خانوار پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، 1395ش، ص21.]</ref> و حتی سن افراد همگی در میزان مصرف انرژی اثرگذار هستند.<ref>[https://civilica.com/doc/135854/ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص2-3]</ref>
 
به‌عنوان مثال پوشش مناسب در خانه موجب کاهش نیاز به استفاده از وسایل گرمایشی یا سرمایشی می‌شود. مثلاً پوشیدن لباس گرم در فصل سرما می‌تواند مصرف انرژی برای گرمایش را کاهش دهد و بهینه‌سازی مصرف برق و گاز در خانه را ممکن کند.<ref>[https://energy-clinic.com/powerhouse/optimization-of-powerhouse/ «صرفه‌جویی و کاهش مصرف انرژی در خانه و موتورخانه»، وب‌سایت کلینیک انرژی ساختمان.]</ref> همچنین شب‌بیداری و دیر خوابیدن به‌دلیل طولانی‌تر شدن زمان روشن بودن چراغ‌ها، وسایل گرمایشی یا سرمایشی و سایر دستگاه‌های برقی، موجب افزایش مصرف انرژی می‌شود و اگر فرهنگ زود خوابیدن در جامعه نهادینه شود در کل سبب کاهش مصرف انرژی در خانه و در سطح جامعه شده و علاوه بر کاهش مصرف انرژی به بهبود سلامت و رفاه افراد نیز کمک می‌کند.<ref>[https://chb-edc.ir/fa/pages/34/show «راهکارهای اجرایی مدیریت مصرف برق در بخش خانگی»، وب‌سایت شرکت توزیع نیروی برق استان چهارمحال و بختیاری.]</ref>
 
همچنین سبک زندگی افراد تأثیر قابل توجهی بر تصمیمات و رفتارهای روزمرهٔ آنها در مصرف انرژی دارد. کسانی که به صرفه‌جویی انرژی اهمیت می‌دهند، از وسایل برقی کم‌مصرف استفاده می‌کنند، حمل و نقل عمومی یا خودروهای کم‌مصرف را انتخاب می‌کنند و فرهنگ مصرف بهینه را در پیش می‌گیرند و با همین روش می‌توانند به‌طور چشمگیری مصرف انرژی را کاهش دهند. در مقابل، عدم آگاهی یا بی‌توجهی به مصرف بهینهٔ انرژی و سبک زندگی پرمصرف باعث هدررفت انرژی، افزایش هزینه‌ها و تخریب محیط زیست می‌شود. با توجه به نقش حیاتی انرژی در رفاه اجتماعی، تغییر رفتار مصرفی و گرایش به سبک زندگی پایدار و آگاهانه، یکی از راهکارهای کلیدی برای کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط زیست است.<ref>[https://civilica.com/doc/135854/ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص13.]</ref>
 
پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که رسانه‌ها، تحصیلات، اعتقادات دینی و فرهنگ محلی نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به سبک زندگی و در نتیجه الگوی مصرف انرژی دارند.<ref>[https://civilica.com/doc/135854/ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص4-5.] </ref>
 
==نحوه مصرف در سبک زندگی اسلامی==
در آموزه‌های اسلامی، مصرف انرژی و منابع طبیعی با تأکید شدید بر رعایت [[اعتدال]]، [[قناعت]]، پرهیز از اسراف و مدیریت درست مصرف مطرح شده است. اسلام به‌عنوان دینی که همهٔ جوانب زندگی انسان را در بر می‌گیرد، بهره‌برداری از نعمت‌های الهی، از جمله انرژی و منابع طبیعی را مورد توجه قرار داده و تاکید می‌کند که استفاده از این نعمت‌ها باید در حد نیاز و به دور از اسراف باشد. از جمله نکاتی که در آموزه‌های اسلام برای مصرف بهینه مطرح شده عبارتند از:
 
*'''اعتدال و میانه‌روی''': مصرف باید منطقی و معتدل باشد و از هرگونه اسراف و بدمصرفی به‌شدت اجتناب شود. قرآن کریم بارها اسراف را نهی کرده و آن را ناپسند شمرده است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_141_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B9%D8%A7%D9%85 سوره انعام، آیه 141.]</ref>
*'''حفظ حقوق دیگران و محیط زیست''': مصرف باید به‌گونه‌ای باشد که به حقوق دیگران و طبیعت آسیب نرساند و بهره‌وری بهینه داشته باشد.
*'''اعتقاد به مالکیت الهی''': همه چیز متعلق به خداوند است و انسان‌ها امانتداران آن هستند، پس حق ندارند منابع را بی‌رویه مصرف کنند.
*'''ترویج صرفه‌جویی و مدیریت مصرف''': آموزه‌های دینی توصیه می‌کنند که [[برنامه‌ریزی]]، نیازشناسی و مدیریت در مصرف امری ضروری است تا از اتلاف انرژی جلوگیری شود.<ref>[https://news.tavanir.org.ir/news/105586/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 همایونی، «یادداشت: مدیریت مصرف از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت توانیر.]</ref>
*'''پرهیز از تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی''': تجملات و مصرف بیش از حد رفاه نسبی، مذموم شمرده شده و با سبک زندگی اعتدالی توصیه‌شده در اسلام مغایرت دارد.
 
همچنین مدیریت مصرف در اماکن مذهبی به‌عنوان الگوهای دینی در جامعه اهمیت ویژه‌ای دارد<ref>[https://barghnews.com/fa/news/22025/%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%B1%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D8%B1%D9%82-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%86-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C «لزوم رعایت مدیریت مصرف برق در اماکن مذهبی به‌عنوان الگوهای دینی»، وب‌سایت برق‌نیوز.]</ref> و تأکید بر فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه، حتی در فعالیت‌های روزمره، از آموزه‌های مهم اسلام است. این رویکرد موجب حفظ منابع، کاهش هزینه‌ها و حفظ محیط زیست می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=549218 موسوی و دیگران، «تأثیر سبک زندگی ایرانی، اسلامی بر رفتار مصرف کننده»، 1399ش، ص150-151.]</ref>
 
==روش‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی==
بهره‌برداری درست از انرژی مقوله‌ای است که به رفتار انسان بستگی دارد. از مهم‌ترین علل رفتار انسان نگرش‌های او است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/180367/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C کریمی و صفاری‌نیا، «روانشناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف‌کنندگان انرژی»، 1384ش، ص1.]</ref> با اصلاح نگرش‌ها می‌توان از اعضای جامعه انتظار داشت که مجموعه‌ای از اقدامات را در راستای مصرف بهینهٔ انرژی در پیش بگیرند. خاموش کردن لامپ اضافی هنگام خروج از اتاق یا منزل، استفاده از رنگ‌های روشن در اتاق‌ها و پرده‌ها، استفاده از چراغ مطالعه هنگام مطالعه در شب، خرید لوازم برقی با برچسب انرژی برتر، استفاده نکردن هم‌زمان از چند وسیلهٔ برقی پرمصرف و استفاده از حداکثر ظرفیت لباسشویی و ظرفشویی برای شست‌وشو، مجموعه توصیه‌های کارشناسانه در راستای مصرف بهینه انرژی است<ref>[https://setare.com/fa/news/39807/%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%ad%d9%81%d8%a7%d8%b8%d8%aa-%d8%a7%d8%b2-%d9%85%d9%86%d8%a7%d8%a8%d8%b9-%d8%a7%d9%86%d8%b1%da%98%db%8c-%da%86%d9%87-%d8%a8%d8%a7%db%8c%d8%af-%da%a9%d8%b1%d8%af/ «برای حفاظت از منابع انرژی چه باید کرد؟»، وب‌سایت ستاره.]</ref> که تنها در پرتو اصلاح نگرش‌های اجتماعی، عملی خواهد شد.


==رابطۀ مصرف انرژی با سبک زندگی==
در سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی نیز که نسبت به سایر لوازم، مصرف بیشتری دارند، با نگهداری صحیح سیستم‌ها، عایق‌بندی آن‌ها و تنظیم ترموستات می‌توان در مصرف انرژی این سیستم‌ها صرفه‌جویی کرد. از دیگر کارهای مهمی که برای جلوگیری سریع از اتلاف انرژی می‌توان انجام داد، عایق‌کاری حرارتی و هوابندی و نیز استفاده از پنجره‌های PVC و شیشه‌های دوجداره است. آبگرمکن نیز سومین عامل مصرف انرژی در [[خانه]] است. برای جلوگیری از اتلاف انرژی در این بخش می‌توان از آبگرمکن‌هایی استفاده کرد که راندمان بالایی دارند. همچنین می‌توان درجه ترموستات را کاهش داد و آبگرمکن را عایق‌بندی کرد. برای جلوگیری از کاهش راندمان توسط رسوبات آب باید مخزن آبگرمکن را هر سه ماه یک بار تخلیه کرد.<ref>[https://clinicenergy.com/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87/ خرم‌فر،«مصرف انرژی خانه»، وب‌سایت کلینیک جامع انرژی ایران.]</ref>
مصرف بالای انرژی علل مختلفی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها سبک زندگی افراد است. اینکه خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنند چه وسعتی دارد، چگونه خانه‌ای است و با چه معماری‌ای ساخته شده است، تجهیزات سرمایشی و گرمایشی آن چگونه است؛ همگی موثر هستند.<ref>[https://civilica.com/doc/135854/ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص2-3]</ref>  چگونگی مصرف انرژی، نشان از فرهنگ افراد جامعه دارد و بهترین شاخص برای ارزیابی سبک زندگی، الگوی مصرف هر خانواده است. سبک زندگی افراد معمولا برگرفته از رسوم، عادت‌های اجتماعی، تقلید، رقابت جمعی، طرز فکر افراد و پارامترهایی مانند قومیت، تحصیلات، جنسیت و درآمد است.<ref>[https://civilica.com/doc/135854/ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص4-5.] </ref> با افزیش مساحت زیربنای خانه میزان مصرف انرژی نیز بیشتر خواهد بود زیرا برای تجهیز آن نیاز به امکانات سرمایشی و گرمایشی و روشنایی بیشتری است. افراد با تغییر سبک زندگی و متمایل شدن به مدرنیته، شیوه‌ای از زندگی را اتخاذ می‌کنند که باعث افزایش مصرف انرژی می‌شود.<ref>[https://civilica.com/doc/135854/ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص13.]</ref>


==ابعاد مصرف در سبک زندگی اسلامی==
در بخش صنعتی هم به‌روزرسانی تجهیزات و استفاده از فناوری‌های نوین و در بخش حمل و نقل، استفاده از وسایل نقلیهٔ برقی و حمل و نقل عمومی می‌تواند مصرف انرژی را کاهش دهد. صرفه‌جویی در مصرف انرژی نه‌تنها موجب کاهش هزینه‌ها می‌شود بلکه از نظر زیست‌محیطی نیز اهمیت فراوانی دارد و به کاهش آلودگی و حفظ منابع انرژی محدود در طولانی‌مدت کمک می‌کند.<ref>[https://dsa-co.com/energy-saving-tips/ اکبری، «راه‌های کاهش مصرف انرژی: 12 راهکار اساسی و کاربردی»، وب‌سایت دیدبان سنجش امیرکبیر.]</ref> برای مصرف بهینهٔ آب در ایران می‌توان راهکارهای زیر را اجرایی کرد: استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای به‌جای آبیاری سنتی که به‌شدت مصرف آب را کاهش می‌دهد و بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بازیافت فاضلاب و آب خاکستری جهت استفادهٔ مجدد در کشاورزی و صنایع، به‌کارگیری تجهیزات تصفیه آب و آب شیرین‌کن صنعتی برای تأمین آب شرب و صنعتی از منابع آب شور، کاهش نشتی و تعمیرات به‌موقع شیرآلات و لوله‌ها که مانع هدررفت آب می‌شود، صرفه‌جویی در مصرف روزمره شامل بستن شیر آب هنگام مسواک‌زدن، کاهش زمان دوش‌گرفتن، استفاده از وسایل کم‌مصرف و مدیریت آب در [[آشپزخانه]] و [[حمام]] و استفاده از گیاهان مقاوم به خشکی در فضای سبز که نیاز به آبیاری کمتر دارند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/6262702/%D8%B5%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%A8-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A2%D8%A8 «صرفه‌جویی در آب چیست؟ راه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب»، خبرگزاری مهر.]</ref>
[[دین]] یکی از مهم‌ترین عواملی است که تاثیر شگرفی در نگرش و رفتارهای انسان هم در بعد اجتماعی و هم فردی دارد. در آموزه‌های اسلام، چارچوب مشخصی برای مصرف ارائه شده که هم از مصرف بی‌رویه جلوگیری می‌کند و هم با ریاضت کشیدن در مصرف، مخالف است. از این‌رو، انواع مصرف به مصرف واجب، مصرف مستحب، مصرف حرام و مصرف مکروه دسته‌بندی می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=549218 موسوی و دیگران، «تأثیر سبک زندگی ايرانی، اسلامی بر رفتار مصرف کننده»، 1399ش، ص150-151.]</ref>


==روش‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی ==
برای مصرف مؤثر انرژی در بخش کشاورزی نیز که میزان بسیار بالایی از آب در آن استفاده می‌شود، باید به هوشمندسازی کشاورزی با فناوری‌های نوین، به‌ویژه سیستم‌های آبیاری هوشمند، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پنل‌های خورشیدی در مزارع توجه کرد. اصلاح الگوی کشت به‌سمت محصولات کم‌مصرف آب و انرژی، بهره‌وری از تجهیزات با راندمان بالا، تنظیم مصرف در ساعات غیرپیک و پایش مداوم مصرف انرژی اهمیت دارد. همچنین آموزش کشاورزان و فرهنگ‌سازی برای مدیریت بهتر منابع، به همراه ارتقاء مکانیزاسیون کم‌مصرف، موجب کاهش هدررفت انرژی و هزینه‌ها شده و به پایداری اقتصادی کشاورزی کمک می‌کند. این رویکردها بهره‌وری را افزایش و مصرف بی‌رویه را کنترل خواهند کرد.<ref>[https://jahanesanat.ir/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C/ «کشاورزی هوشمند و کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت جهان صنعت.]</ref>
بهره‌برداری درست از انرژی مقوله‌ای است که به رفتار انسان نیز بستگی دارد. از مهم‌ترین علل رفتار انسان نگرش‌های او است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/180367/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C کریمی و صفاری‌نیا، «روانشناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف‌کنندگان انرژی»، اردیبهشت 1384ش، ص1.]</ref>  با اصلاح نگرش‌ها می‌توان از اعضای جامعه انتظار داشت که مجموعه‌ای از اقدامات را در راستای مصرف بهینه انرژی، در پیش بگیرند. خاموش کردن لامپ اضافی هنگام خروج از اتاق یا منزل، استفاده از رنگ‌های روشن در اتاق‌ها و پرده‌ها، استفاده از چراغ مطالعه هنگام مطالعه در شب، خرید لوازم برقی با برچسب انرژی برتر، استفاده نکردن هم‌زمان از چند وسیله برقی پرمصرف و استفاده از حداکثر ظرفیت لباسشویی برای شست‌وشو، مجموعه توصيه‌های کارشناسانه در راستای مصرف بهینه انرژی است<ref>[https://setare.com/fa/news/39807/%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%ad%d9%81%d8%a7%d8%b8%d8%aa-%d8%a7%d8%b2-%d9%85%d9%86%d8%a7%d8%a8%d8%b9-%d8%a7%d9%86%d8%b1%da%98%db%8c-%da%86%d9%87-%d8%a8%d8%a7%db%8c%d8%af-%da%a9%d8%b1%d8%af/ «برای حفاظت از منابع انرژی چه باید کرد؟»، سایت ستاره، 23 آبان 1400ش.]</ref> که تنها در پرتو اصلاح نگرش‌های اجتماعی، عملی خواهد شد.


سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی نسبت به سایر لوازم، مصرف بیشتری دارند. با نگهداری صحیح سیستم‌ها، عایق‌بندی آن‌ها و تنظیم ترموستات می‌توان در مصرف انرژی این سیستم‌ها صرفه‌جویی کرد. همچنین یکی از مهم‌ترین کارها برای جلوگیری سریع از اتلاف انرژی عایق‌کاری حرارتی و هوابندی و نیز استفاده از پنجره‌های PVC و شیشه‌های دوجداره است. آبگرمکن سومین عامل مصرف انرژی در خانه است. برای جلوگیری از اتلاف انرژی در این بخش می‌توان از آبگرمکن‌هایی استفاده کرد که راندمان بالایی دارند. همچنین می‌توان درجه ترموستات را کاهش داد و آبگرمکن را عایق‌بندی کرد. برای جلوگیری از کاهش راندمان توسط رسوبات آب باید مخزن آبگرمکن را هر سه ماه یک بار تخلیه کرد.<ref>[https://clinicenergy.com/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87/ خرم‌فر،«مصرف انرژی خانه»، 24 اردیبهشت 1397ش.]</ref>  
در مورد مصرف بهینهٔ بنزین نیز می‌توان اقدامات زیر را در نظر گرفت: افزایش کارایی سوخت خودروها با به‌روزرسانی سیستم‌های موتوری و به‌کارگیری خودروهای کم‌مصرف و هیبریدی،<ref>[https://nebkaev.ir/how-hybrid-cars-reduce-costs/ «خودروهای هیبریدی چطور در دراز مدت باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شوند؟»، وب‌سایت نبکا.]</ref> توسعه و تسهیل حمل و نقل عمومی و ترویج استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی برای کاهش مصرف سوخت شخصی، تنظیم قوانین و قیمت‌گذاری بهینهٔ بنزین برای کاهش راندمان مصرف و جلوگیری از سوخت‌رسانی به خودروهای فرسوده، تبلیغات و آموزش عمومی دربارهٔ رانندگی اقتصادی و کاهش سرعت‌های غیرضروری، تشویق به انجام سرویس و نگهداری مرتب خودرو جهت کاهش مصرف سوخت و آلایندگی، توسعهٔ زیرساخت‌های سوخت‌های جایگزین و انرژی‌های پاک مانند خودروهای برقی، اجرای این راه‌کارها می‌تواند به‌طور مؤثری در کاهش مصرف بی‌رویهٔ آب و بنزین در ایران نقش داشته باشد و بحران‌های ناشی از کمبود منابع را کاهش دهد.<ref>[https://www.vcmstudy.ir/doc/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D9%86%D8%B2/ «بررسی و مقایسه قیمت و سرانۀ مصرف بنزین در ایران و جهان»، وب‌سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش.]</ref>


==تأثیر پوشش گیاهی بر مصرف انرژی==
==تأثیر پوشش گیاهی بر مصرف انرژی==
استفاده از پوشش‌های گیاهی خاص در هر منطقه و ایجاد فضای سبز یکی دیگر از روش‌های ارزان برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان است. زیرا با این روش می‌توان در زمستان جلوی باد و در تابستان جلوی شدت تابش نور خورشید را گرفت. استفاده از این روش برای تمامی اقلیم‌های آب‌وهوایی مناسب است. حدود پنجاه درصد از انرژی مصرفی در هر خانه صرف سرمایش و گرمایش آن می‌شود و با این روش می‌توان تا بیست درصد از مصرف را کنترل کرد. با کاشت چند درخت می‌توان هزینه‌های مصرف انرژی را کاست.<ref>[https://civilica.com/doc/776247/ زارع و الماسی، «تاثیر فضای سبز شهری در صرفه جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها»، 1397ش، ص1.]</ref>
پوشش گیاهی تأثیر قابل توجهی بر کاهش مصرف انرژی به‌ویژه در ساختمان‌ها و محیط‌های مسکونی دارد و می‌توان از گیاهان به‌عنوان یک روش طبیعی و اقتصادی برای بهبود شرایط محیطی و کاهش مصرف انرژی استفادهٔ بهینه کرد.<ref>فقیهی‌نیا و دیگران، «ارزیابی تاثیر تنوع پوشش گیاهی در بام سبز گسترده بر مصرف انرژی ساختمان (نمونه موردی: ساختمان‌های مسکونی شهر تبریز)»، 1403ش، ص100.</ref> تأثیر پوشش گیاهی بر مصرف انرژی از چند جنبهٔ مهم قابل بررسی است:
 
*'''کاهش مصرف انرژی در تابستان''': پوشش گیاهی با ایجاد سایه بر روی دیوارها، سقف و پنجره‌ها، تابش مستقیم آفتاب را کاهش می‌دهد و در نتیجه نیاز به استفاده از سیستم‌های سرمایشی مانند کولر را کم می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که دمای فضاهای سایه‌دار توسط گیاهان می‌تواند تا چند درجه سانتیگراد پایین‌تر از فضای بدون گیاه باشد که این موجب صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف انرژی می‌شود.
*'''کاهش مصرف انرژی در زمستان''': گیاهان می‌توانند به‌عنوان بادشکن عمل کنند و از ورود بادهای سرد زمستانی به داخل بنا جلوگیری کنند. این کاهش باد سبب حفظ گرمای داخل ساختمان و کاهش هزینه‌های گرمایش می‌شود. همچنین، گیاهانی که روی دیوارها رشد می‌کنند، به‌عنوان عایق عمل کرده و از اتلاف حرارت جلوگیری می‌کنند.<ref>[http://www.cedrusesabz.com/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4%20-%DA%AF%D9%8A%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%B5%D8%B1%D9%81%D9%87%20-%D8%AC%D9%88%D8%A6%D9%89-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%D9%89-%20%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%AA-%D8%A8%D9%86%D8%A7 «تاثیر پوشش گیاهی در صرفه‌جوئی مصرف انرژی ساختمان»، وب‌سایت سدروس سبز.]</ref>
*'''کاهش آلودگی و بهبود کیفیت هوا''': پوشش گیاهی می‌تواند با جذب آلاینده‌ها و تولید اکسیژن، کیفیت هوا را بهبود بخشد که این موضوع به‌طور غیرمستقیم بر انرژی مصرفی تأثیر می‌گذارد.
*'''کاهش مصرف آب و سوخت''': با بهینه‌سازی شرایط محیطی، پوشش گیاهی موجب کاهش نیاز به منابع دیگر مثل آب و سوخت برای سرمایش و گرمایش می‌شود.<ref>[http://ppt90.ir/powerpoint-projects/%d8%aa%d9%86%d8%b8%db%8c%d9%85-%d8%b4%d8%b1%d8%a7%db%8c%d8%b7-%d9%85%d8%ad%db%8c%d8%b7%db%8c/%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d9%86%d9%82%d8%b4-%d8%af%d8%b1%d8%ae%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%be%d9%88%d8%b4%d8%b4-%da%af%db%8c%d8%a7%d9%87%db%8c-%d8%af%d8%b1-%da%a9%d8%a7%d9%87%d8%b4-%d9%85%d8%b5/ «بررسی نقش درختان و پوشش گیاهی در کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت ppt90.]</ref>
 
مطالعات نشان می‌دهند که استفادهٔ مناسب از پوشش گیاهی می‌تواند مصرف انرژی خانگی را تا ۲۵ تا ۴۰ درصد کاهش دهد. همچنین بهبود شرایط اقلیمی، کاهش دمای سطح زمین (اثر شهرهای گرمایی) و ایجاد محیط‌های سالم‌تر، دیگر مزایای مهم استفاده از فضای سبز و گیاهان در محیط‌های مسکونی و شهری هستند.<ref>[https://civilica.com/doc/776247/ زارع و الماسی، «تاثیر فضای سبز شهری در صرفه جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها»، 1397ش، ص1.]</ref>
 
==نقش آموزش و فرهنگ‌سازی در مصرف بهینه انرژی==
آموزش و آگاهی مردم از مؤثرترین و پایه‌ای‌ترین ابزارها برای بهبود مدیریت مصرف انرژی است که هم در کاهش مصرف ناصحیح و هم در توسعهٔ فرهنگ صرفه‌جویی نقش بسزایی دارد و می‌توان آن را در چند محور اصلی خلاصه کرد:
 
*'''تغییر نگرش و رفتار مصرفی''': آموزش و فرهنگ‌سازی مردم، خصوصاً از سنین پایین، سبب ایجاد نگرش مثبت نسبت به اهمیت حفظ منابع انرژی و مصرف بهینه می‌شود. این تغییر نگرش زمینه‌ساز رفتارهای مصرفی بهینه است که در بلندمدت منجر به کاهش مصرف بی‌رویهٔ انرژی می‌شود.<ref>[https://www.kaenat.ir/fa/Main/Detail/211596/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C «نقش آموزش و پرورش در تبیین فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی»، وب‌سایت روزنامه کائنات.]</ref>
*'''افزایش حساسیت و مسئولیت‌پذیری''': با آموزش صحیح، مردم نسبت به پیامدهای مصرف نادرست انرژی حساس‌تر می‌شوند و [[مسئولیت‌پذیری]] اجتماعی در مصرف انرژی افزایش می‌یابد که این امر همکاری عمومی برای مدیریت مصرف را تسهیل می‌کند.
*'''کاهش ناترازی و فشار بر شبکه انرژی''': آموزش مداوم می‌تواند موجب کاهش تقاضای بی‌رویه در ساعات اوج مصرف شده و از ناترازی شبکه‌های برق و گاز جلوگیری کند. همکاری مردم در رعایت الگوهای مصرفی صحیح، جایگاه مهمی در مدیریت بحران انرژی دارد.<ref>[https://snn.ir/fa/news/1185298/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4-%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%AA%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D9%82 «کاهش ناترازی انرژی به آموزش و فرهنگ سازی نیاز دارد، ضرورت ترسیم ساز و کارهای موثر برای گفتگو با مردم در خصوص مصرف بهینه برق»، خبرگزاری دانشجو.]</ref>
*'''انتقال فرهنگ بهینه مصرف به نسل‌های آینده''': آموزش در مدارس و خانواده‌ها، موجب می‌شود نسل‌های آینده با شناخت بهتر انرژی و اهمیت صرفه‌جویی، مصرف انرژی را هوشمندانه‌تر مدیریت کنند.<ref>[https://www.kaenat.ir/fa/Main/Detail/211596/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C «نقش آموزش و پرورش در تبیین فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی»، وب‌سایت روزنامه کائنات.]</ref> برنامه‌ها و طرح‌های آموزشی مانند «همیار انرژی» نمونه‌هایی موفق در این زمینه هستند.<ref>[https://www.shana.ir/news/272394/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3 «آشنایی با مفاهیم انرژی و مصرف بهینه در مدارس»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا.]</ref>
*'''کاهش هزینه‌های انرژی''': افراد با آموزش روش‌های صحیح استفاده از منابع انرژی، قادر خواهند بود مصرف خود را بهینه کرده و هزینه‌های مربوط به انرژی را کاهش دهند.
*'''تسهیل اجرای طرح‌های ملی''': آموزش و اطلاع‌رسانی تخصصی، مشارکت عمومی را در اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی افزایش داده و باعث می‌شود اهداف کلان به‌طور مؤثرتری تحقق یابد.<ref>[https://www.javanonline.ir/fa/news/1239275/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%A8%D8%B1%D9%82 «فرهنگ‌سازی و آموزش برای کاهش مصرف برق»، جوان‌آنلاین.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۲۸: خط ۸۸:


==منابع==
==منابع==
* «آشنایی با همۀ منابع انرژی در جهان و کاربرد آنها»، وب‌سایت جهانِ شیمی، تاریخ بازید: 30 اردیبهشت 1401ش.
{{آغاز منابع}}
* «برای حفاظت از منابع انرژی چه باید کرد؟»، وب‌سایت ستاره، تاریخ درج مطلب: 23 آبان 1400ش.
*قرآن کریم.
* خرم‌فر، بابک، «مصرف انرژی خانه»، در وب‌سایت کلینیک جامع انرژی ایران، تاریخ درج مطلب: 24 اردیبهشت 1397ش.
*«آشنایی با مفاهیم انرژی و مصرف بهینه در مدارس»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آبان ۱۳۹۵ش.
* زارع، حسین و سید الماسی، مهدی، «تأثیر فضای سبز شهری در صرفه‌جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها»، کنفرانس عمران, معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز، 1397ش.
*«آشنایی با همهٔ منابع انرژی در جهان و کاربرد آنها»، وب‌سایت جهانِ شیمی، تاریخ بازید: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* فاتحی‌فر، اسماعیل و دیگران، «ارائه راه‌کارهایی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی»، اولین همایش روش‌های پیشگیری از اتلاف منابع ملی، تهران، 1383ش.  
*«آمار سرانه مصرف برق سال ۱۳۹۷-۱۴۰۱»، وب‌سایت آمارفکت، تاریخ به‌روزرسانی: ۲۶ آذر ۱۴۰۳ش.
* کریمی، یوسف و صفاری‌نیا، مجید، «روانشناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف‌کنندگان انرژی»، تهران، انرژی ایران، شماره 22، اردیبهشت 1384ش.
*«آیا مردم ایران بدمصرف هستند؟ آنچه آمار دربارهٔ ادعای وزیر می‌گوید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۶ خرداد ۱۳۹۸ش.
* محمدی، آرزو و دیگران، «سبک زندگی و تاثیر آن بر مصرف انرژی»، اولین کنفرانس «مصرف انرژی»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 26 مرداد 1398ش.
*اکبری، بابک، «راه‌های کاهش مصرف انرژی: ۱۲ راهکار اساسی و کاربردی»، وب‌سایت دیدبان سنجش امیرکبیر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آگوست ۲۰۲۴م.
* موسوی، سید نجم‌الدین و همکاران، «تأثیر سبک زندگی ايرانی، اسلامی بر رفتار مصرف‌کننده»، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، شمارۀ 23، بهار و تابستان 1399ش.
*اکبری، نعمت‌الله و همکاران، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی م‍ؤثر بر مصرف انرژی خانوار پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، مجله علمی پژوهشی جامع‌شناسی کاربردی، دوره ۲۷، شماره ۴، پیاپی ۶۴، ۱۳۹۵ش.
* یوسفی، مهدیه، «انواع انرژی چیست؟»، وب‌سایت فرادرس، تاریخ درج مطلب: 6 فروردین 1401ش.
*«ایران در شدت مصرف انرژی رتبه اول را دارد»، وب‌سایت اتاق ایران‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آبان ۱۴۰۱ش.
 
*«برای حفاظت از منابع انرژی چه باید کرد؟»، وب‌سایت ستاره، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبان ۱۴۰۰ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
*«بررسی نقش درختان و پوشش گیاهی در کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت ppt90، تاریخ بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
[[رده: انرژی]]
*«بررسی و مقایسه قیمت و سرانهٔ مصرف بنزین در ایران و جهان»، وب‌سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
[[رده: بهداشت محیط]]
*«تاثیر پوشش گیاهی در صرفه‌جوئی مصرف انرژی ساختمان»، وب‌سایت سدروس سبز، تاریخ بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
[[رده: طبیعت]]
*«چقدر انرژی در ایران هدر می‌رود؟»، وب‌سایت روزنامه فرهیختگان، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۴۰۴ش.
[[رده: مصرف]]
*خرم‌فر، بابک، «مصرف انرژی خانه»، وب‌سایت کلینیک جامع انرژی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
*خضری یزدان، رضا، «دربارهٔ انرژی»، وب‌سایت مؤسسه آموزش عالی انرژی، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۴۰۴ش.
*«خودروهای هیبریدی چطور در دراز مدت باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شوند؟»، وب‌سایت نبکا، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۴ش.
*«راهکارهای اجرایی مدیریت مصرف برق در بخش خانگی»، وب‌سایت شرکت توزیع نیروی برق استان چهارمحال و بختیاری، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۰ش.
*زارع، حسین و سید الماسی، مهدی، «تأثیر فضای سبز شهری در صرفه‌جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها»، کنفرانس عمران, معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز، ۱۳۹۷ش.
*«صرفه‌جویی در آب چیست؟ راه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مهر ۱۴۰۳ش.
*«صرفه‌جویی و کاهش مصرف انرژی در خانه و موتورخانه»، وب‌سایت کلینیک انرژی ساختمان، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۴ش.
*«فرهنگ‌سازی و آموزش برای کاهش مصرف برق»، جوان‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۴۰۳ش.
*فقیهی‌نیا، زینب و دیگران، «ارزیابی تاثیر تنوع پوشش گیاهی در بام سبز گسترده بر مصرف انرژی ساختمان (نمونه موردی: ساختمان‌های مسکونی شهر تبریز)»، دوره ۶، شماره ۱، پیاپی ۱۹، ۱۴۰۳ش.
*«کاهش ناترازی انرژی به آموزش و فرهنگ سازی نیاز دارد، ضرورت ترسیم ساز و کارهای موثر برای گفتگو با مردم در خصوص مصرف بهینه برق»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مهر ۱۴۰۳ش.
*کریمی، یوسف و صفاری‌نیا، مجید، «روانشناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف‌کنندگان انرژی»، تهران، انرژی ایران، شماره ۲۲، اردیبهشت ۱۳۸۴ش.
*«کشاورزی هوشمند و کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت جهان صنعت، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
*«لزوم رعایت مدیریت مصرف برق در اماکن مذهبی به‌عنوان الگوهای دینی»، وب‌سایت برق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*محمدی، آرزو و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، اولین کنفرانس رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی، ۱۳۹۰ش.
*«مصرف برق کشور از ۶۹ هزار مگاوات عبور کرد»، گزارش‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۸ تیر ۱۴۰۴ش.
*«مصرف برق کشور در فروردین ماه از ۵۰ هزار مگاوات عبور کرد»، وب‌سایت برق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ش.
*«مصرف سالانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب در ایران»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ آبان ۱۴۰۲ش.
*«مصرف گاز ایران ۳٫۵ برابر میانگین جهانی»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آبان ۱۴۰۳ش.
*«مصرف لجام‌گسیخته انرژی در ایران به روایت آمار»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۴۰۳ش.
*موسوی، سید نجم‌الدین و دیگران، «تأثیر سبک زندگی ایرانی، اسلامی بر رفتار مصرف‌کننده»، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، شمارهٔ ۲۳، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
*«نقش آموزش و پرورش در تبیین فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی»، وب‌سایت روزنامه کائنات، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آذر ۱۴۰۳ش.
*«وضعیت سرانه مصرف آب در ایران و سایر کشورها»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۹ش.
*همایونی، یاسین، «یادداشت: مدیریت مصرف از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت توانیر، تاریخ درج مطلب: ۷ شهریور ۱۴۰۲ش.
*یوسفی، مهدیه، «انواع انرژی چیست؟»، وب‌سایت فرادرس، تاریخ درج مطلب: ۶ فروردین ۱۴۰۱ش.
<references group="در سطرهای بعدی به این موضوع اشاره شده است" />
{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ۲۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۰۴

مصرف انرژی؛ استفاده از حامل‌های انرژی برای انجام کار یا ایجاد حرکت.

مصرف انرژی به‌معنای استفاده از منابعی مانند برق، گاز و نفت در بخش‌های مختلف اقتصادی، صنعتی، خانگی و حمل‌ونقل است. شاخص کلیدی در این حوزه، «شدت مصرف انرژی» است که میزان انرژی مصرفی برای تولید هر واحد کالا یا خدمات را اندازه می‌گیرد و کارایی انرژی یک کشور را نشان می‌دهد. با توجه به محدود بودن منابع تولید و تأمین انرژی در جهان، تلاش برای بهینه‌سازی الگوی مصرف به‌ویژه در حوزه انرژی، فراگیر شده است و تمام کشورها برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند.

مفهوم انرژی و مصرف آن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انرژی به‌معنای توانایی انجام کار، کمیتی پایدار است که از بین می‌رود و تنها از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‌شود.[۱] انرژی به دو شکل اصلی وجود دارد:

  • جنبشی: انرژی ناشی از حرکت (مانند توپ در حال پرواز).
  • پتانسیل: انرژی ذخیره‌شده بر اساس موقعیت یا شکل (مانند توپی روی لبهٔ میز).

انرژی در قالب‌های گوناگونی مانند الکتریکی، شیمیایی، گرمایی و هسته‌ای ظاهر می‌شود که همگی قادر به انجام کار هستند؛ مانند انرژی ذخیره‌شده در غذا که هنگام مصرف در بدن آزاد می‌شود.[۲]

مصرف انرژی نیز به‌معنای استفاده از منابعی مانند برق، گاز، نفت و سایر حامل‌های انرژی است که در بخش‌های مختلفی از جمله خانگی، صنعتی، تجاری و حمل‌ونقل استفاده می‌شود.[۳]

منابع انرژی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منابع انرژی موجود در جهان به دو دستهٔ منابع تجدیدپذیر و منابع تجدیدناپذیر طبقه‌بندی می‌شوند. منابع انرژی تجدیدپذیر به‌طور طبیعی و مداوم تولید می‌شوند و پایان‌ناپذیرند و شامل انرژی خورشیدی، باد، آبی، جزر و مد، زمین‌گرمایی و زیست‌توده هستند ولی منابع انرژی تجدیدناپذیر از مواد طبیعی محدود تشکیل شده‌اند و پس از مصرف به‌سختی یا اصلاً قابل جایگزینی نیستند و عبارتند از: سوخت‌های فسیلی (زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی) و انرژی هسته‌ای.[۴]

مصرف انرژی در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مهم‌ترین معیار برای سنجش مصرف انرژی در یک کشور، شدت انرژی نام دارد. این شاخص به زبان ساده این‌گونه بیان می‌شود: «برای ساختن هر محصول یا ارائهٔ هر خدماتی، چقدر انرژی سوزانده شده است؟»، هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، یعنی اقتصاد بی‌مصرف‌تر بوده و انرژی بیشتری را برای رسیدن به نتیجه‌ای مشابه هدر می‌دهد. به‌همین ترتیب شدت انرژی بالا معمولا دلالت بر ناکارآمدی و مصرف غیربهینهٔ انرژی دارد و بر عکس آن کاهش شدت انرژی، نشانهٔ بلوغ و بهره‌وری یک اقتصاد است.[۵]

بر اساس اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در رتبهٔ اول جهان از لحاظ شدت مصرف انرژی قرار دارد. شدت مصرف انرژی ایران تقریباً ۱۵ برابر ژاپن، بیش از دو برابر چین و ۲٫۵ برابر متوسط جهانی است. به‌عنوان مثال شدت مصرف انرژی ایران حدود ۴٫۲ بشکه نفت خام برای هر هزار دلار تولید ناخالص داخلی بود که تقریباً سه برابر میانگین جهانی بوده است. این میزان در برخی کشورهای توسعه‌یافته بسیار پایین‌تر است، مثلاً در اروپا حدود ۰٫۷۷ و در ژاپن ۰٫۸ که نشان‌دهندهٔ بهره‌وری بالاتر انرژی در این کشورها است. علت شدت مصرف انرژی بالا در ایران، بخش زیادی از تولید ناخالص داخلی که مرتبط با صادرات نفت است و همچنین مصرف غیربهینه و بدمصرفی انرژی در بخش‌های مختلف است.[۶]

مصرف انرژی در ایران با ویژگی‌هایی خاص همراه است که نشان‌دهندهٔ شدت بالای مصرف و وابستگی زیاد به سوخت‌های فسیلی است. بیش از ۸۰ درصد انرژی مصرفی در ایران از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود و استفاده از منابع انرژی پاک مانند انرژی هسته‌ای، خورشیدی و بادی هنوز در حد پایین باقی مانده است، اگرچه ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی تا اسفند ۱۴۰۳ش به ۶۰۰ مگاوات افزایش یافته و برنامه‌ریزی‌هایی برای افزایش چشمگیر ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۲۶م در جریان است. [۷]

در حوزهٔ برق، مصرف برق ایران در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته و در مقایسه با مدت مشابه سال‌های قبل، بیش از ۸ تا ۱۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. اوج بار مصرف برق در فروردین ۱۴۰۴ش به بیش از ۵۰ هزار مگاوات رسید[۸] و در تیرماه این رقم به حدود ۶۹ هزار مگاوات افزایش یافت.[۹] در روزهای گرم تابستان، به‌دلیل استفادهٔ گسترده از سیستم‌های سرمایشی، مصرف برق به اوج می‌رسد و مدیریت مصرف برق اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. سرانهٔ مصرف برق ایران حدود ۱۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است و با توجه به رشد جمعیت و توسعهٔ صنعتی، این میزان مصرف روند صعودی دارد.[۱۰] ناترازی تولید و مصرف برق در سال‌های اخیر موجب شده که در بیشتر مناطق ایران خاموشی‌های پراکنده و برنامه‌ریزی شده اعمال شود تا فشار بر شبکه کاهش یابد. افزایشی مانند ۲۰ هزار مگاواتی مصرف برق در ماه‌های اخیر به‌دلیل عواملی همچون افزایش دمای هوا، فرسودگی شبکه، توسعهٔ صنعتی و افزایش استفاده از رمزارزها بوده است.[۱۱]

همچنین مصرف گاز ایران در سال‌های اخیر به‌طور مداوم افزایش داشته است. ایران با تولید و مصرف گازی در حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز، یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای جهان است. سرانهٔ مصرف گاز ایران حدود ۳٫۵ برابر میانگین جهانی است و ایران چهارمین کشور پرمصرف گاز طبیعی از حیث سرانهٔ مصرف در جهان به‌شمار می‌رود. مصرف بالای گاز در بخش خانگی و تجاری، بیش از ۷۰ درصد کل مصرف و همچنین وجود مشکلاتی مانند ناترازی انرژی در فصول سرد موجب می‌شود که مدیریت بهینهٔ مصرف گاز اهمیت زیادی داشته باشد. مصرف بالای گاز ایران حتی از مجموع بیش از ۳۰ کشور اروپایی بیشتر است و این موضوع نگرانی‌هایی دربارهٔ مدیریت منابع انرژی ایجاد کرده است.[۱۲]

سرانهٔ مصرف آب در ایران حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال است که بیشترین سهم یعنی حدود ۹۰ درصد آن مربوط به کشاورزی است، ۶ درصد برای شرب و ۴ درصد برای صنعت مصرف می‌شود.[۱۳] سرانهٔ مصرف آب هر ایرانی روزانه بین ۱۳۰ تا ۱۹۵ لیتر گزارش شده که در شهرهای بزرگی مانند تهران مصرف ممکن است به ۲۵۰ لیتر برسد. این میزان بالاتر از متوسط جهانی است که حدود ۱۳۵ تا ۱۴۰ لیتر است. ایران با مصرف حدود ۸۶ درصد از منابع آبی تجدیدپذیر خود در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد؛ زیرا سطح مصرف بسیار بالاتر از حد مجاز بحران آب است. بخش عمده‌ای از منابع آب از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود که این امر خطر کمبود آب در آینده را افزایش می‌دهد.[۱۴]

در مورد مصرف بنزین، سرانهٔ مصرف بنزین در ایران حدود ۰٫۹۵ تا ۱٫۲۷ لیتر در روز به ازای هر نفر است که تقریباً دو برابر میانگین جهانی است. مصرف بنزین در ایران با رشد سالانه حدود ۵ درصد همراه بوده و در سال‌های اخیر ۱۰ درصد افزایش یافته است. افزایش مصرف به‌دلیل وجود تعداد زیاد خودروهای فرسوده، مصرف بالای خودروهای نو، قاچاق سوخت و همچنین پایین بودن قیمت بنزین نسبت به میانگین جهانی است. ایران نسبت به کشورهایی با اقتصاد بزرگ‌تر، مصرف بنزین بالاتری دارد که اتفاقی نگران‌کننده در مدیریت منابع انرژی است.[۱۵]

از دلایل مهم و اصلی افزایش مصرف انرژی در ایران، پایین بودن نرخ انرژی سوخت‌ها است[۱۶] و ارزان‌بودن نرخ انرژی و یارانه‌ای بودن آن در ایران موجب افزایش مصرف بی‌رویه و ناکارآمدی شده، در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته قیمت واقعی انرژی توسط بازار تعیین می‌شود و مردم انگیزهٔ صرفه‌جویی بیشتری دارند. به‌همین دلیل در کشورهای پیشرفته، استفاده از فناوری‌های بهینه و فرهنگ مصرف انرژی درست‌تر است؛ در حالی که در ایران به‌دلیل ارزان بودن انرژی و عدم فرهنگ‌سازی کافی، استفاده از تجهیزات پرمصرف و رفتارهای پرمصرف رایج‌تر است. مصرف انرژی نه‌تنها از نظر کمیتی بلکه از لحاظ بهینه‌سازی نیز نیازمند مدیریت و اصلاح سیاست‌های یارانه‌ای است[۱۷] و ایران با وجود داشتن منابع غنی نفت و گاز، با چالش‌های بزرگی در زمینهٔ مصرف انرژی، به‌خصوص بهینه‌سازی و کاهش مصرف مواجه است و برنامه‌های توسعهٔ انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح ساختارهای مصرف، از محورهای مهم سیاست‌های انرژی کشور در آینده خواهد بود.[۱۸]

رابطه مصرف انرژی با سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رابطهٔ مصرف انرژی با سبک زندگی بسیار نزدیک و تاثیرگذار است. سبک زندگی شامل عادات، رفتارها، نگرش‌ها و الگوهای مصرفی افراد در زندگی روزمره است که می‌تواند به‌طور مستقیم مصرف انرژی را در بخش‌های مختلف خصوصاً بخش خانگی تحت تاثیر قرار دهد. تحقیقات نشان می‌دهند عواملی مانند نوع و اندازهٔ خانه، تعداد و نوع لوازم برقی موجود در منزل، معماری منزل، سطح آگاهی و نگرش نسبت به مصرف انرژی[۱۹] و حتی سن افراد همگی در میزان مصرف انرژی اثرگذار هستند.[۲۰]

به‌عنوان مثال پوشش مناسب در خانه موجب کاهش نیاز به استفاده از وسایل گرمایشی یا سرمایشی می‌شود. مثلاً پوشیدن لباس گرم در فصل سرما می‌تواند مصرف انرژی برای گرمایش را کاهش دهد و بهینه‌سازی مصرف برق و گاز در خانه را ممکن کند.[۲۱] همچنین شب‌بیداری و دیر خوابیدن به‌دلیل طولانی‌تر شدن زمان روشن بودن چراغ‌ها، وسایل گرمایشی یا سرمایشی و سایر دستگاه‌های برقی، موجب افزایش مصرف انرژی می‌شود و اگر فرهنگ زود خوابیدن در جامعه نهادینه شود در کل سبب کاهش مصرف انرژی در خانه و در سطح جامعه شده و علاوه بر کاهش مصرف انرژی به بهبود سلامت و رفاه افراد نیز کمک می‌کند.[۲۲]

همچنین سبک زندگی افراد تأثیر قابل توجهی بر تصمیمات و رفتارهای روزمرهٔ آنها در مصرف انرژی دارد. کسانی که به صرفه‌جویی انرژی اهمیت می‌دهند، از وسایل برقی کم‌مصرف استفاده می‌کنند، حمل و نقل عمومی یا خودروهای کم‌مصرف را انتخاب می‌کنند و فرهنگ مصرف بهینه را در پیش می‌گیرند و با همین روش می‌توانند به‌طور چشمگیری مصرف انرژی را کاهش دهند. در مقابل، عدم آگاهی یا بی‌توجهی به مصرف بهینهٔ انرژی و سبک زندگی پرمصرف باعث هدررفت انرژی، افزایش هزینه‌ها و تخریب محیط زیست می‌شود. با توجه به نقش حیاتی انرژی در رفاه اجتماعی، تغییر رفتار مصرفی و گرایش به سبک زندگی پایدار و آگاهانه، یکی از راهکارهای کلیدی برای کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط زیست است.[۲۳]

پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که رسانه‌ها، تحصیلات، اعتقادات دینی و فرهنگ محلی نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به سبک زندگی و در نتیجه الگوی مصرف انرژی دارند.[۲۴]

نحوه مصرف در سبک زندگی اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آموزه‌های اسلامی، مصرف انرژی و منابع طبیعی با تأکید شدید بر رعایت اعتدال، قناعت، پرهیز از اسراف و مدیریت درست مصرف مطرح شده است. اسلام به‌عنوان دینی که همهٔ جوانب زندگی انسان را در بر می‌گیرد، بهره‌برداری از نعمت‌های الهی، از جمله انرژی و منابع طبیعی را مورد توجه قرار داده و تاکید می‌کند که استفاده از این نعمت‌ها باید در حد نیاز و به دور از اسراف باشد. از جمله نکاتی که در آموزه‌های اسلام برای مصرف بهینه مطرح شده عبارتند از:

  • اعتدال و میانه‌روی: مصرف باید منطقی و معتدل باشد و از هرگونه اسراف و بدمصرفی به‌شدت اجتناب شود. قرآن کریم بارها اسراف را نهی کرده و آن را ناپسند شمرده است.[۲۵]
  • حفظ حقوق دیگران و محیط زیست: مصرف باید به‌گونه‌ای باشد که به حقوق دیگران و طبیعت آسیب نرساند و بهره‌وری بهینه داشته باشد.
  • اعتقاد به مالکیت الهی: همه چیز متعلق به خداوند است و انسان‌ها امانتداران آن هستند، پس حق ندارند منابع را بی‌رویه مصرف کنند.
  • ترویج صرفه‌جویی و مدیریت مصرف: آموزه‌های دینی توصیه می‌کنند که برنامه‌ریزی، نیازشناسی و مدیریت در مصرف امری ضروری است تا از اتلاف انرژی جلوگیری شود.[۲۶]
  • پرهیز از تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی: تجملات و مصرف بیش از حد رفاه نسبی، مذموم شمرده شده و با سبک زندگی اعتدالی توصیه‌شده در اسلام مغایرت دارد.

همچنین مدیریت مصرف در اماکن مذهبی به‌عنوان الگوهای دینی در جامعه اهمیت ویژه‌ای دارد[۲۷] و تأکید بر فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه، حتی در فعالیت‌های روزمره، از آموزه‌های مهم اسلام است. این رویکرد موجب حفظ منابع، کاهش هزینه‌ها و حفظ محیط زیست می‌شود.[۲۸]

روش‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بهره‌برداری درست از انرژی مقوله‌ای است که به رفتار انسان بستگی دارد. از مهم‌ترین علل رفتار انسان نگرش‌های او است.[۲۹] با اصلاح نگرش‌ها می‌توان از اعضای جامعه انتظار داشت که مجموعه‌ای از اقدامات را در راستای مصرف بهینهٔ انرژی در پیش بگیرند. خاموش کردن لامپ اضافی هنگام خروج از اتاق یا منزل، استفاده از رنگ‌های روشن در اتاق‌ها و پرده‌ها، استفاده از چراغ مطالعه هنگام مطالعه در شب، خرید لوازم برقی با برچسب انرژی برتر، استفاده نکردن هم‌زمان از چند وسیلهٔ برقی پرمصرف و استفاده از حداکثر ظرفیت لباسشویی و ظرفشویی برای شست‌وشو، مجموعه توصیه‌های کارشناسانه در راستای مصرف بهینه انرژی است[۳۰] که تنها در پرتو اصلاح نگرش‌های اجتماعی، عملی خواهد شد.

در سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی نیز که نسبت به سایر لوازم، مصرف بیشتری دارند، با نگهداری صحیح سیستم‌ها، عایق‌بندی آن‌ها و تنظیم ترموستات می‌توان در مصرف انرژی این سیستم‌ها صرفه‌جویی کرد. از دیگر کارهای مهمی که برای جلوگیری سریع از اتلاف انرژی می‌توان انجام داد، عایق‌کاری حرارتی و هوابندی و نیز استفاده از پنجره‌های PVC و شیشه‌های دوجداره است. آبگرمکن نیز سومین عامل مصرف انرژی در خانه است. برای جلوگیری از اتلاف انرژی در این بخش می‌توان از آبگرمکن‌هایی استفاده کرد که راندمان بالایی دارند. همچنین می‌توان درجه ترموستات را کاهش داد و آبگرمکن را عایق‌بندی کرد. برای جلوگیری از کاهش راندمان توسط رسوبات آب باید مخزن آبگرمکن را هر سه ماه یک بار تخلیه کرد.[۳۱]

در بخش صنعتی هم به‌روزرسانی تجهیزات و استفاده از فناوری‌های نوین و در بخش حمل و نقل، استفاده از وسایل نقلیهٔ برقی و حمل و نقل عمومی می‌تواند مصرف انرژی را کاهش دهد. صرفه‌جویی در مصرف انرژی نه‌تنها موجب کاهش هزینه‌ها می‌شود بلکه از نظر زیست‌محیطی نیز اهمیت فراوانی دارد و به کاهش آلودگی و حفظ منابع انرژی محدود در طولانی‌مدت کمک می‌کند.[۳۲] برای مصرف بهینهٔ آب در ایران می‌توان راهکارهای زیر را اجرایی کرد: استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای به‌جای آبیاری سنتی که به‌شدت مصرف آب را کاهش می‌دهد و بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بازیافت فاضلاب و آب خاکستری جهت استفادهٔ مجدد در کشاورزی و صنایع، به‌کارگیری تجهیزات تصفیه آب و آب شیرین‌کن صنعتی برای تأمین آب شرب و صنعتی از منابع آب شور، کاهش نشتی و تعمیرات به‌موقع شیرآلات و لوله‌ها که مانع هدررفت آب می‌شود، صرفه‌جویی در مصرف روزمره شامل بستن شیر آب هنگام مسواک‌زدن، کاهش زمان دوش‌گرفتن، استفاده از وسایل کم‌مصرف و مدیریت آب در آشپزخانه و حمام و استفاده از گیاهان مقاوم به خشکی در فضای سبز که نیاز به آبیاری کمتر دارند.[۳۳]

برای مصرف مؤثر انرژی در بخش کشاورزی نیز که میزان بسیار بالایی از آب در آن استفاده می‌شود، باید به هوشمندسازی کشاورزی با فناوری‌های نوین، به‌ویژه سیستم‌های آبیاری هوشمند، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پنل‌های خورشیدی در مزارع توجه کرد. اصلاح الگوی کشت به‌سمت محصولات کم‌مصرف آب و انرژی، بهره‌وری از تجهیزات با راندمان بالا، تنظیم مصرف در ساعات غیرپیک و پایش مداوم مصرف انرژی اهمیت دارد. همچنین آموزش کشاورزان و فرهنگ‌سازی برای مدیریت بهتر منابع، به همراه ارتقاء مکانیزاسیون کم‌مصرف، موجب کاهش هدررفت انرژی و هزینه‌ها شده و به پایداری اقتصادی کشاورزی کمک می‌کند. این رویکردها بهره‌وری را افزایش و مصرف بی‌رویه را کنترل خواهند کرد.[۳۴]

در مورد مصرف بهینهٔ بنزین نیز می‌توان اقدامات زیر را در نظر گرفت: افزایش کارایی سوخت خودروها با به‌روزرسانی سیستم‌های موتوری و به‌کارگیری خودروهای کم‌مصرف و هیبریدی،[۳۵] توسعه و تسهیل حمل و نقل عمومی و ترویج استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی برای کاهش مصرف سوخت شخصی، تنظیم قوانین و قیمت‌گذاری بهینهٔ بنزین برای کاهش راندمان مصرف و جلوگیری از سوخت‌رسانی به خودروهای فرسوده، تبلیغات و آموزش عمومی دربارهٔ رانندگی اقتصادی و کاهش سرعت‌های غیرضروری، تشویق به انجام سرویس و نگهداری مرتب خودرو جهت کاهش مصرف سوخت و آلایندگی، توسعهٔ زیرساخت‌های سوخت‌های جایگزین و انرژی‌های پاک مانند خودروهای برقی، اجرای این راه‌کارها می‌تواند به‌طور مؤثری در کاهش مصرف بی‌رویهٔ آب و بنزین در ایران نقش داشته باشد و بحران‌های ناشی از کمبود منابع را کاهش دهد.[۳۶]

تأثیر پوشش گیاهی بر مصرف انرژی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پوشش گیاهی تأثیر قابل توجهی بر کاهش مصرف انرژی به‌ویژه در ساختمان‌ها و محیط‌های مسکونی دارد و می‌توان از گیاهان به‌عنوان یک روش طبیعی و اقتصادی برای بهبود شرایط محیطی و کاهش مصرف انرژی استفادهٔ بهینه کرد.[۳۷] تأثیر پوشش گیاهی بر مصرف انرژی از چند جنبهٔ مهم قابل بررسی است:

  • کاهش مصرف انرژی در تابستان: پوشش گیاهی با ایجاد سایه بر روی دیوارها، سقف و پنجره‌ها، تابش مستقیم آفتاب را کاهش می‌دهد و در نتیجه نیاز به استفاده از سیستم‌های سرمایشی مانند کولر را کم می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که دمای فضاهای سایه‌دار توسط گیاهان می‌تواند تا چند درجه سانتیگراد پایین‌تر از فضای بدون گیاه باشد که این موجب صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف انرژی می‌شود.
  • کاهش مصرف انرژی در زمستان: گیاهان می‌توانند به‌عنوان بادشکن عمل کنند و از ورود بادهای سرد زمستانی به داخل بنا جلوگیری کنند. این کاهش باد سبب حفظ گرمای داخل ساختمان و کاهش هزینه‌های گرمایش می‌شود. همچنین، گیاهانی که روی دیوارها رشد می‌کنند، به‌عنوان عایق عمل کرده و از اتلاف حرارت جلوگیری می‌کنند.[۳۸]
  • کاهش آلودگی و بهبود کیفیت هوا: پوشش گیاهی می‌تواند با جذب آلاینده‌ها و تولید اکسیژن، کیفیت هوا را بهبود بخشد که این موضوع به‌طور غیرمستقیم بر انرژی مصرفی تأثیر می‌گذارد.
  • کاهش مصرف آب و سوخت: با بهینه‌سازی شرایط محیطی، پوشش گیاهی موجب کاهش نیاز به منابع دیگر مثل آب و سوخت برای سرمایش و گرمایش می‌شود.[۳۹]

مطالعات نشان می‌دهند که استفادهٔ مناسب از پوشش گیاهی می‌تواند مصرف انرژی خانگی را تا ۲۵ تا ۴۰ درصد کاهش دهد. همچنین بهبود شرایط اقلیمی، کاهش دمای سطح زمین (اثر شهرهای گرمایی) و ایجاد محیط‌های سالم‌تر، دیگر مزایای مهم استفاده از فضای سبز و گیاهان در محیط‌های مسکونی و شهری هستند.[۴۰]

نقش آموزش و فرهنگ‌سازی در مصرف بهینه انرژی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آموزش و آگاهی مردم از مؤثرترین و پایه‌ای‌ترین ابزارها برای بهبود مدیریت مصرف انرژی است که هم در کاهش مصرف ناصحیح و هم در توسعهٔ فرهنگ صرفه‌جویی نقش بسزایی دارد و می‌توان آن را در چند محور اصلی خلاصه کرد:

  • تغییر نگرش و رفتار مصرفی: آموزش و فرهنگ‌سازی مردم، خصوصاً از سنین پایین، سبب ایجاد نگرش مثبت نسبت به اهمیت حفظ منابع انرژی و مصرف بهینه می‌شود. این تغییر نگرش زمینه‌ساز رفتارهای مصرفی بهینه است که در بلندمدت منجر به کاهش مصرف بی‌رویهٔ انرژی می‌شود.[۴۱]
  • افزایش حساسیت و مسئولیت‌پذیری: با آموزش صحیح، مردم نسبت به پیامدهای مصرف نادرست انرژی حساس‌تر می‌شوند و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در مصرف انرژی افزایش می‌یابد که این امر همکاری عمومی برای مدیریت مصرف را تسهیل می‌کند.
  • کاهش ناترازی و فشار بر شبکه انرژی: آموزش مداوم می‌تواند موجب کاهش تقاضای بی‌رویه در ساعات اوج مصرف شده و از ناترازی شبکه‌های برق و گاز جلوگیری کند. همکاری مردم در رعایت الگوهای مصرفی صحیح، جایگاه مهمی در مدیریت بحران انرژی دارد.[۴۲]
  • انتقال فرهنگ بهینه مصرف به نسل‌های آینده: آموزش در مدارس و خانواده‌ها، موجب می‌شود نسل‌های آینده با شناخت بهتر انرژی و اهمیت صرفه‌جویی، مصرف انرژی را هوشمندانه‌تر مدیریت کنند.[۴۳] برنامه‌ها و طرح‌های آموزشی مانند «همیار انرژی» نمونه‌هایی موفق در این زمینه هستند.[۴۴]
  • کاهش هزینه‌های انرژی: افراد با آموزش روش‌های صحیح استفاده از منابع انرژی، قادر خواهند بود مصرف خود را بهینه کرده و هزینه‌های مربوط به انرژی را کاهش دهند.
  • تسهیل اجرای طرح‌های ملی: آموزش و اطلاع‌رسانی تخصصی، مشارکت عمومی را در اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی افزایش داده و باعث می‌شود اهداف کلان به‌طور مؤثرتری تحقق یابد.[۴۵]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ خضری یزدان، «درباره انرژی»، وب‌سایت مؤسسه آموزش عالی انرژی.
  2. ↑ یوسفی، «انرژی چیست؟»، وب‌سایت فرادرس.
  3. ↑ اکبری، «راه‌های کاهش مصرف انرژی: 12 راهکار اساسی و کاربردی»، وب‌سایت دیدبان سنجش امیرکبیر.
  4. ↑ آشنایی با همه منابع انرژی در جهان و کاربرد آنها»، جهان شیمی.
  5. ↑ «مصرف لجام‌گسیخته انرژی در ایران به روایت آمار»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا.
  6. ↑ «چقدر انرژی در ایران هدر می‌رود؟»، وب‌سایت روزنامه فرهیختگان.
  7. ↑ «ایران در شدت مصرف انرژی رتبه اول را دارد»، وب‌سایت اتاق ایران‌آنلاین.
  8. ↑ «مصرف برق کشور در فروردین ماه از ۵۰ هزار مگاوات عبور کرد»، وب‌سایت برق‌نیوز.
  9. ↑ «مصرف برق کشور از ۶۹ هزار مگاوات عبور کرد»، گزارش‌آنلاین.
  10. ↑ «مصرف برق کشور از ۶۹ هزار مگاوات عبور کرد»، گزارش‌آنلاین.
  11. ↑ «آمار سرانه مصرف برق سال 1397-1401»، وب‌سایت آمارفکت.
  12. ↑ «مصرف گاز ایران ۳٫۵ برابر میانگین جهانی»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد.
  13. ↑ «مصرف سالانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب در ایران»، وب‌سایت عصر ایران.
  14. ↑ «وضعیت سرانه مصرف آب در ایران و سایر کشورها»، خبرگزاری ایرنا.
  15. ↑ «بررسی و مقایسه قیمت و سرانۀ مصرف بنزین در ایران و جهان»، وب‌سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش.
  16. ↑ «مصرف لجام‌گسیخته انرژی در ایران به روایت آمار»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا.
  17. ↑ «چقدر انرژی در ایران هدر می‌رود؟»، وب‌سایت روزنامه فرهیختگان.
  18. ↑ «آیا مردم ایران بدمصرف هستند؟ آنچه آمار درباره ادعای وزیر می‌گوید»، خبرگزاری مهر.
  19. ↑ اکبری و همکاران، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی م‍ؤثر بر مصرف انرژی خانوار پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، 1395ش، ص21.
  20. ↑ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص2-3
  21. ↑ «صرفه‌جویی و کاهش مصرف انرژی در خانه و موتورخانه»، وب‌سایت کلینیک انرژی ساختمان.
  22. ↑ «راهکارهای اجرایی مدیریت مصرف برق در بخش خانگی»، وب‌سایت شرکت توزیع نیروی برق استان چهارمحال و بختیاری.
  23. ↑ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص13.
  24. ↑ محمدی و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، 1390ش، ص4-5.
  25. ↑ سوره انعام، آیه 141.
  26. ↑ همایونی، «یادداشت: مدیریت مصرف از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت توانیر.
  27. ↑ «لزوم رعایت مدیریت مصرف برق در اماکن مذهبی به‌عنوان الگوهای دینی»، وب‌سایت برق‌نیوز.
  28. ↑ موسوی و دیگران، «تأثیر سبک زندگی ایرانی، اسلامی بر رفتار مصرف کننده»، 1399ش، ص150-151.
  29. ↑ کریمی و صفاری‌نیا، «روانشناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف‌کنندگان انرژی»، 1384ش، ص1.
  30. ↑ «برای حفاظت از منابع انرژی چه باید کرد؟»، وب‌سایت ستاره.
  31. ↑ خرم‌فر،«مصرف انرژی خانه»، وب‌سایت کلینیک جامع انرژی ایران.
  32. ↑ اکبری، «راه‌های کاهش مصرف انرژی: 12 راهکار اساسی و کاربردی»، وب‌سایت دیدبان سنجش امیرکبیر.
  33. ↑ «صرفه‌جویی در آب چیست؟ راه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب»، خبرگزاری مهر.
  34. ↑ «کشاورزی هوشمند و کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت جهان صنعت.
  35. ↑ «خودروهای هیبریدی چطور در دراز مدت باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شوند؟»، وب‌سایت نبکا.
  36. ↑ «بررسی و مقایسه قیمت و سرانۀ مصرف بنزین در ایران و جهان»، وب‌سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش.
  37. ↑ فقیهی‌نیا و دیگران، «ارزیابی تاثیر تنوع پوشش گیاهی در بام سبز گسترده بر مصرف انرژی ساختمان (نمونه موردی: ساختمان‌های مسکونی شهر تبریز)»، 1403ش، ص100.
  38. ↑ «تاثیر پوشش گیاهی در صرفه‌جوئی مصرف انرژی ساختمان»، وب‌سایت سدروس سبز.
  39. ↑ «بررسی نقش درختان و پوشش گیاهی در کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت ppt90.
  40. ↑ زارع و الماسی، «تاثیر فضای سبز شهری در صرفه جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها»، 1397ش، ص1.
  41. ↑ «نقش آموزش و پرورش در تبیین فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی»، وب‌سایت روزنامه کائنات.
  42. ↑ «کاهش ناترازی انرژی به آموزش و فرهنگ سازی نیاز دارد، ضرورت ترسیم ساز و کارهای موثر برای گفتگو با مردم در خصوص مصرف بهینه برق»، خبرگزاری دانشجو.
  43. ↑ «نقش آموزش و پرورش در تبیین فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی»، وب‌سایت روزنامه کائنات.
  44. ↑ «آشنایی با مفاهیم انرژی و مصرف بهینه در مدارس»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا.
  45. ↑ «فرهنگ‌سازی و آموزش برای کاهش مصرف برق»، جوان‌آنلاین.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • «آشنایی با مفاهیم انرژی و مصرف بهینه در مدارس»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آبان ۱۳۹۵ش.
  • «آشنایی با همهٔ منابع انرژی در جهان و کاربرد آنها»، وب‌سایت جهانِ شیمی، تاریخ بازید: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
  • «آمار سرانه مصرف برق سال ۱۳۹۷-۱۴۰۱»، وب‌سایت آمارفکت، تاریخ به‌روزرسانی: ۲۶ آذر ۱۴۰۳ش.
  • «آیا مردم ایران بدمصرف هستند؟ آنچه آمار دربارهٔ ادعای وزیر می‌گوید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۶ خرداد ۱۳۹۸ش.
  • اکبری، بابک، «راه‌های کاهش مصرف انرژی: ۱۲ راهکار اساسی و کاربردی»، وب‌سایت دیدبان سنجش امیرکبیر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آگوست ۲۰۲۴م.
  • اکبری، نعمت‌الله و همکاران، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی م‍ؤثر بر مصرف انرژی خانوار پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، مجله علمی پژوهشی جامع‌شناسی کاربردی، دوره ۲۷، شماره ۴، پیاپی ۶۴، ۱۳۹۵ش.
  • «ایران در شدت مصرف انرژی رتبه اول را دارد»، وب‌سایت اتاق ایران‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «برای حفاظت از منابع انرژی چه باید کرد؟»، وب‌سایت ستاره، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبان ۱۴۰۰ش.
  • «بررسی نقش درختان و پوشش گیاهی در کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت ppt90، تاریخ بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
  • «بررسی و مقایسه قیمت و سرانهٔ مصرف بنزین در ایران و جهان»، وب‌سایت مرکز مطالعات زنجیره ارزش، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
  • «تاثیر پوشش گیاهی در صرفه‌جوئی مصرف انرژی ساختمان»، وب‌سایت سدروس سبز، تاریخ بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
  • «چقدر انرژی در ایران هدر می‌رود؟»، وب‌سایت روزنامه فرهیختگان، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۴۰۴ش.
  • خرم‌فر، بابک، «مصرف انرژی خانه»، وب‌سایت کلینیک جامع انرژی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
  • خضری یزدان، رضا، «دربارهٔ انرژی»، وب‌سایت مؤسسه آموزش عالی انرژی، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۴۰۴ش.
  • «خودروهای هیبریدی چطور در دراز مدت باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شوند؟»، وب‌سایت نبکا، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۴ش.
  • «راهکارهای اجرایی مدیریت مصرف برق در بخش خانگی»، وب‌سایت شرکت توزیع نیروی برق استان چهارمحال و بختیاری، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۰ش.
  • زارع، حسین و سید الماسی، مهدی، «تأثیر فضای سبز شهری در صرفه‌جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها»، کنفرانس عمران, معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز، ۱۳۹۷ش.
  • «صرفه‌جویی در آب چیست؟ راه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مهر ۱۴۰۳ش.
  • «صرفه‌جویی و کاهش مصرف انرژی در خانه و موتورخانه»، وب‌سایت کلینیک انرژی ساختمان، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۴ش.
  • «فرهنگ‌سازی و آموزش برای کاهش مصرف برق»، جوان‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۴۰۳ش.
  • فقیهی‌نیا، زینب و دیگران، «ارزیابی تاثیر تنوع پوشش گیاهی در بام سبز گسترده بر مصرف انرژی ساختمان (نمونه موردی: ساختمان‌های مسکونی شهر تبریز)»، دوره ۶، شماره ۱، پیاپی ۱۹، ۱۴۰۳ش.
  • «کاهش ناترازی انرژی به آموزش و فرهنگ سازی نیاز دارد، ضرورت ترسیم ساز و کارهای موثر برای گفتگو با مردم در خصوص مصرف بهینه برق»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مهر ۱۴۰۳ش.
  • کریمی، یوسف و صفاری‌نیا، مجید، «روانشناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف‌کنندگان انرژی»، تهران، انرژی ایران، شماره ۲۲، اردیبهشت ۱۳۸۴ش.
  • «کشاورزی هوشمند و کاهش مصرف انرژی»، وب‌سایت جهان صنعت، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «لزوم رعایت مدیریت مصرف برق در اماکن مذهبی به‌عنوان الگوهای دینی»، وب‌سایت برق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
  • محمدی، آرزو و دیگران، «سبک زندگی و تاثر آن بر مصرف انرژی»، اولین کنفرانس رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی، ۱۳۹۰ش.
  • «مصرف برق کشور از ۶۹ هزار مگاوات عبور کرد»، گزارش‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۸ تیر ۱۴۰۴ش.
  • «مصرف برق کشور در فروردین ماه از ۵۰ هزار مگاوات عبور کرد»، وب‌سایت برق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ش.
  • «مصرف سالانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب در ایران»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ آبان ۱۴۰۲ش.
  • «مصرف گاز ایران ۳٫۵ برابر میانگین جهانی»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آبان ۱۴۰۳ش.
  • «مصرف لجام‌گسیخته انرژی در ایران به روایت آمار»، شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی: شانا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۴۰۳ش.
  • موسوی، سید نجم‌الدین و دیگران، «تأثیر سبک زندگی ایرانی، اسلامی بر رفتار مصرف‌کننده»، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، شمارهٔ ۲۳، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
  • «نقش آموزش و پرورش در تبیین فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی»، وب‌سایت روزنامه کائنات، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آذر ۱۴۰۳ش.
  • «وضعیت سرانه مصرف آب در ایران و سایر کشورها»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۹ش.
  • همایونی، یاسین، «یادداشت: مدیریت مصرف از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت توانیر، تاریخ درج مطلب: ۷ شهریور ۱۴۰۲ش.
  • یوسفی، مهدیه، «انواع انرژی چیست؟»، وب‌سایت فرادرس، تاریخ درج مطلب: ۶ فروردین ۱۴۰۱ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:مصرف_انرژی&oldid=26019»