پیشنویس:خانهداری: تفاوت میان نسخهها
imported>محمدمهدی محمدی لینک داخلی |
|||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:خانه داری.jpg|جایگزین=زن ایرانی خانهدار در حال نقاشی کردن با فرزندان خود|بندانگشتی|تصویری از یک زن ایرانی خانهدار در حال نقاشی کردن با فرزندان خود]] | |||
{{درشت|'''خانهداری'''}}؛ مجموعهای از فعالیتها برای اداره کردن خانه و خانواده. | |||
«خانهداری» مجموعهای از مهارتها و نقشهاست که مدیریت و اداره [[خانه]]، [[نقش مادری|مادری]]، [[نقش همسری زن|همسری]] و هنرهای مرتبط را دربرمیگیرد. پیشتر این مسئولیت عمدتاً بر دوش زنان بود، اما با تحولات صنعتی و اجتماعی، نقش مردان نیز در خانه پررنگ شده و در برخی جوامع [[خانهداری]] به عنوان یک شغل ارزشمند شناخته میشود. از منظر [[اسلام]]، خانهداری فعالیتی ارزشمند و انتخابی است که هم میتواند دستمزد داشته باشد و هم میان زن و مرد مشترک باشد. اهمیت خانهداری در حفظ آرامش [[خانواده]]، [[تربیت]] فرزندان، فرهنگسازی و کاهش آسیبهای اجتماعی، آن را به یکی از ارکان بنیادین زندگی تبدیل کرده است. | |||
خانه | |||
==خانهداری== | ==مفهومشناسی خانهداری== | ||
«خانه» جایی است که در آن آدمی سکنی میکند، خانه را سرا، منزل و مستَقَرّ نیز گفتهاند.<ref>براتی، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، ۱۳۸۲ش، ص25.</ref> | |||
«خانهداری» در لغت به معنای میانهروی، درست خرجی، تدبیر منزل و مواظبت زن در کارهای خانه است. «خانهداری» به | |||
=== | خانه در [[زبان فارسی]] میانه به صورت «خانک» یا «خانگ» به کار میرفته و در زبان قدیمی ایرانی به شکل âhana به معنای جا و محل بوده است.<ref>براتی، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، ۱۳۸۲ش، ص25.</ref>{{سخ}} | ||
هر شغل دارای ارزش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و پیامدهای آن به فرد شاغل و جامعهای که در آن زندگی میکند | |||
بسیاری از مردم خانه و مسکن را یکی میدانند، اما برخی بین مسکن ((house و خانه ((home تفاوت قائلاند. آنها معتقدند هیچ مکانی مثل خانه نیست و اصلاً خانه یک مکان نیست. مسکن (آپارتمان، تریلر، کابین، قلعه، خرپشته، یورت) وجودی فیزیکی و فاقد روح زندگی است. شاید بتوان مسکن را گوشت و استخوانِ خانه دانست، اما نمیتواند به تنهایی روح خانه را در بر بگیرد. روح خانه از بوی پختوپز، خراشیدگیِ روی راهپلهها و خطهای خودکار روی دیوارها ساخته میشود که روند یک زندگی و رشد قد بچهها را در خود به یادگار دارد. این روح در طول زمان در یک مکان فیزیکی (مسکن) دمیده میشود و تکامل پیدا میکند. یک ضربالمثلی قدیمی میگوید: «مسکن را میخری، اما خانه را خودت میسازی».<ref>[https://tarjomaan.com/barresi_ketab/8536/ داوم، «خانه مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است»، تاریخ بارگذاری مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۶ش.]</ref>{{سخ}} | |||
«خانهداری» در لغت به معنای میانهروی، درست خرجی، تدبیر منزل و مواظبت زن در کارهای خانه است. «خانهداری» به مجموعهٔ نقشهای متنوع در خانه اطلاق میشود<ref>[https://journals.atu.ac.ir/article_7204.html صادقی فسایی، و میرحسینی، «فهم خانهداری در بستر نقشهای جنسیتی: مطالعه کیفی در شهر تهران»، تاریخ دیدار: 28 دی 1400ش.]</ref> که عبارت است از مادری، همسری، مدیریت امور منزل و هنر ادارهٔ خانه یا مجموعهٔ آگاهیهای مربوط به آن؛ مانند [[آشپزی]]، [[خیاطی]] و…<ref>[https://abadis.ir/fatofa/خانه-داری/ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه خانهداری؛ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه خانهداری، تاریخ دیدار: 23 دی 1400ش.]</ref> | |||
==پیشینه خانهداری== | |||
[[پرونده:خانه داری۱.png|جایگزین=زن خانهدار در دوره قاجار|بندانگشتی|یک زن خانهدار در دوره قاجار]] | |||
در گذشته، خانهداری و فعالیت در امور مربوط به خانه، مختص زنان بود. پیش از رواج و غلبه سبک زندگی شهرنشینی، انجام امور مربوط به خانه بسیار سختتر از امروز بوده است؛ حمل آب به خانه، گرم کردن آب برای مصارف عمومی خانواده، آشپزی با اجاق هیزمی و نظافت و نگهداری از بخاریهای چوبی و زغالی، انجام امور خانه را برای زنان خانهدار بسیار سخت میکرد.<ref>[http://www.jrcp.ir/article_13024_4728d7587132583b1e1aae7c9991ee3 امینفر، «بررسی نگرش زنان جوان درباره منزلت نقش خانهداری»، 1393ش، ص3].</ref> با پیشرفت سیستمهای آبرسانی و انتقال برق و گاز به مناطق مسکونی، انجام بسیاری از کارهای خانه، آسانتر شد.{{سخ}} | |||
امروزه خانهداری، یک نقش اجتماعی شامل رفتار و فعالیت مشترک میان زن و مرد است که در محیط خانواده بر عهده میگیرند. البته در بسیاری از جوامع و از جمله ایران، همچنان نقش زنان در خانهداری پررنگتر از مردان است. در [[ایران]]، برای تکریم زنان خانهدار از آنان با صفت «کدبانو»، نام برده میشود.<ref>آزاد ارمکی، جامعهشناسی خانواده ایرانی، 1390ش، ص101.</ref> | |||
==اقسام خانهداری== | |||
وظیفه خانهداری به سه شکل ظاهر میشود: | |||
*'''زن خانهدار'''؛ زنی که مسئول اصلی و مطلق در اداره امور خانه است؛ | |||
*'''مرد خانهدار'''؛ مردی که پیشهٔ اصلی او خانهداری است؛ | |||
*'''خانهداری مشترک'''؛ انجام امور خانه بین زن و مرد تقسیم شود.<ref>گلشن، روانشناسی اجتماعی، 1391ش، ص49.</ref> | |||
با توجه به روحیه و سلیقه زنان، معمولاً توصیه میشود که اداره داخلی خانه به زنان واگذار شود؛ اما در این روزگار، بسیاری از مردان نیز به انجام امور خانه و خانهداری میپردازند. امروزه در برخی جوامع و از جمله ایران، تلاش میشود که خانهداری به عنوان یک شغل بسیار مهم و أثرگذار بر نظام [[خانواده]]، مورد توجه قرار گیرد و برای زنان خانهدار، بیمه خانهداری در نظر گرفته شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/93062212899/خانه-داری-یک-شغل-برای-زنان «خانهداری یک شغل برای زنان»، وبسایت خبرگزاری دانشجویی ایران ایسنا، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش].</ref> هر شغل دارای ارزش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و پیامدهای آن به فرد شاغل و جامعهای که در آن زندگی میکند بازمیگردد.<ref>باقری، «ارزش افزودهٔ کار خانهداری زنان و عوامل مؤثر بر آن»، پاییز 1390ش، ص93.</ref> | |||
بر این اساس بسیاری از صاحبنظران خانهداری را نوعی شغل میدانند. خانهداری علاوه بر جنبههای تربیتی، فرهنگی و اجتماعی، یک فعالیت خدماتی است و از این نظر دارای ارزش اقتصادی مهم است و مانند هر کار تعریفشدهٔ دیگر، باعث رشد شاخصهای توسعهٔ انسانی در جامعه میشود.<ref>ندری ابیانه، «خانهداری، اشتغال و زنان ایرانی»، 1385، ص92-94.</ref> | |||
این در حالی است که در کشور ایران، خانهداری فقط به دلیل درآمدزا نبودن، در دستهبندی مشاغل جایی ندارد و شخص خانهدار با وجود ارائهٔ انواع خدمات مهم، ضروری و کارآمد به جامعه، بیکار محسوب میشود. همین نگاه باعث شده خانهداری در نظر بسیاری از افراد جامعه کاری بیاجر، بیارج، بیفایده و نوعی بیگاری جلوه کند و بیرغبتی برخی زنان – بهویژه زنان جوان - نسبت به آن را در پی داشته باشد. | |||
==خانهداری در عصر نوین== | |||
در گذشته زنان افزون بر کار خانه، در فعالیتهایی مانند کشاورزی و دامپروری نیز همراهی داشتند، اما نقش اصلیشان در قالب خانهداری، [[نقش همسری زن|همسری]] و [[نقش مادری|مادری]] تعریف میشد. با این که تقسیم کار بر اساس جنسیت همچنان در برخی جوامع و بسیاری از روستاها وجود دارد، اما ساختار کلی آن از انقلاب صنعتی به این سو تغییر کرده است. تحولات نقش خانهداری پس از انقلاب صنعتی را میتوان به دو دوره تقسیم کرد: | |||
===== بیرون رفتن زنان از خانه ===== | |||
انقلاب صنعتی شیوهٔ تازهای در تقسیم کار مردان و زنان رقم زد و عصر نوینی را برای حضور زنان در عرصهٔ کار بیرون از خانه ایجاد کرد. ناخشنودی بسیاری زنان از کار خانهداری در کنار وضع قوانین حمایتی از کارگران باعث شد زنان همدوش مردان در بیرون از خانه به کار بپردازند.<ref>[https://snn.ir/fa/news/402450/حمایت-تمام-قد-از-زنان-خانهدار-در-کشورهای-صنعتی «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، 26 فروردین ۱۳۹۴ش.]</ref> | |||
ظهور فمینیسم روند برابریخواهی زنان در برابر مردان - که با انقلاب صنعتی آغاز شده بود - را شدت بخشید. در نگاه فمینیسم، زنان به خاطر جنسیتشان مورد ستم قرار میگیرند و نیازها، خواستهها، منافع و تواناییهاشان نادیده گرفته میشود. فمینیستهای لیبرال معتقدند تفاوتهای میان دو جنس زن و مرد ذاتی نیست، بلکه نتیجهٔ جامعهپذیری و روند همگونسازی جنس و نقش با هم است.<ref>ابوت و والاس، جامعهشناسی زنان، 1393ش، ص288.</ref> | |||
===== تمایل زنان به بازگشت ===== | |||
شاغل شدن زنان مسئولیت خانهداری را از دوششان برنداشت؛ در نتیجه مسئولیتشان افزون و گسترهٔ کارشان پهناورتر شد؛ بنابراین تعارض شغل بیرون با کار در خانه، ناسازگاری مشاغل بیرون از خانه با سرشت زنانه، تجربهٔ طولانی دولتها از کار زنان و تغییر نگرشها به سوی اهمیت نقش زنان در خانه و خانواده، عواملی بودند که سبب شد از یک سو زنان به بازگشت به خانه تمایل یابند و از سوی دیگر برخی کشورها قوانینی برای حمایت از زنان خانهدار و پررنگتر کردن نقش زنان شاغل در خانواده وضع کنند. امروز در برخی کشورها خانهداری یک شغل است و زنان خانهدار از تسهیلات مربوط به آن برخوردارند. هر چند خانهداری هنوز مشمول تمام قوانین استخدامی نیست، اما امکاناتی برای زنان فراهم آمده تا حداقل به صورت مطلق به مردها وابسته نباشند؛ مثلاً در بسیاری از کشورهای اروپایی، امکانات زیر برای زنان در نظر گرفته شده است: | |||
#دریافت حقوق از دولت برای دوران مراقبت از [[کودک|کودکان]] خردسال خود | |||
#برخورداری از خدمات بیمهٔ درمانی و تأمین اجتماعی | |||
#سهیم بودن در حق بیمهٔ بازنشستگی همسران خود؛ به این معنا که در صورت جدایی همسران از یکدیگر، بیمهٔ بازنشستگی ایامِ با هم بودنشان برای زن نیز منظور میشود. | |||
#اجرای ایدهٔ «کارـ خانواده» در برخی کشورهای صنعتی ابزار دیگری برای کشاندن زنان به خانه با حفظ درآمد و استقلال اقتصادی آنها است. برای مثال در کشور ایتالیا شرایط حضور زنان در محیطهای کاری بهصورت پارهوقت با قرارداد محدود یا قرارداد بر مبنای انجام یک پروژهٔ خاص مهیا شده است. همچنین، ساعات کاری خاصی - بیرون از عرف کار اداری - برای زنان در نظر گرفته شده تا هم بتوانند شغل خود را حفظ کنند و هم به وظایف خانگی خود برسند.<ref>[https://snn.ir/fa/news/402450/حمایت-تمام-قد-از-زنان-خانهدار-در-کشورهای-صنعتی «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، 26 فروردین ۱۳۹۴ش.]</ref> | |||
==جایگاه خانهداری در اسلام== | |||
خانهداری، به دلیل اهمیت خانواده، جایگاه ویژهای در آموزههای اسلام دارد. آموزههای اسلام، خانهداری را نوعی جهاد معرفی کرده و آن را شامل همسرداری و فرزندپروری نیز دانسته است. خانهداری از دیدگاه اسلام، جزو وظایف زن بعد از [[ازدواج]] بهشمار نمیرود، بلکه فعالیتی انتخابی توسط زنان است و زن میتواند در قبال آن، درخواست دستمزد از مرد کند.<ref>[http://www.jrcp.ir/article_13024_4728d7587132583b1e1aae7c9991ee3 امینفر، «بررسی نگرش زنان جوان درباره منزلت نقش خانهداری»، 1393، ص7].</ref> همچنین انجام امور منزل جزو وظایف اختصاصی زن یا مرد نیست؛ بلکه فعالیتهایی مانند آشپزی، نظافت، [[فرزندپروری]] و مدیریت امور داخل منزل در شمار وظایف مشترک میان زوجین محسوب میشود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/107221/حق-اجرت-المثل-و-نحله-در-یک-بررسی-حقوقی احمدیه، «حق اجرتالمثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، 1383ش، ص17].</ref> | |||
==اهمیت خانهداری== | |||
اندیشمندان، خانهداری را از مهمترین ارکان حفظ و نگهداری خانواده دانستهاند؛ زیرا مدیریت این مسئولیت خطیر و تکریم آن میتواند پیامدهای زیر را بهدنبال داشته باشد: | |||
#فرهنگسازی و اصلاح اجتماع | |||
#حفظ آرامش و امنیت اعضای خانواده در محیط خانه | |||
#تعلیم و [[تربیت]] بهتر فرزندان | |||
#شکوفایی استعداد افراد در محیط خانواده و اجتماع | |||
#کاهش آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی | |||
#ایجاد مودت، صفا و صمیمیت میان اعضای خانواده.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1382804/ارزش-و-اهمیت-خانه-و-خانه-داری «ارزش و اهمیت خانه و خانهداری»، وبسایت راسخون، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش].</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* ابوت، پامال و کلر، والاس، جامعهشناسی زنان، | {{آغاز منابع}} | ||
* | * آزاد ارمکی، تقی، جامعهشناسی خانواده ایرانی، تهران، سمت، ۱۳۹۰ش. | ||
* باقری، شهلا، «ارزش | * ابوت، پامال و کلر، والاس، جامعهشناسی زنان، ترجمهٔ منیژه نجم عراقی، تهران، نی، ۱۳۹۳ش. | ||
* احمدیه، مریم، «حق اجرتالمثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۲۵، ۱۳۸۳ش. | |||
* براتی، ناصر، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، مجله خیال، شماره | * «ارزش و اهمیت خانه و خانهداری»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۰ تیر ۱۳۹۷ش. | ||
* امینفر، صبورا، «بررسی نگرش زنان جوان دربارهٔ منزلت نقش خانهداری»، دین و سیاست فرهنگی، شماره ۲، ۱۳۹۳ش. | |||
* «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، تاریخ بارگذاری مطلب: | * باقری، شهلا، «ارزش افزودهٔ کار خانهداری زنان و عوامل مؤثر بر آن»، مجلهٔ زن در توسعه و سیاست، دوره ۹، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۰ش. | ||
* | * براتی، ناصر، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، مجله خیال، شماره ۸، ۱۳۸۲ش. | ||
* داوم، مگان، «خانه مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است»، | * «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، تاریخ بارگذاری مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۴ش. | ||
* «خانهداری یک شغل برای زنان»، وبسایت خبرگزاری دانشجویی ایران ایسنا، تاریخ خبر: ۲۲ شهریور ۱۳۹۳ش. | |||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ دیدار: | * داوم، مگان، «خانه مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است»، ترجمهٔ علیرضا شفیعینسب، وبسایت ترجمان، تاریخ بارگذاری مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۶ش. | ||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ دیدار: ۲۴ دی ۱۴۰۰ش. | |||
* ساروخانی، باقر، مقدمهای بر جامعهشناسی خانواده، سروش، تهران، | * ساروخانی، باقر، مقدمهای بر جامعهشناسی خانواده، سروش، تهران، ۱۳۸۱ش. | ||
* صادقی فسایی، سهیلا و میرحسینی، زهرا، «فهم خانهداری در بستر نقشهای جنسیتی: مطالعه کیفی در شهر تهران»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش۷۳، ۱۳۹۵ش. | |||
* صادقی فسایی، سهیلا و میرحسینی، زهرا، «فهم خانهداری در بستر نقشهای جنسیتی: مطالعه کیفی در شهر تهران»، فصلنامه علوم اجتماعی، | * گلشن، محمدرسول، روانشناسی اجتماعی، تهران، وانیا، ۱۳۹۱ش. | ||
* | * ندری ابیانه، فرشته، «خانهداری، اشتغال و زنان ایرانی»، مجلهٔ بانوان شیعه، ش۹، ۱۳۸۵ش. | ||
{{پایان منابع}} | |||
* ندری ابیانه، فرشته، «خانهداری، اشتغال و زنان ایرانی»، | {{خانواده-افقی}} | ||
[[ | |||
[[ | [[رده:اقتصاد خانواده]] | ||
[[رده:پیشهها]] | |||
[[رده:حقوق زنان]] | |||
[[رده:مهارتهای زندگی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۸:۵۵
خانهداری؛ مجموعهای از فعالیتها برای اداره کردن خانه و خانواده.
«خانهداری» مجموعهای از مهارتها و نقشهاست که مدیریت و اداره خانه، مادری، همسری و هنرهای مرتبط را دربرمیگیرد. پیشتر این مسئولیت عمدتاً بر دوش زنان بود، اما با تحولات صنعتی و اجتماعی، نقش مردان نیز در خانه پررنگ شده و در برخی جوامع خانهداری به عنوان یک شغل ارزشمند شناخته میشود. از منظر اسلام، خانهداری فعالیتی ارزشمند و انتخابی است که هم میتواند دستمزد داشته باشد و هم میان زن و مرد مشترک باشد. اهمیت خانهداری در حفظ آرامش خانواده، تربیت فرزندان، فرهنگسازی و کاهش آسیبهای اجتماعی، آن را به یکی از ارکان بنیادین زندگی تبدیل کرده است.
مفهومشناسی خانهداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]«خانه» جایی است که در آن آدمی سکنی میکند، خانه را سرا، منزل و مستَقَرّ نیز گفتهاند.[۱]
خانه در زبان فارسی میانه به صورت «خانک» یا «خانگ» به کار میرفته و در زبان قدیمی ایرانی به شکل âhana به معنای جا و محل بوده است.[۲]
بسیاری از مردم خانه و مسکن را یکی میدانند، اما برخی بین مسکن ((house و خانه ((home تفاوت قائلاند. آنها معتقدند هیچ مکانی مثل خانه نیست و اصلاً خانه یک مکان نیست. مسکن (آپارتمان، تریلر، کابین، قلعه، خرپشته، یورت) وجودی فیزیکی و فاقد روح زندگی است. شاید بتوان مسکن را گوشت و استخوانِ خانه دانست، اما نمیتواند به تنهایی روح خانه را در بر بگیرد. روح خانه از بوی پختوپز، خراشیدگیِ روی راهپلهها و خطهای خودکار روی دیوارها ساخته میشود که روند یک زندگی و رشد قد بچهها را در خود به یادگار دارد. این روح در طول زمان در یک مکان فیزیکی (مسکن) دمیده میشود و تکامل پیدا میکند. یک ضربالمثلی قدیمی میگوید: «مسکن را میخری، اما خانه را خودت میسازی».[۳]
«خانهداری» در لغت به معنای میانهروی، درست خرجی، تدبیر منزل و مواظبت زن در کارهای خانه است. «خانهداری» به مجموعهٔ نقشهای متنوع در خانه اطلاق میشود[۴] که عبارت است از مادری، همسری، مدیریت امور منزل و هنر ادارهٔ خانه یا مجموعهٔ آگاهیهای مربوط به آن؛ مانند آشپزی، خیاطی و…[۵]
پیشینه خانهداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در گذشته، خانهداری و فعالیت در امور مربوط به خانه، مختص زنان بود. پیش از رواج و غلبه سبک زندگی شهرنشینی، انجام امور مربوط به خانه بسیار سختتر از امروز بوده است؛ حمل آب به خانه، گرم کردن آب برای مصارف عمومی خانواده، آشپزی با اجاق هیزمی و نظافت و نگهداری از بخاریهای چوبی و زغالی، انجام امور خانه را برای زنان خانهدار بسیار سخت میکرد.[۶] با پیشرفت سیستمهای آبرسانی و انتقال برق و گاز به مناطق مسکونی، انجام بسیاری از کارهای خانه، آسانتر شد.
امروزه خانهداری، یک نقش اجتماعی شامل رفتار و فعالیت مشترک میان زن و مرد است که در محیط خانواده بر عهده میگیرند. البته در بسیاری از جوامع و از جمله ایران، همچنان نقش زنان در خانهداری پررنگتر از مردان است. در ایران، برای تکریم زنان خانهدار از آنان با صفت «کدبانو»، نام برده میشود.[۷]
اقسام خانهداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]وظیفه خانهداری به سه شکل ظاهر میشود:
- زن خانهدار؛ زنی که مسئول اصلی و مطلق در اداره امور خانه است؛
- مرد خانهدار؛ مردی که پیشهٔ اصلی او خانهداری است؛
- خانهداری مشترک؛ انجام امور خانه بین زن و مرد تقسیم شود.[۸]
با توجه به روحیه و سلیقه زنان، معمولاً توصیه میشود که اداره داخلی خانه به زنان واگذار شود؛ اما در این روزگار، بسیاری از مردان نیز به انجام امور خانه و خانهداری میپردازند. امروزه در برخی جوامع و از جمله ایران، تلاش میشود که خانهداری به عنوان یک شغل بسیار مهم و أثرگذار بر نظام خانواده، مورد توجه قرار گیرد و برای زنان خانهدار، بیمه خانهداری در نظر گرفته شود.[۹] هر شغل دارای ارزش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و پیامدهای آن به فرد شاغل و جامعهای که در آن زندگی میکند بازمیگردد.[۱۰]
بر این اساس بسیاری از صاحبنظران خانهداری را نوعی شغل میدانند. خانهداری علاوه بر جنبههای تربیتی، فرهنگی و اجتماعی، یک فعالیت خدماتی است و از این نظر دارای ارزش اقتصادی مهم است و مانند هر کار تعریفشدهٔ دیگر، باعث رشد شاخصهای توسعهٔ انسانی در جامعه میشود.[۱۱]
این در حالی است که در کشور ایران، خانهداری فقط به دلیل درآمدزا نبودن، در دستهبندی مشاغل جایی ندارد و شخص خانهدار با وجود ارائهٔ انواع خدمات مهم، ضروری و کارآمد به جامعه، بیکار محسوب میشود. همین نگاه باعث شده خانهداری در نظر بسیاری از افراد جامعه کاری بیاجر، بیارج، بیفایده و نوعی بیگاری جلوه کند و بیرغبتی برخی زنان – بهویژه زنان جوان - نسبت به آن را در پی داشته باشد.
خانهداری در عصر نوین
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در گذشته زنان افزون بر کار خانه، در فعالیتهایی مانند کشاورزی و دامپروری نیز همراهی داشتند، اما نقش اصلیشان در قالب خانهداری، همسری و مادری تعریف میشد. با این که تقسیم کار بر اساس جنسیت همچنان در برخی جوامع و بسیاری از روستاها وجود دارد، اما ساختار کلی آن از انقلاب صنعتی به این سو تغییر کرده است. تحولات نقش خانهداری پس از انقلاب صنعتی را میتوان به دو دوره تقسیم کرد:
بیرون رفتن زنان از خانه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]انقلاب صنعتی شیوهٔ تازهای در تقسیم کار مردان و زنان رقم زد و عصر نوینی را برای حضور زنان در عرصهٔ کار بیرون از خانه ایجاد کرد. ناخشنودی بسیاری زنان از کار خانهداری در کنار وضع قوانین حمایتی از کارگران باعث شد زنان همدوش مردان در بیرون از خانه به کار بپردازند.[۱۲]
ظهور فمینیسم روند برابریخواهی زنان در برابر مردان - که با انقلاب صنعتی آغاز شده بود - را شدت بخشید. در نگاه فمینیسم، زنان به خاطر جنسیتشان مورد ستم قرار میگیرند و نیازها، خواستهها، منافع و تواناییهاشان نادیده گرفته میشود. فمینیستهای لیبرال معتقدند تفاوتهای میان دو جنس زن و مرد ذاتی نیست، بلکه نتیجهٔ جامعهپذیری و روند همگونسازی جنس و نقش با هم است.[۱۳]
تمایل زنان به بازگشت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شاغل شدن زنان مسئولیت خانهداری را از دوششان برنداشت؛ در نتیجه مسئولیتشان افزون و گسترهٔ کارشان پهناورتر شد؛ بنابراین تعارض شغل بیرون با کار در خانه، ناسازگاری مشاغل بیرون از خانه با سرشت زنانه، تجربهٔ طولانی دولتها از کار زنان و تغییر نگرشها به سوی اهمیت نقش زنان در خانه و خانواده، عواملی بودند که سبب شد از یک سو زنان به بازگشت به خانه تمایل یابند و از سوی دیگر برخی کشورها قوانینی برای حمایت از زنان خانهدار و پررنگتر کردن نقش زنان شاغل در خانواده وضع کنند. امروز در برخی کشورها خانهداری یک شغل است و زنان خانهدار از تسهیلات مربوط به آن برخوردارند. هر چند خانهداری هنوز مشمول تمام قوانین استخدامی نیست، اما امکاناتی برای زنان فراهم آمده تا حداقل به صورت مطلق به مردها وابسته نباشند؛ مثلاً در بسیاری از کشورهای اروپایی، امکانات زیر برای زنان در نظر گرفته شده است:
- دریافت حقوق از دولت برای دوران مراقبت از کودکان خردسال خود
- برخورداری از خدمات بیمهٔ درمانی و تأمین اجتماعی
- سهیم بودن در حق بیمهٔ بازنشستگی همسران خود؛ به این معنا که در صورت جدایی همسران از یکدیگر، بیمهٔ بازنشستگی ایامِ با هم بودنشان برای زن نیز منظور میشود.
- اجرای ایدهٔ «کارـ خانواده» در برخی کشورهای صنعتی ابزار دیگری برای کشاندن زنان به خانه با حفظ درآمد و استقلال اقتصادی آنها است. برای مثال در کشور ایتالیا شرایط حضور زنان در محیطهای کاری بهصورت پارهوقت با قرارداد محدود یا قرارداد بر مبنای انجام یک پروژهٔ خاص مهیا شده است. همچنین، ساعات کاری خاصی - بیرون از عرف کار اداری - برای زنان در نظر گرفته شده تا هم بتوانند شغل خود را حفظ کنند و هم به وظایف خانگی خود برسند.[۱۴]
جایگاه خانهداری در اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خانهداری، به دلیل اهمیت خانواده، جایگاه ویژهای در آموزههای اسلام دارد. آموزههای اسلام، خانهداری را نوعی جهاد معرفی کرده و آن را شامل همسرداری و فرزندپروری نیز دانسته است. خانهداری از دیدگاه اسلام، جزو وظایف زن بعد از ازدواج بهشمار نمیرود، بلکه فعالیتی انتخابی توسط زنان است و زن میتواند در قبال آن، درخواست دستمزد از مرد کند.[۱۵] همچنین انجام امور منزل جزو وظایف اختصاصی زن یا مرد نیست؛ بلکه فعالیتهایی مانند آشپزی، نظافت، فرزندپروری و مدیریت امور داخل منزل در شمار وظایف مشترک میان زوجین محسوب میشود.[۱۶]
اهمیت خانهداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اندیشمندان، خانهداری را از مهمترین ارکان حفظ و نگهداری خانواده دانستهاند؛ زیرا مدیریت این مسئولیت خطیر و تکریم آن میتواند پیامدهای زیر را بهدنبال داشته باشد:
- فرهنگسازی و اصلاح اجتماع
- حفظ آرامش و امنیت اعضای خانواده در محیط خانه
- تعلیم و تربیت بهتر فرزندان
- شکوفایی استعداد افراد در محیط خانواده و اجتماع
- کاهش آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی
- ایجاد مودت، صفا و صمیمیت میان اعضای خانواده.[۱۷]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ براتی، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، ۱۳۸۲ش، ص25.
- ↑ براتی، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، ۱۳۸۲ش، ص25.
- ↑ داوم، «خانه مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است»، تاریخ بارگذاری مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
- ↑ صادقی فسایی، و میرحسینی، «فهم خانهداری در بستر نقشهای جنسیتی: مطالعه کیفی در شهر تهران»، تاریخ دیدار: 28 دی 1400ش.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه خانهداری؛ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه خانهداری، تاریخ دیدار: 23 دی 1400ش.
- ↑ امینفر، «بررسی نگرش زنان جوان درباره منزلت نقش خانهداری»، 1393ش، ص3.
- ↑ آزاد ارمکی، جامعهشناسی خانواده ایرانی، 1390ش، ص101.
- ↑ گلشن، روانشناسی اجتماعی، 1391ش، ص49.
- ↑ «خانهداری یک شغل برای زنان»، وبسایت خبرگزاری دانشجویی ایران ایسنا، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش.
- ↑ باقری، «ارزش افزودهٔ کار خانهداری زنان و عوامل مؤثر بر آن»، پاییز 1390ش، ص93.
- ↑ ندری ابیانه، «خانهداری، اشتغال و زنان ایرانی»، 1385، ص92-94.
- ↑ «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، 26 فروردین ۱۳۹۴ش.
- ↑ ابوت و والاس، جامعهشناسی زنان، 1393ش، ص288.
- ↑ «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، 26 فروردین ۱۳۹۴ش.
- ↑ امینفر، «بررسی نگرش زنان جوان درباره منزلت نقش خانهداری»، 1393، ص7.
- ↑ احمدیه، «حق اجرتالمثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، 1383ش، ص17.
- ↑ «ارزش و اهمیت خانه و خانهداری»، وبسایت راسخون، تاریخ بازدید: 29 خرداد 1401ش.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- آزاد ارمکی، تقی، جامعهشناسی خانواده ایرانی، تهران، سمت، ۱۳۹۰ش.
- ابوت، پامال و کلر، والاس، جامعهشناسی زنان، ترجمهٔ منیژه نجم عراقی، تهران، نی، ۱۳۹۳ش.
- احمدیه، مریم، «حق اجرتالمثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۲۵، ۱۳۸۳ش.
- «ارزش و اهمیت خانه و خانهداری»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۰ تیر ۱۳۹۷ش.
- امینفر، صبورا، «بررسی نگرش زنان جوان دربارهٔ منزلت نقش خانهداری»، دین و سیاست فرهنگی، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.
- باقری، شهلا، «ارزش افزودهٔ کار خانهداری زنان و عوامل مؤثر بر آن»، مجلهٔ زن در توسعه و سیاست، دوره ۹، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۰ش.
- براتی، ناصر، «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ»، مجله خیال، شماره ۸، ۱۳۸۲ش.
- «حمایت تمامقد از زنان خانهدار در کشورهای صنعتی»، وبسایت خبرگزاری دانشجو، تاریخ بارگذاری مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۴ش.
- «خانهداری یک شغل برای زنان»، وبسایت خبرگزاری دانشجویی ایران ایسنا، تاریخ خبر: ۲۲ شهریور ۱۳۹۳ش.
- داوم، مگان، «خانه مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است»، ترجمهٔ علیرضا شفیعینسب، وبسایت ترجمان، تاریخ بارگذاری مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ دیدار: ۲۴ دی ۱۴۰۰ش.
- ساروخانی، باقر، مقدمهای بر جامعهشناسی خانواده، سروش، تهران، ۱۳۸۱ش.
- صادقی فسایی، سهیلا و میرحسینی، زهرا، «فهم خانهداری در بستر نقشهای جنسیتی: مطالعه کیفی در شهر تهران»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش۷۳، ۱۳۹۵ش.
- گلشن، محمدرسول، روانشناسی اجتماعی، تهران، وانیا، ۱۳۹۱ش.
- ندری ابیانه، فرشته، «خانهداری، اشتغال و زنان ایرانی»، مجلهٔ بانوان شیعه، ش۹، ۱۳۸۵ش.
| جامعهشناسی خانواده | |
|---|---|
| مسائل زنان و خانواده | |
| فرهنگ خانواده | |
| تربیت در خانواده | |
| اخلاق خانواده | |
| در باورهای دینی | |
| اقتصاد خانواده | |
| در هنر و رسانه | |
| موارد مرتبط | |
