پیشنویس:امام خمینی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| تصویر =امام5.jpg | | تصویر =امام5.jpg | ||
| عرض تصویر =325px | | عرض تصویر =325px | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر =سید روحالله موسوی خمینی | ||
| زاده =۱۲۸۱ش | | زاده =۱۲۸۱ش | ||
| مکتب = | | مکتب = | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
| خدمات = | | خدمات = | ||
}} | }} | ||
آیتالله سید | '''{{درشت|امام خمینی}}'''، رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران. | ||
آیتالله سید روحالله موسوی خمینی (۱۲۸۱–۱۳۶۸ش)، دانشآموختهٔ حوزههای علمیه بود که با رسیدن به جایگاه [[درجه اجتهاد|اجتهاد]] در علوم اسلامی، بخش قابل توجهی از [[شیعیان]] جهان برای آشنایی با احکام [[دین]] اسلام، به دیدگاههای فقهی او مراجعه میکردند. آیتالله خمینی با کنشگری فعال در عرصهٔ اجتماع و سیاست، از سال ۱۳۴۱ش که [[حکومت پهلوی]]، لایحهٔ انجمنهای ایالتی و ولایتی را تصویب کرد به مخالفت آشکار با اقدامات حکومت پهلوی پرداخت. سرانجام در سال ۱۳۵۷ش، [[انقلاب اسلامی |انقلاب اسلامی ایران]] به رهبری امام خمینی به پیروزی رسید. از امام خمینی آثار متعددی در [[فقه اسلامی|فقه]]، اصول، [[تفسیر قرآن]]، عرفان و [[اخلاق]] برجای مانده است. | |||
==نَسَب امام خمینی== | ==نَسَب امام خمینی== | ||
سید روحالله در سال ۱۲۸۱ش در شهر | سید روحالله در سال ۱۲۸۱ش در شهر خمین به دنیا آمد. روحالله در خانوادهای به دنیا آمد که سابقهای طولانی در فعالیتهای دینی و مذهبی داشت. پدرش سیدمصطفی، از علما و مجتهدان شناختهشده در آن منطقه بود که با ستمگری خانها و زورمندان مبارزه میکرد و پنج ماه پس از تولد روحالله، بهدست اشرار منطقه، کشته شد. زمانی که صدور شناسنامه برای ایرانیان اجباری شد، آقا روحالله بهیاد پدر، نام خانوادگیِ مصطفوی را برگزید و به روحالله مصطفوی، نامور شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | ||
== دانشاندوزی امام خمینی == | ==دانشاندوزی امام خمینی== | ||
سید روحالله خمینی در خردسالی به [[مکتبخانه]] رفت. او ادبیات عرب و منطق را نزد خویشان خود در | سید روحالله خمینی در خردسالی به [[مکتبخانه]] رفت. او ادبیات عرب و منطق را نزد خویشان خود در خمین، فرا گرفت و در ۱۹ سالگی به حوزه علمیه اراک رفت و پس از اندکی، در [[نوروز]] ۱۳۰۱ش وارد [[حوزه علمیه قم]] شد. سید روحالله در زمانی کوتاه، سطوح علمی حوزه را سپری کرد و آماده حضور در دورههای [[درجه اجتهاد|اجتهادی]] شد. برای این منظور، او در دروس فقهی شیخ عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۳۸–۱۳۱۵ش) شرکت کرد و همزمان دروس عالی فلسفه را از میرزا علیاکبر حکمی یزدی (۱۲۲۹–۱۳۰۴ش) و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی (۱۲۶۸–۱۳۵۳ش) و نیز عرفان را از آیتالله محمدعلی شاهآبادی (۱۲۵۴–۱۳۲۸ش) فرا گرفت. [[امام خمینی]] در سال ۱۳۱۳ش به درجهٔ [[درجه اجتهاد|اجتهاد]] دست یافت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله?entryviewid=245604 پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | ||
== ازدواج امام خمینی == | ==ازدواج امام خمینی== | ||
سید روحالله خمینی در بهمن ۱۳۰۸ش که مطابق با [[ماه رمضان]] بود، در سن ۲۸ سالگی با خانم خدیجه ثقفی، ملقب به قدسایران (۱۲۹۲–۱۳۸۸ش) [[ازدواج]] کرد. [[خطبه عقد ازدواج]] آن دو در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] در | سید روحالله خمینی در بهمن ۱۳۰۸ش که مطابق با [[ماه رمضان]] بود، در سن ۲۸ سالگی با خانم خدیجه ثقفی، ملقب به قدسایران (۱۲۹۲–۱۳۸۸ش) [[ازدواج]] کرد. [[خطبه عقد ازدواج]] آن دو در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] در شهر ری، جاری شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> ثمرهٔ [[ازدواج]] امام خمینی با تنها همسرش خانم خدیجه ثقفی، هشت فرزند بود: مصطفی، علی (در چهار سالگی درگذشت)، صدیقه، فریده، زهرا، سعیده (فوت در کودکی)، احمد و لطیفه (فوت در [[کودک|کودکی]]).<ref>روحانی، نهضت امام خمینی، 1383ش، ج1، ص44.</ref> | ||
امام خمینی تا پایان عمر و در همهٔ فراز و نشیبهای سیاسی و اجتماعی که زندگی او را متأثر میساخت، به همسر خویش وفادار بود و به او توجه کاملی داشت. یک بار عزیمت به [[حج|سفر حج واجب]] در دوران جوانی، یک سال | امام خمینی تا پایان عمر و در همهٔ فراز و نشیبهای سیاسی و اجتماعی که زندگی او را متأثر میساخت، به همسر خویش وفادار بود و به او توجه کاملی داشت. یک بار عزیمت به [[حج|سفر حج واجب]] در دوران جوانی، یک سال تبعید اجباری به ترکیه و چند مرحله سفرِ همسر به ایران برای دیدار فرزندان و خویشاوندان (در دوران اقامت مشترک در شهر نجف) موارد اندکی بود که در مدت شصت سال زندگی مشترک بین او و همسرش دوری افکند. نامهها و مکتوبات بهجای مانده، گویای رابطهٔ عمیق، عاطفی، وفادارانه و سرشار از [[محبت در خانواده|محبت]] و احترام متقابل آنان است.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/Theme1/fa/pages/165.aspx?catid=207&id=51846&lang=fa امام خمینی، صحیفه امام، ج1، مقدمه، صفحه ق.]</ref> از همسر امام خمینی نقل شده است که در تمام این سالها، حتی یک جمله که در آن فرمان یا عتابی باشد، میان آنها رد و بدل نشد.<ref>[https://emam.com/زندگینامه-امام-خمینی#full-Bigraphy «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی.]</ref>{{سخ}} | ||
نمونهای از رابطه خانوادگی همراه با عشق و احترام امام خمینی را میتوان در نامه او به همسرش مشاهده کرد که در سال ۱۳۱۲ش هنگام سفر [[حج]]، از بندر بیروت نوشته است: «تصدقت شوم؛ الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوّت قلبم گردیدم متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آئینه قلبم منقوش است. عزیزم امیدوارم خداوند شما را به سلامت و خوش در پناه خودش حفظ کند. [حالِ] من با هر شدتی باشد میگذرد ولی بحمدالله تاکنون هر چه پیش آمد خوش بوده و الآن در شهر زیبای [[بیروت]] هستم؛ حقیقتاً جای شما خالی است فقط برای تماشای شهر و دریا خیلی منظره خوش دارد. صد حیف که محبوب عزیزم همراه نیست که این منظره عالی به دل بچسبد…»<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n3302/سرویس_های_اطلاع_رسانی/فرهنگ/نامه_عاشقانه_امام_خمینی_به_همسرشان امام خمینی، «نامه عاشقانه امام خمینی به همسرشان»، در پرتال امام خمینی،]</ref> | نمونهای از رابطه خانوادگی همراه با عشق و احترام امام خمینی را میتوان در نامه او به همسرش مشاهده کرد که در سال ۱۳۱۲ش هنگام سفر [[حج]]، از بندر بیروت نوشته است: «تصدقت شوم؛ الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوّت قلبم گردیدم متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آئینه قلبم منقوش است. عزیزم امیدوارم خداوند شما را به سلامت و خوش در پناه خودش حفظ کند. [حالِ] من با هر شدتی باشد میگذرد ولی بحمدالله تاکنون هر چه پیش آمد خوش بوده و الآن در شهر زیبای [[بیروت]] هستم؛ حقیقتاً جای شما خالی است فقط برای تماشای شهر و دریا خیلی منظره خوش دارد. صد حیف که محبوب عزیزم همراه نیست که این منظره عالی به دل بچسبد…»<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n3302/سرویس_های_اطلاع_رسانی/فرهنگ/نامه_عاشقانه_امام_خمینی_به_همسرشان امام خمینی، «نامه عاشقانه امام خمینی به همسرشان»، در پرتال امام خمینی،]</ref> | ||
==کنشگری اجتماعی== | ==کنشگری اجتماعی== | ||
زمانی که سید روحالله به قم رفت، آیتالله | زمانی که سید روحالله به قم رفت، آیتالله سیدحسن مدرّس (۱۲۴۹–۱۳۱۶ش)، نمایندهٔ مجلس بود. در آن دوره، سید روحالله، دیدارهایی با آیتالله مدرس در محل مجلس شورای ملی داشت؛ اما در جریان به سلطنت رسیدن رضا پهلوی، از شیوهٔ استادش، آیتالله حائری یزدی، پیروی میکرد و حرکتهای هماهنگ جمعی را ترجیح میداد و حفظ موجودیت [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه]] را مهمتر میدانست.<ref>[https://emam.com/زندگینامه-امام-خمینی#full-Bigraphy «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی.]</ref> با آزادی نسبی که پس از رضا شاه در ایران فراهم شد، آیتالله خمینی در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۳ش اولین بیانیهٔ سیاسی خود را صادر کرد و در پیامی به ملت ایران، از قیام برای خدا سخن گفت و آن را تنها راه اصلاح، نامید و هشدار داد که اگر قیام برای خدا انجام نشود و آموزههای [[دین]]، احیا نشود، آیین و شرف جامعه مسلمان به تاراج خواهد رفت.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c207_40806/صحیفه_امام/جلد_1/پیام_به_ملت_ایران_دعوت_به_قیام_برای_خدا_#page21 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج1، ص21-23.]</ref> | ||
با درگذشت آیتالله سید ابوالحسن اصفهانی (۱۲۴۶–۱۳۲۵ش)، [[مرجع تقلید]] [[شیعیان]]، امام خمینی برای جانشینی [[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیتالله سیدحسین طباطبائی بروجردی]] (۱۲۵۴–۱۳۴۰ش) و دعوت از او برای [[مهاجرت|هجرت]] به [[قم]] و پذیرش مسئولیت حوزه علمیه، تلاش بسیاری کرد. او حتی با داشتن [[درجه اجتهاد]] در علوم دینی، مدتی در درس [[فقه اسلامی|فقه]] آیتالله بروجردی شرکت کرد تا جایگاه علمی آیتالله بروجردی در [[حوزه علمیه قم]]، تثبیت شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله?entryviewid=245604 پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> ارائهٔ طرحی برای ساماندهی امور حوزهٔ علمیهٔ قم (۱۳۲۸ش)، صدور بیانیه در محکومیت پایهگذاری دولت اسرائیل (۱۳۲۷ش) و رایزنیهای گسترده برای جلوگیری از اعدام نواب صفوی و دیگر اعضای گروه فداییان اسلام (۱۳۳۴ش) از مهمترین تلاشهای آیتالله خمینی در دوره زعامت پانزدهسالهٔ آیتالله بروجردی بر [[شیعه|جامعه شیعیان]] بود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله?entryviewid=245604 پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | |||
پس از درگذشت آیتالله بروجردی، فعالیتهای سیاسی و اجتماعی امام خمینی، ژرفا و گستردگی بیشتری یافت. در سال ۱۳۴۱ش، تصویب لایحهٔ انجمنهای ایالتی و ولایتی از طرف دولت که موجب تضعیف جایگاه [[اسلام]] و [[قرآن]] در قوانین رسمی کشور ایران میشد، با مخالفت شدید آیتالله خمینی روبرو شد و حتی سفر محمدرضا شاه به قم نیز نتوانست از شدت این مخالفت بکاهد. آیتالله خمینی با نگارش و صدور بیانیهای که جمعی از علمای بزرگ قم نیز آن را امضا کردند، انقلاب سفید شاه را انقلاب سیاه نامید و خواستار تغییر دولت مستبد به جرم تخلف از احکام اسلام و تجاوز به قانون اساسی شد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c207_40898/صحیفه_امام/جلد_1/پیام_به_ملت_ایران_اعتراض_به_زیر_پا_گذاشتن_احکام_اسلام_#page153 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج1، ص153.]</ref> | |||
==مراحل مبارزه امام خمینی تا پیروزی انقلاب اسلامی== | |||
[[پرونده:امام10.jpg|300px|thumb|سخنرانی امام خمینی در بهشت زهرا، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش|جایگزین=سخنرانی امام خمینی در بهشت زهرا، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷]] | |||
===سرآغاز مبارزه و دوران تبعید (۱۳۴۱-۱۳۴۳ شمسی)=== | |||
مجموعه اقدامات امام خمینی در سال ۱۳۴۱ش، آغاز یک مبارزهٔ اجتماعیِ سخت و طولانی با حکومت پهلوی بود.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/سید_روحالله_موسوی_خمینی «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.]</ref> در [[عاشورا|عاشورای]] ۱۳۴۲ش، اعتراض به پیروی محمدرضا پهلوی از سیاست [[اسرائیل]] و ایالات متحده آمریکا موجب زندانی شدن او بهمدت ۱۰ ماه شد. در سال ۱۳۴۳ش نیز سخنرانی علیه اعطای کاپیتولاسیون به مستشاران نظامی آمریکایی، موجب شد که وی توسط حکومت پهلوی، ابتدا به ترکیه و سپس به عراق تبعید شود؛ اما او در طول چهارده سال دوری از میهن و [[وطن]]، همواره رهبری خیزش مردمی بر ضد حکومت پهلوی را بر عهده داشت. | |||
== | ===رهبری نهضت از تبعیدگاه (۱۳۴۴-۱۳۵۷ شمسی)=== | ||
امام خمینی با استقرار در شهر نجف، از سال ۱۳۴۴ش دروس حوزوی خود را در [[مسجد]] شیخ انصاری آغاز کرد و در درس [[فقه اسلامی]]، ایدهٔ برپایی حکومت اسلامی را تبیین کرد و مسئله ولایت فقیه را نیز در همین چارچوب تشریح کرد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/سید_روحالله_موسوی_خمینی «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.]</ref> سختگیریهای حکومت عراق، موجب شد تا امام خمینی در نیمه سال ۱۳۵۷ش به کشور فرانسه [[مهاجرت]] کند. امام در دهکده نوفللوشاتو در حومه پاریس مستقر شد و روزانه در مصاحبه با خبرنگاران رسانههای جهان، وضعیت اجتماعی ایران و اهداف نهضت اسلامی ایرانیان را تشریح و تبیین میکرد.<ref>[https://emam.com/زندگینامه-امام-خمینی#full-Bigraphy «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی.]</ref> این رویکرد، موجب شتاب فزاینده [[انقلاب اسلامی|نهضت اسلامی ایرانیان]] به رهبری امام خمینی شد و سرانجام با خروج محمدرضا شاه از ایران و سست شدن پایههای حکومت پهلوی، امام خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش پیروزمندانه به [[ایران]] بازگشت. | |||
امام خمینی | ===بازگشت پیروزمندانه و تبیین اهداف حکومت اسلامی=== | ||
امام خمینی در فرودگاه مهرآباد [[تهران]]، کوتاه سخن گفت و سپس راهی مزار شهیدان انقلاب در [[بهشت زهرا]] شد. سخنرانی آیتالله خمینی در بهشت زهرا و میان انبوه طرفداران، بهروشنی بر تغییر حکومت و برپایی دولت اسلامی تأکید میکرد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42027/_غیرقانونی_بودن_مجلس_و_دولت_منصوب_شاه_و_مفاسد_رژیم#page16 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج6، ص16.]</ref> مردم ایران با پذیرش رهبری امام خمینی بهعنوان یک [[مرجع دینی]]، بزرگترین تحول را در تاریخ سیاسی ایران پدیدآوردند. کار بزرگ امام خمینی آن بود که تنها نظام شاهنشاهی را به جمهوری مبدل نکرد، بلکه ساختار سلطنتی را به نظام «[[امامت]]» و «امت»<ref>[https://fa.wikizendegi.com/w/index.php?title=امام_خمینی&veaction=edit§ion=5 «بیانات آیتالله جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وبسایت مناهج.]</ref> و [[مردمسالاری دینی]] تبدیل کردند.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/Theme1/fa/pages/165.aspx?catid=207&id=51846&lang=fa خامنهای، «دیباچه صحیفه امام»، صحیفه امام، 1389ش، ج1، صفحه ذ.]</ref> امام خمینی در آغاز ورود به [[ایران]]، زمینهسازی برای تشکیل شورای انقلاب و دولت موقت را انجام داده بود. | |||
امام خمینی | ==امام خمینی و برپایی جمهوری اسلامی== | ||
== | ===استقرار نظام و تأسیس نهادهای انقلابی=== | ||
با سقوط نهادهای اصلی نظام شاهنشاهی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش، امام خمینی مردم را به آرامش دعوت کرد تا نظم در کشور حکمفرما شود. دولت موقت با رهنمودهای امام خمینی، انتخابات | با سقوط نهادهای اصلی نظام شاهنشاهی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش، امام خمینی مردم را به آرامش دعوت کرد تا نظم در کشور حکمفرما شود. دولت موقت با رهنمودهای امام خمینی، انتخابات مجلس خبرگان، تدوین قانون اساسی و همهپرسی قانون اساسی را برگزار کرد تا سرانجام در ۱۲ [[فروردین]] ۱۳۵۸ش، برقراری نظام جمهوری اسلامی از سوی ایرانیان بهصورت رسمی اعلام شد. | ||
در این دوره، امام خمینی، هم بهعنوان [[مرجع دینی]] و هم بهمثابه [[ | در این دوره، امام خمینی، هم بهعنوان [[مرجع دینی]] و هم بهمثابه رهبر [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]]، پاسخگوی نیازها و خواستههای جامعهٔ ایران بود. طبق بیان جوادی آملی امام خمینی در حقیقت ''جایگاه رهبری را از جایگاه العلما ورثه الانبیاء در جایگاه نیابت مطرح کرد. برجستگی اصلی امام خمینی در این بود که امام زمان را در همه ابواب این نظام و کشور توسعه داد. همانگونه که خود امام خمینی نایب و وارث امام زمان بود، امام فعلی جامعه هم نایب و وارث امام زمان است''.<ref>[https://manahej.ir/بیانات-آیت-الله-العظمی-جوادی-آملی-در-همایش-تفسیر-تسنیم/ «بیانات آیتالله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وبسایت مناهج.]</ref> | ||
در این جایگاه، سررشتهٔ بسیاری از امور، مانند مباحث مربوط به سیاست داخلی و سیاست خارجی، به او ختم میشد. وی اگرچه خواستار واگذاردن امور به دیگران و نظارت کلی بر آنها بود؛ اما رهنمودهایش همواره کارگشا بود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله?entryviewid=245606 پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در همین چارچوب، او در فرمانهای جداگانهای، نهادهای اجتماعی نوپدیدی مانند کمیتههای انقلاب اسلامی، کمیته امداد، | در این جایگاه، سررشتهٔ بسیاری از امور، مانند مباحث مربوط به سیاست داخلی و سیاست خارجی، به او ختم میشد. وی اگرچه خواستار واگذاردن امور به دیگران و نظارت کلی بر آنها بود؛ اما رهنمودهایش همواره کارگشا بود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله?entryviewid=245606 پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در همین چارچوب، او در فرمانهای جداگانهای، نهادهای اجتماعی نوپدیدی مانند کمیتههای انقلاب اسلامی، کمیته امداد، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهضت سوادآموزی، سازمان بسیج مستضعفین و شورای عالی انقلاب فرهنگی را بنیان نهاد. | ||
پیروزی [[انقلاب اسلامی|انقلاب]] و سقوط شاه ایران، توازن قدرت در منطقه را از میان برد. برهم خوردن موازنات منطقهای، صدام حسین، رئیسجمهور عراق را بر آن داشت تا از این موقعیت بهره گیرد و جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند. او با لغو یکجانبهٔ قرارداد ۱۹۷۵م الجزایر پیرامون مرز | ===فرماندهی کل قوا در دوران جنگ تحمیلی=== | ||
پیروزی [[انقلاب اسلامی|انقلاب]] و سقوط شاه ایران، توازن قدرت در منطقه را از میان برد. برهم خوردن موازنات منطقهای، صدام حسین، رئیسجمهور عراق را بر آن داشت تا از این موقعیت بهره گیرد و جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند. او با لغو یکجانبهٔ قرارداد ۱۹۷۵م الجزایر پیرامون مرز اروندرود، و درخواست تخلیهٔ جزایر سهگانهٔ ایرانی در [[خلیج فارس]]، تهاجم نظامی گستردهای را به [[ایران]] آغاز کرد. با آغاز جنگ تحمیلی، امام خمینی در اولین واکنش، مردم را به آرامش و خونسردی دعوت کرد و با کوچک نشان دادن حملهٔ دشمن، سبب دلگرمی مردم و مسئولان ایران شد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c207_51529/صحیفه_امام/جلد_13/پیام_رادیو_ـ_تلویزیونی_به_ملت_ایران_در_آغاز_سال_تحصیلی_حمله_صدام_به_ایران_#page221 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج13، ص221-224.]</ref> | |||
وی همزمان، دستور بسیج عمومی داد تا مردم وارد نبرد با دشمن متجاوز شوند. او برای ایجاد ساختار و سازمان دفاعی برای مقاومت، به تشکیل شورای دفاع مبادرت ورزید و برای اداره کردن جبهههای جنگ، بهعنوان فرمانده کل قوا فرامینی را صادر کرد. | وی همزمان، دستور بسیج عمومی داد تا مردم وارد نبرد با دشمن متجاوز شوند. او برای ایجاد ساختار و سازمان دفاعی برای مقاومت، به تشکیل شورای دفاع مبادرت ورزید و برای اداره کردن جبهههای جنگ، بهعنوان فرمانده کل قوا فرامینی را صادر کرد. | ||
امام خمینی بر این باور بود که [[انقلاب اسلامی]] در دنیا به دنبال صلح و آرامش است، اما در برابر تجاوز دشمن نباید سر تسلیم فرود آورد. امام با بیان نظریهٔ حق و باطل / اسلام و کفر و نیز تبیین مفهوم «صدام، عامل آمریکا»، مرزهای اعتقادی و ارزشیِ دفاع مقدس را ترسیم کرد. از سوی دیگر، امام میکوشید تا از این موقعیت پیشآمده برای رهایی مردم عراق از | امام خمینی بر این باور بود که [[انقلاب اسلامی]] در دنیا به دنبال صلح و آرامش است، اما در برابر تجاوز دشمن نباید سر تسلیم فرود آورد. امام با بیان نظریهٔ حق و باطل / اسلام و کفر و نیز تبیین مفهوم «صدام، عامل آمریکا»، مرزهای اعتقادی و ارزشیِ دفاع مقدس را ترسیم کرد. از سوی دیگر، امام میکوشید تا از این موقعیت پیشآمده برای رهایی مردم عراق از حکومت بعثی، بهره بگیرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240871/خمینی،-روح-الله?entryviewid=245606 پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | ||
===ابعاد جهانی رهبری و سیاست خارجی=== | |||
امام خمینی علاوه بر مسائل داخلی ایران، توجه شایانی به ابعاد جهانی [[انقلاب اسلامی]] داشت؛ در یکی از مهمترین اقدامات، او در سال ۱۳۶۷ش نامهای خطاب به میخائیل گورباچف، رئیسجمهوری شوروی نوشت و در جایگاه یک روحانی مسلمان، کوشید تا با نقد اندیشه کمونیسم، به تبیین [[توحید|مبانی توحیدی]] بپردازد. او در این نامه از پایان عصر کمونیسم خبر داد و با توصیف عملکرد نادرست حکومت کمونیستی، شکست حتمی آن را پیشبینی کرد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_44660/_دعوت_به_اسلام_و_بیان_عجز_تفکر_مادی_در_تأمین_نیازهای_بشر؛_پیش__بینی_شکست___کمونیسم#page220 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج21، ص220-226.]</ref> | امام خمینی علاوه بر مسائل داخلی ایران، توجه شایانی به ابعاد جهانی [[انقلاب اسلامی]] داشت؛ در یکی از مهمترین اقدامات، او در سال ۱۳۶۷ش نامهای خطاب به میخائیل گورباچف، رئیسجمهوری شوروی نوشت و در جایگاه یک روحانی مسلمان، کوشید تا با نقد اندیشه کمونیسم، به تبیین [[توحید|مبانی توحیدی]] بپردازد. او در این نامه از پایان عصر کمونیسم خبر داد و با توصیف عملکرد نادرست حکومت کمونیستی، شکست حتمی آن را پیشبینی کرد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_44660/_دعوت_به_اسلام_و_بیان_عجز_تفکر_مادی_در_تأمین_نیازهای_بشر؛_پیش__بینی_شکست___کمونیسم#page220 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج21، ص220-226.]</ref> | ||
او همچنین در مرداد ۱۳۵۸ش که مصادف با [[ماه رمضان]] بود، با هدف آشکار ساختن توطئه [[صهیونیسم|یهودیان صهیونیست]] که ذیل [[پروتکلهای یهود]]، انگارهٔ [[سرزمین موعود]] را بهانهای برای [[اشغال سرزمین فلسطین]] وبهویژه [[بیتالمقدس]] و [[مسجدالاقصی]] ساخته بودند، آخرین جمعه [[ماه رمضان]] هر سال را بهعنوان | او همچنین در مرداد ۱۳۵۸ش که مصادف با [[ماه رمضان]] بود، با هدف آشکار ساختن توطئه [[صهیونیسم|یهودیان صهیونیست]] که ذیل [[پروتکلهای یهود]]، انگارهٔ [[سرزمین موعود]] را بهانهای برای [[اشغال سرزمین فلسطین]] وبهویژه [[بیتالمقدس]] و [[مسجدالاقصی]] ساخته بودند، آخرین جمعه [[ماه رمضان]] هر سال را بهعنوان روز قدس اعلام کرد و از مسلمانان جهان خواست تا در این روز، همبستگی جهانی خود را در پشتیبانی از حقوق قانونی مردم فلسطین اعلام کنند.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42625/_انتخاب_آخرین_جمعۀ_ماه_رمضان_به_عنوان_%c2«Ø±Ùز_Ùدس%c2»#page267 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج9، ص267.]</ref> | ||
==دستاوردهای دانشی امام خمینی== | ==دستاوردهای دانشی امام خمینی== | ||
آیتالله خمینی در علوم دینی مانند | آیتالله خمینی در علوم دینی مانند فقه و اصول فقه، سرآمد بود و عالمان و دانشمندان بزرگی از مجالس و محافل درس او سر برآوردند. او در دانشهایی مانند فلسفه اسلامی و عرفان نظری نیز صاحبنظر و دارای تألیفات است. وی در دوران تدریس در [[قم]]، در [[مدرسه فیضیه]] جلسات درس اخلاق برپا میکرد که از استقبال طلاب [[حوزه علمیه قم]] برخوردار بود. آیتالله خمینی، در [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم،]] چندین دوره فقه، اصول فقه، فلسفه، عرفان و اخلاق اسلامی را تدریس کرد و در حوزه علمیه نجف نیز ۱۳ سال فقه و علوم دینی را در عالیترین سطوح تدریس کرد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/سید_روحالله_موسوی_خمینی «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.]</ref> | ||
حاصل تأملات و مطالعات علمی امام خمینی، مجموعهای از آثار مکتوب به قلم خود او است که عبارتاند از: کشف اسرار؛ | حاصل تأملات و مطالعات علمی امام خمینی، مجموعهای از آثار مکتوب به قلم خود او است که عبارتاند از: کشف اسرار؛ تحریر الوسیله؛ شرح چهل حدیث؛ ولایت فقیه؛ جهاد اکبر؛ مناسک [[حج]]؛ آداب الصلاة؛ سرّ الصلاة؛ تفسیر سوره حمد؛ طلب و [[تقویت اراده|اراده]]؛ شرح دعای سحر؛ کتاب البیع (پنج جلد)؛ کتاب الطهاره (چهار جلد)؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة؛ مناهج الوصول الی علم الاصول (دو جلد)؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس؛ انوار الهدایه فی التعلیقة علی الکفایة (دو جلد)؛ رسائل (شامل چند رساله در علم اصول مثل «لاضرر و لا ضرار»، استصحاب، تعادل و تراجیح، اجتهاد و تقلید، و تقیه). | ||
نظریه | نظریه ولایت مطلقه فقیه که نظریهای فقهی ـ سیاسی و مبتنی بر باورهای تشیع است، مهمترین نظریهٔ امام خمینی است. وی تلاش کرد حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن را بر اساس همین نظریه شکل دهد. از نگاه امام خمینی حکومت، فلسفهٔ عملی تمامی فقه است.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_44699/_تعیین_استراتژی_نظام_جمهوری_اسلامی_ایران_ـ_رسالت_حوزههای_علمیه_ـ__منشور___روحانیت#page289 امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج21، ص289.]</ref> نگاه حکومتی او به فقه سبب شد تا ضمن تأکید بر حفظ چارچوب فقه سنتی، به نوآوری در اجتهاد معتقد شود. نظریهٔ نقش زمان و مکان در [[درجه اجتهاد|اجتهاد]] و برخی فتاوای تأثیرگذار او، نتیجهٔ همین رویکرد است. اصطلاح «اسلام ناب محمدی» را او در همین چارچوب بهکار میبرد. | ||
== دیوان اشعار امام خمینی == | ==دیوان اشعار امام خمینی== | ||
از امام خمینی، مجموعهٔ شعری برجای مانده است که اشعار آن بیشتر در | از امام خمینی، مجموعهٔ شعری برجای مانده است که اشعار آن بیشتر در سبک عراقی سروده شده است. دیوان امام، نخستین بار در ۶ فصل شامل غزلیات، رباعیات، قصاید، مسمط، ترجیعبند و اشعار پراکنده، از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شد. آشناترین غزل این دیوان برای مردم [[ایران]]، غزلی است با مضمون عرفانی، که یک هفته پس از درگذشت امام، بهصورت یک قطعه مستقل منتشر شد. این غزل با ابیات زیر آغاز شده است:<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_99275/کتاب/دیوان_اشعار/چشم_بیمار#page142 امام خمینی، دیوان امام، 1392، ص142.]</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
| خط ۹۹: | خط ۱۰۸: | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
== درگذشت امام خمینی == | ==درگذشت امام خمینی== | ||
[[پرونده:امام9.jpg|300px|thumb | [[پرونده:امام9.jpg|300px|thumb|نماز [[آیتالله خامنهای]]، رهبر [[جمهوری اسلامی]]، در کنار مرقد امام خمینی|جایگزین=نماز آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در کنار مرقد امام خمینی]] | ||
امام خمینی در شامگاه ۱۳ [[خرداد]] ۱۳۶۸ش پس از یک دوره بیماری، درگذشت. فردای روز ارتحال امام، آیتالله سیدعلی خامنهای که در آن زمان، رئیسجمهور ایران بود، وصیتنامه امام را در حضور مسئولان کشوری و لشکری، قرائت کرد. در همان روز، نمایندگان مجلس خبرگان که وظیفهٔ انتخاب رهبر را بر عهده داشتند، با اکثریت آراء، | امام خمینی در شامگاه ۱۳ [[خرداد]] ۱۳۶۸ش پس از یک دوره بیماری، درگذشت. فردای روز ارتحال امام، آیتالله سیدعلی خامنهای که در آن زمان، رئیسجمهور ایران بود، وصیتنامه امام را در حضور مسئولان کشوری و لشکری، قرائت کرد. در همان روز، نمایندگان مجلس خبرگان که وظیفهٔ انتخاب رهبر را بر عهده داشتند، با اکثریت آراء، آیتالله سیدعلی خامنهای را به رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران برگزیدند. | ||
مردم ایران که [[مرجع دینی]] و رهبر سیاسی خود را از دست داده بودند از سراسر کشور به [[تهران]] آمدند تا در مراسم وداع با امام شرکت کنند. جمعیت تشییعکننده، بیش از ۱۰ میلیون نفر تخمین زده شده است و پرجمعیتترین | مردم ایران که [[مرجع دینی]] و رهبر سیاسی خود را از دست داده بودند از سراسر کشور به [[تهران]] آمدند تا در مراسم وداع با امام شرکت کنند. جمعیت تشییعکننده، بیش از ۱۰ میلیون نفر تخمین زده شده است و پرجمعیتترین مراسم تشییع در جهان شمرده میشود.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/سید_روحالله_موسوی_خمینی «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.]</ref> پیکر امام خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۶۸ش به مصلای تهران آورده شد و پس از اقامه [[نماز میت]] در ۱۶ خرداد، با همراهی میلیونها عزادار تا [[بهشت زهرا]] تشییع و در آنجا دفن شد. محل خاکسپاری در طی زمان گسترش یافت و امروزه [[حرم امام خمینی]]، یکی از مکانهای زیارتی ایرانیان و دیگر علاقمندان او است. | ||
در پی درگذشت نخستین رهبر جمهوری اسلامی ایران، افزون بر پاپ ژان پل دوم، رهبر مسیحیان کاتولیک جهان، بسیاری از سران کشورهای مختلف، سازمانهای بینالمللی، احزاب و گروهها با نامههای رسمی به آیتالله خامنهای، رئیسجمهور وقت و به مردم ایران تسلیت گفتند. | در پی درگذشت نخستین رهبر جمهوری اسلامی ایران، افزون بر پاپ ژان پل دوم، رهبر مسیحیان کاتولیک جهان، بسیاری از سران کشورهای مختلف، سازمانهای بینالمللی، احزاب و گروهها با نامههای رسمی به آیتالله خامنهای، رئیسجمهور وقت و به مردم ایران تسلیت گفتند. | ||
آیتالله خامنهای، امام خمینی را یک حقیقت همیشه زنده دانسته است که نامش، پرچم [[انقلاب اسلامی]] و راه او راه این انقلاب و اهداف او اهداف این انقلاب است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?id=2316&nt=4&year=1369&tid=14230 خامنهای، «پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»، در وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.]</ref> از منظر آیتالله خامنهای، امام خمینی الگوی کامل یک مسلمان و نمونه بارز یک رهبر اسلامی است که قوّت [[ایمان]] را با عمل صالح، ارادهٔ پولادین را با همّت بلند، | آیتالله خامنهای، امام خمینی را یک حقیقت همیشه زنده دانسته است که نامش، پرچم [[انقلاب اسلامی]] و راه او راه این انقلاب و اهداف او اهداف این انقلاب است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?id=2316&nt=4&year=1369&tid=14230 خامنهای، «پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»، در وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.]</ref> از منظر آیتالله خامنهای، امام خمینی الگوی کامل یک [[مسلمان]] و نمونه بارز یک رهبر اسلامی است که قوّت [[ایمان]] را با عمل صالح، ارادهٔ پولادین را با همّت بلند، شجاعت اخلاقی را با حزم و حکمت، صراحت لهجه و بیان را با صدق و متانت، صفای معنوی و روحانی را با هوشمندی و کیاست، تقوا و ورع را با سرعت و قاطعیّت، ابّهت و صلابت رهبری را با رقّت و عطوفت و بسیاری از خصال نفیس و کمیاب را با هم داشت.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2079 خامنهای، «پیام به ملت ایران در آغاز مسئولیت رهبری»، در وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۲۲: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | |||
*امام خمینی، سید روحالله، دیوان امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش. | *امام خمینی، سید روحالله، دیوان امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش. | ||
*امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش. | *امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش. | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۳۴: | ||
*«زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ش. | *«زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ش. | ||
*«سید روحالله موسوی خمینی»، وبسایت ویکیشیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ش. | *«سید روحالله موسوی خمینی»، وبسایت ویکیشیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ش. | ||
{{پایان منابع}} | |||
{{اسلام-افقی}} | {{اسلام-افقی}} | ||
{{ایران-افقی}} | {{ایران-افقی}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۱۱
 | |
| تحصیلات | فقه، فلسفه و عرفان |
|---|---|
| محل تحصیل | حوزه علمیه اراک و قم |
| آثار | متعدد |
| همسر | خدیجه ثقفی (قدسایران) |
| فرزندان | مصطفی، علی، صدیقه، فریده، زهرا، سعیده، احمد، لطیفه |
امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران.
آیتالله سید روحالله موسوی خمینی (۱۲۸۱–۱۳۶۸ش)، دانشآموختهٔ حوزههای علمیه بود که با رسیدن به جایگاه اجتهاد در علوم اسلامی، بخش قابل توجهی از شیعیان جهان برای آشنایی با احکام دین اسلام، به دیدگاههای فقهی او مراجعه میکردند. آیتالله خمینی با کنشگری فعال در عرصهٔ اجتماع و سیاست، از سال ۱۳۴۱ش که حکومت پهلوی، لایحهٔ انجمنهای ایالتی و ولایتی را تصویب کرد به مخالفت آشکار با اقدامات حکومت پهلوی پرداخت. سرانجام در سال ۱۳۵۷ش، انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی به پیروزی رسید. از امام خمینی آثار متعددی در فقه، اصول، تفسیر قرآن، عرفان و اخلاق برجای مانده است.
نَسَب امام خمینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سید روحالله در سال ۱۲۸۱ش در شهر خمین به دنیا آمد. روحالله در خانوادهای به دنیا آمد که سابقهای طولانی در فعالیتهای دینی و مذهبی داشت. پدرش سیدمصطفی، از علما و مجتهدان شناختهشده در آن منطقه بود که با ستمگری خانها و زورمندان مبارزه میکرد و پنج ماه پس از تولد روحالله، بهدست اشرار منطقه، کشته شد. زمانی که صدور شناسنامه برای ایرانیان اجباری شد، آقا روحالله بهیاد پدر، نام خانوادگیِ مصطفوی را برگزید و به روحالله مصطفوی، نامور شد.[۱]
دانشاندوزی امام خمینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سید روحالله خمینی در خردسالی به مکتبخانه رفت. او ادبیات عرب و منطق را نزد خویشان خود در خمین، فرا گرفت و در ۱۹ سالگی به حوزه علمیه اراک رفت و پس از اندکی، در نوروز ۱۳۰۱ش وارد حوزه علمیه قم شد. سید روحالله در زمانی کوتاه، سطوح علمی حوزه را سپری کرد و آماده حضور در دورههای اجتهادی شد. برای این منظور، او در دروس فقهی شیخ عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۳۸–۱۳۱۵ش) شرکت کرد و همزمان دروس عالی فلسفه را از میرزا علیاکبر حکمی یزدی (۱۲۲۹–۱۳۰۴ش) و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی (۱۲۶۸–۱۳۵۳ش) و نیز عرفان را از آیتالله محمدعلی شاهآبادی (۱۲۵۴–۱۳۲۸ش) فرا گرفت. امام خمینی در سال ۱۳۱۳ش به درجهٔ اجتهاد دست یافت.[۲]
ازدواج امام خمینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سید روحالله خمینی در بهمن ۱۳۰۸ش که مطابق با ماه رمضان بود، در سن ۲۸ سالگی با خانم خدیجه ثقفی، ملقب به قدسایران (۱۲۹۲–۱۳۸۸ش) ازدواج کرد. خطبه عقد ازدواج آن دو در حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری، جاری شد.[۳] ثمرهٔ ازدواج امام خمینی با تنها همسرش خانم خدیجه ثقفی، هشت فرزند بود: مصطفی، علی (در چهار سالگی درگذشت)، صدیقه، فریده، زهرا، سعیده (فوت در کودکی)، احمد و لطیفه (فوت در کودکی).[۴]
امام خمینی تا پایان عمر و در همهٔ فراز و نشیبهای سیاسی و اجتماعی که زندگی او را متأثر میساخت، به همسر خویش وفادار بود و به او توجه کاملی داشت. یک بار عزیمت به سفر حج واجب در دوران جوانی، یک سال تبعید اجباری به ترکیه و چند مرحله سفرِ همسر به ایران برای دیدار فرزندان و خویشاوندان (در دوران اقامت مشترک در شهر نجف) موارد اندکی بود که در مدت شصت سال زندگی مشترک بین او و همسرش دوری افکند. نامهها و مکتوبات بهجای مانده، گویای رابطهٔ عمیق، عاطفی، وفادارانه و سرشار از محبت و احترام متقابل آنان است.[۵] از همسر امام خمینی نقل شده است که در تمام این سالها، حتی یک جمله که در آن فرمان یا عتابی باشد، میان آنها رد و بدل نشد.[۶]
نمونهای از رابطه خانوادگی همراه با عشق و احترام امام خمینی را میتوان در نامه او به همسرش مشاهده کرد که در سال ۱۳۱۲ش هنگام سفر حج، از بندر بیروت نوشته است: «تصدقت شوم؛ الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوّت قلبم گردیدم متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آئینه قلبم منقوش است. عزیزم امیدوارم خداوند شما را به سلامت و خوش در پناه خودش حفظ کند. [حالِ] من با هر شدتی باشد میگذرد ولی بحمدالله تاکنون هر چه پیش آمد خوش بوده و الآن در شهر زیبای بیروت هستم؛ حقیقتاً جای شما خالی است فقط برای تماشای شهر و دریا خیلی منظره خوش دارد. صد حیف که محبوب عزیزم همراه نیست که این منظره عالی به دل بچسبد…»[۷]
کنشگری اجتماعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]زمانی که سید روحالله به قم رفت، آیتالله سیدحسن مدرّس (۱۲۴۹–۱۳۱۶ش)، نمایندهٔ مجلس بود. در آن دوره، سید روحالله، دیدارهایی با آیتالله مدرس در محل مجلس شورای ملی داشت؛ اما در جریان به سلطنت رسیدن رضا پهلوی، از شیوهٔ استادش، آیتالله حائری یزدی، پیروی میکرد و حرکتهای هماهنگ جمعی را ترجیح میداد و حفظ موجودیت حوزه علمیه را مهمتر میدانست.[۸] با آزادی نسبی که پس از رضا شاه در ایران فراهم شد، آیتالله خمینی در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۳ش اولین بیانیهٔ سیاسی خود را صادر کرد و در پیامی به ملت ایران، از قیام برای خدا سخن گفت و آن را تنها راه اصلاح، نامید و هشدار داد که اگر قیام برای خدا انجام نشود و آموزههای دین، احیا نشود، آیین و شرف جامعه مسلمان به تاراج خواهد رفت.[۹]
با درگذشت آیتالله سید ابوالحسن اصفهانی (۱۲۴۶–۱۳۲۵ش)، مرجع تقلید شیعیان، امام خمینی برای جانشینی آیتالله سیدحسین طباطبائی بروجردی (۱۲۵۴–۱۳۴۰ش) و دعوت از او برای هجرت به قم و پذیرش مسئولیت حوزه علمیه، تلاش بسیاری کرد. او حتی با داشتن درجه اجتهاد در علوم دینی، مدتی در درس فقه آیتالله بروجردی شرکت کرد تا جایگاه علمی آیتالله بروجردی در حوزه علمیه قم، تثبیت شود.[۱۰] ارائهٔ طرحی برای ساماندهی امور حوزهٔ علمیهٔ قم (۱۳۲۸ش)، صدور بیانیه در محکومیت پایهگذاری دولت اسرائیل (۱۳۲۷ش) و رایزنیهای گسترده برای جلوگیری از اعدام نواب صفوی و دیگر اعضای گروه فداییان اسلام (۱۳۳۴ش) از مهمترین تلاشهای آیتالله خمینی در دوره زعامت پانزدهسالهٔ آیتالله بروجردی بر جامعه شیعیان بود.[۱۱]
پس از درگذشت آیتالله بروجردی، فعالیتهای سیاسی و اجتماعی امام خمینی، ژرفا و گستردگی بیشتری یافت. در سال ۱۳۴۱ش، تصویب لایحهٔ انجمنهای ایالتی و ولایتی از طرف دولت که موجب تضعیف جایگاه اسلام و قرآن در قوانین رسمی کشور ایران میشد، با مخالفت شدید آیتالله خمینی روبرو شد و حتی سفر محمدرضا شاه به قم نیز نتوانست از شدت این مخالفت بکاهد. آیتالله خمینی با نگارش و صدور بیانیهای که جمعی از علمای بزرگ قم نیز آن را امضا کردند، انقلاب سفید شاه را انقلاب سیاه نامید و خواستار تغییر دولت مستبد به جرم تخلف از احکام اسلام و تجاوز به قانون اساسی شد.[۱۲]
مراحل مبارزه امام خمینی تا پیروزی انقلاب اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سرآغاز مبارزه و دوران تبعید (۱۳۴۱-۱۳۴۳ شمسی)
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مجموعه اقدامات امام خمینی در سال ۱۳۴۱ش، آغاز یک مبارزهٔ اجتماعیِ سخت و طولانی با حکومت پهلوی بود.[۱۳] در عاشورای ۱۳۴۲ش، اعتراض به پیروی محمدرضا پهلوی از سیاست اسرائیل و ایالات متحده آمریکا موجب زندانی شدن او بهمدت ۱۰ ماه شد. در سال ۱۳۴۳ش نیز سخنرانی علیه اعطای کاپیتولاسیون به مستشاران نظامی آمریکایی، موجب شد که وی توسط حکومت پهلوی، ابتدا به ترکیه و سپس به عراق تبعید شود؛ اما او در طول چهارده سال دوری از میهن و وطن، همواره رهبری خیزش مردمی بر ضد حکومت پهلوی را بر عهده داشت.
رهبری نهضت از تبعیدگاه (۱۳۴۴-۱۳۵۷ شمسی)
[ویرایش | ویرایش مبدأ]امام خمینی با استقرار در شهر نجف، از سال ۱۳۴۴ش دروس حوزوی خود را در مسجد شیخ انصاری آغاز کرد و در درس فقه اسلامی، ایدهٔ برپایی حکومت اسلامی را تبیین کرد و مسئله ولایت فقیه را نیز در همین چارچوب تشریح کرد.[۱۴] سختگیریهای حکومت عراق، موجب شد تا امام خمینی در نیمه سال ۱۳۵۷ش به کشور فرانسه مهاجرت کند. امام در دهکده نوفللوشاتو در حومه پاریس مستقر شد و روزانه در مصاحبه با خبرنگاران رسانههای جهان، وضعیت اجتماعی ایران و اهداف نهضت اسلامی ایرانیان را تشریح و تبیین میکرد.[۱۵] این رویکرد، موجب شتاب فزاینده نهضت اسلامی ایرانیان به رهبری امام خمینی شد و سرانجام با خروج محمدرضا شاه از ایران و سست شدن پایههای حکومت پهلوی، امام خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش پیروزمندانه به ایران بازگشت.
بازگشت پیروزمندانه و تبیین اهداف حکومت اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]امام خمینی در فرودگاه مهرآباد تهران، کوتاه سخن گفت و سپس راهی مزار شهیدان انقلاب در بهشت زهرا شد. سخنرانی آیتالله خمینی در بهشت زهرا و میان انبوه طرفداران، بهروشنی بر تغییر حکومت و برپایی دولت اسلامی تأکید میکرد.[۱۶] مردم ایران با پذیرش رهبری امام خمینی بهعنوان یک مرجع دینی، بزرگترین تحول را در تاریخ سیاسی ایران پدیدآوردند. کار بزرگ امام خمینی آن بود که تنها نظام شاهنشاهی را به جمهوری مبدل نکرد، بلکه ساختار سلطنتی را به نظام «امامت» و «امت»[۱۷] و مردمسالاری دینی تبدیل کردند.[۱۸] امام خمینی در آغاز ورود به ایران، زمینهسازی برای تشکیل شورای انقلاب و دولت موقت را انجام داده بود.
امام خمینی و برپایی جمهوری اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استقرار نظام و تأسیس نهادهای انقلابی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]با سقوط نهادهای اصلی نظام شاهنشاهی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش، امام خمینی مردم را به آرامش دعوت کرد تا نظم در کشور حکمفرما شود. دولت موقت با رهنمودهای امام خمینی، انتخابات مجلس خبرگان، تدوین قانون اساسی و همهپرسی قانون اساسی را برگزار کرد تا سرانجام در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ش، برقراری نظام جمهوری اسلامی از سوی ایرانیان بهصورت رسمی اعلام شد.
در این دوره، امام خمینی، هم بهعنوان مرجع دینی و هم بهمثابه رهبر انقلاب، پاسخگوی نیازها و خواستههای جامعهٔ ایران بود. طبق بیان جوادی آملی امام خمینی در حقیقت جایگاه رهبری را از جایگاه العلما ورثه الانبیاء در جایگاه نیابت مطرح کرد. برجستگی اصلی امام خمینی در این بود که امام زمان را در همه ابواب این نظام و کشور توسعه داد. همانگونه که خود امام خمینی نایب و وارث امام زمان بود، امام فعلی جامعه هم نایب و وارث امام زمان است.[۱۹]
در این جایگاه، سررشتهٔ بسیاری از امور، مانند مباحث مربوط به سیاست داخلی و سیاست خارجی، به او ختم میشد. وی اگرچه خواستار واگذاردن امور به دیگران و نظارت کلی بر آنها بود؛ اما رهنمودهایش همواره کارگشا بود.[۲۰] در همین چارچوب، او در فرمانهای جداگانهای، نهادهای اجتماعی نوپدیدی مانند کمیتههای انقلاب اسلامی، کمیته امداد، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهضت سوادآموزی، سازمان بسیج مستضعفین و شورای عالی انقلاب فرهنگی را بنیان نهاد.
فرماندهی کل قوا در دوران جنگ تحمیلی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پیروزی انقلاب و سقوط شاه ایران، توازن قدرت در منطقه را از میان برد. برهم خوردن موازنات منطقهای، صدام حسین، رئیسجمهور عراق را بر آن داشت تا از این موقعیت بهره گیرد و جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند. او با لغو یکجانبهٔ قرارداد ۱۹۷۵م الجزایر پیرامون مرز اروندرود، و درخواست تخلیهٔ جزایر سهگانهٔ ایرانی در خلیج فارس، تهاجم نظامی گستردهای را به ایران آغاز کرد. با آغاز جنگ تحمیلی، امام خمینی در اولین واکنش، مردم را به آرامش و خونسردی دعوت کرد و با کوچک نشان دادن حملهٔ دشمن، سبب دلگرمی مردم و مسئولان ایران شد.[۲۱]
وی همزمان، دستور بسیج عمومی داد تا مردم وارد نبرد با دشمن متجاوز شوند. او برای ایجاد ساختار و سازمان دفاعی برای مقاومت، به تشکیل شورای دفاع مبادرت ورزید و برای اداره کردن جبهههای جنگ، بهعنوان فرمانده کل قوا فرامینی را صادر کرد.
امام خمینی بر این باور بود که انقلاب اسلامی در دنیا به دنبال صلح و آرامش است، اما در برابر تجاوز دشمن نباید سر تسلیم فرود آورد. امام با بیان نظریهٔ حق و باطل / اسلام و کفر و نیز تبیین مفهوم «صدام، عامل آمریکا»، مرزهای اعتقادی و ارزشیِ دفاع مقدس را ترسیم کرد. از سوی دیگر، امام میکوشید تا از این موقعیت پیشآمده برای رهایی مردم عراق از حکومت بعثی، بهره بگیرد.[۲۲]
ابعاد جهانی رهبری و سیاست خارجی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]امام خمینی علاوه بر مسائل داخلی ایران، توجه شایانی به ابعاد جهانی انقلاب اسلامی داشت؛ در یکی از مهمترین اقدامات، او در سال ۱۳۶۷ش نامهای خطاب به میخائیل گورباچف، رئیسجمهوری شوروی نوشت و در جایگاه یک روحانی مسلمان، کوشید تا با نقد اندیشه کمونیسم، به تبیین مبانی توحیدی بپردازد. او در این نامه از پایان عصر کمونیسم خبر داد و با توصیف عملکرد نادرست حکومت کمونیستی، شکست حتمی آن را پیشبینی کرد.[۲۳]
او همچنین در مرداد ۱۳۵۸ش که مصادف با ماه رمضان بود، با هدف آشکار ساختن توطئه یهودیان صهیونیست که ذیل پروتکلهای یهود، انگارهٔ سرزمین موعود را بهانهای برای اشغال سرزمین فلسطین وبهویژه بیتالمقدس و مسجدالاقصی ساخته بودند، آخرین جمعه ماه رمضان هر سال را بهعنوان روز قدس اعلام کرد و از مسلمانان جهان خواست تا در این روز، همبستگی جهانی خود را در پشتیبانی از حقوق قانونی مردم فلسطین اعلام کنند.[۲۴]
دستاوردهای دانشی امام خمینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آیتالله خمینی در علوم دینی مانند فقه و اصول فقه، سرآمد بود و عالمان و دانشمندان بزرگی از مجالس و محافل درس او سر برآوردند. او در دانشهایی مانند فلسفه اسلامی و عرفان نظری نیز صاحبنظر و دارای تألیفات است. وی در دوران تدریس در قم، در مدرسه فیضیه جلسات درس اخلاق برپا میکرد که از استقبال طلاب حوزه علمیه قم برخوردار بود. آیتالله خمینی، در حوزه علمیه قم، چندین دوره فقه، اصول فقه، فلسفه، عرفان و اخلاق اسلامی را تدریس کرد و در حوزه علمیه نجف نیز ۱۳ سال فقه و علوم دینی را در عالیترین سطوح تدریس کرد.[۲۵]
حاصل تأملات و مطالعات علمی امام خمینی، مجموعهای از آثار مکتوب به قلم خود او است که عبارتاند از: کشف اسرار؛ تحریر الوسیله؛ شرح چهل حدیث؛ ولایت فقیه؛ جهاد اکبر؛ مناسک حج؛ آداب الصلاة؛ سرّ الصلاة؛ تفسیر سوره حمد؛ طلب و اراده؛ شرح دعای سحر؛ کتاب البیع (پنج جلد)؛ کتاب الطهاره (چهار جلد)؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة؛ مناهج الوصول الی علم الاصول (دو جلد)؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس؛ انوار الهدایه فی التعلیقة علی الکفایة (دو جلد)؛ رسائل (شامل چند رساله در علم اصول مثل «لاضرر و لا ضرار»، استصحاب، تعادل و تراجیح، اجتهاد و تقلید، و تقیه).
نظریه ولایت مطلقه فقیه که نظریهای فقهی ـ سیاسی و مبتنی بر باورهای تشیع است، مهمترین نظریهٔ امام خمینی است. وی تلاش کرد حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن را بر اساس همین نظریه شکل دهد. از نگاه امام خمینی حکومت، فلسفهٔ عملی تمامی فقه است.[۲۶] نگاه حکومتی او به فقه سبب شد تا ضمن تأکید بر حفظ چارچوب فقه سنتی، به نوآوری در اجتهاد معتقد شود. نظریهٔ نقش زمان و مکان در اجتهاد و برخی فتاوای تأثیرگذار او، نتیجهٔ همین رویکرد است. اصطلاح «اسلام ناب محمدی» را او در همین چارچوب بهکار میبرد.
دیوان اشعار امام خمینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از امام خمینی، مجموعهٔ شعری برجای مانده است که اشعار آن بیشتر در سبک عراقی سروده شده است. دیوان امام، نخستین بار در ۶ فصل شامل غزلیات، رباعیات، قصاید، مسمط، ترجیعبند و اشعار پراکنده، از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شد. آشناترین غزل این دیوان برای مردم ایران، غزلی است با مضمون عرفانی، که یک هفته پس از درگذشت امام، بهصورت یک قطعه مستقل منتشر شد. این غزل با ابیات زیر آغاز شده است:[۲۷] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر
درگذشت امام خمینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امام خمینی در شامگاه ۱۳ خرداد ۱۳۶۸ش پس از یک دوره بیماری، درگذشت. فردای روز ارتحال امام، آیتالله سیدعلی خامنهای که در آن زمان، رئیسجمهور ایران بود، وصیتنامه امام را در حضور مسئولان کشوری و لشکری، قرائت کرد. در همان روز، نمایندگان مجلس خبرگان که وظیفهٔ انتخاب رهبر را بر عهده داشتند، با اکثریت آراء، آیتالله سیدعلی خامنهای را به رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران برگزیدند.
مردم ایران که مرجع دینی و رهبر سیاسی خود را از دست داده بودند از سراسر کشور به تهران آمدند تا در مراسم وداع با امام شرکت کنند. جمعیت تشییعکننده، بیش از ۱۰ میلیون نفر تخمین زده شده است و پرجمعیتترین مراسم تشییع در جهان شمرده میشود.[۲۸] پیکر امام خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۶۸ش به مصلای تهران آورده شد و پس از اقامه نماز میت در ۱۶ خرداد، با همراهی میلیونها عزادار تا بهشت زهرا تشییع و در آنجا دفن شد. محل خاکسپاری در طی زمان گسترش یافت و امروزه حرم امام خمینی، یکی از مکانهای زیارتی ایرانیان و دیگر علاقمندان او است.
در پی درگذشت نخستین رهبر جمهوری اسلامی ایران، افزون بر پاپ ژان پل دوم، رهبر مسیحیان کاتولیک جهان، بسیاری از سران کشورهای مختلف، سازمانهای بینالمللی، احزاب و گروهها با نامههای رسمی به آیتالله خامنهای، رئیسجمهور وقت و به مردم ایران تسلیت گفتند.
آیتالله خامنهای، امام خمینی را یک حقیقت همیشه زنده دانسته است که نامش، پرچم انقلاب اسلامی و راه او راه این انقلاب و اهداف او اهداف این انقلاب است.[۲۹] از منظر آیتالله خامنهای، امام خمینی الگوی کامل یک مسلمان و نمونه بارز یک رهبر اسلامی است که قوّت ایمان را با عمل صالح، ارادهٔ پولادین را با همّت بلند، شجاعت اخلاقی را با حزم و حکمت، صراحت لهجه و بیان را با صدق و متانت، صفای معنوی و روحانی را با هوشمندی و کیاست، تقوا و ورع را با سرعت و قاطعیّت، ابّهت و صلابت رهبری را با رقّت و عطوفت و بسیاری از خصال نفیس و کمیاب را با هم داشت.[۳۰]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ روحانی، نهضت امام خمینی، 1383ش، ج1، ص44.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج1، مقدمه، صفحه ق.
- ↑ «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی.
- ↑ امام خمینی، «نامه عاشقانه امام خمینی به همسرشان»، در پرتال امام خمینی،
- ↑ «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج1، ص21-23.
- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج1، ص153.
- ↑ «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.
- ↑ «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.
- ↑ «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج6، ص16.
- ↑ «بیانات آیتالله جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وبسایت مناهج.
- ↑ خامنهای، «دیباچه صحیفه امام»، صحیفه امام، 1389ش، ج1، صفحه ذ.
- ↑ «بیانات آیتالله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وبسایت مناهج.
- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج13، ص221-224.
- ↑ پاکتچی و دیگران، «خمینی، روحالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج21، ص220-226.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج9، ص267.
- ↑ «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج21، ص289.
- ↑ امام خمینی، دیوان امام، 1392، ص142.
- ↑ «سید روحالله موسوی خمینی»، در وبسایت ویکیشیعه.
- ↑ خامنهای، «پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»، در وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.
- ↑ خامنهای، «پیام به ملت ایران در آغاز مسئولیت رهبری»، در وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- امام خمینی، سید روحالله، دیوان امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش.
- امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- امام خمینی، سید روحالله، «نامه عاشقانه امام خمینی به همسرشان»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مهر ۱۳۹۱ش.
- «بیانات آیتالله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وبسایت مناهج، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند۱۴۰۳ش.
- پاکتچی، احمد و دیگران، «خمینی، روحالله»، وبسایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، آخرین بهروز رسانی: ۱۱ خرداد ۱۴۰۰ش.
- خامنهای، سیدعلی، «پیام به ملت ایران در آغاز مسئولیت رهبری»، در وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، ۱۸ خرداد ۱۳۶۸ش.
- خامنهای، سیدعلی، «پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»، وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، ۱۰ خرداد ۱۳۶۹ش.
- خامنهای، سیدعلی، «دیباچه صحیفه امام»، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- روحانی، سیدحمید، نهضت امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۳ش.
- «زندگینامه امام خمینی»، در سایت جامع امام خمینی، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ش.
- «سید روحالله موسوی خمینی»، وبسایت ویکیشیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ش.
| تاریخ اسلام | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| جهان اسلام | |||||||||
| اصطلاحات اسلامی | |||||||||
| مذاهب اسلامی | |||||||||
| اصول دین | |||||||||
| مناسک و باورهای اسلامی | |||||||||
| کتابها اسلامی | |||||||||
| مشاهیر |
| ||||||||
| سازمانهای اسلامی | |||||||||
| آموزش در اسلام | |||||||||
| زنان در اسلام | |||||||||
| گناهان در اسلام | |||||||||
| اماکن اسلامی | |||||||||
| اقتصاد اسلامی | |||||||||
| موارد مرتبط | |||||||||
| گردشگری |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| طبیعت |
| ||||||||||
| شهرها | |||||||||||
| استانها | |||||||||||
| تاریخ |
| ||||||||||
| سیاست | |||||||||||
| جامعه و فرهنگ |
| ||||||||||
| هنر | |||||||||||
| خوارکیها | |||||||||||
| شهرها | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| مشاهیر |
| ||||
| اصطلاحات | |||
|---|---|---|---|
| جامعهشناسی سیاسی | |||
| احزاب و گروههای سیاسی | |||
| تاریخ سیاسی | |||
| اندیشه سیاسی | |||
| سازمانهای سیاسی | |||
| مشاهیر |
| ||