پیشنویس:ابنسینا: تفاوت میان نسخهها
imported>شاهرودی جز انتقال از رده:پیشگامان به رده:افراد ردهانبوه |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''ابنسینا'''}}؛ پزشک و حکیم بلندپایهٔ ایرانی | |||
ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا ( | ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (۳۵۹–۴۱۶ش)، دانشمند و فیلسوف شناختهشدهٔ ایرانی است که با القابی همچون «حجت الحق»، «شرف المُلک»، «امام الحُکَما»، «شیخ الرئیس»، «ابنسینا» و «ابوعلی سینا» معروف است. پژوهشگران ایرانی و خارجی، ابوعلی سینا را همه چیزدان،<ref>Kusky, Encyclopedia of Earth and Space Science, 2010, P817.</ref> پزشک، ریاضیدان، اخترشناس، فیزیکدان، شیمیدان، جغرافیدان، زمینشناس، شاعر، منطقی، فیلسوف، موسیقیدان و دولتمرد ایرانی میدانند.<ref>Brian, Medieval Philosophy, 2010, P89; Michael Kort, Central Asian republics, 2004, P24.</ref> از آثار معروف ابوعلی سینا، میتوان به دو دانشنامهٔ علمی و فلسفی جامع به نامهای «شِفا» و «دانشنامه علائی» اشاره کرد. همچنین کتاب او با نام «القانون فی الطب» از معروفترین کتابهای پزشکی در جهان است. در [[ایران]]، روز اول [[شهریور]] را بهنام این دانشمند بزرگ ایرانی، «روز پزشک» نامیدهاند. | ||
==زندگینامه ابنسینا== | |||
ابنسینا، خود را متولد روستایی در اطراف بخارا و دارای خانوادهای آشنا به خواندن و نوشتن معرفی کرده است.<ref>«متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود | == زندگینامه ابنسینا == | ||
غنی، ابنسینا، ۱۳۱۵ش، ص۱۵؛ | ابنسینا، خود را متولد روستایی در اطراف بخارا و دارای خانوادهای آشنا به خواندن و نوشتن معرفی کرده است.<ref>«متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارهٔ ابنسینا، ۱۳۳۱ش، ص4.</ref> برخی، پدر ابوعلی را از بزرگان بلخ میدانند،<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ابوعلی+بن+سینا دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه ابوعلی بن سینا، سایت واژهیاب.]</ref> که به بخارا مهاجرت کرد.<ref>[http://www.hakimemehr.ir/fa/news/431/زندگینامه-حکیم-بوعلی-سینا-به-مناسبت-روز-پزشک «زندگینامه حکیم بوعلی سینا به مناسبت روز پزشک»، پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر.]</ref> ابنسینا، پیش از سن ۱۸ سالگی، بر علومی مانند منطق، طبیعیات، الهیات، فقه و ادب عربی تسلط یافت و اولین کتاب خود را پیش از ۲۱ سالگی نوشت.<ref>صفا، جشننامهٔ ابنسینا، ج2، ۱۳۳۱–۱۳۳۴ش، ص413.</ref> او در اوایل جوانی، بیماری نوح بن منصور سامانی را که پزشکان از درمان آن عاجز شده بودند، معالجه کرد و بههمین دلیل، به سِمَت پزشک دربار سامانیان انتخاب شد. در همین دوره به کتابخانه دربار راه یافت و به مطالعه کتب جدیدی پرداخت که حتی نام آنها را نشنیده بود.<ref>«متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارهٔ ابنسینا، ۱۳۳۱ش، ص6-7؛{{سخ}} | ||
نفیسی، پورسینا، | غنی، ابنسینا، ۱۳۱۵ش، ص۱۵؛{{سخ}} | ||
==منطق و | نفیسی، پورسینا، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۰–۱۲۱.</ref> او همچنین برای مدتی به وزارت شمسالدوله دیلمی در [[همدان]] برگزیده شد. ابوعلی سینا، بارها مغضوب برخی از حکومتها شد و حتی به زندان افتاد. با این حال، او مکاتبات بسیاری با دانشمندان همعصر خود داشت و بخش زیادی از عمر خود را به سفر گذراند. | ||
در علم منطق، ابنسینا با مطرح کردن دو نظریه به نامهای «قیاس اقترانی شرطی» و «موجهات زمانی»، از منطق ارسطویی پیشی گرفت. وی، پایههایی از علم منطق را بهنام «منطق سینوی» در تمدن اسلامی بنا نهاد که بعدها، در زمان [[خواجه نصیرالدین طوسی]] تکمیل شد.<ref> [https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=138110 نبوی، «منطق سینوی، ابداعات و نوآوریها»، 1389ش، ص5-24.]</ref | |||
== منطق و فلسفهٔ ابنسینا == | |||
در علم فلسفه نیز ابنسینا، تلاش بسیاری را در راستای سازگاری فلسفه مَشّاء با [[دین]] انجام داد. از جمله اقدامات ابوعلی، اثبات وجود خداوند، بهمثابه واجب الوجوب فلسفی بود. علاوهبر آن، وی، به حل عقلی مسائلی مانند صدور کثرت از وحدت، علم خداوند به جزئیات، پیوند حادث و قدیم و رابطه ذات و صفات خداوند پرداخت.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4518/5301/49465/ | در علم منطق، ابنسینا با مطرح کردن دو نظریه به نامهای «قیاس اقترانی شرطی» و «موجهات زمانی»، از منطق ارسطویی پیشی گرفت. وی، پایههایی از علم منطق را بهنام «منطق سینوی» در تمدن اسلامی بنا نهاد که بعدها، در زمان [[خواجه نصیرالدین طوسی]] تکمیل شد.<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=138110 نبوی، «منطق سینوی، ابداعات و نوآوریها»، 1389ش، ص5-24.]</ref> | ||
==آثار ابنسینا== | |||
تعداد کتابهای نوشتهشده توسط ابنسینا را در حدود | در علم فلسفه نیز ابنسینا، تلاش بسیاری را در راستای سازگاری فلسفه مَشّاء با [[دین]] انجام داد. از جمله اقدامات ابوعلی، اثبات وجود خداوند، بهمثابه واجب الوجوب فلسفی بود. علاوهبر آن، وی، به حل عقلی مسائلی مانند صدور کثرت از وحدت، علم خداوند به جزئیات، پیوند حادث و قدیم و رابطه ذات و صفات خداوند پرداخت.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4518/5301/49465/نوآوریهای-فلسفی-و-منطقی-ابن-سینا لطیفی، «نوآوریهای فلسفی و منطقی ابنسینا»، 1380ش.]</ref> | ||
بهدلیل رواج زبان عربی در آن روزگار، بیشتر آثار ابنسینا نیز به [[زبان عربی]] تألیف شده که بعدها به [[زبان فارسی]] ترجمه شدهاند. | == آثار ابنسینا == | ||
تعداد کتابهای نوشتهشده توسط ابنسینا را در حدود ۴۵۰ اثر اعلام کردهاند که بیشتر آنها در زمینه فلسفه و پزشکی است. دانشمندان بر اساس همین آثار، ابنسینا را از بزرگترین فیلسوفان جهان، أثرگذارترین فیلسوف جهان پیش از دوران مدرن و معروفترین دانشمند ایرانی دانستهاند. بخشی از تألیفات ابنسینا، هنوز در دانشگاههای مطرح دنیا تدریس میشود.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/tolidi/308888 «نظریه علوم ابنسینا در آلمان منتشر شد»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref> | |||
علاوهبر آثار علمی، چندین شعر فارسی و عربی نیز منسوب به ابوعلی سینا وجود دارد، که نشانگر دیدگاه او نسبت به دنیا، بیارزشی آن و ضعف و ناتوانی آدمیان است. | |||
==ابنسینا در باور مردم== | بهدلیل رواج زبان عربی در آن روزگار، بیشتر آثار ابنسینا نیز به [[زبان عربی]] تألیف شده که بعدها به [[زبان فارسی]] ترجمه شدهاند. | ||
حکایتهای بسیاری | |||
مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۲۸ش، | علاوهبر آثار علمی، چندین شعر فارسی و عربی نیز منسوب به ابوعلی سینا وجود دارد، که نشانگر دیدگاه او نسبت به دنیا، بیارزشی آن و ضعف و ناتوانی آدمیان است. | ||
محمد بن منور، اسرار التوحید، | |||
فزونی استرابادی، بحیرة، | == ابنسینا در باور مردم == | ||
نفیسی، پورسینا، | حکایتهای بسیاری دربارهٔ تولد، زندگی، وفات و سن ابوعلی سینا وجود دارد که در منابع مختلف، بهصورتهای متفاوتی ذکر شده است؛<ref>تنکابنی، قصص العلماء، ۱۳۹۶ق، ص۳۱۳–۳۱۶؛{{سخ}} | ||
==ابنسینا در ادبیات فارسی== | مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۲۸ش، ص۸۰۲–۸۰۳؛{{سخ}} | ||
بسیاری از راهکارهای درمانی بوعلی، منشأ حکایاتی است که توسط بزرگان ادب [[ایران]] به نظم و نثر درآمده است. برای مثال، حکایت «کنیزک و پادشاه» مولانا را برگرفته از قانون «نبض عشق و طریقه شناختن معشوق و معالجت عاشق و بازگرداندن سلامت به او» میدانند.<ref>مولوی، مثنوی معنوی، | محمد بن منور، اسرار التوحید، ۱۳۶۶ش، ص۱۹۴–۱۹۵؛{{سخ}} | ||
فزونی استرابادی، بحیرة، ۱۳۲۸ق، ص۳۰۶–۳۰۸؛{{سخ}} | |||
نام و شخصیت ابنسینا، در ضربالمثلهای فارسی نیز بهمیان آمده است. برای مثال، «روستایی اگر ولی بودی *** خرس در کوه بوعلی بودی»،<ref>هبلهرودی، مجمع الامثال، | نفیسی، پورسینا، ۱۳۸۴ش، ص۲۳۴–۲۴۹.</ref> اما فراز و نشیب زندگی ابوعلی سینا موجب شد که پس از مرگ زودهنگام وی، برخی از ابعاد زندگی او بهسان افسانه در فرهنگ مردم جای بگیرد.<ref>صفا، جشننامهٔ ابنسینا، ج2، ۱۳۳۱–۱۳۳۴ش، ص414.</ref> این نوع از افسانهسازیها دربارهٔ افراد برجسته، همواره در میان ملل مختلف، رایج بوده است.<ref>صفا، «ابنسینا در افسانههای عامیانهٔ ایرانی»، ۱۳۳۲ش، ص۶۰۱.</ref> این افسانهها دربارهٔ ابنسینا، معمولاً در رابطه با قدرت و درک بالا، هوشیاری در زمان تحصیل، قدرت درک مسائل حِکمی، شیوه معالجات و ذکاوت بالای او است.<ref>صفا، «ابنسینا در افسانههای عامیانهٔ ایرانی»، ۱۳۳۲ش، ص۶۰3.</ref> البته برخی از حکایات مطرحشده دربارهٔ ابنسینا، دور از واقعیت نیست؛ مانند داستان معالجهٔ فردی که سکته کرده بود و مردم به گمان اینکه مُرده است، میخواستند او را دفن کنند.<ref>اسفزاری، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، ج1، ۱۳۳۸ش، ص294-299.</ref> اما، گروهی دیگر از حکایات، اشاره به نیرویی خارقالعاده دارد که از یک انسان معمولی برنمیآید. | ||
بهمنیار، | |||
==درگذشت ابنسینا== | == ابنسینا در ادبیات فارسی == | ||
ابوعلی سینا، که بسیاری از پادشاهان، شاهزادگان و مردم عوام را از بیماری نجات داده بود، سرانجام در سن | بسیاری از راهکارهای درمانی بوعلی، منشأ حکایاتی است که توسط بزرگان ادب [[ایران]] به نظم و نثر درآمده است. برای مثال، حکایت «کنیزک و پادشاه» مولانا را برگرفته از قانون «نبض عشق و طریقه شناختن معشوق و معالجت عاشق و بازگرداندن سلامت به او» میدانند.<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۱ش، ص۶–۱۰.</ref> | ||
==آرامگاه ابنسینا== | |||
آرامگاه ابنسینا در [[همدان]] قرار دارد و در میان مردم این شهر، از قدیم به «بابا علیسینا» معروف بوده است. برخی معتقدند که ابنسینا در محله «دردشت» [[اصفهان]] دفن شده است.<ref> | نام و شخصیت ابنسینا، در ضربالمثلهای فارسی نیز بهمیان آمده است. برای مثال، «روستایی اگر ولی بودی *** خرس در کوه بوعلی بودی»،<ref>هبلهرودی، مجمع الامثال، ۱۳۴۴ش، ص۸۱؛{{سخ}} | ||
==پانویس== | بهمنیار، داستاننامهٔ بهمنیاری، ۱۳۶۱ش، ص۳۰۲.</ref> «اگر تو در مکتب ملانصرالدین درس خواندهای، من هم در مکتب ابوعلی درس خواندهام»<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، ج1، ۱۳۸۸ش، ص358.</ref> و «نه هرکه فلسفه خواند، ابنسینا شد».<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، ج2، ۱۳۸۸ش، ص1816.</ref> | ||
== درگذشت ابنسینا == | |||
ابوعلی سینا، که بسیاری از پادشاهان، شاهزادگان و مردم عوام را از بیماری نجات داده بود، سرانجام در سن ۵۸ سالگی، بر اثر بیماری درگذشت. برخی سن او را در زمان فوت، ۵۳ و برخی دیگر ۸۱ سال اعلام کردهاند.<ref>جوزجانی، «تکمله»، یادبود هزارهٔ ابنسینا، ۱۳۳۱ش، ص۸–۱۵.</ref> | |||
== آرامگاه ابنسینا == | |||
آرامگاه ابنسینا در [[همدان]] قرار دارد و در میان مردم این شهر، از قدیم به «بابا علیسینا» معروف بوده است. برخی معتقدند که ابنسینا در محله «دردشت» [[اصفهان]] دفن شده است.<ref>صدرهاشمی، «قبر ابوعلی سینا حکیم و فیلسوف مشهور»، ۱۳۳۰ش، ص۱۶۸–۱.</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
* اسفزاری، محمد، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، بهتحقیق | == منابع == | ||
* بهمنیار، احمد، | * اسفزاری، محمد، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، بهتحقیق محمدکاظم امام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۸ش. | ||
* تنکابنی، محمد، قصص العلماء، تهران، ]بینا[، | * بهمنیار، احمد، داستاننامهٔ بهمنیاری، بهتحقیق فریدون بهمنیار، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۱ش. | ||
* تنکابنی، محمد، قصص العلماء، تهران، ]بینا[، ۱۳۹۶ق. | |||
* جوزجانی، ابوعبید، «تکمله»، یادبود هزارۀ ابنسینا، ترجمۀ سعید نفیسی و علیمحمد طباطبایی، تهران، ۱۳۳۱ش. | * جوزجانی، ابوعبید، «تکمله»، یادبود هزارۀ ابنسینا، ترجمۀ سعید نفیسی و علیمحمد طباطبایی، تهران، ۱۳۳۱ش. | ||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: | * دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۲۹ دی ۱۴۰۰ش. | ||
* ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، تهران، معین، | * ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، تهران، معین، ۱۳۸۸ش. | ||
* «زندگینامه حکیم بوعلی سینا به مناسبت روز پزشک»، پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر، تاریخ بارگذاری: | * «زندگینامه حکیم بوعلی سینا به مناسبت روز پزشک»، پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر، تاریخ بارگذاری: ۳۱ مرداد ۱۳۸۸ش. | ||
* صدر | * صدر هاشمی، محمد، «قبر ابوعلی سینا حکیم و فیلسوف مشهور»، تهران، سالنامۀ کشور ایران، س۶، ۱۳۳۰ش. | ||
* صفا، | * صفا، ذبیحالله، «ابنسینا در افسانههای عامیانۀ ایرانی»، سخن، تهران، س۴، شماره ۸، ۱۳۳۲ش. | ||
* صفا، | * صفا، ذبیحالله، جشننامۀ ابنسینا، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۳۱-۱۳۳۴ش. | ||
* غنی، قاسم، ابنسینا، تهران، فرهنگستان ایران، ۱۳۱۵ش. | * غنی، قاسم، ابنسینا، تهران، فرهنگستان ایران، ۱۳۱۵ش. | ||
* فزونی استرابادی، محمود، بحیرة، تهران، مطبعه میرزا امانالله، | * فزونی استرابادی، محمود، بحیرة، تهران، مطبعه میرزا امانالله، ۱۳۲۸ق. | ||
* لطیفی، حسین، «نوآوریهای فلسفی و منطقی ابنسینا»، مجله حوزه، شماره | * لطیفی، حسین، «نوآوریهای فلسفی و منطقی ابنسینا»، مجله حوزه، شماره ۱۰۳ و ۱۰۴، ۱۳۸۰ش. | ||
* «متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارۀ ابنسینا، ترجمۀ سعید نفیسی و علیمحمد طباطبایی، تهران، ۱۳۳۱ش. | * «متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارۀ ابنسینا، ترجمۀ سعید نفیسی و علیمحمد طباطبایی، تهران، ۱۳۳۱ش. | ||
* محمد بن منور، اسرار التوحید، بهتحقیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، | * محمد بن منور، اسرار التوحید، بهتحقیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، ۱۳۶۶ش. | ||
* مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، بهتحقیق ادوارد براون، لندن، ۱۳۲۸ش. | * مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، بهتحقیق ادوارد براون، لندن، ۱۳۲۸ش. | ||
* مولوی، مثنوی معنوی، تهران، نشر دانشگاهی، | * مولوی، مثنوی معنوی، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۷۱ش. | ||
* نبوی، لطفالله، «منطق سینوی، ابداعات و نوآوریها»، تهران، حکمت سینوی، دوره | * نبوی، لطفالله، «منطق سینوی، ابداعات و نوآوریها»، تهران، حکمت سینوی، دوره ۱۴، شماره ۴۳، ۱۳۸۹ش. | ||
* نفیسی، سعید، پورسینا، بهتحقیق عبدالکریم جربزهدار، تهران، اساطیر، | * نفیسی، سعید، پورسینا، بهتحقیق عبدالکریم جربزهدار، تهران، اساطیر، ۱۳۸۴ش. | ||
* «نظریه علوم ابنسینا در آلمان منتشر شد»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بارگذاری: | * «نظریه علوم ابنسینا در آلمان منتشر شد»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بارگذاری: ۹ مرداد ۱۴۰۰ش. | ||
* هبلهرودی، محمدعلی، مجمع الامثال، بهتحقیق صادقکیا، تهران، | * هبلهرودی، محمدعلی، مجمع الامثال، بهتحقیق صادقکیا، تهران، ۱۳۴۴ش. | ||
* Brian Duignan, Medieval Philosophy. The Rosen Publishing Group, 2010. | * Brian Duignan, Medieval Philosophy. The Rosen Publishing Group, 2010. | ||
* Kusky, Timothy M., Cullen, Katherine E., Encyclopedia of Earth and Space Science. Infobase Publishing, 2010. | * Kusky, Timothy M., Cullen, Katherine E., Encyclopedia of Earth and Space Science. Infobase Publishing, 2010. | ||
* Michael Kort, Central Asian republics, Infobase Publishing, 2004. | * Michael Kort, Central Asian republics, Infobase Publishing, 2004. | ||
{{همدان-افقی}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۹:۵۲
ابنسینا؛ پزشک و حکیم بلندپایهٔ ایرانی
ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (۳۵۹–۴۱۶ش)، دانشمند و فیلسوف شناختهشدهٔ ایرانی است که با القابی همچون «حجت الحق»، «شرف المُلک»، «امام الحُکَما»، «شیخ الرئیس»، «ابنسینا» و «ابوعلی سینا» معروف است. پژوهشگران ایرانی و خارجی، ابوعلی سینا را همه چیزدان،[۱] پزشک، ریاضیدان، اخترشناس، فیزیکدان، شیمیدان، جغرافیدان، زمینشناس، شاعر، منطقی، فیلسوف، موسیقیدان و دولتمرد ایرانی میدانند.[۲] از آثار معروف ابوعلی سینا، میتوان به دو دانشنامهٔ علمی و فلسفی جامع به نامهای «شِفا» و «دانشنامه علائی» اشاره کرد. همچنین کتاب او با نام «القانون فی الطب» از معروفترین کتابهای پزشکی در جهان است. در ایران، روز اول شهریور را بهنام این دانشمند بزرگ ایرانی، «روز پزشک» نامیدهاند.
زندگینامه ابنسینا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابنسینا، خود را متولد روستایی در اطراف بخارا و دارای خانوادهای آشنا به خواندن و نوشتن معرفی کرده است.[۳] برخی، پدر ابوعلی را از بزرگان بلخ میدانند،[۴] که به بخارا مهاجرت کرد.[۵] ابنسینا، پیش از سن ۱۸ سالگی، بر علومی مانند منطق، طبیعیات، الهیات، فقه و ادب عربی تسلط یافت و اولین کتاب خود را پیش از ۲۱ سالگی نوشت.[۶] او در اوایل جوانی، بیماری نوح بن منصور سامانی را که پزشکان از درمان آن عاجز شده بودند، معالجه کرد و بههمین دلیل، به سِمَت پزشک دربار سامانیان انتخاب شد. در همین دوره به کتابخانه دربار راه یافت و به مطالعه کتب جدیدی پرداخت که حتی نام آنها را نشنیده بود.[۷] او همچنین برای مدتی به وزارت شمسالدوله دیلمی در همدان برگزیده شد. ابوعلی سینا، بارها مغضوب برخی از حکومتها شد و حتی به زندان افتاد. با این حال، او مکاتبات بسیاری با دانشمندان همعصر خود داشت و بخش زیادی از عمر خود را به سفر گذراند.
منطق و فلسفهٔ ابنسینا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در علم منطق، ابنسینا با مطرح کردن دو نظریه به نامهای «قیاس اقترانی شرطی» و «موجهات زمانی»، از منطق ارسطویی پیشی گرفت. وی، پایههایی از علم منطق را بهنام «منطق سینوی» در تمدن اسلامی بنا نهاد که بعدها، در زمان خواجه نصیرالدین طوسی تکمیل شد.[۸]
در علم فلسفه نیز ابنسینا، تلاش بسیاری را در راستای سازگاری فلسفه مَشّاء با دین انجام داد. از جمله اقدامات ابوعلی، اثبات وجود خداوند، بهمثابه واجب الوجوب فلسفی بود. علاوهبر آن، وی، به حل عقلی مسائلی مانند صدور کثرت از وحدت، علم خداوند به جزئیات، پیوند حادث و قدیم و رابطه ذات و صفات خداوند پرداخت.[۹]
آثار ابنسینا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تعداد کتابهای نوشتهشده توسط ابنسینا را در حدود ۴۵۰ اثر اعلام کردهاند که بیشتر آنها در زمینه فلسفه و پزشکی است. دانشمندان بر اساس همین آثار، ابنسینا را از بزرگترین فیلسوفان جهان، أثرگذارترین فیلسوف جهان پیش از دوران مدرن و معروفترین دانشمند ایرانی دانستهاند. بخشی از تألیفات ابنسینا، هنوز در دانشگاههای مطرح دنیا تدریس میشود.[۱۰]
بهدلیل رواج زبان عربی در آن روزگار، بیشتر آثار ابنسینا نیز به زبان عربی تألیف شده که بعدها به زبان فارسی ترجمه شدهاند.
علاوهبر آثار علمی، چندین شعر فارسی و عربی نیز منسوب به ابوعلی سینا وجود دارد، که نشانگر دیدگاه او نسبت به دنیا، بیارزشی آن و ضعف و ناتوانی آدمیان است.
ابنسینا در باور مردم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حکایتهای بسیاری دربارهٔ تولد، زندگی، وفات و سن ابوعلی سینا وجود دارد که در منابع مختلف، بهصورتهای متفاوتی ذکر شده است؛[۱۱] اما فراز و نشیب زندگی ابوعلی سینا موجب شد که پس از مرگ زودهنگام وی، برخی از ابعاد زندگی او بهسان افسانه در فرهنگ مردم جای بگیرد.[۱۲] این نوع از افسانهسازیها دربارهٔ افراد برجسته، همواره در میان ملل مختلف، رایج بوده است.[۱۳] این افسانهها دربارهٔ ابنسینا، معمولاً در رابطه با قدرت و درک بالا، هوشیاری در زمان تحصیل، قدرت درک مسائل حِکمی، شیوه معالجات و ذکاوت بالای او است.[۱۴] البته برخی از حکایات مطرحشده دربارهٔ ابنسینا، دور از واقعیت نیست؛ مانند داستان معالجهٔ فردی که سکته کرده بود و مردم به گمان اینکه مُرده است، میخواستند او را دفن کنند.[۱۵] اما، گروهی دیگر از حکایات، اشاره به نیرویی خارقالعاده دارد که از یک انسان معمولی برنمیآید.
ابنسینا در ادبیات فارسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بسیاری از راهکارهای درمانی بوعلی، منشأ حکایاتی است که توسط بزرگان ادب ایران به نظم و نثر درآمده است. برای مثال، حکایت «کنیزک و پادشاه» مولانا را برگرفته از قانون «نبض عشق و طریقه شناختن معشوق و معالجت عاشق و بازگرداندن سلامت به او» میدانند.[۱۶]
نام و شخصیت ابنسینا، در ضربالمثلهای فارسی نیز بهمیان آمده است. برای مثال، «روستایی اگر ولی بودی *** خرس در کوه بوعلی بودی»،[۱۷] «اگر تو در مکتب ملانصرالدین درس خواندهای، من هم در مکتب ابوعلی درس خواندهام»[۱۸] و «نه هرکه فلسفه خواند، ابنسینا شد».[۱۹]
درگذشت ابنسینا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابوعلی سینا، که بسیاری از پادشاهان، شاهزادگان و مردم عوام را از بیماری نجات داده بود، سرانجام در سن ۵۸ سالگی، بر اثر بیماری درگذشت. برخی سن او را در زمان فوت، ۵۳ و برخی دیگر ۸۱ سال اعلام کردهاند.[۲۰]
آرامگاه ابنسینا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آرامگاه ابنسینا در همدان قرار دارد و در میان مردم این شهر، از قدیم به «بابا علیسینا» معروف بوده است. برخی معتقدند که ابنسینا در محله «دردشت» اصفهان دفن شده است.[۲۱]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ Kusky, Encyclopedia of Earth and Space Science, 2010, P817.
- ↑ Brian, Medieval Philosophy, 2010, P89; Michael Kort, Central Asian republics, 2004, P24.
- ↑ «متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارهٔ ابنسینا، ۱۳۳۱ش، ص4.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه ابوعلی بن سینا، سایت واژهیاب.
- ↑ «زندگینامه حکیم بوعلی سینا به مناسبت روز پزشک»، پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر.
- ↑ صفا، جشننامهٔ ابنسینا، ج2، ۱۳۳۱–۱۳۳۴ش، ص413.
- ↑ «متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارهٔ ابنسینا، ۱۳۳۱ش، ص6-7؛
غنی، ابنسینا، ۱۳۱۵ش، ص۱۵؛
نفیسی، پورسینا، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۰–۱۲۱. - ↑ نبوی، «منطق سینوی، ابداعات و نوآوریها»، 1389ش، ص5-24.
- ↑ لطیفی، «نوآوریهای فلسفی و منطقی ابنسینا»، 1380ش.
- ↑ «نظریه علوم ابنسینا در آلمان منتشر شد»، خبرگزاری کتاب ایران.
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، ۱۳۹۶ق، ص۳۱۳–۳۱۶؛
مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۲۸ش، ص۸۰۲–۸۰۳؛
محمد بن منور، اسرار التوحید، ۱۳۶۶ش، ص۱۹۴–۱۹۵؛
فزونی استرابادی، بحیرة، ۱۳۲۸ق، ص۳۰۶–۳۰۸؛
نفیسی، پورسینا، ۱۳۸۴ش، ص۲۳۴–۲۴۹. - ↑ صفا، جشننامهٔ ابنسینا، ج2، ۱۳۳۱–۱۳۳۴ش، ص414.
- ↑ صفا، «ابنسینا در افسانههای عامیانهٔ ایرانی»، ۱۳۳۲ش، ص۶۰۱.
- ↑ صفا، «ابنسینا در افسانههای عامیانهٔ ایرانی»، ۱۳۳۲ش، ص۶۰3.
- ↑ اسفزاری، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، ج1، ۱۳۳۸ش، ص294-299.
- ↑ مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۱ش، ص۶–۱۰.
- ↑ هبلهرودی، مجمع الامثال، ۱۳۴۴ش، ص۸۱؛
بهمنیار، داستاننامهٔ بهمنیاری، ۱۳۶۱ش، ص۳۰۲. - ↑ ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، ج1، ۱۳۸۸ش، ص358.
- ↑ ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، ج2، ۱۳۸۸ش، ص1816.
- ↑ جوزجانی، «تکمله»، یادبود هزارهٔ ابنسینا، ۱۳۳۱ش، ص۸–۱۵.
- ↑ صدرهاشمی، «قبر ابوعلی سینا حکیم و فیلسوف مشهور»، ۱۳۳۰ش، ص۱۶۸–۱.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- اسفزاری، محمد، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، بهتحقیق محمدکاظم امام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۸ش.
- بهمنیار، احمد، داستاننامهٔ بهمنیاری، بهتحقیق فریدون بهمنیار، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۱ش.
- تنکابنی، محمد، قصص العلماء، تهران، ]بینا[، ۱۳۹۶ق.
- جوزجانی، ابوعبید، «تکمله»، یادبود هزارۀ ابنسینا، ترجمۀ سعید نفیسی و علیمحمد طباطبایی، تهران، ۱۳۳۱ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۲۹ دی ۱۴۰۰ش.
- ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، تهران، معین، ۱۳۸۸ش.
- «زندگینامه حکیم بوعلی سینا به مناسبت روز پزشک»، پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر، تاریخ بارگذاری: ۳۱ مرداد ۱۳۸۸ش.
- صدر هاشمی، محمد، «قبر ابوعلی سینا حکیم و فیلسوف مشهور»، تهران، سالنامۀ کشور ایران، س۶، ۱۳۳۰ش.
- صفا، ذبیحالله، «ابنسینا در افسانههای عامیانۀ ایرانی»، سخن، تهران، س۴، شماره ۸، ۱۳۳۲ش.
- صفا، ذبیحالله، جشننامۀ ابنسینا، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۳۱-۱۳۳۴ش.
- غنی، قاسم، ابنسینا، تهران، فرهنگستان ایران، ۱۳۱۵ش.
- فزونی استرابادی، محمود، بحیرة، تهران، مطبعه میرزا امانالله، ۱۳۲۸ق.
- لطیفی، حسین، «نوآوریهای فلسفی و منطقی ابنسینا»، مجله حوزه، شماره ۱۰۳ و ۱۰۴، ۱۳۸۰ش.
- «متنی که ابنسینا خود تقریر کرده است»، یادبود هزارۀ ابنسینا، ترجمۀ سعید نفیسی و علیمحمد طباطبایی، تهران، ۱۳۳۱ش.
- محمد بن منور، اسرار التوحید، بهتحقیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، ۱۳۶۶ش.
- مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، بهتحقیق ادوارد براون، لندن، ۱۳۲۸ش.
- مولوی، مثنوی معنوی، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۷۱ش.
- نبوی، لطفالله، «منطق سینوی، ابداعات و نوآوریها»، تهران، حکمت سینوی، دوره ۱۴، شماره ۴۳، ۱۳۸۹ش.
- نفیسی، سعید، پورسینا، بهتحقیق عبدالکریم جربزهدار، تهران، اساطیر، ۱۳۸۴ش.
- «نظریه علوم ابنسینا در آلمان منتشر شد»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بارگذاری: ۹ مرداد ۱۴۰۰ش.
- هبلهرودی، محمدعلی، مجمع الامثال، بهتحقیق صادقکیا، تهران، ۱۳۴۴ش.
- Brian Duignan, Medieval Philosophy. The Rosen Publishing Group, 2010.
- Kusky, Timothy M., Cullen, Katherine E., Encyclopedia of Earth and Space Science. Infobase Publishing, 2010.
- Michael Kort, Central Asian republics, Infobase Publishing, 2004.
| مناطق گردشگری | |||
|---|---|---|---|
| شهرها | |||
| مشاهیر |
| ||
