پرش به محتوا

پیش‌نویس:کرمانشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
imported>مهدی مهدوی
imported>شاهرودی
ابرابزار
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''کرمانشاه (شهر)'''</big>؛ مرکز استان کرمانشاه و شهرستانی در غرب ایران <br>
[[پرونده:Kermanshah Photos M6.jpg|جایگزین=کرمانشاه|بندانگشتی|شهر کرمانشاه]]
{{درشت|'''کرمانشاه'''}}؛ مرکز استان کرمانشاه و شهرستانی در غرب ایران.


شهر کرمانشاه، از شهرهای پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای ایران محسوب می‌شود. این شهر که مرکز استان کرمانشاه است، مساحتی بالغ بر 93،389،956 مترمربع دارد. کرمانشاه، بزرگ‌ترین شهر کردنشین و پرجمعیت‌ترین شهر در منطقه‌ی غربی ایران است.<ref>[https://www.egardesh.com/city/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87 «شهر کرمانشاه»، وب‌سایت ای‌گردش.] </ref
شهر کرمانشاه، از شهرهای پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای ایران محسوب می‌شود. این شهر که مرکز استان کرمانشاه است، مساحتی بالغ بر ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ مترمربع دارد. کرمانشاه، بزرگ‌ترین شهر کردنشین و پرجمعیت‌ترین شهر در منطقهٔ غربی ایران است.<ref>[https://www.egardesh.com/city/کرمانشاه «شهر کرمانشاه»، وب‌سایت ای‌گردش.]</ref>
==تقسیمات کشوری شهرستان کرمانشاه==
در آخرین تقسیمات کشوری، این شهرستان را دارای 4 بخش (مرکزی، فیروزآباد، ماهیدشت، کوزران)، 4 شهر (کرمانشاه، کوزران، ماهیدشت، هلشی) و 15 دهستان اعلام کرده‌اند.<ref>دفتر تقسيمات كشوري، نقشه و جدول تقسيمات كشوري، 1383ش.</ref> 
==همسایگان شهرستان کرمانشاه==
این شهرستان، از سمت شمال با شهرستان کامیاران (استان کردستان)، از سمت جنوب با شهرستان سرابله (استان ایلام)، از سمت غرب با شهرستان‌های جوان‌رود و اسلام‌آباد غرب و از سمت شرق نیز با شهرستان‌های نورآباد (استان لرستان) و هرسین و صحنه همسایگی دارد.<ref>دفتر تقسيمات كشوري، نقشه و جدول تقسيمات كشوري، 1383ش.</ref> 
==مختصات جغرافیایی و اقلیم شهرستان کرمانشاه==
مختصات جغرافیای این منطقه در حدود 47 درجه و 4 دقیقه طول شرقی و 34 درجه و 18 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرستان نیز در حدود 1420 متر بالاتر از سطح دریا است. آب و هوای این منطقه، معتدل، مایل به سرد، نیمه خشک و نیمه مرطوب است.<br>
شهرستان کرمانشاه، به‌عنوان یکی از پُرآب‌ترین مناطق ایران معرفی‌شده و میانگین بارندگی در این منطقه، در حدود 460 میلی‌متر است. کارشناسان اعلام کرده‌اند که به‌صورت میانگین، 89 روز از سال، در بخش‌هایی از این منطقه یخبندان است.<ref>جعفري، گيتاشناسي، ج3، 1379ش، ص993.</ref>  این شهرستان، در نزدیکی دامنه‌های جنوبی کوهستان «پرآو»، که ارتفاعی در حدود 3359 متر دارند و کوه «بلوچ» که به آن «داربید» نیز می‌گویند و ارتفاعی 2850 متری دارد، قرار گرفته است. رود «قره‌سو» نیز در همین حوالی قرار دارد.<ref>سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافياي استان كرمانشاه 1383ش، ص8.</ref><br>
فاصله کرمانشاه تا پایتخت (تهران)، از طریق راه آسفالت، در حدود 511 کیلومتر است.<ref>سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور (وزارت راه و ترابري)، اطلس جاده‌هاي ايران (ويرايش دوم)، 1380ش، ص133-134.</ref>  احداث راه‌های مختلف و نیز بزرگراه‌های متعدد در کرمانشاه، این شهر را به سایر شهرهای مرزی مانند «نفت‌شهر»، «قصر شیرین» و «نوسود» و سایر مناطق مرزی با کشور عراق متصل کرده است که به‌همین دلیل، برای آن، موقعیت استراتژیکی را ایجاد کرده است.<ref>مؤسسة گيتاشناسي (واحد پژوهش و تأليف)، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي ايران، 1383ش، ص162.</ref> 
==پیشینه شهرستان کرمانشاه==
در متون متعدد تاریخی، از این شهر با عناوین مختلفی یاد شده است. برای مثال، بیت همبان، خور مثین، خور مهین، خرخار، قرماسین، کامبادان، کرماچان، کرماشان و القابی مانند دارالشوکت و دارالدوله.<ref>چكنگي، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، 1378ش، ص24ص240-241.</ref> <br>


در منابع تاریخی، این شهر را به‌عنوان شهری انبوه، آباد و پُرنعمت معرفی کرده‌اند. حدود العالم، این شهر را با نام «کرمان شاهان» و به‌عنوان شهری که بر سر راه حجاج است، یاد کرده است.<ref>حدود العالم من المشرق الي المغرب، 1362ش، ص141.</ref>  در منبعی دیگر، کرمانشاه را شهری جلیل‌القدر و پرجمعیت معرفی کرده که اهالی آن، عمدتا عجم بوده و از مردمان پارس و کرد در آن زندگی می‌کرده‌اند.<ref>احمد بن ابي‌يعقوب (ابن واضح يعقوبي)، البُلدان، 1381ش، ص37.</ref>  در «نزهة القلوب»، این شهر را ساخته‌ی بهرام بن شاپور ذوالاکتاف ساسانی دانسته که در آن، عمارتی مجلل برای قباد بن فیروز ساسانی ساخته شد. این شهر تا مدت‌ها، تحت امارت شاهزادگان ساسانی بوده است.<ref>مستوفي قزويني، نزهت‌القلوب، 1381ش، ص163.</ref><br>
== تقسیمات کشوری شهرستان کرمانشاه ==
 
در آخرین تقسیمات کشوری، این شهرستان را دارای ۴ بخش (مرکزی، فیروزآباد، ماهیدشت، کوزران۴ شهر (کرمانشاه، کوزران، ماهیدشت، هلشی) و ۱۵ دهستان اعلام کرده‌اند.<ref>دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، 1383ش.</ref>
لسترنج نیز، این شهر را یکی از 4 ایالت بزرگ ایران، در کنار همدان، ری و اصفهان، در نواحی کوهستانی ایران معرفی کرده است. وی، همچنین، درباره کرمانشاه گفته، این شهر نزد اعراب به قرماسین معروف بود که به صورت‌های قرماسین و قرماشین نیز خوانده می‌شد.<ref>لسترينج، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، 1383ش، ص202.</ref> <br>
این شهر، بنابر آثار برجای مانده از دوران باستان، مانند سنگ‌نوشته‌ها، تصاویر موجود در بیستون و طاق بستان، قدمتی بسیار داشته و این آثار، نشان از حضور مدنیت در این منطقه از گذشته‌های دور دارد.<br>
کرمانشاه، به‌واسطه‌ی موقعیت جغرافیایی آن، در تاریخ حیات سیاسی و اجتماعی خود، صدمات بسیاری دیده است. در حمله‌ی مغول، حمله عثمانی‌ها، جنگ‌های جهانی اول و دوم و در نهایت در جنگ حکومت بعثی عراق علیه ایران، گرفتاری‌های بسیاری برای این دیار و مردمان آن به وجود آمد. پس از انقلاب 1357ش، در ابتدا نام «قهرمان‌شهر» و سپس «باختران» بر این منطقه گذاشته شد، اما، پس از مدتی، دوباره نام کرمانشاه را بر آن نهادند.
==رونق شهرستان کرمانشاه==
به‌دلیل شرایط خوب آب و هوایی، کشاورزی و دامداری در این منطقه و به‌خصوص در روستاهای آن از رونق بسیاری برخودار است. در سال‌های اخیر، صنایع مختلف و نیز مراکز تولیدی و خدماتی متعددی در این شهرستان راه‌اندازی شد، که به اشتغال شهرنشینان و توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه، کمک کرده است. علاوه‌ بر آن، کرمانشاه دارای پالایشگاه نفت است.
==گردشگری شهرستان کرمانشاه==
آثار تاریخی متعدد و طبیعت چشم‌نواز، همانند مساجد قدیمی و مناظر طبیعی در این شهرستان، از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است.<ref>مؤسسة گيتاشناسي (واحد پژوهش و تأليفاطلس گيتاشناسي استان‌هاي ايران، 1383ش، ص162.</ref>  آثاری همچون طاق بستان، تکیه‌های بیگلربیگی، سنگ‌نوشته‌ها و کتیبه‌های بیستون، زیباترین مسجد اهل تسنن ایران (مسجد شافعی)، جنگل‌های بلوط زاگرس، غارهای متعدد و معروف، دشت‌های سرسبز و پارک‌های جنگلی در این منطقه، سالانه گردشگران زیادی را از داخل و خارج از ایران به خود جذب می‌کند.
همچنین، کرمانشاه، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز سنگ‌نوردی، صخره‌نوردی و غارنوردی در ایران محسوب می‌شود.<ref> [https://www.karnaval.ir/blog/introduction-kermanshah «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
==جمعیت شهرستان کرمانشاه==
در سرشماری 1375ش، جمعیت این شهر در حدود 692،286 تن و در سرشماری 1384ش، در حدود 816،428 تن اعلام شد.<ref>مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، 1382ش، ص179-180.</ref>  جمعیت این شهرستان، در سرشماری 1395ش، بالغ بر 1،083،833 تن بود. <br>


==نژاد و زبان در شهرستان کرمانشاه==
== همسایگان شهرستان کرمانشاه ==
بزرگ‌ترین قوم در این منطقه، مردم کُردزبان هستند. در کنار آن‌ها، اقوامی دیگر همچون ارمنی‌ها، ترک‌ها، عرب‌ها، لرها و لک‌ها نیز زندگی می‌کنند.  
این شهرستان، از سمت شمال با شهرستان کامیاران (استان کردستان)، از سمت جنوب با شهرستان سرابله (استان ایلام)، از سمت غرب با شهرستان‌های جوان‌رود و اسلام‌آباد غرب و از سمت شرق نیز با شهرستان‌های نورآباد (استان لرستان) و هرسین و صحنه همسایگی دارد.<ref>دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، 1383ش.</ref>
رایج‌ترین زبان مردم در این خطه نیز، کردی کلهری و پس از آن، زبان فارسی کرمانشاهی (ترکیبی از کردی و فارسی) و بخشی نیز زبان لکی است. گویش‌های کردی اورامی و سورانی نیز در این منطقه رواج دارد.  
 
==[[دین]] و مذهب در شهرستان کرمانشاه==
== مختصات جغرافیایی و اقلیم شهرستان کرمانشاه ==
مختصات جغرافیای این منطقه در حدود ۴۷ درجه و ۴ دقیقه طول شرقی و ۳۴ درجه و ۱۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرستان نیز در حدود ۱۴۲۰ متر بالاتر از سطح دریا است. آب و هوای این منطقه، معتدل، مایل به سرد، نیمه خشک و نیمه مرطوب است.
 
شهرستان کرمانشاه، به‌عنوان یکی از پُرآب‌ترین مناطق ایران معرفی‌شده و میانگین بارندگی در این منطقه، در حدود ۴۶۰ میلی‌متر است. کارشناسان اعلام کرده‌اند که به‌صورت میانگین، ۸۹ روز از سال، در بخش‌هایی از این منطقه یخبندان است.<ref>جعفری، گیتاشناسی، ج3، 1379ش، ص993.</ref> این شهرستان، در نزدیکی دامنه‌های جنوبی کوهستان «پرآو»، که ارتفاعی در حدود ۳۳۵۹ متر دارند و کوه «بلوچ» که به آن «داربید» نیز می‌گویند و ارتفاعی ۲۸۵۰ متری دارد، قرار گرفته است. رود «قره‌سو» نیز در همین حوالی قرار دارد.<ref>سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کرمانشاه 1383ش، ص8.</ref>
 
فاصله کرمانشاه تا پایتخت (تهران)، از طریق راه آسفالت، در حدود ۵۱۱ کیلومتر است.<ref>سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور (وزارت راه و ترابری)، اطلس جاده‌های ایران (ویرایش دوم)، 1380ش، ص133-134.</ref> احداث راه‌های مختلف و نیز بزرگراه‌های متعدد در کرمانشاه، این شهر را به سایر شهرهای مرزی مانند «نفت‌شهر»، «قصر شیرین» و «نوسود» و سایر مناطق مرزی با کشور عراق متصل کرده است که به‌همین دلیل، برای آن، موقعیت استراتژیکی را ایجاد کرده است.<ref>مؤسسة گیتاشناسی (واحد پژوهش و تألیف)، اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، 1383ش، ص162.</ref>
 
== پیشینه شهرستان کرمانشاه ==
در متون متعدد تاریخی، از این شهر با عناوین مختلفی یاد شده است. برای مثال، بیت همبان، خور مثین، خور مهین، خرخار، قرماسین، کامبادان، کرماچان، کرماشان و القابی مانند دارالشوکت و دارالدوله.<ref>چکنگی، فرهنگنامة تطبیقی نام‌های قدیم و جدید مکان‌های جغرافیایی ایران و نواحی مجاور، 1378ش، ص24ص240-241.</ref>
 
در منابع تاریخی، این شهر را به‌عنوان شهری انبوه، آباد و پُرنعمت معرفی کرده‌اند. حدود العالم، این شهر را با نام «کرمان شاهان» و به‌عنوان شهری که بر سر راه حجاج است، یاد کرده است.<ref>حدود العالم من المشرق الی المغرب، 1362ش، ص141.</ref> در منبعی دیگر، کرمانشاه را شهری جلیل‌القدر و پرجمعیت معرفی کرده که اهالی آن، عمدتاً عجم بوده و از مردمان پارس و کرد در آن زندگی می‌کرده‌اند.<ref>احمد بن ابی‌یعقوب (ابن واضح یعقوبی)، البُلدان، 1381ش، ص37.</ref> در «نزهة القلوب»، این شهر را ساختهٔ بهرام بن شاپور ذوالاکتاف ساسانی دانسته که در آن، عمارتی مجلل برای قباد بن فیروز ساسانی ساخته شد. این شهر تا مدت‌ها، تحت امارت شاهزادگان ساسانی بوده است.<ref>مستوفی قزوینی، نزهت‌القلوب، 1381ش، ص163.</ref>
 
لسترنج نیز، این شهر را یکی از ۴ ایالت بزرگ ایران، در کنار همدان، ری و اصفهان، در نواحی کوهستانی ایران معرفی کرده است. وی، همچنین، دربارهٔ کرمانشاه گفته، این شهر نزد اعراب به قرماسین معروف بود که به صورت‌های قرماسین و قرماشین نیز خوانده می‌شد.<ref>لسترینج، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، 1383ش، ص202.</ref>{{سخ}}
[[پرونده:طاق بستان 2 (1).jpg|جایگزین=طاق بستان__کرمانشاه|بندانگشتی|طاق بستان]]
این شهر، بنابر آثار برجای مانده از دوران باستان، مانند سنگ‌نوشته‌ها، تصاویر موجود در بیستون و طاق بستان، قدمتی بسیار داشته و این آثار، نشان از حضور مدنیت در این منطقه از گذشته‌های دور دارد.
 
کرمانشاه، به‌واسطهٔ موقعیت جغرافیایی آن، در تاریخ حیات سیاسی و اجتماعی خود، صدمات بسیاری دیده است. در حملهٔ مغول، حمله عثمانی‌ها، جنگ‌های جهانی اول و دوم و در نهایت در جنگ حکومت بعثی عراق علیه ایران، گرفتاری‌های بسیاری برای این دیار و مردمان آن به وجود آمد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ش، در ابتدا نام «قهرمان‌شهر» و سپس «باختران» بر این منطقه گذاشته شد، اما، پس از مدتی، دوباره نام کرمانشاه را بر آن نهادند.
 
== رونق شهرستان کرمانشاه ==
به‌دلیل شرایط خوب آب و هوایی، کشاورزی و دامداری در این منطقه و به‌خصوص در روستاهای آن از رونق بسیاری برخودار است. در سال‌های اخیر، صنایع مختلف و نیز مراکز تولیدی و خدماتی متعددی در این شهرستان راه‌اندازی شد، که به اشتغال شهرنشینان و توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه، کمک کرده است. علاوه بر آن، کرمانشاه دارای پالایشگاه نفت است.
 
== گردشگری شهرستان کرمانشاه ==
[[پرونده:کاشانه.jpg|جایگزین=تکیه بیگلر بیگی کرمانشاه|بندانگشتی|تکیه بیگلربیگی کرمانشاه، یادگاری از دوران قاجار]]
آثار تاریخی متعدد و طبیعت چشم‌نواز، همانند مساجد قدیمی و مناظر طبیعی در این شهرستان، از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است.<ref>مؤسسة گیتاشناسی (واحد پژوهش و تألیف)، اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، 1383ش، ص162.</ref> آثاری همچون طاق بستان، تکیه‌های بیگلربیگی، سنگ‌نوشته‌ها و کتیبه‌های بیستون، زیباترین مسجد اهل تسنن ایران (مسجد شافعی)، جنگل‌های بلوط زاگرس، غارهای متعدد و معروف، دشت‌های سرسبز و پارک‌های جنگلی در این منطقه، سالانه گردشگران زیادی را از داخل و خارج از ایران به خود جذب می‌کند.
همچنین، کرمانشاه، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز سنگ‌نوردی، صخره‌نوردی و غارنوردی در ایران محسوب می‌شود.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/introduction-kermanshah «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
 
== جمعیت شهرستان کرمانشاه ==
در سرشماری ۱۳۷۵ش، جمعیت این شهر در حدود ۶۹۲٬۲۸۶ تن و در سرشماری ۱۳۸۴ش، در حدود ۸۱۶٬۴۲۸ تن اعلام شد.<ref>مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستان‌های کشور، 1382ش، ص179-180.</ref> جمعیت این شهرستان، در سرشماری ۱۳۹۵ش، بالغ بر ۱٬۰۸۳٬۸۳۳ تن بود.
 
== نژاد و زبان در شهرستان کرمانشاه ==
بزرگ‌ترین قوم در این منطقه، مردم کُردزبان هستند. در کنار آن‌ها، اقوامی دیگر همچون ارمنی‌ها، ترک‌ها، عرب‌ها، لرها و لک‌ها نیز زندگی می‌کنند.
رایج‌ترین زبان مردم در این خطه نیز، کردی کلهری و پس از آن، زبان فارسی کرمانشاهی (ترکیبی از کردی و فارسی) و بخشی نیز زبان لکی است. گویش‌های کردی اورامی و سورانی نیز در این منطقه رواج دارد.
 
== [[دین]] و مذهب در شهرستان کرمانشاه ==
اکثریت مردم این منطقه، مسلمان سنی و شیعه هستند. اندکی از پیروان ادیان زرتشتی و مسیحی و یهودی نیز در این شهرستان زندگی می‌کنند.
اکثریت مردم این منطقه، مسلمان سنی و شیعه هستند. اندکی از پیروان ادیان زرتشتی و مسیحی و یهودی نیز در این شهرستان زندگی می‌کنند.


==خوراک مردم در شهرستان کرمانشاه==
== خوراک مردم در شهرستان کرمانشاه ==
از جمله جذابیت‌های بارز این منطقه، خوارک‌های خاص و منحصربه‌فرد مردم آن است. غذاهایی مانند خورشت خلال بادام، آش دوینه (ترخینه)، دنده کباب، کاک تخم مرغی، کلوچه برنجی (نان برنجی) مخصوص مردم این منطقه است.  
[[پرونده:Khoresh e khalale badam.jpg|جایگزین=غذای کرمانشاهی|بندانگشتی|خورشت خلال بادام]]
==سوغات و صنایع دستی شهرستان کرمانشاه==  
از جمله جذابیت‌های بارز این منطقه، خوارک‌های خاص و منحصربه‌فرد مردم آن است. غذاهایی مانند خورشت خلال بادام، آش دوینه (ترخینه)، دنده کباب، کاک تخم مرغی، کلوچه برنجی (نان برنجی) مخصوص مردم این منطقه است.
علاوه‌بر شیرینی‌های معروف کرمانشاهی، سوغاتی‌ها و صنایع دستی دیگری نیز وجود دارد، مانند: روغن حیوانی (روغن کرمانشاهی)، آلات موسیقی (دف، تنبور، تار، دیوان و سه تار)، گیوه، جاجیم، گلیم، انواع حصیر، قالی، قلم‌زنی‌های مسی، موج، ابزارهای فلزی، سجاده و نمد.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/introduction-kermanshah «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
 
==پانویس==
== سوغات و صنایع دستی شهرستان کرمانشاه ==
علاوه‌بر شیرینی‌های معروف کرمانشاهی، سوغاتی‌ها و صنایع دستی دیگری نیز وجود دارد، مانند: روغن حیوانی (روغن کرمانشاهی)، آلات موسیقی (دف، تنبور، تار، دیوان و سه تار)، گیوه، جاجیم، گلیم، انواع حصیر، قالی، قلم‌زنی‌های مسی، موج، ابزارهای فلزی، سجاده و نمد.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/introduction-kermanshah «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
* احمد بن ابي‌يعقوب (ابن‌واضح يعقوبي)، البُلدان، ترجمة دكتر محمدابراهيم آيتي، چ4، تهران، علمي و فرهنگي ايران، 1381ش.
== منابع ==
* جعفري، عباس، گيتاشناسي، دايرة‌المعارف جغرافيايي ايران، چ1، تهران، گيتاشناسي، 1379ش.
* احمد بن ابی‌یعقوب (ابن‌واضح یعقوبی)، البُلدان، ترجمة دکتر محمدابراهیم آیتی، چ۴، تهران، علمی و فرهنگی ایران، ۱۳۸۱ش.
* چكنگي، عليرضا، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، چ1، مشهد، آستان قدس رضوي،  بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، 1378ش.
* جعفری، عباس، گیتاشناسی، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، چ۱، تهران، گیتاشناسی، ۱۳۷۹ش.
* حدود العالم من المشرق الي المغرب، به‌تحقیق دكتر منوچهر ستوده، تهران، كتابخانة طهوري، 1362ش.
* چکنگی، علیرضا، فرهنگنامة تطبیقی نام‌های قدیم و جدید مکان‌های جغرافیایی ایران و نواحی مجاور، چ۱، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۸ش.
* دفتر تقسيمات كشوري، نقشه و جدول تقسيمات كشوري، تهران، وزارت كشور، 1383ش.
* حدود العالم من المشرق الی المغرب، به‌تحقیق دکتر منوچهر ستوده، تهران، کتابخانة طهوری، ۱۳۶۲ش.
* سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافياي استان كرمانشاه، چ5، تهران، شركت چاپ و نشر كتاب‌هاي درسي ايران، 1383ش.
* دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، تهران، وزارت کشور، ۱۳۸۳ش.
* سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور (وزارت راه و ترابري)، اطلس جاده‌هاي ايران (ويرايش دوم)، تهران، همشهري، 1380ش.
* سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کرمانشاه، چ۵، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، ۱۳۸۳ش.
* «شهر کرمانشاه»، وب‌سایت ای‌گردش، تاریخ بازدید: 20 دی 1400ش.  
* سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور (وزارت راه و ترابری)، اطلس جاده‌های ایران (ویرایش دوم)، تهران، همشهری، ۱۳۸۰ش.
* لسترينج، گاي، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، ترجمة محمود عرفان، چ6، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، 1383ش.
* «شهر کرمانشاه»، وب‌سایت ای‌گردش، تاریخ بازدید: ۲۰ دی ۱۴۰۰ش.
* مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، تهران، مركز آمار ايران (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور1382ش.
* لسترینج، گای، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، چ۶، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۳ش.
* «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 20 دی 1400ش.
* مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستان‌های کشور، تهران، مرکز آمار ایران (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور۱۳۸۲ش.
* مؤسسة گيتاشناسي (واحد پژوهش و تأليف)، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي ايران، چ1، تهران، گيتاشناسي، 1383ش.
* «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۲۰ دی ۱۴۰۰ش.
* مستوفي قزويني، حمدالله، نزهت‌القلوب، به‌تحقیق دكتر محمد دبيرسياقي، چ1، قزوين، حديث امروز، 1381ش.
* مؤسسة گیتاشناسی (واحد پژوهش و تألیف)، اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، چ۱، تهران، گیتاشناسی، ۱۳۸۳ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
* مستوفی قزوینی، حمدالله، نزهت‌القلوب، به‌تحقیق دکتر محمد دبیرسیاقی، چ۱، قزوین، حدیث امروز، ۱۳۸۱ش.
 
{{ایران-افقی}}
 
[[رده:کرمانشاه| ]]
[[رده:شهرهای استان کرمانشاه]]
[[رده:شهرهای ایران]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۲ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۵:۵۸

کرمانشاه
شهر کرمانشاه

کرمانشاه؛ مرکز استان کرمانشاه و شهرستانی در غرب ایران.

شهر کرمانشاه، از شهرهای پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای ایران محسوب می‌شود. این شهر که مرکز استان کرمانشاه است، مساحتی بالغ بر ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ مترمربع دارد. کرمانشاه، بزرگ‌ترین شهر کردنشین و پرجمعیت‌ترین شهر در منطقهٔ غربی ایران است.[۱]

تقسیمات کشوری شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آخرین تقسیمات کشوری، این شهرستان را دارای ۴ بخش (مرکزی، فیروزآباد، ماهیدشت، کوزران)، ۴ شهر (کرمانشاه، کوزران، ماهیدشت، هلشی) و ۱۵ دهستان اعلام کرده‌اند.[۲]

همسایگان شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این شهرستان، از سمت شمال با شهرستان کامیاران (استان کردستان)، از سمت جنوب با شهرستان سرابله (استان ایلام)، از سمت غرب با شهرستان‌های جوان‌رود و اسلام‌آباد غرب و از سمت شرق نیز با شهرستان‌های نورآباد (استان لرستان) و هرسین و صحنه همسایگی دارد.[۳]

مختصات جغرافیایی و اقلیم شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مختصات جغرافیای این منطقه در حدود ۴۷ درجه و ۴ دقیقه طول شرقی و ۳۴ درجه و ۱۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرستان نیز در حدود ۱۴۲۰ متر بالاتر از سطح دریا است. آب و هوای این منطقه، معتدل، مایل به سرد، نیمه خشک و نیمه مرطوب است.

شهرستان کرمانشاه، به‌عنوان یکی از پُرآب‌ترین مناطق ایران معرفی‌شده و میانگین بارندگی در این منطقه، در حدود ۴۶۰ میلی‌متر است. کارشناسان اعلام کرده‌اند که به‌صورت میانگین، ۸۹ روز از سال، در بخش‌هایی از این منطقه یخبندان است.[۴] این شهرستان، در نزدیکی دامنه‌های جنوبی کوهستان «پرآو»، که ارتفاعی در حدود ۳۳۵۹ متر دارند و کوه «بلوچ» که به آن «داربید» نیز می‌گویند و ارتفاعی ۲۸۵۰ متری دارد، قرار گرفته است. رود «قره‌سو» نیز در همین حوالی قرار دارد.[۵]

فاصله کرمانشاه تا پایتخت (تهران)، از طریق راه آسفالت، در حدود ۵۱۱ کیلومتر است.[۶] احداث راه‌های مختلف و نیز بزرگراه‌های متعدد در کرمانشاه، این شهر را به سایر شهرهای مرزی مانند «نفت‌شهر»، «قصر شیرین» و «نوسود» و سایر مناطق مرزی با کشور عراق متصل کرده است که به‌همین دلیل، برای آن، موقعیت استراتژیکی را ایجاد کرده است.[۷]

پیشینه شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در متون متعدد تاریخی، از این شهر با عناوین مختلفی یاد شده است. برای مثال، بیت همبان، خور مثین، خور مهین، خرخار، قرماسین، کامبادان، کرماچان، کرماشان و القابی مانند دارالشوکت و دارالدوله.[۸]

در منابع تاریخی، این شهر را به‌عنوان شهری انبوه، آباد و پُرنعمت معرفی کرده‌اند. حدود العالم، این شهر را با نام «کرمان شاهان» و به‌عنوان شهری که بر سر راه حجاج است، یاد کرده است.[۹] در منبعی دیگر، کرمانشاه را شهری جلیل‌القدر و پرجمعیت معرفی کرده که اهالی آن، عمدتاً عجم بوده و از مردمان پارس و کرد در آن زندگی می‌کرده‌اند.[۱۰] در «نزهة القلوب»، این شهر را ساختهٔ بهرام بن شاپور ذوالاکتاف ساسانی دانسته که در آن، عمارتی مجلل برای قباد بن فیروز ساسانی ساخته شد. این شهر تا مدت‌ها، تحت امارت شاهزادگان ساسانی بوده است.[۱۱]

لسترنج نیز، این شهر را یکی از ۴ ایالت بزرگ ایران، در کنار همدان، ری و اصفهان، در نواحی کوهستانی ایران معرفی کرده است. وی، همچنین، دربارهٔ کرمانشاه گفته، این شهر نزد اعراب به قرماسین معروف بود که به صورت‌های قرماسین و قرماشین نیز خوانده می‌شد.[۱۲]

طاق بستان__کرمانشاه
طاق بستان

این شهر، بنابر آثار برجای مانده از دوران باستان، مانند سنگ‌نوشته‌ها، تصاویر موجود در بیستون و طاق بستان، قدمتی بسیار داشته و این آثار، نشان از حضور مدنیت در این منطقه از گذشته‌های دور دارد.

کرمانشاه، به‌واسطهٔ موقعیت جغرافیایی آن، در تاریخ حیات سیاسی و اجتماعی خود، صدمات بسیاری دیده است. در حملهٔ مغول، حمله عثمانی‌ها، جنگ‌های جهانی اول و دوم و در نهایت در جنگ حکومت بعثی عراق علیه ایران، گرفتاری‌های بسیاری برای این دیار و مردمان آن به وجود آمد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ش، در ابتدا نام «قهرمان‌شهر» و سپس «باختران» بر این منطقه گذاشته شد، اما، پس از مدتی، دوباره نام کرمانشاه را بر آن نهادند.

رونق شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به‌دلیل شرایط خوب آب و هوایی، کشاورزی و دامداری در این منطقه و به‌خصوص در روستاهای آن از رونق بسیاری برخودار است. در سال‌های اخیر، صنایع مختلف و نیز مراکز تولیدی و خدماتی متعددی در این شهرستان راه‌اندازی شد، که به اشتغال شهرنشینان و توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه، کمک کرده است. علاوه بر آن، کرمانشاه دارای پالایشگاه نفت است.

گردشگری شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تکیه بیگلر بیگی کرمانشاه
تکیه بیگلربیگی کرمانشاه، یادگاری از دوران قاجار

آثار تاریخی متعدد و طبیعت چشم‌نواز، همانند مساجد قدیمی و مناظر طبیعی در این شهرستان، از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است.[۱۳] آثاری همچون طاق بستان، تکیه‌های بیگلربیگی، سنگ‌نوشته‌ها و کتیبه‌های بیستون، زیباترین مسجد اهل تسنن ایران (مسجد شافعی)، جنگل‌های بلوط زاگرس، غارهای متعدد و معروف، دشت‌های سرسبز و پارک‌های جنگلی در این منطقه، سالانه گردشگران زیادی را از داخل و خارج از ایران به خود جذب می‌کند. همچنین، کرمانشاه، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز سنگ‌نوردی، صخره‌نوردی و غارنوردی در ایران محسوب می‌شود.[۱۴]

جمعیت شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در سرشماری ۱۳۷۵ش، جمعیت این شهر در حدود ۶۹۲٬۲۸۶ تن و در سرشماری ۱۳۸۴ش، در حدود ۸۱۶٬۴۲۸ تن اعلام شد.[۱۵] جمعیت این شهرستان، در سرشماری ۱۳۹۵ش، بالغ بر ۱٬۰۸۳٬۸۳۳ تن بود.

نژاد و زبان در شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بزرگ‌ترین قوم در این منطقه، مردم کُردزبان هستند. در کنار آن‌ها، اقوامی دیگر همچون ارمنی‌ها، ترک‌ها، عرب‌ها، لرها و لک‌ها نیز زندگی می‌کنند. رایج‌ترین زبان مردم در این خطه نیز، کردی کلهری و پس از آن، زبان فارسی کرمانشاهی (ترکیبی از کردی و فارسی) و بخشی نیز زبان لکی است. گویش‌های کردی اورامی و سورانی نیز در این منطقه رواج دارد.

دین و مذهب در شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اکثریت مردم این منطقه، مسلمان سنی و شیعه هستند. اندکی از پیروان ادیان زرتشتی و مسیحی و یهودی نیز در این شهرستان زندگی می‌کنند.

خوراک مردم در شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
غذای کرمانشاهی
خورشت خلال بادام

از جمله جذابیت‌های بارز این منطقه، خوارک‌های خاص و منحصربه‌فرد مردم آن است. غذاهایی مانند خورشت خلال بادام، آش دوینه (ترخینه)، دنده کباب، کاک تخم مرغی، کلوچه برنجی (نان برنجی) مخصوص مردم این منطقه است.

سوغات و صنایع دستی شهرستان کرمانشاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

علاوه‌بر شیرینی‌های معروف کرمانشاهی، سوغاتی‌ها و صنایع دستی دیگری نیز وجود دارد، مانند: روغن حیوانی (روغن کرمانشاهی)، آلات موسیقی (دف، تنبور، تار، دیوان و سه تار)، گیوه، جاجیم، گلیم، انواع حصیر، قالی، قلم‌زنی‌های مسی، موج، ابزارهای فلزی، سجاده و نمد.[۱۶]

  1. «شهر کرمانشاه»، وب‌سایت ای‌گردش.
  2. دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، 1383ش.
  3. دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، 1383ش.
  4. جعفری، گیتاشناسی، ج3، 1379ش، ص993.
  5. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کرمانشاه 1383ش، ص8.
  6. سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور (وزارت راه و ترابری)، اطلس جاده‌های ایران (ویرایش دوم)، 1380ش، ص133-134.
  7. مؤسسة گیتاشناسی (واحد پژوهش و تألیف)، اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، 1383ش، ص162.
  8. چکنگی، فرهنگنامة تطبیقی نام‌های قدیم و جدید مکان‌های جغرافیایی ایران و نواحی مجاور، 1378ش، ص24ص240-241.
  9. حدود العالم من المشرق الی المغرب، 1362ش، ص141.
  10. احمد بن ابی‌یعقوب (ابن واضح یعقوبی)، البُلدان، 1381ش، ص37.
  11. مستوفی قزوینی، نزهت‌القلوب، 1381ش، ص163.
  12. لسترینج، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، 1383ش، ص202.
  13. مؤسسة گیتاشناسی (واحد پژوهش و تألیف)، اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، 1383ش، ص162.
  14. «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال.
  15. مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستان‌های کشور، 1382ش، ص179-180.
  16. «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال.
  • احمد بن ابی‌یعقوب (ابن‌واضح یعقوبی)، البُلدان، ترجمة دکتر محمدابراهیم آیتی، چ۴، تهران، علمی و فرهنگی ایران، ۱۳۸۱ش.
  • جعفری، عباس، گیتاشناسی، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، چ۱، تهران، گیتاشناسی، ۱۳۷۹ش.
  • چکنگی، علیرضا، فرهنگنامة تطبیقی نام‌های قدیم و جدید مکان‌های جغرافیایی ایران و نواحی مجاور، چ۱، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۸ش.
  • حدود العالم من المشرق الی المغرب، به‌تحقیق دکتر منوچهر ستوده، تهران، کتابخانة طهوری، ۱۳۶۲ش.
  • دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، تهران، وزارت کشور، ۱۳۸۳ش.
  • سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کرمانشاه، چ۵، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، ۱۳۸۳ش.
  • سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور (وزارت راه و ترابری)، اطلس جاده‌های ایران (ویرایش دوم)، تهران، همشهری، ۱۳۸۰ش.
  • «شهر کرمانشاه»، وب‌سایت ای‌گردش، تاریخ بازدید: ۲۰ دی ۱۴۰۰ش.
  • لسترینج، گای، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، چ۶، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۳ش.
  • مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستان‌های کشور، تهران، مرکز آمار ایران (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور)، ۱۳۸۲ش.
  • «معرفی شهر کرمانشاه»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۲۰ دی ۱۴۰۰ش.
  • مؤسسة گیتاشناسی (واحد پژوهش و تألیف)، اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، چ۱، تهران، گیتاشناسی، ۱۳۸۳ش.
  • مستوفی قزوینی، حمدالله، نزهت‌القلوب، به‌تحقیق دکتر محمد دبیرسیاقی، چ۱، قزوین، حدیث امروز، ۱۳۸۱ش.