پرش به محتوا

پیش‌نویس:سقط جنین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>فاطمه کمالی
imported>شاهرودی
ابرابزار
 
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>سقط جنین</big>'''، پایان دادن به حیات جنین پیش از تولد.<br>
[[پرونده:نشانه-های-سقط-جنین.jpg|جایگزین=سقط جنین|بندانگشتی|جنین سقط شده]]
'''{{درشت|سقط جنین}}'''، پایان دادن به حیات جنین پیش از تولد.{{سخ}}سقط جنین، به‌معنای پایان بارداری پیش از توانایی زیست جنین در خارج از رحم، پیشینه‌ای طولانی در تاریخ و نظام‌های حقوقی دارد؛ از قانون‌نامهٔ حمورابی تا [[ایران]] باستان. از نظر [[پزشکی زنان|پزشکی]]، سقط به انواع طبیعی، درمانی، ضربه‌ای و جنایی تقسیم می‌شود. ادیان بزرگ جهان با این عمل مخالفت کرده‌اند؛ بوداییان آن را قتل می‌دانند، یهودیت ممنوع ولی نه در حد قصاص شمرده، مسیحیت مطلقاً حرام دانسته و [[اسلام]] نیز آن را به‌طور کامل منع کرده است. در کنار این مبانی، عوارض متعدد جسمی و روانی همچون خونریزی، عفونت، [[ناباروری]] و [[افسردگی]] گزارش شده است. در حقوق ایران نیز سقط جنین جرم‌انگاری شده و بسته به مراحل رشد، [[دیه]] و مجازات‌هایی برای آن مقرر گردیده است، مگر در موارد تهدید جدی جان مادر. این مقاله همچنین به زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر افزایش این پدیده در ایران معاصر، از جمله رواج انگاره‌های فمینیستی مانند [[مالکیت بدن|مالکیت بر بدن]] و تأثیر سیاست‌های پیشینِ تنظیم [[خانواده]] می‌پردازد.


==مفهوم شناسی==
== وژه‌شناسی سقط جنین ==
در علوم ‌زیستی ‌و جنین‌شناسی، به‌ موجود حاصل‌ از لقاح ‌از هشت هفتگی‌ ‌تا زمان‌ تولد، جنین‌ گفته‌ می‌شود.  در فقه اسلامی از همان آغاز به محصول انعقاد نطفه، جنین گویند. به خاتمۀ بارداری قبل از اینکه جنین توانایی زندگی در خارج از رحم مادر را یافته باشد، سقط جنین گفته می‌شود.
واژهٔ عربی «سقط» از ریشهٔ «سقوط» به‌معنی افتادن از بالا به پایین،<ref>بن‌منظور، لسان العرب، 1414ق، ج7، ص316.</ref> لغزش وانداخته‌شدن است.<ref>معین، فرهنگ فارسی، 1364ش، ج2، ص30.</ref> واژهٔ عربی «جنین» از ریشهٔ «جنّ» به‌معنای «پوشیده‌بودن» است و به‌دلیل اینکه فرزند در رحم مادر از دیده‌ها پنهان است، او را جنین می‌گویند. در علوم زیستی به موجودی که از لقاح اسپرم مرد و تخمک زن حاصل می‌شود، از سه تا هشت هفتگی رویان و پس از هشت هفتگی تا زمان تولد، جنین گفته‌اند.<ref>سلطانی‌نسب، جنین‌شناسی انسان: بررسی تکامل طبیعی و غیرطبیعی انسان، تهران، 1356 ش، ص6.</ref> اصطلاح «سقط جنین» از منظر علم پزشکی به ختم حاملگی قبل از هفتهٔ بیستم [[بارداری]]<ref>قادی‌پاشا و امینیان، «بررسی مجوزهای سقط جنین صادرشده در ادارهٔ کل پزشکی قانونی استان کرمان در سال 1384ش و مقایسه اجمالی با سال‌های قبل»، 1384ش، ص148.</ref> و در کاربرد فقهی، به افتادن یاانداختن فرزند از رحم مادر، قبل از کامل‌شدن آن گفته می‌شود.<ref>شمشیری میلانی، «سقط جنین عمدی»، 1385ش، ص265.</ref>
==پیشینه==
سقط جنین از دیرباز مورد توجه نظام‌های حقوقی بوده است. در قانون‌نامۀ حمورابی که به حدوداً ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد و نیز در دیگر قانون‌نامه‌های مهم دوران باستان، سقط جنین موضوعی مطرح بوده است.<ref>سلیمانی، «سقط جنين در يهوديت»، 1384ش، ص363.</ref> امپراتوری آشور و حمورابی چهارمیخ کشیدنِ بدون خاک‌سپاری را برای مادری که جنین خود را سقط می‌کرد، در نظر گرفته بود.<ref>اختری، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، 1395ش، ص2.</ref> در ایران باستان، این عمل وقیحانه معرفی شده و بر عامل آن نفرین فرستاده می‌شد.<ref>اختری، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، 1395ش، ص3.</ref>


==انواع سقط جنین==
== پیشینه سقط جنین ==
سقط جنین از نظر پزشکی و حقوقی به انواعی تقسیم می‌شود:  
[[پرونده:سقط جنین۲.png|جایگزین=سقط جنین-فرزند کمتر زندگی بهتر|بندانگشتی|صفحه ۷روزنامه اطلاعات؛ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ش]]
# '''سقط جنین طبیعی''': این نوع سقط به‌سبب بیماری‌های مربوط به مادر و جنین، صورت می‌پذیرد.  
 
# '''سقط جنین درمانی''': در جایی است که ادامۀ حاملگی برای زن خطرناک باشد و جان وی به علت بیماری در خطر باشد. این نوع سقط توسط پزشک و به‌منظور درمان مادر صورت می‌پذیرد.  
=== پیشینه سقط جنین در جهان ===
# '''سقط جنین ضربه‌ای''': سقطی که در اثر درگیری‌ یا تصادف‌ و بدون هیچ عمدی رخ ‌دهد.  
سقط جنین از دیرباز مورد توجه نظام‌های حقوقی بوده است. در قانون‌نامهٔ حمورابی که به حدوداً ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد و نیز در دیگر قانون‌نامه‌های مهم دوران باستان، سقط جنین موضوعی مطرح بوده است.<ref>سلیمانی، «سقط جنین در یهودیت»، 1384ش، ص363.</ref> امپراتوری آشور و حمورابی چهارمیخ کشیدنِ بدون خاک‌سپاری را برای مادری که جنین خود را سقط می‌کرد، در نظر گرفته بود.<ref>اختری، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، 1395ش، ص2.</ref>
 
=== پیشینه سقط جنین در ایران ===
ایرانیان از دوران باستان، جنین را مشمول [[کرامت]] انسان و دارای حق زندگی می‌دانستند؛ بر این اساس، سقط جنین در ایران باستان عملی زشت محسوب می‌شد و مورد نفرین قرار می‌گرفت. ممنوعیت سقط جنین در ادوار مختلف تاریخ [[ایران]] ادامه پیدا کرد و سقط عمدی در فرهنگ ایرانی، یک تابو بود. در تمام قوانین، همهٔ اطرافیان زن [[بارداری|باردار]] ملزم به حمایت از وی، جنین و سپس فرزند او می‌شده‌اند تا مادر از [[ترس]] تنهایی یا تصور بر نیامدن از عهدهٔ ادارهٔ فرزند، اقدام به سقط نکند.<ref>اختری، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، 1395ش، ص4.</ref> با ورود [[دین]] اسلام به ایران، ممنوعیت [[سقط جنین]] با تأکید بیشتر ادامه یافت. در دوران معاصر با پیشرفت دانش پزشکی و برپایی مراکز درمانی مدرن در ایران، سقط جنین در موارد لزوم فقط در کلینیک‌ها انجام می‌شد و از نظر قانونی با محدودیت‌های بسیاری همراه بود. با وجود این، راه برای سقط جنین هموارتر شد و دگرگونی سبک زندگی، افراد بیشتری را به سقط جنین خودخواسته تشویق می‌کرد. پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، قوانین سقط جنین سابق لغو و مقررات قانون مجازات اسلامی دیات در ۱۳۶۱ش جایگزین آن شد.<ref>فلاح‌نژاد، فاطمه، «بررسی تطبیقی سقط جنین در قانون مجازات ایران و قانون مجازات روسیه»، 1392ش، ص90.</ref> اولین آمار رسمی از سقط جنین در ایران را وزارت بهداشت کشور در ۱۳۷۷ش اعلام کرد و آشکار شد که پدیدهٔ سقط جنین عمدی، روند صعودی دارد.<ref>[https://www.isna.ir/news/95031715388/هشدار-روند-صعودی-سقط-جنین-در-ایران «هشدار: روند صعودی سقط جنین در ایران»،  خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 
== انواع سقط جنین ==
[[پرونده:سقط جنین.jpg|جایگزین=جنین سقط شده|بندانگشتی|جنین سقط شده]]
سقط جنین از نظر پزشکی و حقوقی به انواعی تقسیم می‌شود:
# '''سقط جنین طبیعی''': این نوع سقط به‌سبب بیماری‌های مربوط به مادر و جنین، صورت می‌پذیرد.<ref>عباسی و دیگران، «مبانی سقط درمانی و بررسی آن از منظرحقوق جزای پزشکی»، 1391ش، ص120.</ref>
# '''سقط جنین ضربه‌ای''': سقطی که در اثر درگیری یا تصادف و بدون هیچ عمدی رخ دهد.
# '''سقط جنین جنایی''': در این‌گونه سقط، شخص با اراده و قصد قبلی، به حیات جنین پایان می‌دهد.<ref>مهربانی، «بررسی جرم سقط جنین از دیدگاه حقوق جزا و فتاوای علماء»، 1380ش، ص32.</ref>
# '''سقط جنین جنایی''': در این‌گونه سقط، شخص با اراده و قصد قبلی، به حیات جنین پایان می‌دهد.<ref>مهربانی، «بررسی جرم سقط جنین از دیدگاه حقوق جزا و فتاوای علماء»، 1380ش، ص32.</ref>
# '''سقط جنین درمانی''': در جایی است که ادامهٔ [[حاملگی]] برای زن خطرناک باشد و جان وی به علت بیماری در خطر باشد. این نوع سقط توسط پزشک و به‌منظور درمان مادر صورت می‌پذیرد.<ref>عباسی و دیگران، «مبانی سقط درمانی و بررسی آن از منظرحقوق جزای پزشکی»، 1391ش، ص135.</ref> بر اساس قانون، سقط درمانی با تحقق چند شرط مجاز است:
## عمر جنین بیش از چهار ماه نباشد (قبل از دمیدن روح)؛
## جنین، بیماری یا نقص جدی داشته باشد یا موجب آسیب یا بیماری قطعی برای مادر شود؛
## رضایت مادر؛
## تأیید سه پزشک متخصص بر وجود قطعی بیماری؛
## تأیید سازمان پزشکی قانونی.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97756 «قانون سقط درمانی»،  وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref>
== سقط جنین در ادیان و مذاهب جهان ==
[[پرونده:9870182 296.jpg|جایگزین= همایش علمی - سقط جنین - شهرکرد|بندانگشتی|نخستین همایش علمی بررسی ابعاد سقط جنین در شهرکرد]]
در برخی از کشورها، جنین تا زمان تولد بخشی از بدن مادر به‌شمار می‌رود و مستقلاً دارای هیچ حق قانونی نیست؛<ref>لاریجانی، پزشک و ملاحظات اخلاقی، 1383ش، ج۲، ص۱۱۱.</ref> اما ادیان و مذاهب مختلف، رویکردهایی نسبت به سقط جنین داشته‌اند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:
=== بودا ===
نزد برخی از اخلاق‌گرایان بودایی، جنین و نوزاد از نظر کیفی هیچ فرقی با هم ندارند. از این منظر سقط جنین را باید به‌مثابه قتل یک انسان دیگر انگاشت، نه برداشتن بخشی از مادر.<ref>شجاعی، «آیین بودا و اخلاق سقط جنین»، 1396ش، ص38.</ref> در اخلاق بودایی سقط جنین به‌شدت نفی شده است، با این استدلال که از اولین لحظهٔ ورود آگاهی به کالبد در رحم مادر تا خروج آن کالبد در لحظهٔ مرگ، زندگی جریان دارد. آیین بودا در هیچ‌یک از مراحل رشد جنین، اجازه سقط نمی‌دهد. در باور بودایی مجازات قتل جنین با مجازات قتل یک انسان بالغ برابر است و کسی که به این عمل دست یازد، دیگر پیرو بودا نخواهد بود.<ref>شجاعی، «آیین بودا و اخلاق سقط جنین»، 1396ش، ص47 و 57.</ref>
=== یهودیت ===
در آیین یهود به سقط عمدی جنین اشاره نشده است ولی سقط ضربه‌ای، مورد اشارهٔ این [[دین]] بوده است.<ref>[https://www.beblia.com/pages/main.aspx?Language=Persian&DLang=Persian&SearchType=Contains&Context=No&SearchTerm=حامله&SearchBooks=%2c2%2c45%2c&Book=2&Chapter=21#Verse21 کتاب مقدس، سفر خروج، 2014م، 21: 22.]</ref> در تلمود سقط جنین، قتل عمد تلقی نشده و از این‌رو برای ساقط کنندهٔ جنین، مجازات قصاص در نظر گرفته نشده است. با این همه سقط جنین ممنوع است. محققان ممنوعیت سقط جنین را با استفاده از قیاس اولویت، از قوانین مربوط به جلوگیری از بارداری، جماع منقطع، یا داشتن [[روابط جنسی همسران|رابطهٔ جنسی]] با همسر در وقتی که احتمال آسیب به جنین او وجود دارد، استنباط کرده‌اند، چه بر اساس تلمود، انجام چنین اعمالی گناه است و چنین گناهکاری «خون‌ریز» شمرده شده است؛ پس اگر کسی که برای مثال، با جماع منقطع سبب می‌شود که نطفه‌ای شکل نگیرد مجرم است، کسی که جنین موجود را از بین ببرد، به‌طریق اولی مجرم است.<ref>سلیمانی، «سقط جنین در یهودیت»، 1384ش، ص364.</ref>
=== مسیحیت ===
هرچند در کتاب مقدس مسیحیان، به‌صراحت از منع سقط‌جنین سخنی به میان نیامده است؛ اما از همان سده‌های آغازین پیدایش این دین، انجمن مسیحیان این عمل را مطلقاً ممنوع اعلام کرد. کلیسای کاتولیک رم، با «انسان کامل» دانستن جنین از همان زمان انعقاد نطفه، افزون بر گناه دانستن سقط‌جنین، برای مرتکبان این عمل، مجازات شرعی در نظر گرفت. کاتولیک‌ها با استناد به برخی قواعد و در مواردی مانند معالجهٔ بیمار (مادر) که ممکن است سقط‌جنین را در پی داشته باشد، این عمل را پذیرفته‌اند. اندیشمندان ارتدکس، با انسان بالقوه دانستن جنین، تنها در موارد استثنایی (خطر جانی برای مادر) این عمل را پذیرفته‌اند. گروهی از پروتستان‌ها در ابتدا با این نگاه که جنین از همان زمان انعقاد نطفه، تلفیقی از جسم و روح است، در برابر سقط‌جنین مقاومت کردند ولی در ادوار بعد، در برخی موارد، این عمل را پذیرفتنی و قابل توجیه دانسته‌اند.<ref>سلیمانی، «سقط‌جنین در مسیحیت»، 1384ش، ص348.</ref>
=== اسلام ===
در [[دین]] اسلام سقط جنین به هر وسیله‌ای حرام است و تفاوتی میان مشروع و نامشروع بودن (زنازادگی) جنین نیست.<ref>[https://lib.eshia.ir/15316/1/461/نطفته سیستانی، منهاج الصالحین، 1414ق، ج۱، ص۴۶۱.]</ref> در حرمت سقط، هیچ تفاوتی در سن جنین نیست؛<ref>[https://lib.eshia.ir/10443/25/251 سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۵، ص۲۵۱.]</ref> ازاین‌رو به‌موازات قرارگیری نطفه در جدارهٔ رحم، سقط آن ناروا است.<ref>تبریزی، صراط النجاه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref> از سوی دیگر رضایت والدین هیچ اثری در حرمت این عمل ندارد.<ref>مؤسسه دایرةالمعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، ۱۴۲۳ق، ج۵، ص۳۹۴.</ref>
در فقه [[شیعه]]، استدلال‌های بسیاری بر حرمت این عمل اقامه شده است که از آن جمله می‌توان به روایتی از [[امام موسی کاظم|امام هفتم]] شیعیان اشاره کرد، از ایشان در مورد زنی که خوف [[بارداری|باردار]] شدن دارد پرسیدند که آیا می‌تواند نطفهٔ درون رحم را با دارو از بین ببرد؟ ایشان این عمل را تجویز نکرده و گفتند: اولین چیزی که خلق می‌شود، نطفه است.<ref>[https://lib.eshia.ir/11021/4/171 ابن‌بابویه، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۷۱.]</ref>
برخی فقهیان دامنهٔ این حرمت را تا حدی گسترانده‌اند که حتی اجازهٔ سقط جنین ناقص‌الخلقه را هم نداده‌اند.<ref>موسوی خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خویی، المسائل الشرعیه، مؤسسه الخوئی الاسلامیه، ج۲، ص۳۱۰.</ref> هرچند گروهی دیگر قائل به تفصیل شده و پیش از دمیدن روح، سقطِ جنین ناقص‌الخلقه مجاز شمرده‌اند.<ref>خویی، احکام جامع مسایل پزشکی، ۱۴۳۲ق، ج۱، ص۲۳۴؛ حسینی خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۶۶.</ref>
== آسیب‌ها و عوارض سقط جنین ==
[[پرونده:11433220220709 WhatsApp Image 2022-07-06 at 12.08.57 PM (1).jpg|جایگزین=همایش ارتقا سلامت بانوان- پیشگیری سقط جنین - طرقبه|بندانگشتی|همایش ارتقا سلامت بانوان با موضوع پیشگیری از سقط جنین - طرقبه]]
پژوهشگران عوارض بسیاری را برای سقط جنین برشمرده‌اند؛ [[تب]]، استفراغ، درد مزمن شکمی، خونریزی، اختلالات گوارشی و برخی دیگر از اختلالات، از جمله عوارض جزئی به‌شمار می‌روند. همچنین بیهوشی، سوراخ شدن یا ایجاد شکاف در رحم، انسداد جریان خون، عفونت و خونریزی شدید، تشنج و آسیب‌های مربوط به غدد از عوارض کلی سقط جنین است.<ref>بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص152-165.</ref> سرطان پستان از دیگر عوارض مرتبط با سقط جنین است.<ref>امینی ثانی و دیگران، «بررسی ارتباط سقط با خطر سرطان پستان در زنان ساکن مشهد: یک مطالعه مورد شاهدی»، 1382ش، ص7-12.</ref> همچنین یافته‌های دیگر اختلال در خواب، [[اضطراب فراگیر|اضطراب]]، مشکلات جسمی و [[افسردگی]] را از آسیب‌های این پدیده دانسته‌اند.<ref>رهبر و دیگران، «ارتباط سقط خود به خودی و سلامت عمومی»، 1389ش، ص11.</ref>
== عوامل سقط جنین در ایران ==
از نظر کارشناسان، عواملی مانند افزایش تعداد اولاد، [[جنسیت]]، اختلافات خانوادگی، مشکلات معیشتی، حاملگی ناخواسته، ارتباط‌های جنسی نامشروع و آگاهی نداشتن از روش‌های کنترل بارداری،<ref>بهجتی اردکانی و دیگران، «ضرورت بررسی ابعاد مختلف سقط جنین در ایران»، 1384ش، ص301.</ref> رشد فردگرایی در نسل [[جوانی|جوان]]، فقدان اطلاعات پزشکی در بارهٔ فرایند تشکیل جنین، داروهای در دسترس برای سقط جنین و گاهی قصور احتمالی کادر درمان، از مهم‌ترین عوامل سقط جنین غیردرمانی در ایران محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/85598023/ریشه-های-فرهنگی-و-اجتماعی-سقط-جنین-در-قانون-مورد-توجه-قرار «ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی «سقط جنین» در قانون مورد توجه قرار گیرد»،  خبرگزاری ایرنا.]</ref>
== سقط جنین در قانون مجازات اسلامی ==
طبق مادهٔ ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی، سقط جنین جرم محسوب شده و برای آن مجازات‌هایی مانند [[دیه]] و تعزیر در نظر گرفته شده است.<ref>قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، مصوب 1375ش، مواد 622-624.</ref> در مادهٔ ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی، مقدار [[دیه|دیهٔ]] جنین به تبعیت از حکم فقهی آن و با توجه به مراحل رشد جنین تعیین شده است.<ref>قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392ش، مادهٔ 716.</ref>
== زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی افزایش سقط جنین در ایران ==
=== رواج افکار فیمینستی ===
==== انگارهٔ مالکیت و [[زیبایی]] بدن ====
انگارهٔ [[مالکیت بدن]] و حفظ زیبایی‌اندام از اندیشه‌های اصلی فیمینستی محسوب می‌شود که ریشه در سبک زندگی غربی دارد و امروزه در ایران نیز رایج شده است.<ref>احمدی و دیگران، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی در میان دختران و زنان شهر تبریز»، 1395، ص51.</ref> یکی از شعارهای اصلی فمینیستی، «بدن من، انتخاب من» بوده که به نظر کارشناسان یکی از پیامدهای مهم آن گرفتن [[حق حیات]] از جنین است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=51431 «الگوی سوم زن، در ستیز با جاهلیت»،  وب‌سایت دیگران.]</ref> پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزایش انگارهٔ مالکیت و جاذبه‌های بدنی در جامعه با افزایش [[چشم‌چرانی]] و روابط خارج از هنجارهای فرهنگی، اخلاقی و شرعی، بیماری‌های مقاربتی، فرزندان نامشروع و سقط جنین همراه بوده است.<ref>فدایی، «پیامدهای منفی افراط در مدیریت بدن و دست‌کاری بدنی»، وب‌سایت مؤسسه فرهنگی و هنری سبک زندگی آل‌یاسین.</ref>
==== اندیشهٔ آزادی و برابری زنان ====
انگارهٔ آزادی زنان و برابری آنها با مردان ابتدا در غرب مطرح شد و همگام با مباحث توسعهٔ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی وارد ایران شد؛ برای مثال مسئله آزادی زنان و برابری آنها با مردان از اواخر دههٔ ۱۳۷۰ش در [[سینمای ایران]] مورد توجه قرار گرفت، روابط خارج از عرف و شرع در سینمای ایران عادی‌سازی شد و از آن‌جایی که آزادی مطلق زنان در روابط خارج از عرف و شرع، گاهی به بارداری ناخواسته می‌انجامد، فمینیست‌ها خواستار آزادی سقط جنین شدند. طبق باور بسیاری از فمینیست‌ها، زن حق پایان‌دادن به بارداری خود را بدون اجازهٔ دولت و دیگران (پزشک)، حتی همسر خود دارد. از این منظر، در [[ازدواج]] شرعی نیز گاهی زن به‌دلیل حفظ موقعیت شغلی، اجتماعی و تحصیلی، علاقه‌ای به ادامهٔ بارداری خود ندارد و از حق انتخاب برای حفظ یا سقط جنین، برخوردار است.<ref>شعبانی‌مهند، «تاریخچه بازنمایی سقطجنین در سینمای ایران و جهان»، 1402ش، ص226-228.</ref>
=== سیاست‌های جمعیتی و تنظیم خانواده ===
از زمینه‌های اثرگذار در افزایش سقط جنین، [[سیاست‌های جمعیتی ایران|سیاست‌های جمعیتی]] و برنامه‌های [[تنظیم خانواده]] است که قبل از انقلاب اسلامی ایران آغاز و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بااندکی وقفه، دوباره در دههٔ ۱۳۷۰ش با حمایت‌ها و برنامه‌ریزهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تبلیغاتی وسیع اجرا شد.<ref>بهجتی اردکانی و دیگران، «ضرورت بررسی سقط جنین در ایران»، پاییز 1384ش، ص311.</ref> بر اساس یافته‌های پژوهشی، انگارهٔ شناختی «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، اهمیت و ارزشمندی فرزند و [[فرزندآوری]] را تضعیف و زمینهٔ گرایش خانواده‌های ایرانی به سقط جنین را فراهم کرد. این در حالی است که ایرانیان به‌صورت فرهنگی، یک جامعهٔ خانواده‌مدار شناخته می‌شوند و فرزندآوری و استحکام خانواده را ارزش تلقی می‌کنند.<ref>مدیری و رازقی نصرآبدای، «بررسی رابطهٔ دینداری و قصد باورری در شهر تهران»، 1394ش، ص128؛ [https://www.mashreghnews.ir/news/987326/مهم-ترین-علل-آمار-تکان-دهنده-سقط-جنین-در-کشور-قتل-عام-گسترده «مهم‌ترین علل آمار تکان‌دهنده سقط جنین در کشور/قتل‌عام گسترده جنین‌ها در میان خانواده‌های ثروتمند»،  وب‌سایت مشرق.]</ref>
== پانویس ==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{آغاز منابع}}
** ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیه، ۱۴۰۴ق.
** ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
** اختری، الهام، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، مجلهٔ مامایی و نازایی زنان ایران، دوره نوزدهم، شمارهٔ ۴۰، اسفندماه ۱۳۹۵ش.
** احمدی، عزت‌الله و دیگران، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی در میان دختران و زنان شهر تبریز»، مجلهٔ پژوهش‌نامة زنان، شمارهٔ ۱۵، پاییز ۱۳۹۵ش.
** اکرمی، محمد و دیگران، «پرهیز از خطای پزشکی در سقط درمانی، چقدر باید مراقب باشیم؟» مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دورهٔ سوم، شمارهٔ ۴، ۱۳۸۹ش.
** «الگوی سوم زن، در ستیز با جاهلیت»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
** امینی ثانی، نیره و دیگران، «بررسی ارتباط سقط با خطر سرطان پستان در زنان ساکن مشهد: یک مطالعه مورد شاهدی»، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اردبیل، شماره ۳، ۱۳۸۲ش.
** بهجتی اردکانی، زهره و دیگران، «ضرورت بررسی ابعاد مختلف سقط جنین در ایران»، فصلنامه باروری و ناباروری، پاییز ۱۳۸۴ش.
** بلالی، اسماعیل، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۲۲، ۱۳۸۲ش.
** تبریزی، جواد، صراط النجاة، قم: دفتر نشر برگزیده، ۱۴۱۶ق.
** «تعریف جنین»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ش.
** خامنه‌ای، سیدعلی، اجوبة الاستفتائات، کویت، دار النبأ، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
** خویی، ابوالقاسم، احکام جامع مسایل پزشکی، قم، دار الصدیقه الشهیده، ۱۴۳۲ق.
** خویی، ابوالقاسم، المسائل الشرعیه، قم، مؤسسه الخوئی الاسلامیه، خویی، بی‌تا.
** «روزانه ۱۰۰۰ جنین زنده در کشور سقط می‌شوند/ سقط جنین ۲۰ برابر تلفات سوانح رانندگی کشور»، وب‌سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۹ش.
** رهبر، ناهید و دیگران، «ارتباط سقط خود به خودی و سلامت عمومی»، زنان، مامایی و نازایی، ۱۳۸۹ش.
** «ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی «سقط جنین» در قانون مورد توجه قرار گیرد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲ مهر ۱۴۰۳ش.
** سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دارالتفسیر، ۱۴۱۳ق.
** سلطانی‌نسب، رضا، جنین‌شناسی انسان: بررسی تکامل طبیعی و غیرطبیعی انسان، تهران، بی‌نا، ۱۳۵۶ش.
** سلیمانی، حسین، «سقط جنین در مسیحیت»، باروری و ناباروری، شماره ۴، ۱۳۸۴ش.
** سلیمانی، حسین، «سقط جنین در یهودیت»، باروری و ناباروری، شماره ۴، ۱۳۸۴ش.
** سیستانی، علی، منهاج الصالحین، قم، انتشارات مهر، ۱۴۱۴ق.
** شجاعی، علیرضا، «آیین بودا و اخلاق سقط جنین»، پژوهشنامه ادیان، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش.
** شعبانی مهند، حسین، «تاریخچه بازنمایی سقط جنین در سینمای ایران و جهان»، فصلنامهٔ علمی-تخصصی فرهنگ پژوهشی، شمارهٔ ۵۵، پاییز، ۱۴۰۲ش.
** شمشیری میلانی، حوریه، «سقط جنین عمدی»، پژوهش در پزشکی، شماره ۴، ۱۳۸۵ش.
** عباسی، محمود، حقوق پزشکی؛ مجموعه مقالات، تهران، انتشارات حقوقی، ۱۳۸۳ش.
** عباسی، محمود و دیگران، «مبانی سقط‌درمانی و بررسی آن از منظرحقوق جزای پزشکی»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال ششم، شمارهٔ ۲۰، بهار ۱۳۹۱ش.
** فدایی، مهدی، «پیامدهای منفی افراط در مدیریت بدن و دست‌کاری بدنی»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ش.
** فلاح‌نژاد، فاطمه، «بررسی تطبیقی سقط جنین در قانون مجازات ایران و قانون مجازات روسیه»، مجلهٔ پژوهشنامهٔ زنان، سال چهارم، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش.
** قادی‌پاشا، مسعود و امینیان، زهرا، «بررسی مجوزهای سقط جنین صادرشده در اداره کل پزشکی قانونی استان کرمان در سال ۱۳۸۴ و مقایسه اجمالی با سال‌های قبل»، مجلهٔ دانشگاه علوم پزشکی کرمان، شماره دوم، ۱۳۸۶ش.
** «قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۳۹۴ش.
** قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۹۲ش.
** کاظمی، سیدسجاد و روستایی، مهرانگیز، «آشنایی با حقوق پزشکی: بررسی مسئولیت پزشک در سقط جنین حاصل از رابطه نامشروع»، مجلهٔ جراحی ایران، دورهٔ ۳۰، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۱ش.
** کتاب مقدس، سفر خروج، ۲۰۱۴م.
** لاریجانی، باقر، پزشک و ملاحظات اخلاقی، تهران، فردا، ۱۳۸۳ش.
** مدیری، فاطمه و رازقی نصرآبدای، حجیه بی‌بی، «بررسی رابطهٔ دینداری و قصد باورری در شهر تهران»، مجلهٔ نامهٔ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دورهٔ دهم، شمارهٔ ۲۰، مهر ۱۳۹۴ش.
** «مهم‌ترین علل آمار تکان‌دهنده سقط جنین در کشور/قتل‌عام گسترده جنین‌ها در میان خانواده‌های ثروتمند»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: ۴ شهریور ۱۳۹۸ش.
** مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعه الفقهیه، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
** موسوی خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
** معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۴ش.
** مهربانی، علی، «بررسی جرم سقط جنین از دیدگاه حقوق جزا و فتاوای علماء»، دادرسی، شماره ۲۸، ۱۳۸۰ش.
** نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
** «هرسال بیش از ۳۷۰ هزار سقط جنین در ایران رخ می‌دهد»، وب‌سایت تحلیلی-خبری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۴۰۲ش.
** «هزینه سقط جنین غیرقانونی در ایران ۱۵۰ میلیون تومان/ آمار دقیقی از سقط جنین در ایران نیست»، وب‌سایت تجارت نیوز، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۴۰۳ش.
{{پایان منابع}}
{{بهداشت زنان-افقی}}
{{اخلاق-افقی}}
{{درمان-افقی}}
[[رده:آسیب‌شناسی مسائل زنان و خانواده]]
[[رده:اخلاق جنسیت]]
[[رده:اخلاق خانواده]]
[[رده:حقوق زنان]]
[[رده:رذائل اخلاقی]]
[[رده:فلسفه کودکان]]
[[رده:گناهان در اسلام]]
[[رده:گناهان در بودیسم]]
[[رده:گناهان در مسیحیت]]
[[رده:گناهان در یهودیت]]


==سقط جنین در ادیان و مذاهب جهان==
{{#seo:
در برخی ‌از کشورها، جنین ‌تا زمان ‌تولد بخشی ‌از بدن ‌مادر به‌‌شمار می‌رود و مستقلاً دارای ‌هیچ ‌حق‌ قانونی ‌نیست؛  اما ادیان و مذاهب مختلف، رویکردهایی نسبت به سقط جنین داشته‌اند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:
|title=سقط جنین چیست؟ حکم شرعی، قانون و عوارض جسمی و روانی - ویکی زندگی
===بودا===
|title_mode=Replaced Title
نزد برخی از اخلاق‌گرایان بودایی، جنین و نوزاد از نظر کیفی هیچ فرقی با هم ندارند. از این منظر سقط جنین را باید به‌مثابه قتل یک انسان دیگر انگاشت، نه برداشتن بخشی از مادر.  در اخلاق بودایی سقط جنین به‌شدت نفی شده است، با این استدلال که از اولین لحظۀ ورود آگاهی به کالبد در رحم مادر تا خروج آن کالبد در لحظۀ مرگ، زندگی جریان دارد. آیين بودا در هيچ‌یك از مراحل رشد جنين، اجازه سقط نمی‌دهد. در باور بودایی مجازات قتل جنين با مجازات قتل یك انسان بالغ برابر است و کسی که به این عمل دست یازد، دیگر پيرو بودا نخواهد بود.
|keywords=سقط جنین، حکم سقط جنین، سقط جنین در اسلام، عوارض سقط جنین، قانون سقط جنین در ایران، دیه سقط جنین
===یهودیت===
|description=سقط جنین به معنای پایان دادن به بارداری است که در ادیان بزرگ و قانون ایران منع شده. با انواع، حکم شرعی، مجازات قانونی و عوارض متعدد سقط جنین آشنا شوید - ویکی زندگی
در آیین یهود به سقط عمدی جنین اشاره نشده است ولی سقط ضربه‌ای، مورد اشارۀ این دین بوده است.  در تلمود سقط جنين، قتل عمد تلقی نشده و از این‌رو برای ساقط کنندۀ جنین، مجازات قصاص در نظر گرفته نشده است. با این همه سقط جنین ممنوع است. محققان ممنوعیت سقط جنین را با استفاده از قیاس اولویت، از قوانین مربوط به جلوگیری از بارداری، جماع منقطع، یا داشتن رابطۀ جنسی با همسر در وقتی‌ که احتمال آسیب به جنین او وجود دارد، استنباط کرده‌اند، چه بر اساس تلمود، انجام چنین اعمالی گناه است و چنین گناهکاری «خون‌ریز» شمرده شده است؛ پس اگر کسی که برای مثال، با جماع منقطع سبب می‌شود که نطفه‌ای شکل نگیرد مجرم است، کسی که جنین موجود را از بین ببرد، به‌طریق اولی مجرم است.
}}
===مسیحیت===
با آنکه در کتاب مقدس مسیحیان، عبارتی صریح در منع سقط جنین نیامده است، انجمن مسیحیان از سدۀ نخست میلادی، این عمل را به‌طور مطلق ممنوع دانسته است. کلیسای کاتولیک رم، با رد تمام تفاسير مغاير، جنین را از نخستین لحظة انعقاد نطفه، انسان کامل می‌داند و هرگونه اقدام به سقط جنین را گناهی بزرگ می‌شمارد که مجازات شرعی طرد را نیز در پی دارد. كاتوليك‌ها اقدام به سقط جنین را نه برای حفظ جان مادر، که با استناد به قاعده «نتیجه دوگانه» پذیرفته‌اند. به گفتۀ ایشان، پزشک می‌تواند برای معالجۀ مادر بیمار اقدام کند، گرچه نتیجۀ قهری این معالجه، اسقاط جنین باشد.
پروتستان‌ها در زمان پیدایش، دیدگاه کاتولیک‌ها را پذیرفته‌اند و کالوین و لوتر جنین را از زمان انعقاد نطفه توأمان روح و جسم دانسته‌اند ولی در قرن اخير، پروتستان‌ها دیدگاه منعطف‌تری اتخاذ کرده‌اند و گفته‌اند که ممکن است سقط جنین در مواردی قابل توجیه و پذیرفتنی باشد. بسیاری از متفکران اُرتدکس نیز جنین را انسان بالقوه می‌دانند که در موارد استثنایی؛ یعنی آنجا که جان مادر در خطر است، می‌توان به سقط آن اقدام کرد. الهی‌دانان فمینیست، با تفسیری دوباره از رابطۀ مادر و جنین، سقط جنین را در مواردی مجاز شمرده‌اند.
===اسلام===
در دین اسلام سقط جنین به هر وسیله‌ای حرام است و تفاوتی میان مشروع و نامشروع بودن (زنازادگی) جنین نیست.  در حرمت سقط، هیچ‌ تفاوتی در سن جنین نیست؛  ازاین‌رو به‌موازات قرار‌گیری نطفه در جدارۀ رحم، سقط آن ناروا است.  از سوی دیگر رضایت والدین هیچ اثری در حرمت این عمل ندارد.
در فقه شیعه، استدلال‌های بسیاری بر حرمت این عمل اقامه شده است که از آن جمله می‌توان به روایتی از امام هفتم شیعیان اشاره کرد، از ایشان در مورد زنی که خوف باردار شدن دارد پرسیدند که آیا می‌تواند نطفۀ درون رحم را با دارو از بین ببرد؟ ایشان این عمل را تجویز نکرده و گفتند: اولین چیزی که خلق می‌شود، نطفه است.
برخی فقهیان دامنۀ این حرمت را تا حدی گسترانده‌اند که حتی اجازۀ سقط جنین ناقص‌الخلقه را هم نداده‌اند.  هرچند گروهی دیگر قائل به‌ تفصیل شده و پیش از دمیدن روح، سقط را برای جنین ناقص‌الخلقه مجاز شمرده‌اند.
==آسیب‌ها و عوارض سقط جنین==
بیش از یک‌صد عارضۀ جزئی و عمده در ارتباط با سقط جنین ارادی مشخص شده ‎است عفونت‎های جزئی، خونریزی، تب، درد مزمن شکمی، اختلالات گوارشی، استفراغ و برخی دیگر از اختلالات، از جمله عوارض جزئی سقط جنین است. شایع‌ترین عوارض عمدة آن نیز عبارت‌اند از عفونت و خونریزی شدید، انسداد جریان خون، سوراخ شدن یا ایجاد شکاف در رحم، عوارض بیهوشی، تشنج، خون‌روش، جراحت‎های گردن رحمی و آسیب‎های مربوط به غدد.  سرطان پستان از دیگر عوارض مرتبط با سقط جنین است.  همچنین یافته‌های دیگر نشان می‌دهد که سقط سبب اضطراب، اختلال خواب، مشكلات جسمي و افسردگي مي‌شود.
==سقط جنین در قانون مجازات اسلامی==
در قانون مجازات اسلامی، سقط جنین جرم‌انگاری شده و مجازاتی چون دیه و تعزیر برای آن در نظر گرفته شده است.  در مواردی که بقای جنین برای مادر خطر جانی دارد، دیه ثابت نمی‌شود.  همچنین مطابق قانون دیۀ سقط از دوصدم تا سه‌چهارمِ دیۀ یک انسان کامل، در نظر گرفته شده است.  
==منابع==
* «تعریف جنین»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 30 بهمن 1398ش.
* ابن‌بابویه، محمد بن ‌علی، من لا یحضره الفقیه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیه، ۱۴۰۴ق.
* اختری، الهام، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، زنان، مامایی و نازایی، شماره 40، 1395ش.
* امینی ثانی، نیره و دیگران، «بررسي ارتباط سقط با خطر سرطان پستان در زنان ساكن مشهد: يك مطالعه مورد شاهدي»، دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني اردبيل، شماره 3، 1382ش.
* بلالی، اسماعیل، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 22، 1382ش.
* تبریزی، جواد، صراط النجاة، قم: دفتر نشر برگزيده، ‌‌‌‌۱۴۱۶ق.
* خامنه‌ای، سیدعلی، اجوبة الاستفتائات، کویت،‌ دار النبأ، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
* خویی، ابوالقاسم، احکام جامع مسایل پزشکی، قم،‌ دار الصدیقه الشهیده، چاپ اول، ۱۴۳۲ق.
* خویی، ابوالقاسم، المسائل الشرعیه، قم، مؤسسه الخوئی الاسلامیه، خویی، بی‌تا.
* رهبر، ناهید و دیگران، «ارتباط سقط خود به خودي و سلامت عمومي»، زنان، مامایی و نازایی، 1389ش.
* سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دارالتفسیر، ۱۴۱۳ق.
* سلطانی‌نسب‌، رضا، جنین‌ شناسی ‌انسان‌: بررسی‌ تکامل ‌طبیعی ‌و غیرطبیعی‌ انسان‌، تهران، دانش‌پژوه، ۱۳۵۶ش‌.
* سلیمانی، حسین، «سقط جنين در مسیحیت»، باروري و ناباروری، شماره 4، 1384ش.
* سلیمانی، حسین، «سقط جنين در يهوديت»، باروري و ناباروری، شماره 4، 1384ش.
* سیستانی، علی، منهاج الصالحین، قم، انتشارات مهر، ۱۴۱۴ق.
* شجاعی، علیرضا، «آيين بودا و اخلاق سقط جنين»، پژوهشنامه اديان، شماره 21، 1396ش.
* شمشیری میلانی، حوریه، «سقط جنین عمدی»، پژوهش در پزشکی، شماره 4، 1385ش.
* قانون مجازات اسلامی
* کتاب مقدس، سفر خروج، 2014م.
* لاریجانی‌، باقر، پزشک‌ و ملاحظات ‌اخلاقی‌، تهران، فردا، ‌۱۳۸۳ش‌.
* مهربانی، علی، «بررسی جرم سقط جنین از دیدگاه حقوق جزا و فتاوای علماء»، دادرسی، شماره 28، 1380ش.
* مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعه الفقهیه، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
* موسوی خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.

نسخهٔ کنونی تا ۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۸:۰۰

سقط جنین
جنین سقط شده

سقط جنین، پایان دادن به حیات جنین پیش از تولد.
سقط جنین، به‌معنای پایان بارداری پیش از توانایی زیست جنین در خارج از رحم، پیشینه‌ای طولانی در تاریخ و نظام‌های حقوقی دارد؛ از قانون‌نامهٔ حمورابی تا ایران باستان. از نظر پزشکی، سقط به انواع طبیعی، درمانی، ضربه‌ای و جنایی تقسیم می‌شود. ادیان بزرگ جهان با این عمل مخالفت کرده‌اند؛ بوداییان آن را قتل می‌دانند، یهودیت ممنوع ولی نه در حد قصاص شمرده، مسیحیت مطلقاً حرام دانسته و اسلام نیز آن را به‌طور کامل منع کرده است. در کنار این مبانی، عوارض متعدد جسمی و روانی همچون خونریزی، عفونت، ناباروری و افسردگی گزارش شده است. در حقوق ایران نیز سقط جنین جرم‌انگاری شده و بسته به مراحل رشد، دیه و مجازات‌هایی برای آن مقرر گردیده است، مگر در موارد تهدید جدی جان مادر. این مقاله همچنین به زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر افزایش این پدیده در ایران معاصر، از جمله رواج انگاره‌های فمینیستی مانند مالکیت بر بدن و تأثیر سیاست‌های پیشینِ تنظیم خانواده می‌پردازد.

وژه‌شناسی سقط جنین

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژهٔ عربی «سقط» از ریشهٔ «سقوط» به‌معنی افتادن از بالا به پایین،[۱] لغزش وانداخته‌شدن است.[۲] واژهٔ عربی «جنین» از ریشهٔ «جنّ» به‌معنای «پوشیده‌بودن» است و به‌دلیل اینکه فرزند در رحم مادر از دیده‌ها پنهان است، او را جنین می‌گویند. در علوم زیستی به موجودی که از لقاح اسپرم مرد و تخمک زن حاصل می‌شود، از سه تا هشت هفتگی رویان و پس از هشت هفتگی تا زمان تولد، جنین گفته‌اند.[۳] اصطلاح «سقط جنین» از منظر علم پزشکی به ختم حاملگی قبل از هفتهٔ بیستم بارداری[۴] و در کاربرد فقهی، به افتادن یاانداختن فرزند از رحم مادر، قبل از کامل‌شدن آن گفته می‌شود.[۵]

پیشینه سقط جنین

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سقط جنین-فرزند کمتر زندگی بهتر
صفحه ۷روزنامه اطلاعات؛ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ش

پیشینه سقط جنین در جهان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سقط جنین از دیرباز مورد توجه نظام‌های حقوقی بوده است. در قانون‌نامهٔ حمورابی که به حدوداً ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد و نیز در دیگر قانون‌نامه‌های مهم دوران باستان، سقط جنین موضوعی مطرح بوده است.[۶] امپراتوری آشور و حمورابی چهارمیخ کشیدنِ بدون خاک‌سپاری را برای مادری که جنین خود را سقط می‌کرد، در نظر گرفته بود.[۷]

پیشینه سقط جنین در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ایرانیان از دوران باستان، جنین را مشمول کرامت انسان و دارای حق زندگی می‌دانستند؛ بر این اساس، سقط جنین در ایران باستان عملی زشت محسوب می‌شد و مورد نفرین قرار می‌گرفت. ممنوعیت سقط جنین در ادوار مختلف تاریخ ایران ادامه پیدا کرد و سقط عمدی در فرهنگ ایرانی، یک تابو بود. در تمام قوانین، همهٔ اطرافیان زن باردار ملزم به حمایت از وی، جنین و سپس فرزند او می‌شده‌اند تا مادر از ترس تنهایی یا تصور بر نیامدن از عهدهٔ ادارهٔ فرزند، اقدام به سقط نکند.[۸] با ورود دین اسلام به ایران، ممنوعیت سقط جنین با تأکید بیشتر ادامه یافت. در دوران معاصر با پیشرفت دانش پزشکی و برپایی مراکز درمانی مدرن در ایران، سقط جنین در موارد لزوم فقط در کلینیک‌ها انجام می‌شد و از نظر قانونی با محدودیت‌های بسیاری همراه بود. با وجود این، راه برای سقط جنین هموارتر شد و دگرگونی سبک زندگی، افراد بیشتری را به سقط جنین خودخواسته تشویق می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قوانین سقط جنین سابق لغو و مقررات قانون مجازات اسلامی دیات در ۱۳۶۱ش جایگزین آن شد.[۹] اولین آمار رسمی از سقط جنین در ایران را وزارت بهداشت کشور در ۱۳۷۷ش اعلام کرد و آشکار شد که پدیدهٔ سقط جنین عمدی، روند صعودی دارد.[۱۰]

انواع سقط جنین

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
جنین سقط شده
جنین سقط شده

سقط جنین از نظر پزشکی و حقوقی به انواعی تقسیم می‌شود:

  1. سقط جنین طبیعی: این نوع سقط به‌سبب بیماری‌های مربوط به مادر و جنین، صورت می‌پذیرد.[۱۱]
  2. سقط جنین ضربه‌ای: سقطی که در اثر درگیری یا تصادف و بدون هیچ عمدی رخ دهد.
  3. سقط جنین جنایی: در این‌گونه سقط، شخص با اراده و قصد قبلی، به حیات جنین پایان می‌دهد.[۱۲]
  4. سقط جنین درمانی: در جایی است که ادامهٔ حاملگی برای زن خطرناک باشد و جان وی به علت بیماری در خطر باشد. این نوع سقط توسط پزشک و به‌منظور درمان مادر صورت می‌پذیرد.[۱۳] بر اساس قانون، سقط درمانی با تحقق چند شرط مجاز است:
    1. عمر جنین بیش از چهار ماه نباشد (قبل از دمیدن روح)؛
    2. جنین، بیماری یا نقص جدی داشته باشد یا موجب آسیب یا بیماری قطعی برای مادر شود؛
    3. رضایت مادر؛
    4. تأیید سه پزشک متخصص بر وجود قطعی بیماری؛
    5. تأیید سازمان پزشکی قانونی.[۱۴]

سقط جنین در ادیان و مذاهب جهان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
همایش علمی - سقط جنین - شهرکرد
نخستین همایش علمی بررسی ابعاد سقط جنین در شهرکرد

در برخی از کشورها، جنین تا زمان تولد بخشی از بدن مادر به‌شمار می‌رود و مستقلاً دارای هیچ حق قانونی نیست؛[۱۵] اما ادیان و مذاهب مختلف، رویکردهایی نسبت به سقط جنین داشته‌اند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

بودا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نزد برخی از اخلاق‌گرایان بودایی، جنین و نوزاد از نظر کیفی هیچ فرقی با هم ندارند. از این منظر سقط جنین را باید به‌مثابه قتل یک انسان دیگر انگاشت، نه برداشتن بخشی از مادر.[۱۶] در اخلاق بودایی سقط جنین به‌شدت نفی شده است، با این استدلال که از اولین لحظهٔ ورود آگاهی به کالبد در رحم مادر تا خروج آن کالبد در لحظهٔ مرگ، زندگی جریان دارد. آیین بودا در هیچ‌یک از مراحل رشد جنین، اجازه سقط نمی‌دهد. در باور بودایی مجازات قتل جنین با مجازات قتل یک انسان بالغ برابر است و کسی که به این عمل دست یازد، دیگر پیرو بودا نخواهد بود.[۱۷]

یهودیت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آیین یهود به سقط عمدی جنین اشاره نشده است ولی سقط ضربه‌ای، مورد اشارهٔ این دین بوده است.[۱۸] در تلمود سقط جنین، قتل عمد تلقی نشده و از این‌رو برای ساقط کنندهٔ جنین، مجازات قصاص در نظر گرفته نشده است. با این همه سقط جنین ممنوع است. محققان ممنوعیت سقط جنین را با استفاده از قیاس اولویت، از قوانین مربوط به جلوگیری از بارداری، جماع منقطع، یا داشتن رابطهٔ جنسی با همسر در وقتی که احتمال آسیب به جنین او وجود دارد، استنباط کرده‌اند، چه بر اساس تلمود، انجام چنین اعمالی گناه است و چنین گناهکاری «خون‌ریز» شمرده شده است؛ پس اگر کسی که برای مثال، با جماع منقطع سبب می‌شود که نطفه‌ای شکل نگیرد مجرم است، کسی که جنین موجود را از بین ببرد، به‌طریق اولی مجرم است.[۱۹]

مسیحیت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هرچند در کتاب مقدس مسیحیان، به‌صراحت از منع سقط‌جنین سخنی به میان نیامده است؛ اما از همان سده‌های آغازین پیدایش این دین، انجمن مسیحیان این عمل را مطلقاً ممنوع اعلام کرد. کلیسای کاتولیک رم، با «انسان کامل» دانستن جنین از همان زمان انعقاد نطفه، افزون بر گناه دانستن سقط‌جنین، برای مرتکبان این عمل، مجازات شرعی در نظر گرفت. کاتولیک‌ها با استناد به برخی قواعد و در مواردی مانند معالجهٔ بیمار (مادر) که ممکن است سقط‌جنین را در پی داشته باشد، این عمل را پذیرفته‌اند. اندیشمندان ارتدکس، با انسان بالقوه دانستن جنین، تنها در موارد استثنایی (خطر جانی برای مادر) این عمل را پذیرفته‌اند. گروهی از پروتستان‌ها در ابتدا با این نگاه که جنین از همان زمان انعقاد نطفه، تلفیقی از جسم و روح است، در برابر سقط‌جنین مقاومت کردند ولی در ادوار بعد، در برخی موارد، این عمل را پذیرفتنی و قابل توجیه دانسته‌اند.[۲۰]

اسلام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دین اسلام سقط جنین به هر وسیله‌ای حرام است و تفاوتی میان مشروع و نامشروع بودن (زنازادگی) جنین نیست.[۲۱] در حرمت سقط، هیچ تفاوتی در سن جنین نیست؛[۲۲] ازاین‌رو به‌موازات قرارگیری نطفه در جدارهٔ رحم، سقط آن ناروا است.[۲۳] از سوی دیگر رضایت والدین هیچ اثری در حرمت این عمل ندارد.[۲۴]

در فقه شیعه، استدلال‌های بسیاری بر حرمت این عمل اقامه شده است که از آن جمله می‌توان به روایتی از امام هفتم شیعیان اشاره کرد، از ایشان در مورد زنی که خوف باردار شدن دارد پرسیدند که آیا می‌تواند نطفهٔ درون رحم را با دارو از بین ببرد؟ ایشان این عمل را تجویز نکرده و گفتند: اولین چیزی که خلق می‌شود، نطفه است.[۲۵]

برخی فقهیان دامنهٔ این حرمت را تا حدی گسترانده‌اند که حتی اجازهٔ سقط جنین ناقص‌الخلقه را هم نداده‌اند.[۲۶] هرچند گروهی دیگر قائل به تفصیل شده و پیش از دمیدن روح، سقطِ جنین ناقص‌الخلقه مجاز شمرده‌اند.[۲۷]

آسیب‌ها و عوارض سقط جنین

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
همایش ارتقا سلامت بانوان- پیشگیری سقط جنین - طرقبه
همایش ارتقا سلامت بانوان با موضوع پیشگیری از سقط جنین - طرقبه

پژوهشگران عوارض بسیاری را برای سقط جنین برشمرده‌اند؛ تب، استفراغ، درد مزمن شکمی، خونریزی، اختلالات گوارشی و برخی دیگر از اختلالات، از جمله عوارض جزئی به‌شمار می‌روند. همچنین بیهوشی، سوراخ شدن یا ایجاد شکاف در رحم، انسداد جریان خون، عفونت و خونریزی شدید، تشنج و آسیب‌های مربوط به غدد از عوارض کلی سقط جنین است.[۲۸] سرطان پستان از دیگر عوارض مرتبط با سقط جنین است.[۲۹] همچنین یافته‌های دیگر اختلال در خواب، اضطراب، مشکلات جسمی و افسردگی را از آسیب‌های این پدیده دانسته‌اند.[۳۰]

عوامل سقط جنین در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از نظر کارشناسان، عواملی مانند افزایش تعداد اولاد، جنسیت، اختلافات خانوادگی، مشکلات معیشتی، حاملگی ناخواسته، ارتباط‌های جنسی نامشروع و آگاهی نداشتن از روش‌های کنترل بارداری،[۳۱] رشد فردگرایی در نسل جوان، فقدان اطلاعات پزشکی در بارهٔ فرایند تشکیل جنین، داروهای در دسترس برای سقط جنین و گاهی قصور احتمالی کادر درمان، از مهم‌ترین عوامل سقط جنین غیردرمانی در ایران محسوب می‌شود.[۳۲]

سقط جنین در قانون مجازات اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طبق مادهٔ ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی، سقط جنین جرم محسوب شده و برای آن مجازات‌هایی مانند دیه و تعزیر در نظر گرفته شده است.[۳۳] در مادهٔ ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی، مقدار دیهٔ جنین به تبعیت از حکم فقهی آن و با توجه به مراحل رشد جنین تعیین شده است.[۳۴]

زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی افزایش سقط جنین در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رواج افکار فیمینستی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انگارهٔ مالکیت و زیبایی بدن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انگارهٔ مالکیت بدن و حفظ زیبایی‌اندام از اندیشه‌های اصلی فیمینستی محسوب می‌شود که ریشه در سبک زندگی غربی دارد و امروزه در ایران نیز رایج شده است.[۳۵] یکی از شعارهای اصلی فمینیستی، «بدن من، انتخاب من» بوده که به نظر کارشناسان یکی از پیامدهای مهم آن گرفتن حق حیات از جنین است.[۳۶] پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزایش انگارهٔ مالکیت و جاذبه‌های بدنی در جامعه با افزایش چشم‌چرانی و روابط خارج از هنجارهای فرهنگی، اخلاقی و شرعی، بیماری‌های مقاربتی، فرزندان نامشروع و سقط جنین همراه بوده است.[۳۷]

اندیشهٔ آزادی و برابری زنان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انگارهٔ آزادی زنان و برابری آنها با مردان ابتدا در غرب مطرح شد و همگام با مباحث توسعهٔ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی وارد ایران شد؛ برای مثال مسئله آزادی زنان و برابری آنها با مردان از اواخر دههٔ ۱۳۷۰ش در سینمای ایران مورد توجه قرار گرفت، روابط خارج از عرف و شرع در سینمای ایران عادی‌سازی شد و از آن‌جایی که آزادی مطلق زنان در روابط خارج از عرف و شرع، گاهی به بارداری ناخواسته می‌انجامد، فمینیست‌ها خواستار آزادی سقط جنین شدند. طبق باور بسیاری از فمینیست‌ها، زن حق پایان‌دادن به بارداری خود را بدون اجازهٔ دولت و دیگران (پزشک)، حتی همسر خود دارد. از این منظر، در ازدواج شرعی نیز گاهی زن به‌دلیل حفظ موقعیت شغلی، اجتماعی و تحصیلی، علاقه‌ای به ادامهٔ بارداری خود ندارد و از حق انتخاب برای حفظ یا سقط جنین، برخوردار است.[۳۸]

سیاست‌های جمعیتی و تنظیم خانواده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از زمینه‌های اثرگذار در افزایش سقط جنین، سیاست‌های جمعیتی و برنامه‌های تنظیم خانواده است که قبل از انقلاب اسلامی ایران آغاز و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بااندکی وقفه، دوباره در دههٔ ۱۳۷۰ش با حمایت‌ها و برنامه‌ریزهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تبلیغاتی وسیع اجرا شد.[۳۹] بر اساس یافته‌های پژوهشی، انگارهٔ شناختی «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، اهمیت و ارزشمندی فرزند و فرزندآوری را تضعیف و زمینهٔ گرایش خانواده‌های ایرانی به سقط جنین را فراهم کرد. این در حالی است که ایرانیان به‌صورت فرهنگی، یک جامعهٔ خانواده‌مدار شناخته می‌شوند و فرزندآوری و استحکام خانواده را ارزش تلقی می‌کنند.[۴۰]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ بن‌منظور، لسان العرب، 1414ق، ج7، ص316.
  2. ↑ معین، فرهنگ فارسی، 1364ش، ج2، ص30.
  3. ↑ سلطانی‌نسب، جنین‌شناسی انسان: بررسی تکامل طبیعی و غیرطبیعی انسان، تهران، 1356 ش، ص6.
  4. ↑ قادی‌پاشا و امینیان، «بررسی مجوزهای سقط جنین صادرشده در ادارهٔ کل پزشکی قانونی استان کرمان در سال 1384ش و مقایسه اجمالی با سال‌های قبل»، 1384ش، ص148.
  5. ↑ شمشیری میلانی، «سقط جنین عمدی»، 1385ش، ص265.
  6. ↑ سلیمانی، «سقط جنین در یهودیت»، 1384ش، ص363.
  7. ↑ اختری، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، 1395ش، ص2.
  8. ↑ اختری، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، 1395ش، ص4.
  9. ↑ فلاح‌نژاد، فاطمه، «بررسی تطبیقی سقط جنین در قانون مجازات ایران و قانون مجازات روسیه»، 1392ش، ص90.
  10. ↑ «هشدار: روند صعودی سقط جنین در ایران»، خبرگزاری ایسنا.
  11. ↑ عباسی و دیگران، «مبانی سقط درمانی و بررسی آن از منظرحقوق جزای پزشکی»، 1391ش، ص120.
  12. ↑ مهربانی، «بررسی جرم سقط جنین از دیدگاه حقوق جزا و فتاوای علماء»، 1380ش، ص32.
  13. ↑ عباسی و دیگران، «مبانی سقط درمانی و بررسی آن از منظرحقوق جزای پزشکی»، 1391ش، ص135.
  14. ↑ «قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  15. ↑ لاریجانی، پزشک و ملاحظات اخلاقی، 1383ش، ج۲، ص۱۱۱.
  16. ↑ شجاعی، «آیین بودا و اخلاق سقط جنین»، 1396ش، ص38.
  17. ↑ شجاعی، «آیین بودا و اخلاق سقط جنین»، 1396ش، ص47 و 57.
  18. ↑ کتاب مقدس، سفر خروج، 2014م، 21: 22.
  19. ↑ سلیمانی، «سقط جنین در یهودیت»، 1384ش، ص364.
  20. ↑ سلیمانی، «سقط‌جنین در مسیحیت»، 1384ش، ص348.
  21. ↑ سیستانی، منهاج الصالحین، 1414ق، ج۱، ص۴۶۱.
  22. ↑ سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۵، ص۲۵۱.
  23. ↑ تبریزی، صراط النجاه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۲.
  24. ↑ مؤسسه دایرةالمعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، ۱۴۲۳ق، ج۵، ص۳۹۴.
  25. ↑ ابن‌بابویه، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۷۱.
  26. ↑ موسوی خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خویی، المسائل الشرعیه، مؤسسه الخوئی الاسلامیه، ج۲، ص۳۱۰.
  27. ↑ خویی، احکام جامع مسایل پزشکی، ۱۴۳۲ق، ج۱، ص۲۳۴؛ حسینی خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۶۶.
  28. ↑ بلالی، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، 1382ش، ص152-165.
  29. ↑ امینی ثانی و دیگران، «بررسی ارتباط سقط با خطر سرطان پستان در زنان ساکن مشهد: یک مطالعه مورد شاهدی»، 1382ش، ص7-12.
  30. ↑ رهبر و دیگران، «ارتباط سقط خود به خودی و سلامت عمومی»، 1389ش، ص11.
  31. ↑ بهجتی اردکانی و دیگران، «ضرورت بررسی ابعاد مختلف سقط جنین در ایران»، 1384ش، ص301.
  32. ↑ «ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی «سقط جنین» در قانون مورد توجه قرار گیرد»، خبرگزاری ایرنا.
  33. ↑ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، مصوب 1375ش، مواد 622-624.
  34. ↑ قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392ش، مادهٔ 716.
  35. ↑ احمدی و دیگران، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی در میان دختران و زنان شهر تبریز»، 1395، ص51.
  36. ↑ «الگوی سوم زن، در ستیز با جاهلیت»، وب‌سایت دیگران.
  37. ↑ فدایی، «پیامدهای منفی افراط در مدیریت بدن و دست‌کاری بدنی»، وب‌سایت مؤسسه فرهنگی و هنری سبک زندگی آل‌یاسین.
  38. ↑ شعبانی‌مهند، «تاریخچه بازنمایی سقطجنین در سینمای ایران و جهان»، 1402ش، ص226-228.
  39. ↑ بهجتی اردکانی و دیگران، «ضرورت بررسی سقط جنین در ایران»، پاییز 1384ش، ص311.
  40. ↑ مدیری و رازقی نصرآبدای، «بررسی رابطهٔ دینداری و قصد باورری در شهر تهران»، 1394ش، ص128؛ «مهم‌ترین علل آمار تکان‌دهنده سقط جنین در کشور/قتل‌عام گسترده جنین‌ها در میان خانواده‌های ثروتمند»، وب‌سایت مشرق.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
    • ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیه، ۱۴۰۴ق.
    • ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
    • اختری، الهام، «سقط جنین از ایران باستان تا ایران امروز»، مجلهٔ مامایی و نازایی زنان ایران، دوره نوزدهم، شمارهٔ ۴۰، اسفندماه ۱۳۹۵ش.
    • احمدی، عزت‌الله و دیگران، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی در میان دختران و زنان شهر تبریز»، مجلهٔ پژوهش‌نامة زنان، شمارهٔ ۱۵، پاییز ۱۳۹۵ش.
    • اکرمی، محمد و دیگران، «پرهیز از خطای پزشکی در سقط درمانی، چقدر باید مراقب باشیم؟» مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دورهٔ سوم، شمارهٔ ۴، ۱۳۸۹ش.
    • «الگوی سوم زن، در ستیز با جاهلیت»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
    • امینی ثانی، نیره و دیگران، «بررسی ارتباط سقط با خطر سرطان پستان در زنان ساکن مشهد: یک مطالعه مورد شاهدی»، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اردبیل، شماره ۳، ۱۳۸۲ش.
    • بهجتی اردکانی، زهره و دیگران، «ضرورت بررسی ابعاد مختلف سقط جنین در ایران»، فصلنامه باروری و ناباروری، پاییز ۱۳۸۴ش.
    • بلالی، اسماعیل، «زنان و پیامدهای سقط جنین»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۲۲، ۱۳۸۲ش.
    • تبریزی، جواد، صراط النجاة، قم: دفتر نشر برگزیده، ۱۴۱۶ق.
    • «تعریف جنین»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ش.
    • خامنه‌ای، سیدعلی، اجوبة الاستفتائات، کویت، دار النبأ، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
    • خویی، ابوالقاسم، احکام جامع مسایل پزشکی، قم، دار الصدیقه الشهیده، ۱۴۳۲ق.
    • خویی، ابوالقاسم، المسائل الشرعیه، قم، مؤسسه الخوئی الاسلامیه، خویی، بی‌تا.
    • «روزانه ۱۰۰۰ جنین زنده در کشور سقط می‌شوند/ سقط جنین ۲۰ برابر تلفات سوانح رانندگی کشور»، وب‌سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۹ش.
    • رهبر، ناهید و دیگران، «ارتباط سقط خود به خودی و سلامت عمومی»، زنان، مامایی و نازایی، ۱۳۸۹ش.
    • «ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی «سقط جنین» در قانون مورد توجه قرار گیرد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲ مهر ۱۴۰۳ش.
    • سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دارالتفسیر، ۱۴۱۳ق.
    • سلطانی‌نسب، رضا، جنین‌شناسی انسان: بررسی تکامل طبیعی و غیرطبیعی انسان، تهران، بی‌نا، ۱۳۵۶ش.
    • سلیمانی، حسین، «سقط جنین در مسیحیت»، باروری و ناباروری، شماره ۴، ۱۳۸۴ش.
    • سلیمانی، حسین، «سقط جنین در یهودیت»، باروری و ناباروری، شماره ۴، ۱۳۸۴ش.
    • سیستانی، علی، منهاج الصالحین، قم، انتشارات مهر، ۱۴۱۴ق.
    • شجاعی، علیرضا، «آیین بودا و اخلاق سقط جنین»، پژوهشنامه ادیان، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش.
    • شعبانی مهند، حسین، «تاریخچه بازنمایی سقط جنین در سینمای ایران و جهان»، فصلنامهٔ علمی-تخصصی فرهنگ پژوهشی، شمارهٔ ۵۵، پاییز، ۱۴۰۲ش.
    • شمشیری میلانی، حوریه، «سقط جنین عمدی»، پژوهش در پزشکی، شماره ۴، ۱۳۸۵ش.
    • عباسی، محمود، حقوق پزشکی؛ مجموعه مقالات، تهران، انتشارات حقوقی، ۱۳۸۳ش.
    • عباسی، محمود و دیگران، «مبانی سقط‌درمانی و بررسی آن از منظرحقوق جزای پزشکی»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال ششم، شمارهٔ ۲۰، بهار ۱۳۹۱ش.
    • فدایی، مهدی، «پیامدهای منفی افراط در مدیریت بدن و دست‌کاری بدنی»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ش.
    • فلاح‌نژاد، فاطمه، «بررسی تطبیقی سقط جنین در قانون مجازات ایران و قانون مجازات روسیه»، مجلهٔ پژوهشنامهٔ زنان، سال چهارم، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش.
    • قادی‌پاشا، مسعود و امینیان، زهرا، «بررسی مجوزهای سقط جنین صادرشده در اداره کل پزشکی قانونی استان کرمان در سال ۱۳۸۴ و مقایسه اجمالی با سال‌های قبل»، مجلهٔ دانشگاه علوم پزشکی کرمان، شماره دوم، ۱۳۸۶ش.
    • «قانون سقط درمانی»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۳۹۴ش.
    • قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۹۲ش.
    • کاظمی، سیدسجاد و روستایی، مهرانگیز، «آشنایی با حقوق پزشکی: بررسی مسئولیت پزشک در سقط جنین حاصل از رابطه نامشروع»، مجلهٔ جراحی ایران، دورهٔ ۳۰، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۱ش.
    • کتاب مقدس، سفر خروج، ۲۰۱۴م.
    • لاریجانی، باقر، پزشک و ملاحظات اخلاقی، تهران، فردا، ۱۳۸۳ش.
    • مدیری، فاطمه و رازقی نصرآبدای، حجیه بی‌بی، «بررسی رابطهٔ دینداری و قصد باورری در شهر تهران»، مجلهٔ نامهٔ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دورهٔ دهم، شمارهٔ ۲۰، مهر ۱۳۹۴ش.
    • «مهم‌ترین علل آمار تکان‌دهنده سقط جنین در کشور/قتل‌عام گسترده جنین‌ها در میان خانواده‌های ثروتمند»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: ۴ شهریور ۱۳۹۸ش.
    • مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعه الفقهیه، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
    • موسوی خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
    • معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۴ش.
    • مهربانی، علی، «بررسی جرم سقط جنین از دیدگاه حقوق جزا و فتاوای علماء»، دادرسی، شماره ۲۸، ۱۳۸۰ش.
    • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
    • «هرسال بیش از ۳۷۰ هزار سقط جنین در ایران رخ می‌دهد»، وب‌سایت تحلیلی-خبری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۴۰۲ش.
    • «هزینه سقط جنین غیرقانونی در ایران ۱۵۰ میلیون تومان/ آمار دقیقی از سقط جنین در ایران نیست»، وب‌سایت تجارت نیوز، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۴۰۳ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:سقط_جنین&oldid=23391»