پرش به محتوا

پیش‌نویس:تربیت اقتصادی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
imported>فاطمه کمالی
imported>شاهرودی
ابرابزار
 
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>تربیت اقتصادی</big>'''، فرایندی که افراد رفتار مطلوب اقتصادی را از کودکی تا بزرگسالی می‌آموزند.<br>
'''{{درشت|تربیت اقتصادی}}'''، فرایندی که افراد رفتار مطلوب اقتصادی را از کودکی تا بزرگسالی می‌آموزند.


==مفهوم‌شناسی==
== مفهوم‌شناسی ==
[[تربیت]] واژه‌ای عربی و به‌معنای پرورش است؛ يعنى ايجاد كردن حالتى پس از حالتى ديگر در چيزى تا به تمام و كمال آن برسد.<ref>[https://lib.eshia.ir/41892/1/336 راغب اصفهانى، المفردات في غريب القرآن، 1412ق‏، ص336.]</ref> به‌معنی زیادت، رشد، نمو و علو نیز بیان شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/20006/8/283 فراهیدی، العين، 1409ق، ج8، ص283.]</ref> در اصطلاح تربیت به‌ فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای درونی انسان در جهت مطلوب و استفاده از روش‌های صحیح و مناسب نیز معنا شده است.<ref>مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، 1367ش، ص27.</ref>
[[تربیت]] واژه‌ای عربی و به‌معنای پرورش است؛ یعنی ایجاد کردن حالتی پس از حالتی دیگر در چیزی تا به تمام و کمال آن برسد.<ref>[https://lib.eshia.ir/41892/1/336 راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، 1412ق‏، ص336.]</ref> به‌معنی زیادت، رشد، نمو و علو نیز بیان شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/20006/8/283 فراهیدی، العین، 1409ق، ج8، ص283.]</ref> در اصطلاح تربیت به فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای درونی انسان در جهت مطلوب و استفاده از روش‌های صحیح و مناسب نیز معنا شده است.<ref>مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، 1367ش، ص27.</ref>
تربیت اقتصادی فرایندی است که افراد، دانش مربوط به رفتار مطلوب اقتصادی را از کودکی تا بزرگسالی می‌آموزند و به‌صورت ارزش درونی در شخصیت آنان عجین می‌شود.<ref>Refriger, And Aleandri, The Economics of Education as Educational Science, Social and behavioral Sciences, 116, 2059 – 2063, 2014.</ref> امروزه مراد از «تربیت اقتصادی» برنامه‌ها و اقداماتی است که اغلب کشورها برای فرهنگ‌سازی در حوزۀ اقتصاد به اجرا درمی‌آورند. آن‌ها تلاش‌های نظام‌مندی را در این راستا، برای مقاطع سنی گوناگون از کودکی تا بزرگسالی انجام داده‌اند تا به این وسیله، بتوانند نسلی را برای ورود به عرصۀ اجتماع آماده کنند که نه‌تنها مفاهیم اقتصادی را بداند، بلکه به بهترین وجه، حائز مهارت تفکر اقتصادی بوده و ضمن بهره‌مندی از یک منطق فکری، قابلیت تحلیل شرایط مختلف اقتصادی و تصمیم‌گیری و انتخاب بهینه را داشته باشد.<ref>طغیانی و زاهدی‌وفا، «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، 1391ش، ص55-76.</ref>
«تربیت اقتصادی» با نگاه اسلامی به‌معنای ایجاد آمادگی‌ در فرد است، تا ضمن شناخت استعدادهای اقتصادی خود بتواند آن را به‌نحوی مطلوب شکوفا کند و از منابع موجود در حداعتدال بهره‌مند شود و در این راه شریعت الهی را در نظر داشته باشد و در جهت قرب الهی قدم بردارد.<ref>ایمانی، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایۀ ایرانی»، 1391ش، ص15-16.</ref>
==لزوم تربیت اقتصادی==
هیچ کشوری بدون سرمایه‌گذاری درحوزۀ آموزش نمی‌تواند به توسعۀ اقتصادی پایدار دست پیدا کند.<ref>Becker, William, Greene, William, and Sherwin,Rosen, »Research on High School Economic Education, Vol. 80, No. 2, Papers and Proceedings of the Hundred and Second Annual Meeting of the American Economic Association, pp. 14 -22, 1990.</ref> در دهه‌های اخیر و به‌ویژه در میان کشورهای توسعه یافته، موضوع تربیت اقتصادی یا آموزش اقتصادی به افراد جامعه به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان اهمیت فزاینده‌ای یافته و این موضوع از اصول ثابت نظام تعلیم و تربیت کشورهای پیشرفته در کنار آموزش مهارت‌های اولیه و ضروری زندگی شده است.<ref>ریموند، آموزش و توسعه، 1393ش، ص75.</ref>
==اهمیت تربیت اقتصادی در اسلام==
دلایل متعددی بر اهمیت و لزوم تربیت در اسلام بیان شده است که از آن جمله آیۀ وقایه<ref>سورۀ تحریم، آیۀ 6.</ref> و آیۀ تعاون بر تقوا و نیکی است.<ref>سورۀ مائدۀ، آیۀ 2.</ref> اولین مربیان برای تربیت افراد یک جامعه والدین آنان هستند بدین‌خاطر تربیت فرزند به‌عنوان حقی بر عهدۀ والدین گذاشته شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/27049/1/222 طبرسى، مكارم الأخلاق‏، 1370ش، ص222.]</ref> پدر و مادر موظف‌اند فرزند خود را برای زندگی در جامعه آماده کنند. در کلامی از امام علی دربارۀ اینکه باید چه مواردی به فرزند آموزش داده شود، بر فراگیری آن‌چه در بزرگ‌سالی به آن نیازمنداند، تأکید شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/15335/20/333 ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، 1959م، ج20، ص333.]</ref> توجه به مسائل مادی و کسب روزی سبب بقا و پویایی افراد و مورد نیاز زندگی آنان است. در مکتب اسلام کسب روزی حلال از نشانه‌های پرهیزگاران<ref>شریف‌رضی، نهج البلاغة، 1414ق، ص305.</ref> معرفی شده است.
==راهکارهای تربیت اقتصادی==
در آموزه‌های دینی دستورهای فراوانی برای مسائل مادی و اقتصادی بیان شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:<br>


- '''توجه به الگوی مصرف مناسب'''؛ به‌معنای بهره‌مندی از موهبات الهی بدون اسراف و زیاده‌روی.<ref>سورۀ اعراف، آیۀ 31.</ref> امام صادق میانه‌روی در امور اقتصادی را توصیه کرده و عمل‌کنندگان به آن را از فقر دور می‌دانند.<ref> [https://lib.eshia.ir/11021/2/64 ابن‌بابویه، من لايحضره الفقيه، 1413ق، ج2، ص64.]</ref> این مسئله حتی در جزئی‌ترین امور هم مورد توجه قرار گرفته است. امام علی در دوران حکومت خود به‌منظور جلوگیری از اسراف، به کارگزاران و کارکنان خود دقت در میزان استفاده از جوهر و کاغذ در نگارش نامه‌ها را توصیه کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/15339/1/310 ابن‌بابویه، الخصال، 1362ش، ج1، ص310.]</ref><br>
تربیت اقتصادی فرایندی است که افراد، دانش مربوط به رفتار مطلوب اقتصادی را از کودکی تا بزرگسالی می‌آموزند و به‌صورت ارزش درونی در شخصیت آنان عجین می‌شود.<ref>Refriger, And Aleandri, The Economics of Education as Educational Science, Social and behavioral Sciences, 116, 2059 – 2063, 2014.</ref> امروزه مراد از «تربیت اقتصادی» برنامه‌ها و اقداماتی است که اغلب کشورها برای فرهنگ‌سازی در حوزهٔ اقتصاد به اجرا درمی‌آورند. آن‌ها تلاش‌های نظام‌مندی را در این راستا، برای مقاطع سنی گوناگون از کودکی تا بزرگسالی انجام داده‌اند تا به این وسیله، بتوانند نسلی را برای ورود به عرصهٔ اجتماع آماده کنند که نه‌تنها مفاهیم اقتصادی را بداند، بلکه به بهترین وجه، حائز مهارت تفکر اقتصادی بوده و ضمن بهره‌مندی از یک منطق فکری، قابلیت تحلیل شرایط مختلف اقتصادی و تصمیم‌گیری و انتخاب بهینه را داشته باشد.<ref>طغیانی و زاهدی‌وفا، «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، 1391ش، ص55-76.</ref>
- '''رعایت انصاف'''؛ این مهم در تعاملات اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و آموز‌ه‌‌های دینی برخورد منصفانه را عاملی برای افزایش روزی بیان می‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/27033/1/265 ديلمي، أعلام الدين في صفات المؤمنين، 1408ق، ص265.]</ref><br>
«تربیت اقتصادی» با نگاه اسلامی به‌معنای ایجاد آمادگی در فرد است، تا ضمن شناخت استعدادهای اقتصادی خود بتواند آن را به‌نحوی مطلوب شکوفا کند و از منابع موجود در حداعتدال بهره‌مند شود و در این راه شریعت الهی را در نظر داشته باشد و در جهت قرب الهی قدم بردارد.<ref>ایمانی، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایهٔ ایرانی»، 1391ش، ص15-16.</ref>
- '''پرهیز از احتکار'''؛ احتکار به‌معنای انباشتن کالا و نگهداشتن آن به قصد گران کردن آن است.<ref>معین، فرهنگ معین، تهران، ۱۳۸۲ش، ذیل واژۀ احتکار.</ref> در اسلام ضمن پرهیز دادن از این عمل، فرد محتکر را کافر و مورد لعن خداوند می‌داند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10374/1/432 پاینده، نهج الفصاحة، 1382ش، ص432.]</ref><br>- '''کسب روزی حلال'''؛ در روایات اسلامی، تلاش برای روزی حلال مانند جهاد در راه خدا معرفی شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/11015/13/12 نوری، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، 1408ق، ج13، ص12.]</ref><br>
- '''خوش‌خلقی و رفتار پسندیده'''؛ خوش‌خلقی در فعالیت‌های اقتصادی سبب فراوانی نعمات الهی می‌شود.<ref>[https://lib.eshia.ir/15139/1/395 ابن شعبه حرانى، تحف العقول‏ عن آل الرسول، 1404ق، ص395.]</ref><br>
- '''شکرگزاری از نعمات الهی'''؛ یکی از اثرات شکرگزار بودن، گسترش رزق و روزی است چنان‌که در قرآن کریم آمده است؛ «لئِن شَکرْتُمْ لأزِیدَنَّکمْ».<ref>سورۀ ابراهیم، آیۀ 7.</ref>


==هدف تربیت اقتصادی در اسلام==
== لزوم تربیت اقتصادی ==
در نظام تربیت اقتصاد اسلامی، اهدافی چون علاقمند کردن افراد به سعی و تلاش، کسب مهارت‌های لازم برای بهره‌مندی از مواهب طبیعت، اشتغال به حرفه ‌یا شغلی متناسب با توانایی و تخصص، استقلال در ادارۀ زندگی، ارزشمند دانستن کار و تلاش، کسب درآمد حلال و مشرع، رسیدن به حد اعتدال در معیشت و الگوی مصرف مناسب دنبال می‌شود.<ref>صنعتی و نژاد حسین، «بازتعریف مفهوم تربیت اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، 1395ش، ص137–157.</ref>
هیچ کشوری بدون سرمایه‌گذاری درحوزهٔ آموزش نمی‌تواند به توسعهٔ اقتصادی پایدار دست پیدا کند.<ref>Becker, William, Greene, William, and Sherwin,Rosen, "Research on High School Economic Education, Vol. 80, No. 2, Papers and Proceedings of the Hundred and Second Annual Meeting of the American Economic Association, pp. 14 -22, 1990.</ref> در دهه‌های اخیر و به‌ویژه در میان کشورهای توسعه یافته، موضوع تربیت اقتصادی یا آموزش اقتصادی به افراد جامعه به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان اهمیت فزاینده‌ای یافته و این موضوع از اصول ثابت نظام تعلیم و تربیت کشورهای پیشرفته در کنار آموزش مهارت‌های اولیه و ضروری زندگی شده است.<ref>ریموند، آموزش و توسعه، 1393ش، ص75.</ref>


==پانویس==
== اهمیت تربیت اقتصادی در اسلام ==
دلایل متعددی بر اهمیت و لزوم تربیت در اسلام بیان شده است که از آن جمله آیهٔ وقایه<ref>سورهٔ تحریم، آیهٔ 6.</ref> و آیهٔ تعاون بر تقوا و نیکی است.<ref>سورهٔ مائدهٔ، آیهٔ 2.</ref> اولین مربیان برای تربیت افراد یک جامعه والدین آنان هستند بدین‌خاطر تربیت فرزند به‌عنوان حقی بر عهدهٔ والدین گذاشته شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/27049/1/222 طبرسی، مکارم الأخلاق‏، 1370ش، ص222.]</ref> پدر و مادر موظف‌اند فرزند خود را برای زندگی در جامعه آماده کنند. در کلامی از امام علی دربارهٔ اینکه باید چه مواردی به فرزند آموزش داده شود، بر فراگیری آنچه در بزرگ‌سالی به آن نیازمنداند، تأکید شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/15335/20/333 ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، 1959م، ج20، ص333.]</ref> توجه به مسائل مادی و کسب روزی سبب بقا و پویایی افراد و مورد نیاز زندگی آنان است. در مکتب اسلام کسب روزی حلال از نشانه‌های پرهیزگاران<ref>شریف‌رضی، نهج البلاغة، 1414ق، ص305.</ref> معرفی شده است.
 
== راهکارهای تربیت اقتصادی ==
در آموزه‌های دینی دستورهای فراوانی برای مسائل مادی و اقتصادی بیان شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
 
- '''توجه به الگوی مصرف مناسب'''؛ به‌معنای بهره‌مندی از موهبات الهی بدون اسراف و زیاده‌روی.<ref>سورهٔ اعراف، آیهٔ 31.</ref> امام صادق میانه‌روی در امور اقتصادی را توصیه کرده و عمل‌کنندگان به آن را از فقر دور می‌دانند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11021/2/64 ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج2، ص64.]</ref> این مسئله حتی در جزئی‌ترین امور هم مورد توجه قرار گرفته است. امام علی در دوران حکومت خود به‌منظور جلوگیری از اسراف، به کارگزاران و کارکنان خود دقت در میزان استفاده از جوهر و کاغذ در نگارش نامه‌ها را توصیه کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/15339/1/310 ابن‌بابویه، الخصال، 1362ش، ج1، ص310.]</ref>{{سخ}}
- '''رعایت انصاف'''؛ این مهم در تعاملات اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و آموزه‌های دینی برخورد منصفانه را عاملی برای افزایش روزی بیان می‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/27033/1/265 دیلمی، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، 1408ق، ص265.]</ref>{{سخ}}
- '''پرهیز از احتکار'''؛ احتکار به‌معنای انباشتن کالا و نگهداشتن آن به قصد گران کردن آن است.<ref>معین، فرهنگ معین، تهران، ۱۳۸۲ش، ذیل واژهٔ احتکار.</ref> در اسلام ضمن پرهیز دادن از این عمل، فرد محتکر را کافر و مورد لعن خداوند می‌داند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10374/1/432 پاینده، نهج الفصاحة، 1382ش، ص432.]</ref>{{سخ}}- '''کسب روزی حلال'''؛ در روایات اسلامی، تلاش برای روزی حلال مانند جهاد در راه خدا معرفی شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/11015/13/12 نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 1408ق، ج13، ص12.]</ref>{{سخ}}
- '''خوش‌خلقی و رفتار پسندیده'''؛ خوش‌خلقی در فعالیت‌های اقتصادی سبب فراوانی نعمات الهی می‌شود.<ref>[https://lib.eshia.ir/15139/1/395 ابن شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، 1404ق، ص395.]</ref>{{سخ}}
- '''شکرگزاری از نعمات الهی'''؛ یکی از اثرات شکرگزار بودن، گسترش رزق و روزی است چنان‌که در قرآن کریم آمده است؛ «لئِن شَکرْتُمْ لأزِیدَنَّکمْ».<ref>سورهٔ ابراهیم، آیهٔ 7.</ref>
 
== هدف تربیت اقتصادی در اسلام ==
در نظام تربیت اقتصاد اسلامی، اهدافی چون علاقمند کردن افراد به سعی و تلاش، کسب مهارت‌های لازم برای بهره‌مندی از مواهب طبیعت، اشتغال به حرفه یا شغلی متناسب با توانایی و تخصص، استقلال در ادارهٔ زندگی، ارزشمند دانستن کار و تلاش، کسب درآمد حلال و مشرع، رسیدن به حد اعتدال در معیشت و الگوی مصرف مناسب دنبال می‌شود.<ref>صنعتی و نژاد حسین، «بازتعریف مفهوم تربیت اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، 1395ش، ص137–157.</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
* ابن ابی‌الحدید، عزالدین عبد‌الحمید، شرح نهج البلاغه، به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، دارالاحیاء الکتب العربیه، 1959م.
== منابع ==
* ابن‌بابویه، محمد بن على‏، الخصال‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفارى، قم، جامعه مدرسین‏، 1362ش.
* ابن ابی‌الحدید، عزالدین عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، دارالاحیاء الکتب العربیه، ۱۹۵۹م.
* ابن‌بابویه، محمد بن على‏، من لايحضره الفقيه‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، 1413ق.
* ابن‌بابویه، محمد بن علی‏، الخصال‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین‏، ۱۳۶۲ش.
* ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول‏ عن آل الرسول، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.
* ابن‌بابویه، محمد بن علی‏، من لایحضره الفقیه‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۴۱۳ق.
* ایمانی، محسن، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایۀ ایرانی»، پیوند، شمارۀ ۳۹۰ و ۳۹۱، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
* ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی‏، تحف العقول عن آل الرسول، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.
* پاينده، ابو القاسم‏، نهج الفصاحة، تهران‏، دنياى دانش‏، 1382ش‏.
* ایمانی، محسن، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایهٔ ایرانی»، پیوند، شمارهٔ ۳۹۰ و ۳۹۱، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
* دیلمی، حسن بن محمد، أعلام الدين في صفات المؤمنين، به‌تحقیق مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، 1408ق .
* پاینده، ابو القاسم‏، نهج الفصاحة، تهران‏، دنیای دانش‏، ۱۳۸۲ش‏.
* راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‏، به‌تحقیق صفوان عدنان داوودی، دمشق، دار القلم - الدار الشامية، 1412ق‏.
* دیلمی، حسن بن محمد، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، به‌تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
* ریموند، اِنو، آموزش و توسعه؛ ترجمۀ اباصلت خراسانی و سمیه دانشمندی، تهران، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران،1393ش.
* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‏، به‌تحقیق صفوان عدنان داوودی، دمشق، دار القلم - الدار الشامیة، ۱۴۱۲ق‏.
* شريف الرضي، محمد بن حسين‏، نهج البلاغة، به‌تحقیق صبحي‏ صالح، قم، هجرت‏، 1414ق‏.
* ریموند، اِنو، آموزش و توسعه؛ ترجمهٔ اباصلت خراسانی و سمیه دانشمندی، تهران، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، ۱۳۹۳ش.
* صنعتی، فاطمه و سیدحمزه نژادحسین، «بازتعریف مفهوم تربیت اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، ماهنامه فرهنگ اسلامی، شماره 43، 1395ش.
* شریف الرضی، محمد بن حسین‏، نهج البلاغة، به‌تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت‏، ۱۴۱۴ق‏.
* طبرسى، حسن بن فضل‏، مكارم الأخلاق‏، قم، الشريف الرضى‏، 1370ش.
* صنعتی، فاطمه و سیدحمزه نژادحسین، «بازتعریف مفهوم تربیت اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، ماهنامه فرهنگ اسلامی، شماره ۴۳، ۱۳۹۵ش.
* طغیانی، مهدی، زاهدی‌ وفا، محمدهادی، «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره دوم ـ پیاپی ششم، بهار و تابستان 1391ش.
* طبرسی، حسن بن فضل‏، مکارم الأخلاق‏، قم، الشریف الرضی‏، ۱۳۷۰ش.
* فراهيدى، خليل بن أحمد، العين‏، قم، نشر هجرت‏، 1409ق‏.
* طغیانی، مهدی، زاهدی وفا، محمدهادی، «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره دوم ـ پیاپی ششم، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
* مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، قم، الزهرا، 1367ش.
* فراهیدی، خلیل بن أحمد، العین‏، قم، نشر هجرت‏، ۱۴۰۹ق‏.
* مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، قم، الزهرا، ۱۳۶۷ش.
* معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، زرین، ۱۳۸۲ش.
* معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، زرین، ۱۳۸۲ش.
* نورى، حسين بن محمدتقی، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل‏، به‌تحقیق مؤسسة آل البيت علیهم‌السلام، قم، مؤسسة آل البيت علیهم‌السلام، 1408ق.‏
* نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، به‌تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۸ق. ‏


Refriger, Luca and Gabriella Aleandri, The Economics of Education as Educational Science, Social and behavioral Sciences, 116, 2059 – 2063, 2014.
Refriger, Luca and Gabriella Aleandri, The Economics of Education as Educational Science, Social and behavioral Sciences, 116, 2059 – 2063, 2014.
Becker, William, Greene, William, and Sherwin, Rosen, Research on High School Economic Education« Vol. 80, No. 2, Papers and Proceedings of the Hundred and Second Annual Meeting of the American Economic Association, pp. 14 -22, 1990.
Becker, William, Greene, William, and Sherwin, Rosen, Research on High School Economic Education" Vol. 80, No. 2, Papers and Proceedings of the Hundred and Second Annual Meeting of the American Economic Association, pp. 14 -22, 1990.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
 
[[رده: تربیت فرزند]]
{{آموزش و پرورش-افقی}}

نسخهٔ کنونی تا ۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۲:۴۹

تربیت اقتصادی، فرایندی که افراد رفتار مطلوب اقتصادی را از کودکی تا بزرگسالی می‌آموزند.

مفهوم‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تربیت واژه‌ای عربی و به‌معنای پرورش است؛ یعنی ایجاد کردن حالتی پس از حالتی دیگر در چیزی تا به تمام و کمال آن برسد.[۱] به‌معنی زیادت، رشد، نمو و علو نیز بیان شده است.[۲] در اصطلاح تربیت به فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای درونی انسان در جهت مطلوب و استفاده از روش‌های صحیح و مناسب نیز معنا شده است.[۳]

تربیت اقتصادی فرایندی است که افراد، دانش مربوط به رفتار مطلوب اقتصادی را از کودکی تا بزرگسالی می‌آموزند و به‌صورت ارزش درونی در شخصیت آنان عجین می‌شود.[۴] امروزه مراد از «تربیت اقتصادی» برنامه‌ها و اقداماتی است که اغلب کشورها برای فرهنگ‌سازی در حوزهٔ اقتصاد به اجرا درمی‌آورند. آن‌ها تلاش‌های نظام‌مندی را در این راستا، برای مقاطع سنی گوناگون از کودکی تا بزرگسالی انجام داده‌اند تا به این وسیله، بتوانند نسلی را برای ورود به عرصهٔ اجتماع آماده کنند که نه‌تنها مفاهیم اقتصادی را بداند، بلکه به بهترین وجه، حائز مهارت تفکر اقتصادی بوده و ضمن بهره‌مندی از یک منطق فکری، قابلیت تحلیل شرایط مختلف اقتصادی و تصمیم‌گیری و انتخاب بهینه را داشته باشد.[۵] «تربیت اقتصادی» با نگاه اسلامی به‌معنای ایجاد آمادگی در فرد است، تا ضمن شناخت استعدادهای اقتصادی خود بتواند آن را به‌نحوی مطلوب شکوفا کند و از منابع موجود در حداعتدال بهره‌مند شود و در این راه شریعت الهی را در نظر داشته باشد و در جهت قرب الهی قدم بردارد.[۶]

لزوم تربیت اقتصادی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هیچ کشوری بدون سرمایه‌گذاری درحوزهٔ آموزش نمی‌تواند به توسعهٔ اقتصادی پایدار دست پیدا کند.[۷] در دهه‌های اخیر و به‌ویژه در میان کشورهای توسعه یافته، موضوع تربیت اقتصادی یا آموزش اقتصادی به افراد جامعه به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان اهمیت فزاینده‌ای یافته و این موضوع از اصول ثابت نظام تعلیم و تربیت کشورهای پیشرفته در کنار آموزش مهارت‌های اولیه و ضروری زندگی شده است.[۸]

اهمیت تربیت اقتصادی در اسلام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دلایل متعددی بر اهمیت و لزوم تربیت در اسلام بیان شده است که از آن جمله آیهٔ وقایه[۹] و آیهٔ تعاون بر تقوا و نیکی است.[۱۰] اولین مربیان برای تربیت افراد یک جامعه والدین آنان هستند بدین‌خاطر تربیت فرزند به‌عنوان حقی بر عهدهٔ والدین گذاشته شده است.[۱۱] پدر و مادر موظف‌اند فرزند خود را برای زندگی در جامعه آماده کنند. در کلامی از امام علی دربارهٔ اینکه باید چه مواردی به فرزند آموزش داده شود، بر فراگیری آنچه در بزرگ‌سالی به آن نیازمنداند، تأکید شده است.[۱۲] توجه به مسائل مادی و کسب روزی سبب بقا و پویایی افراد و مورد نیاز زندگی آنان است. در مکتب اسلام کسب روزی حلال از نشانه‌های پرهیزگاران[۱۳] معرفی شده است.

راهکارهای تربیت اقتصادی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آموزه‌های دینی دستورهای فراوانی برای مسائل مادی و اقتصادی بیان شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- توجه به الگوی مصرف مناسب؛ به‌معنای بهره‌مندی از موهبات الهی بدون اسراف و زیاده‌روی.[۱۴] امام صادق میانه‌روی در امور اقتصادی را توصیه کرده و عمل‌کنندگان به آن را از فقر دور می‌دانند.[۱۵] این مسئله حتی در جزئی‌ترین امور هم مورد توجه قرار گرفته است. امام علی در دوران حکومت خود به‌منظور جلوگیری از اسراف، به کارگزاران و کارکنان خود دقت در میزان استفاده از جوهر و کاغذ در نگارش نامه‌ها را توصیه کرده است.[۱۶]
- رعایت انصاف؛ این مهم در تعاملات اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و آموزه‌های دینی برخورد منصفانه را عاملی برای افزایش روزی بیان می‌کنند.[۱۷]
- پرهیز از احتکار؛ احتکار به‌معنای انباشتن کالا و نگهداشتن آن به قصد گران کردن آن است.[۱۸] در اسلام ضمن پرهیز دادن از این عمل، فرد محتکر را کافر و مورد لعن خداوند می‌داند.[۱۹]
- کسب روزی حلال؛ در روایات اسلامی، تلاش برای روزی حلال مانند جهاد در راه خدا معرفی شده است.[۲۰]
- خوش‌خلقی و رفتار پسندیده؛ خوش‌خلقی در فعالیت‌های اقتصادی سبب فراوانی نعمات الهی می‌شود.[۲۱]
- شکرگزاری از نعمات الهی؛ یکی از اثرات شکرگزار بودن، گسترش رزق و روزی است چنان‌که در قرآن کریم آمده است؛ «لئِن شَکرْتُمْ لأزِیدَنَّکمْ».[۲۲]

هدف تربیت اقتصادی در اسلام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در نظام تربیت اقتصاد اسلامی، اهدافی چون علاقمند کردن افراد به سعی و تلاش، کسب مهارت‌های لازم برای بهره‌مندی از مواهب طبیعت، اشتغال به حرفه یا شغلی متناسب با توانایی و تخصص، استقلال در ادارهٔ زندگی، ارزشمند دانستن کار و تلاش، کسب درآمد حلال و مشرع، رسیدن به حد اعتدال در معیشت و الگوی مصرف مناسب دنبال می‌شود.[۲۳]

  1. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، 1412ق‏، ص336.
  2. فراهیدی، العین، 1409ق، ج8، ص283.
  3. مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، 1367ش، ص27.
  4. Refriger, And Aleandri, The Economics of Education as Educational Science, Social and behavioral Sciences, 116, 2059 – 2063, 2014.
  5. طغیانی و زاهدی‌وفا، «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، 1391ش، ص55-76.
  6. ایمانی، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایهٔ ایرانی»، 1391ش، ص15-16.
  7. Becker, William, Greene, William, and Sherwin,Rosen, "Research on High School Economic Education, Vol. 80, No. 2, Papers and Proceedings of the Hundred and Second Annual Meeting of the American Economic Association, pp. 14 -22, 1990.
  8. ریموند، آموزش و توسعه، 1393ش، ص75.
  9. سورهٔ تحریم، آیهٔ 6.
  10. سورهٔ مائدهٔ، آیهٔ 2.
  11. طبرسی، مکارم الأخلاق‏، 1370ش، ص222.
  12. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، 1959م، ج20، ص333.
  13. شریف‌رضی، نهج البلاغة، 1414ق، ص305.
  14. سورهٔ اعراف، آیهٔ 31.
  15. ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج2، ص64.
  16. ابن‌بابویه، الخصال، 1362ش، ج1، ص310.
  17. دیلمی، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، 1408ق، ص265.
  18. معین، فرهنگ معین، تهران، ۱۳۸۲ش، ذیل واژهٔ احتکار.
  19. پاینده، نهج الفصاحة، 1382ش، ص432.
  20. نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 1408ق، ج13، ص12.
  21. ابن شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، 1404ق، ص395.
  22. سورهٔ ابراهیم، آیهٔ 7.
  23. صنعتی و نژاد حسین، «بازتعریف مفهوم تربیت اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، 1395ش، ص137–157.
  • ابن ابی‌الحدید، عزالدین عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، دارالاحیاء الکتب العربیه، ۱۹۵۹م.
  • ابن‌بابویه، محمد بن علی‏، الخصال‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین‏، ۱۳۶۲ش.
  • ابن‌بابویه، محمد بن علی‏، من لایحضره الفقیه‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، ۱۴۱۳ق.
  • ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی‏، تحف العقول عن آل الرسول، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.
  • ایمانی، محسن، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایهٔ ایرانی»، پیوند، شمارهٔ ۳۹۰ و ۳۹۱، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
  • پاینده، ابو القاسم‏، نهج الفصاحة، تهران‏، دنیای دانش‏، ۱۳۸۲ش‏.
  • دیلمی، حسن بن محمد، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، به‌تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‏، به‌تحقیق صفوان عدنان داوودی، دمشق، دار القلم - الدار الشامیة، ۱۴۱۲ق‏.
  • ریموند، اِنو، آموزش و توسعه؛ ترجمهٔ اباصلت خراسانی و سمیه دانشمندی، تهران، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، ۱۳۹۳ش.
  • شریف الرضی، محمد بن حسین‏، نهج البلاغة، به‌تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت‏، ۱۴۱۴ق‏.
  • صنعتی، فاطمه و سیدحمزه نژادحسین، «بازتعریف مفهوم تربیت اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، ماهنامه فرهنگ اسلامی، شماره ۴۳، ۱۳۹۵ش.
  • طبرسی، حسن بن فضل‏، مکارم الأخلاق‏، قم، الشریف الرضی‏، ۱۳۷۰ش.
  • طغیانی، مهدی، زاهدی وفا، محمدهادی، «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره دوم ـ پیاپی ششم، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
  • فراهیدی، خلیل بن أحمد، العین‏، قم، نشر هجرت‏، ۱۴۰۹ق‏.
  • مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، قم، الزهرا، ۱۳۶۷ش.
  • معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، زرین، ۱۳۸۲ش.
  • نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، به‌تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۸ق. ‏

Refriger, Luca and Gabriella Aleandri, The Economics of Education as Educational Science, Social and behavioral Sciences, 116, 2059 – 2063, 2014. Becker, William, Greene, William, and Sherwin, Rosen, Research on High School Economic Education" Vol. 80, No. 2, Papers and Proceedings of the Hundred and Second Annual Meeting of the American Economic Association, pp. 14 -22, 1990.