پیشنویس:کتابخانه عمومی: تفاوت میان نسخهها
imported>شاهرودی +رده:کتابخانهها، +رده:بناهای خدماتی (هاتکت)، ابرابزار |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''کتابخانه عمومی'''}}؛ کتابخانهای برای استفادهٔ همگان | |||
کتابخانه عمومی، [[کتابخانه|کتابخانهای]] است که یک شخص، مؤسسه یا دولت برای | کتابخانه عمومی، [[کتابخانه|کتابخانهای]] است که یک شخص، مؤسسه یا دولت برای استفادهٔ همه مردم فراهم کرده است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کتابخانه دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژهیاب.]</ref> کتابخانههای عمومی، مواد چاپی، دیداری، شنیداری و الکترونیکی را در زمینههای علمی مختلف، ادبیات و هنر بهصورت یکسان در اختیار همگان میگذارد.<ref>[http://hamiassociation.org/fa/article/31/کتابخانه-های-عمومی «کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی.]</ref> | ||
مردم میتوانند در این نوع [[کتابخانه | مردم میتوانند در این نوع [[کتابخانه]]ها، با هزینههایی بسیار پایین و گاهی بهصورت رایگان، به انواع آثار دسترسی داشته باشند. معمولاً هزینهٔ استفاده از کتابخانههای عمومی نیز از منابع عمومی مانند مالیاتها تأمین میشود.<ref>Rubin, Foundations of Library and Information Science (3rd ed), 2010.</ref> | ||
==تفاوت کتابخانه عمومی با سایر کتابخانهها== | |||
گوناگونی کاربران و | == تفاوت کتابخانه عمومی با سایر کتابخانهها == | ||
==ویژگیهای کتابخانه عمومی== | گوناگونی کاربران و مجموعهٔ کتابها در کتابخانههای عمومی، آن را از دیگر انواع کتابخانهها متمایز میکند. همچنین، کتابخانههای عمومی در اندازهها و حجم مختلف، در شهرهای بزرگ و کوچک و حتی گاهی در روستاها و محلهها تأسیس میشوند و مجموعهٔ کتابهای خود را براساس خصوصیات و نیازهای مردم آن منطقه، تأمین میکنند؛ در حالیکه در کتابخانههای دیگر، افراد یا مؤسسات، تنها به سلیقه مجموعه و شخص خودشان، کتابها را انتخاب میکنند. | ||
== ویژگیهای کتابخانه عمومی == | |||
تمام کتابخانههای عمومی دنیا، چند ویژگی مشترک دارند: | تمام کتابخانههای عمومی دنیا، چند ویژگی مشترک دارند: | ||
# | # عموماً با پول مردم اداره میشوند (از طریق مالیاتها یا کمکهای دولتی و شهرداریها)؛ | ||
#توسط خود مردم اداره میشوند و نمایندگانی از گروههای اجتماعی در | # توسط خود مردم اداره میشوند و نمایندگانی از گروههای اجتماعی در ادارهٔ آنها شرکت دارند؛ | ||
#همانند کالاهای عمومی هستند و هیچ فردی را نمیتوان از استفاده، منع کرد؛ | # همانند کالاهای عمومی هستند و هیچ فردی را نمیتوان از استفاده، منع کرد؛ | ||
#هیچ اجباری در حضور و استفاده از آنها وجود ندارد؛ | # هیچ اجباری در حضور و استفاده از آنها وجود ندارد؛ | ||
#خدمات پایه بهصورت رایگان ارائه میشود. | # خدمات پایه بهصورت رایگان ارائه میشود. | ||
==اهمیت کتابخانههای عمومی== | |||
== اهمیت کتابخانههای عمومی == | |||
از جمله دلایل اهمیت کتابخانههای عمومی در سطح شهرها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | از جمله دلایل اهمیت کتابخانههای عمومی در سطح شهرها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
#به مناطق شهری، جنب و جوش میبخشد؛ | # به مناطق شهری، جنب و جوش میبخشد؛ | ||
#به پایداری محیط زیست کمک میکنند؛ | # به پایداری محیط زیست کمک میکنند؛ | ||
#یک فضای معماری فرهنگی را به شهر اضافه میکند؛ | # یک فضای معماری فرهنگی را به شهر اضافه میکند؛ | ||
#دورههای آموزشی رایگان، | # دورههای آموزشی رایگان، دربارهٔ مسائل فرهنگی و هنری برگزار میشود؛ | ||
#دسترسی به منابع فرهنگی و هنری را برای مردم یک [[جامعه]] تسهیل میکند؛ | # دسترسی به منابع فرهنگی و هنری را برای مردم یک [[جامعه]] تسهیل میکند؛ | ||
#با امکانات آموزشی و خدمات فیزیکی و آنلاین، مانند یک دانشگاه برای مردم عمل میکند؛ | # با امکانات آموزشی و خدمات فیزیکی و آنلاین، مانند یک دانشگاه برای مردم عمل میکند؛ | ||
#بهعنوان سالنهای مطالعه نیز در دسترس همگان قرار میگیرد؛ | # بهعنوان سالنهای مطالعه نیز در دسترس همگان قرار میگیرد؛ | ||
#در تربیت و پرورش کودکان، دانشآموزان و دانشجویان نقش بهسزایی ایفا میکند؛ | # در تربیت و پرورش کودکان، دانشآموزان و دانشجویان نقش بهسزایی ایفا میکند؛ | ||
#گفتمان مدنی و فعالیتهای شهروندی، ترویج و آموزش داده میشود؛ | # گفتمان مدنی و فعالیتهای شهروندی، ترویج و آموزش داده میشود؛ | ||
#افراد را به ایجاد محتوا ترغیب میکند؛ | # افراد را به ایجاد محتوا ترغیب میکند؛ | ||
#ارتقای سطح سواد و دانش عمومی افراد منطقه؛ | # ارتقای سطح سواد و دانش عمومی افراد منطقه؛ | ||
#تقویت سرمایه فرهنگی؛ | # تقویت سرمایه فرهنگی؛ | ||
#تقویت | # تقویت روحیهٔ تحقیق و پژوهش در [[جامعه]]، | ||
#حفظ و ترویج منابع فرهنگی. | # حفظ و ترویج منابع فرهنگی. | ||
==وظایف کتابخانههای عمومی== | |||
کتابخانههای عمومی، براساس اهدافی که مطرح شد، وظایفی برعهده دارند. | == وظایف کتابخانههای عمومی == | ||
# | کتابخانههای عمومی، براساس اهدافی که مطرح شد، وظایفی برعهده دارند. عمدهٔ این وظایف، برعهدهٔ کتابدار است. | ||
#حفظ منابع کتابخانه | # تهیهٔ کتب، براساس نیاز و تقاضای جامعهٔ اطراف کتابخانه | ||
#سازماندهی منابع بهمنظور تسهیل در | # حفظ منابع کتابخانه | ||
#امانت دادن کتاب به مراجعهکنندگان | # سازماندهی منابع بهمنظور تسهیل در استفادهٔ مراجعهکنندگان | ||
#ایجاد شرایط فیزیکی مناسب و مساعد برای مطالعه و تحقیق | # امانت دادن کتاب به مراجعهکنندگان | ||
#پاسخگویی به مراجعهکنندگان و راهنمایی آنها | # ایجاد شرایط فیزیکی مناسب و مساعد برای مطالعه و تحقیق | ||
#ارائه خدمات اطلاعرسانی و کتابخانهای به اقشار و گروههای مختلف | # پاسخگویی به مراجعهکنندگان و راهنمایی آنها | ||
# | # ارائه خدمات اطلاعرسانی و کتابخانهای به اقشار و گروههای مختلف | ||
#اجرای برنامههای مختلف مانند کارگاههای آموزشی و همایشها | # ارائهٔ منابع مرجع | ||
==پیشینه کتابخانههای عمومی== | # اجرای برنامههای مختلف مانند کارگاههای آموزشی و همایشها برای پر کردن اوقات فراغت اعضا. | ||
در ایران، اولین کتابخانه عمومی، در | |||
== پیشینه کتابخانههای عمومی == | |||
در ایران، اولین کتابخانه عمومی، در ۱۳۰۵ش با نام «کتابخانه بلدیه تهران» توسط شهرداری [[تهران]] تأسیس شد. پس از آن، «کتابخانه عمومی پارک شهر» در ۱۳۴۰ش افتتاح گردید. در دههٔ ۴۰، تعداد کتابخانههای عمومی در محوطهٔ پارکهای شهر تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران، افزایش یافت. در آبان ۱۳۴۲ش، وظیفهٔ تأسیس و نگهداری کتابخانههای عمومی، به سازمان کتابخانههای عمومی شهر تهران واگذار شد. پس از آن، شهرداریهای سراسر ایران موظف شدند تا ۱٫۵ درصد از درآمد سالانهٔ خود را به ایجاد و توسعهٔ کتابخانههای عمومی اختصاص دهند. | |||
بر اساس همین قانون، تأسیس کتابخانههای عمومی در شهرهای بزرگ و کوچک [[ایران]]، شروع شد و در هر شهر، انجمنی بهنام «انجمن کتابخانههای عمومی» تشکیل شد. | بر اساس همین قانون، تأسیس کتابخانههای عمومی در شهرهای بزرگ و کوچک [[ایران]]، شروع شد و در هر شهر، انجمنی بهنام «انجمن کتابخانههای عمومی» تشکیل شد. «هیئت امنای کتابخانههای عمومی کشور» به ریاست وزیر فرهنگ و هنر، بهمنظور اداره انجمنها و ایجاد هماهنگی بین کتابخانههای عمومی کشور، ایجاد شد که پس از [[انقلاب اسلامی]] به «اداره کل کتابخانههای عمومی کشور» تغییر نام یافت.<ref>[http://hamiassociation.org/fa/article/31/کتابخانه-های-عمومی «کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی.]</ref> | ||
در | در ۱۳۸۲ش، تأسیس و ادارهٔ کلیه کتابخانههای عمومی کشور، به «نهاد کتابخانههای عمومی کشور» واگذار گردید. پس از تصویب این قانون،<ref>مجلس شورای اسلامی ایران، قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانههای عمومی، 1382ش.</ref> این نهاد که پیش از آن، زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اداره میشد، بهصورت نهادی مستقل و غیردولتی مشغول به کار شد. بر اساس این مصوبه، بهجز هفت کتابخانه شامل «[[کتابخانه ملی]]»، «کتابخانه آستان قدس رضوی»، «کتابخانه آستان فاطمه معصومه»، «کتابخانه آستان عبدالعظیم حسنی»، «کتابخانه آستان احمد بن موسی»، «کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی» و «کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، باقی کتابخانههای عمومی باید تحت نظارت همین نهاد باشند. | ||
==موانع استفاده از کتابخانههای عمومی== | == موانع استفاده از کتابخانههای عمومی == | ||
بسیاری از کارشناسان، دلایل متعددی را برای عدم | بسیاری از کارشناسان، دلایل متعددی را برای عدم استفادهٔ کاربران از کتابخانههای عمومی مطرح کردهاند. از جمله این موارد میتوان به مشکلاتی همچون عدم ارائهٔ خدمات مناسب، نبود فضای مناسب برای مطالعه، نبود امکانات رفاهی در کتابخانههای عمومی، شرایط سخت عضویت و امانت کتابها و متخصص نبودن کتابداران اشاره کرد.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/126041/موانع-استفاده-كتابخانه-ها-عمومي-چيست عبادتی، «موانع استفاده از کتابخانههای عمومی چیست؟»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref> | ||
==پانویس== | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
*دهخدا، علیاکبر، [[لغتنامه دهخدا|لغتنامه]]، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: | == منابع == | ||
*عبادتی، الهام، «موانع استفاده از کتابخانههای عمومی چیست؟»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بارگذاری: | * دهخدا، علیاکبر، [[لغتنامه دهخدا|لغتنامه]]، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
*«کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی، تاریخ بازدید: | * عبادتی، الهام، «موانع استفاده از کتابخانههای عمومی چیست؟»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بارگذاری: ۱۲ دی ۱۳۹۰ش. | ||
*مجلس شورای اسلامی ایران، قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانههای عمومی، | * «کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
*Rubin, Richard E, Foundations of Library and Information Science (3rd ed), 2010. | * مجلس شورای اسلامی ایران، قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانههای عمومی، ۱۳۸۲ش. | ||
* Rubin, Richard E, Foundations of Library and Information Science (3rd ed), 2010. | |||
{{نهادها-افقی}} | |||
[[رده:بناهای خدماتی]] | |||
[[رده:کتابخانهها]] | |||
نسخهٔ ۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۵۴
کتابخانه عمومی؛ کتابخانهای برای استفادهٔ همگان
کتابخانه عمومی، کتابخانهای است که یک شخص، مؤسسه یا دولت برای استفادهٔ همه مردم فراهم کرده است.[۱] کتابخانههای عمومی، مواد چاپی، دیداری، شنیداری و الکترونیکی را در زمینههای علمی مختلف، ادبیات و هنر بهصورت یکسان در اختیار همگان میگذارد.[۲]
مردم میتوانند در این نوع کتابخانهها، با هزینههایی بسیار پایین و گاهی بهصورت رایگان، به انواع آثار دسترسی داشته باشند. معمولاً هزینهٔ استفاده از کتابخانههای عمومی نیز از منابع عمومی مانند مالیاتها تأمین میشود.[۳]
تفاوت کتابخانه عمومی با سایر کتابخانهها
گوناگونی کاربران و مجموعهٔ کتابها در کتابخانههای عمومی، آن را از دیگر انواع کتابخانهها متمایز میکند. همچنین، کتابخانههای عمومی در اندازهها و حجم مختلف، در شهرهای بزرگ و کوچک و حتی گاهی در روستاها و محلهها تأسیس میشوند و مجموعهٔ کتابهای خود را براساس خصوصیات و نیازهای مردم آن منطقه، تأمین میکنند؛ در حالیکه در کتابخانههای دیگر، افراد یا مؤسسات، تنها به سلیقه مجموعه و شخص خودشان، کتابها را انتخاب میکنند.
ویژگیهای کتابخانه عمومی
تمام کتابخانههای عمومی دنیا، چند ویژگی مشترک دارند:
- عموماً با پول مردم اداره میشوند (از طریق مالیاتها یا کمکهای دولتی و شهرداریها)؛
- توسط خود مردم اداره میشوند و نمایندگانی از گروههای اجتماعی در ادارهٔ آنها شرکت دارند؛
- همانند کالاهای عمومی هستند و هیچ فردی را نمیتوان از استفاده، منع کرد؛
- هیچ اجباری در حضور و استفاده از آنها وجود ندارد؛
- خدمات پایه بهصورت رایگان ارائه میشود.
اهمیت کتابخانههای عمومی
از جمله دلایل اهمیت کتابخانههای عمومی در سطح شهرها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- به مناطق شهری، جنب و جوش میبخشد؛
- به پایداری محیط زیست کمک میکنند؛
- یک فضای معماری فرهنگی را به شهر اضافه میکند؛
- دورههای آموزشی رایگان، دربارهٔ مسائل فرهنگی و هنری برگزار میشود؛
- دسترسی به منابع فرهنگی و هنری را برای مردم یک جامعه تسهیل میکند؛
- با امکانات آموزشی و خدمات فیزیکی و آنلاین، مانند یک دانشگاه برای مردم عمل میکند؛
- بهعنوان سالنهای مطالعه نیز در دسترس همگان قرار میگیرد؛
- در تربیت و پرورش کودکان، دانشآموزان و دانشجویان نقش بهسزایی ایفا میکند؛
- گفتمان مدنی و فعالیتهای شهروندی، ترویج و آموزش داده میشود؛
- افراد را به ایجاد محتوا ترغیب میکند؛
- ارتقای سطح سواد و دانش عمومی افراد منطقه؛
- تقویت سرمایه فرهنگی؛
- تقویت روحیهٔ تحقیق و پژوهش در جامعه،
- حفظ و ترویج منابع فرهنگی.
وظایف کتابخانههای عمومی
کتابخانههای عمومی، براساس اهدافی که مطرح شد، وظایفی برعهده دارند. عمدهٔ این وظایف، برعهدهٔ کتابدار است.
- تهیهٔ کتب، براساس نیاز و تقاضای جامعهٔ اطراف کتابخانه
- حفظ منابع کتابخانه
- سازماندهی منابع بهمنظور تسهیل در استفادهٔ مراجعهکنندگان
- امانت دادن کتاب به مراجعهکنندگان
- ایجاد شرایط فیزیکی مناسب و مساعد برای مطالعه و تحقیق
- پاسخگویی به مراجعهکنندگان و راهنمایی آنها
- ارائه خدمات اطلاعرسانی و کتابخانهای به اقشار و گروههای مختلف
- ارائهٔ منابع مرجع
- اجرای برنامههای مختلف مانند کارگاههای آموزشی و همایشها برای پر کردن اوقات فراغت اعضا.
پیشینه کتابخانههای عمومی
در ایران، اولین کتابخانه عمومی، در ۱۳۰۵ش با نام «کتابخانه بلدیه تهران» توسط شهرداری تهران تأسیس شد. پس از آن، «کتابخانه عمومی پارک شهر» در ۱۳۴۰ش افتتاح گردید. در دههٔ ۴۰، تعداد کتابخانههای عمومی در محوطهٔ پارکهای شهر تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران، افزایش یافت. در آبان ۱۳۴۲ش، وظیفهٔ تأسیس و نگهداری کتابخانههای عمومی، به سازمان کتابخانههای عمومی شهر تهران واگذار شد. پس از آن، شهرداریهای سراسر ایران موظف شدند تا ۱٫۵ درصد از درآمد سالانهٔ خود را به ایجاد و توسعهٔ کتابخانههای عمومی اختصاص دهند.
بر اساس همین قانون، تأسیس کتابخانههای عمومی در شهرهای بزرگ و کوچک ایران، شروع شد و در هر شهر، انجمنی بهنام «انجمن کتابخانههای عمومی» تشکیل شد. «هیئت امنای کتابخانههای عمومی کشور» به ریاست وزیر فرهنگ و هنر، بهمنظور اداره انجمنها و ایجاد هماهنگی بین کتابخانههای عمومی کشور، ایجاد شد که پس از انقلاب اسلامی به «اداره کل کتابخانههای عمومی کشور» تغییر نام یافت.[۴]
در ۱۳۸۲ش، تأسیس و ادارهٔ کلیه کتابخانههای عمومی کشور، به «نهاد کتابخانههای عمومی کشور» واگذار گردید. پس از تصویب این قانون،[۵] این نهاد که پیش از آن، زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اداره میشد، بهصورت نهادی مستقل و غیردولتی مشغول به کار شد. بر اساس این مصوبه، بهجز هفت کتابخانه شامل «کتابخانه ملی»، «کتابخانه آستان قدس رضوی»، «کتابخانه آستان فاطمه معصومه»، «کتابخانه آستان عبدالعظیم حسنی»، «کتابخانه آستان احمد بن موسی»، «کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی» و «کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، باقی کتابخانههای عمومی باید تحت نظارت همین نهاد باشند.
موانع استفاده از کتابخانههای عمومی
بسیاری از کارشناسان، دلایل متعددی را برای عدم استفادهٔ کاربران از کتابخانههای عمومی مطرح کردهاند. از جمله این موارد میتوان به مشکلاتی همچون عدم ارائهٔ خدمات مناسب، نبود فضای مناسب برای مطالعه، نبود امکانات رفاهی در کتابخانههای عمومی، شرایط سخت عضویت و امانت کتابها و متخصص نبودن کتابداران اشاره کرد.[۶]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژهیاب.
- ↑ «کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی.
- ↑ Rubin, Foundations of Library and Information Science (3rd ed), 2010.
- ↑ «کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی.
- ↑ مجلس شورای اسلامی ایران، قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانههای عمومی، 1382ش.
- ↑ عبادتی، «موانع استفاده از کتابخانههای عمومی چیست؟»، خبرگزاری کتاب ایران.
منابع
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۰ش.
- عبادتی، الهام، «موانع استفاده از کتابخانههای عمومی چیست؟»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بارگذاری: ۱۲ دی ۱۳۹۰ش.
- «کتابخانههای عمومی»، انجمن حامی: حمایت از توسه فضاهای آموزشی و فرهنگی، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۰ش.
- مجلس شورای اسلامی ایران، قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانههای عمومی، ۱۳۸۲ش.
- Rubin, Richard E, Foundations of Library and Information Science (3rd ed), 2010.
نهادها و ساختمانها | |||
|---|---|---|---|
| نهادهای فرهنگی | |||
| نهادهای گردشگری | |||
| نهادهای رسانهای | |||
| نهادها بر پایه کشور |
| ||
