پیشنویس:حجامت: تفاوت میان نسخهها
imported>محمد مولایی بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>شاهرودی +رده:طب سنتی، +رده:روشهای درمانی (هاتکت)، ابرابزار |
||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:حجامت (1).jpg|جایگزین=حجامت|بندانگشتی|انجام حجامت روی کمر]] | |||
حجامت در لغت بهمعنای مکیدن است و در اصطلاح به روش مداوا و معالجه با ابزار مَکِش گفته میشود.<ref>معلوف، المنجد فی اللغه، ذیل واژه «حجم».</ref> این روش از رایجترین اعمال درمانی در نظامهای سلامت سراسر جهان است که مبتنی بر فلسفه اخلاط اربعه بوده و در آن خارج کردن خون از بدن یکی از روشهای مؤثر در تخفیف یا درمان بیماری | {{درشت|'''حِجامَت'''}}، روشی برای خارج کردن خون از بدن بهمنظور درمان یا پیشگیری از بیماری. | ||
==بادکش درمانی== | |||
یکی از رایجترین روشهای درمانی در طب سنتی ایران، بادکش درمانی از طریق کوزهاندازی است که در آن با روشهایی خاص از مواضع مشخص و شناختهشده در بدن خونگیری انجام میشود. | حجامت، هنر دیرین درمان با مکش خون از بدن است که در [[طب سنتی ایران]] و جهان شناخته شده و مبتنی بر فلسفه اخلاط اربعه میباشد. این روش شامل بادکش گرم، بدون خونگیری، و بادکش مرطوب، با خروج خون، است و محبوبترین محل آن میان دو کتف میباشد. در [[اسلام]]، حجامت سنتی الهی شمرده شده و [[حضرت محمد|پیامبر]] از آن برای درمان بسیاری از دردها بهره میبرده است؛ فواید آن شامل پاکسازی خون، تقویت حافظه و روشن شدن چشمهاست. رعایت زمان، سن، موضع حجامت، [[دعا]] و برنامهٔ غذایی از توصیههای دینی است. در فرهنگ ایرانی، حجامت مرسوم بوده و توسط دلاکان، سلمانیها و زنان کولی در حمامها انجام میشده و جایگاهی ویژه در ادبیات و [[ضربالمثل]]های فارسی دارد. این سنت، پیوندی میان علم، حکمت و فرهنگ کهن ایرانی برقرار کرده است. | ||
===بادکش گرم=== | |||
در بادکش گرم یک جسم آتشی را در فنجان قرار میدهند و سپس آن را سریع روی بدن قرار میدهند، آتش، موجب مصرف شدن اکسیژن داخل فنجان شده و در نتیجه یک فشار منفی در داخل فنجان ایجاد میشود. فشار منفی ایجاد شده در داخل فنجان، منجر به کشیده شدن پوست به سمت خود میشود. | == تعریف حجامت == | ||
===بادکش مرطوب=== | حجامت در لغت بهمعنای مکیدن است و در اصطلاح به روش مداوا و معالجه با ابزار مَکِش گفته میشود.<ref>معلوف، المنجد فی اللغه، ذیل واژه «حجم».</ref> این روش از رایجترین اعمال درمانی در نظامهای سلامت سراسر جهان است که مبتنی بر فلسفه اخلاط اربعه بوده و در آن خارج کردن خون از بدن یکی از روشهای مؤثر در تخفیف یا درمان بیماری بهشمار میآید.<ref>[https://iranshenassisj.ut.ac.ir/article_77087_d7ca684e303251a023e7de844335aff1.pdf سجادی، «حجامت؛ درمان باستانی ایرانی»، 1399ش.]</ref> | ||
در روش بادکش مرطوب، خون فرد پس از ایجاد مکش و قرمز شدن پوست، با تیغ زدن خارج میشود. | |||
==حجامت در اسلام== | == بادکش درمانی == | ||
پیشوایان دین | یکی از رایجترین روشهای درمانی در [[طب سنتی]] ایران، بادکش درمانی از طریق کوزهاندازی است که در آن با روشهایی خاص از مواضع مشخص و شناختهشده در بدن خونگیری انجام میشود.<ref>[http://drgoudarzi-hejamat.ir/حجامت/ «حجامت چیست؟»، سایت دکتر گودرزی تاریخ بازدید: 9 آذر 1400ش.]</ref> در این روش، سمومِ خونِ راکد از بدن خارج میشود.<ref>[https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-4632.2011.05170.x Lilly, "Dermatoses secondary to Asian cultural practices", International Journal of Dermatology, 51 (4): (372–(9.]</ref> حجامت در سایر نقاط دنیا نیز با اندکی اختلاف، به همین شیوه انجام میشود و یک ظرف مانند فنجان روی بخش مورد نظر از پوست فرد گذاشته میشود و با مکش هوا یا گرم کردن فنجان، نوعی خلأ نسبی ایجاد میشود.<ref>[https://www.webmd.com/balance/guide/cupping-therapy ”What is cupping therapy”, 15 August 2016.]</ref> | ||
* نهی از حجامت در حال ناشتا | |||
* انتخاب درست موضع حجامت | === بادکش گرم === | ||
* خواندن دعاهای خاص | در بادکش گرم یک جسم آتشی را در فنجان قرار میدهند و سپس آن را سریع روی بدن قرار میدهند، آتش، موجب مصرف شدن اکسیژن داخل فنجان شده و در نتیجه یک فشار منفی در داخل فنجان ایجاد میشود. فشار منفی ایجاد شده در داخل فنجان، منجر به کشیده شدن پوست به سمت خود میشود.<ref>[http://www.heartviews.org/text.asp?2004/5/2/74/64567 Albinali, "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting", Heart Views. 5 (2): 74–85.]</ref> با ایجاد مکش در فنجان، بهبود جریان خون به محل آسیبدیده، باعث ترمیم و بازسازی بافتها و تحریک آن میشود.<ref>[https://namnak.com/بادکش-درمانی.p69501 «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 9 مهر 1400ش.]</ref> در این روش خونگیری صورت نمیگیرد. | ||
* سفارش به غسل پس از حجامت | |||
* تأکید بر دفن خون حجامت | === بادکش مرطوب === | ||
* رعایت سن | در روش بادکش مرطوب، خون فرد پس از ایجاد مکش و قرمز شدن پوست، با تیغ زدن خارج میشود.<ref>[http://www.heartviews.org/text.asp?2004/5/2/74/64567 Albinali, "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting", Heart Views. 5 (2): 74–85.]</ref> برای این کار در شیوهٔ حجامت سنتی، از شاخ گاو استفاده میکردند.<ref>قرهباغیان، «حجامت در گذر زمان»، 1388ش، ص۱۵۲؛ عادلینژاد، «حجامت»، 1390ش، ص۵۶.</ref> در روشهای متداول امروزی از لیوان، فنجان و مواد استریلیزه استفاده میشود.<ref>[https://namnak.com/بادکش-درمانی.p69501 «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 9 مهر 1400ش.]</ref> معمولترین محل حجامت، ناحیهٔ میان دو کتف است<ref>عبدالحسین، «حجامت»، 1384ش، ص۵۳.</ref> و اندامهایی مانند جگر، طحال، پستان، شکم، ناف و کشاله ران که قابل تیغ زدن نیستند<ref>عبدالحسین، «حجامت»، 1384ش، ص۲۲۰.</ref> را تنها با ایجاد مَکِش یا بادکش گرم درمان میکنند.<ref>عبدالحسین، «حجامت»، 1384ش، ص۲۲۱.</ref> | ||
* ملاحظه سعد و نحس بودن زمان | |||
* اجتناب از موارد ممنوع | == حجامت در اسلام == | ||
* رعایت | [[پرونده:حجامت.jpg|جایگزین=کتاب حجامت از دیدگاه اسلام|بندانگشتی|کتاب حجامت از دیدگاه اسلام]] | ||
==حجامت در فرهنگ ایرانی== | پیشوایان [[دین]] [[اسلام]]، حجامت را یک سنت الهی دانستهاند<ref>[https://hawzah.net/fa/LifeStyle/View/57540/حجامت-در-روایات «حجامت در روایات»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: 10 آذر 1400ش.]</ref> و گزارشهای تاریخی گویای آن است که [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] برای درمان بسیاری از دردها به حجامت روی میآورد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/حجامت%20در%20حدیث#foot20 «حجامت در حدیث»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 10 آذر 1400ش.]</ref> منابع اسلامی، حجامت را درمان هر بیماری معرفی کردهاند<ref>ابنحنبل، مسند، ج۲، ص۴۲۳، (بیتا).</ref> و فواید بسیاری مانند تقویت نور چشم، پاکیزه شدن خون و افزایش حافظه برای آن برشمردهاند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11005/8/273/الحجال کلینی، کافی، 1407ق، ج8، ص160.]</ref> همچنین در احادیث اسلامی به نکاتی دربارهٔ حجامت سفارش شده است: | ||
از قدیمالایام حجامت و فصد در ایران مرسوم بوده و با حداقل تشریفات صورت میگرفته است. | * نهی از حجامت در حال ناشتا<ref>ابنماجه، سنن ابنماجه، 1954م، ج۲، ص۱۱۵۲–۱۱۵۳؛ حاکم نیشابوری، بیتا، ج۴، ص۲۱۱؛ [https://lib.eshia.ir/11005/8/273/الْحِجَامَةِ کلینی، اصول کافی، 1407ق، ج۸، ص۲۷۳.]</ref> | ||
همچنین در متون کهن فارسی، ردپای مشاغل مرتبط با حجامت را میتوان دید. | *انتخاب درست موضع حجامت<ref>ابنماجه، سنن، 1954م، ج۲، ص۱۱۵۲؛ [https://lib.eshia.ir/11025/17/113/احتجم حرّ عاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج۱۷، ص۱۱۳-۱۱۴.]</ref> | ||
{{پانویس}} | * خواندن دعاهای خاص | ||
==منابع== | * سفارش به غسل پس از حجامت<ref>[https://lib.eshia.ir/11025/1/262/والحجامة حرّ عاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج۱، ص۲۶۲ و ج۱۷، ص۱۱۲.]</ref> | ||
* تأکید بر دفن خون حجامت<ref>هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، 1988م، ج۵، ص۹۴.</ref> | |||
* رعایت سن<ref>کرمانی، رسالهٔ دلاکیه، 1387ش، ص ۶۶–۶۸.</ref> | |||
* ملاحظه سعد و نحس بودن زمان<ref>ابنماجه، سنن، 1954م، ج۲، ص۱۱۵۳–۱۱۵۴.</ref> | |||
* اجتناب از موارد ممنوع<ref>کرمانی، رسالهٔ دلاکیه، 1387ش، ص ۶۶–۶۸.</ref> | |||
* رعایت برنامهٔ غذایی<ref>کرمانی، رسالهٔ دلاکیه، 1387ش، ص ۶۶–۶۸.</ref> | |||
== حجامت در فرهنگ ایرانی == | |||
از قدیمالایام حجامت و فصد در [[ایران]] مرسوم بوده و با حداقل تشریفات صورت میگرفته است.<ref>شاردن، سیاحتنامه، 1345ش، ج۷، ص۲۶–۲۷.</ref> حجامت را افرادی از صنف دلاکان و سلمانیها یا زنان کولی با ابزارهای خونگیری انجام میدادند.<ref>[https://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/22586 خاکرند و کریمی، «نقش دلاکها و سلمانیها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار»، تابستان 1398ش.]</ref> عمل فصد و حجامت معمولاً در حمامها صورت میگرفت.<ref>فیضی، «مراسم و آیینهای حمام در فرهنگ عامه»، 1384ش، ص۱۳۵.</ref> حجامها ضمن آشنایی با تشریح اعضا، رگها و عضلات، تبحر عملی بالایی داشتند.<ref>ابناخوه، آیین شهرداری، 1360ش، ص۲۰۰–۲۰۱.</ref>{{سخ}}همچنین در متون کهن فارسی، ردپای مشاغل مرتبط با حجامت را میتوان دید.<ref>[https://ganjoor.net/khayyam/nouroozname/sh8 خیام، نوروزنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 10 آذر 1400ش.]</ref> بسیاری از شاعران پارسیگو در دیوانهای خود به موضوع خونگیری و حجامت پرداختهاند.<ref>خاقانی، دیوان، 1336ش، ص۳؛ مولوی، مثنوی معنوی، 1386ش، ص۲۸؛ اوحدی، کلیات، 1340ش، ص۱۳۴؛ محتشم کاشانی، دیوان، 1344ش، ص۱۳۴؛ پروین، دیوان، 1323ش، ص۳۳؛ جامی، مثنوی هفت اورنگ، 1361ش، ص۶۵۷.</ref> واژهٔ حجامت در ضربالمثلهای فارسی نیز راه یافته است.<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، 1388ش، ج۱، ص۸۲۵.</ref> تعابیری در خصوص رؤیای حجامت کردن در خواب نیز ارائه شده است.<ref>بینا، خوابگزاری، 1346ش، ص۱۴۲–۱۴۳.</ref> | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
{{آغاز منابع}} | |||
* ابنحنبل، احمد، مسند، بیروت: دار صادر، (بیتا). | * ابنحنبل، احمد، مسند، بیروت: دار صادر، (بیتا). | ||
* ابنماجه، سنن ابنماجه، قاهره، محمد فؤاد عبدالباقی، ۱۹۵۴م. | * ابنماجه، سنن ابنماجه، قاهره، محمد فؤاد عبدالباقی، ۱۹۵۴م. | ||
* ابناخوه، محمد، آیین شهرداری، | * ابناخوه، محمد، آیین شهرداری، ترجمهٔ جعفر شعار، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش. | ||
* اوحدی مراغهای، کلیات، بهکوشش سعید نفیسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۰ش. | * اوحدی مراغهای، کلیات، بهکوشش سعید نفیسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۰ش. | ||
* «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: | * «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۹ مهر ۱۴۰۰ش. | ||
* بینا، خوابگزاری، بهکوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۶ش. | * بینا، خوابگزاری، بهکوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۶ش. | ||
* پروین اعتصامی، دیوان، تهران، بینا، ۱۳۲۳ ش. | * پروین اعتصامی، دیوان، تهران، بینا، ۱۳۲۳ ش. | ||
* جامی، عبدالرحمان، مثنوی هفت اورنگ، بهکوشش | * جامی، عبدالرحمان، مثنوی هفت اورنگ، بهکوشش مرتضی مدرس گیلانی، تهران، سعدی، ۱۳۶۱ش. | ||
* حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفه، (بیتا)؛ | * حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفه، (بیتا)؛ | ||
* «حجامت چیست؟»، سایت دکتر گودرزی، تاریخ بازدید: | * «حجامت چیست؟»، سایت دکتر گودرزی، تاریخ بازدید: ۹ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
* «حجامت در حدیث»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: | * «حجامت در حدیث»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
* «حجامت در روایات»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: | * «حجامت در روایات»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
* حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، | * حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق. | ||
* خاقانی شروانی، دیوان، بهکوشش حسین نخعی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۶ش. | * خاقانی شروانی، دیوان، بهکوشش حسین نخعی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۶ش. | ||
* خاکرند، شکرالله و کریمی، زینب، «نقش دلاکها و سلمانیها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار»، فصلنامه تاریخ پزشکی، تابستان | * خاکرند، شکرالله و کریمی، زینب، «نقش دلاکها و سلمانیها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار»، فصلنامه تاریخ پزشکی، تابستان ۱۳۹۸ش. | ||
* خیام، نوروزنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: | * خیام، نوروزنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
* ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، تهران، معین، ۱۳۸۸ش. | * ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، تهران، معین، ۱۳۸۸ش. | ||
* سجادی، سپیده، «حجامت؛ درمان باستانی ایرانی»، در فصلنامه ایرانشناسی، شماره یکم، بهار | * سجادی، سپیده، «حجامت؛ درمان باستانی ایرانی»، در فصلنامه ایرانشناسی، شماره یکم، بهار ۱۳۹۹ش. | ||
* شاردن، ژان، سیاحتنامه، | * شاردن، ژان، سیاحتنامه، ترجمهٔ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۵ش. | ||
* عادلی نژاد، فاطمه، «حجامت»، در مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، سال ۱۳، شماره ۱، | * عادلی نژاد، فاطمه، «حجامت»، در مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، سال ۱۳، شماره ۱، ۱۳۹۰ش. | ||
* عبدالحسین، محمد، «حجامت»، در مجله نوید نو، سال ۱۰، شماره ۲۹، ۱۳۸۴ش. | * عبدالحسین، محمد، «حجامت»، در مجله نوید نو، سال ۱۰، شماره ۲۹، ۱۳۸۴ش. | ||
* فیضی، عباس، «مراسم و آیینهای حمام در فرهنگ عامه»، مجموعه مقالههای همایش حمام در فرهنگ ایرانی، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، ۱۳۸۴ش. | * فیضی، عباس، «مراسم و آیینهای حمام در فرهنگ عامه»، مجموعه مقالههای همایش حمام در فرهنگ ایرانی، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، ۱۳۸۴ش. | ||
* قرهباغیان، احمد و دیگران، «حجامت در گذر زمان»، در | * قرهباغیان، احمد و دیگران، «حجامت در گذر زمان»، در فصلنامهٔ پژوهشی خون، سال ۶، شماره ۲، ۱۳۸۸ ش. | ||
* کرمانی، محمدکریم، رساله دلاکیه، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، | * کرمانی، محمدکریم، رساله دلاکیه، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، ۱۳۸۷ش. | ||
* کلینی، کافی، ترجمه علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، | * کلینی، کافی، ترجمه علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | ||
* محتشم کاشانی، | * محتشم کاشانی، کمالالدین علی، دیوان، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، کتابفروشی محمودی، ۱۳۴۴ش. | ||
* معلوف، | * معلوف، لویس، المنجد فی اللغه، قم، ذویالقربی، ۱۳۸۰ش. | ||
* مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران، بهزاد، | * مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران، بهزاد، ۱۳۸۶ش. | ||
* هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۹۸۸م. | * هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۹۸۸م. | ||
* Lilly, E; Kundu, RV .( | * Lilly, E; Kundu, RV .(آوریل ۲۰۱۲). "Dermatoses secondary to Asian cultural practices". International Journal of Dermatology. 51 (4): 372–9. | ||
* .”What is cupping therapy”. WebMD. Retrieved 15 August 2016. | * . ”What is cupping therapy”. WebMD. Retrieved 15 August 2016. | ||
* Albinali, Hajar . "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting". June 2004. | * Albinali, Hajar. "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting". June 2004. | ||
[[رده: | {{پایان منابع}} | ||
{{#seo: | |||
|title=حجامت چیست؟ فواید، روشها و جایگاه آن در طب سنتی و اسلام - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=حجامت، فواید حجامت، حجامت در اسلام، بادکش درمانی، طب سنتی ایران، بهترین زمان حجامت | |||
|description=حجامت، روشی در طب سنتی برای خارج کردن خون از بدن است که در اسلام نیز توصیه شده. با انواع، فواید حجامت از جمله پاکسازی خون و بهترین زمان انجام آن آشنا شوید - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{درمان-افقی}} | |||
[[رده:روشهای درمانی]] | |||
[[رده:طب سنتی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۷:۵۴
.jpg)
حِجامَت، روشی برای خارج کردن خون از بدن بهمنظور درمان یا پیشگیری از بیماری.
حجامت، هنر دیرین درمان با مکش خون از بدن است که در طب سنتی ایران و جهان شناخته شده و مبتنی بر فلسفه اخلاط اربعه میباشد. این روش شامل بادکش گرم، بدون خونگیری، و بادکش مرطوب، با خروج خون، است و محبوبترین محل آن میان دو کتف میباشد. در اسلام، حجامت سنتی الهی شمرده شده و پیامبر از آن برای درمان بسیاری از دردها بهره میبرده است؛ فواید آن شامل پاکسازی خون، تقویت حافظه و روشن شدن چشمهاست. رعایت زمان، سن، موضع حجامت، دعا و برنامهٔ غذایی از توصیههای دینی است. در فرهنگ ایرانی، حجامت مرسوم بوده و توسط دلاکان، سلمانیها و زنان کولی در حمامها انجام میشده و جایگاهی ویژه در ادبیات و ضربالمثلهای فارسی دارد. این سنت، پیوندی میان علم، حکمت و فرهنگ کهن ایرانی برقرار کرده است.
تعریف حجامت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حجامت در لغت بهمعنای مکیدن است و در اصطلاح به روش مداوا و معالجه با ابزار مَکِش گفته میشود.[۱] این روش از رایجترین اعمال درمانی در نظامهای سلامت سراسر جهان است که مبتنی بر فلسفه اخلاط اربعه بوده و در آن خارج کردن خون از بدن یکی از روشهای مؤثر در تخفیف یا درمان بیماری بهشمار میآید.[۲]
بادکش درمانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یکی از رایجترین روشهای درمانی در طب سنتی ایران، بادکش درمانی از طریق کوزهاندازی است که در آن با روشهایی خاص از مواضع مشخص و شناختهشده در بدن خونگیری انجام میشود.[۳] در این روش، سمومِ خونِ راکد از بدن خارج میشود.[۴] حجامت در سایر نقاط دنیا نیز با اندکی اختلاف، به همین شیوه انجام میشود و یک ظرف مانند فنجان روی بخش مورد نظر از پوست فرد گذاشته میشود و با مکش هوا یا گرم کردن فنجان، نوعی خلأ نسبی ایجاد میشود.[۵]
بادکش گرم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در بادکش گرم یک جسم آتشی را در فنجان قرار میدهند و سپس آن را سریع روی بدن قرار میدهند، آتش، موجب مصرف شدن اکسیژن داخل فنجان شده و در نتیجه یک فشار منفی در داخل فنجان ایجاد میشود. فشار منفی ایجاد شده در داخل فنجان، منجر به کشیده شدن پوست به سمت خود میشود.[۶] با ایجاد مکش در فنجان، بهبود جریان خون به محل آسیبدیده، باعث ترمیم و بازسازی بافتها و تحریک آن میشود.[۷] در این روش خونگیری صورت نمیگیرد.
بادکش مرطوب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در روش بادکش مرطوب، خون فرد پس از ایجاد مکش و قرمز شدن پوست، با تیغ زدن خارج میشود.[۸] برای این کار در شیوهٔ حجامت سنتی، از شاخ گاو استفاده میکردند.[۹] در روشهای متداول امروزی از لیوان، فنجان و مواد استریلیزه استفاده میشود.[۱۰] معمولترین محل حجامت، ناحیهٔ میان دو کتف است[۱۱] و اندامهایی مانند جگر، طحال، پستان، شکم، ناف و کشاله ران که قابل تیغ زدن نیستند[۱۲] را تنها با ایجاد مَکِش یا بادکش گرم درمان میکنند.[۱۳]
حجامت در اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پیشوایان دین اسلام، حجامت را یک سنت الهی دانستهاند[۱۴] و گزارشهای تاریخی گویای آن است که پیامبر خدا برای درمان بسیاری از دردها به حجامت روی میآورد.[۱۵] منابع اسلامی، حجامت را درمان هر بیماری معرفی کردهاند[۱۶] و فواید بسیاری مانند تقویت نور چشم، پاکیزه شدن خون و افزایش حافظه برای آن برشمردهاند.[۱۷] همچنین در احادیث اسلامی به نکاتی دربارهٔ حجامت سفارش شده است:
- نهی از حجامت در حال ناشتا[۱۸]
- انتخاب درست موضع حجامت[۱۹]
- خواندن دعاهای خاص
- سفارش به غسل پس از حجامت[۲۰]
- تأکید بر دفن خون حجامت[۲۱]
- رعایت سن[۲۲]
- ملاحظه سعد و نحس بودن زمان[۲۳]
- اجتناب از موارد ممنوع[۲۴]
- رعایت برنامهٔ غذایی[۲۵]
حجامت در فرهنگ ایرانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از قدیمالایام حجامت و فصد در ایران مرسوم بوده و با حداقل تشریفات صورت میگرفته است.[۲۶] حجامت را افرادی از صنف دلاکان و سلمانیها یا زنان کولی با ابزارهای خونگیری انجام میدادند.[۲۷] عمل فصد و حجامت معمولاً در حمامها صورت میگرفت.[۲۸] حجامها ضمن آشنایی با تشریح اعضا، رگها و عضلات، تبحر عملی بالایی داشتند.[۲۹]
همچنین در متون کهن فارسی، ردپای مشاغل مرتبط با حجامت را میتوان دید.[۳۰] بسیاری از شاعران پارسیگو در دیوانهای خود به موضوع خونگیری و حجامت پرداختهاند.[۳۱] واژهٔ حجامت در ضربالمثلهای فارسی نیز راه یافته است.[۳۲] تعابیری در خصوص رؤیای حجامت کردن در خواب نیز ارائه شده است.[۳۳]
- ↑ معلوف، المنجد فی اللغه، ذیل واژه «حجم».
- ↑ سجادی، «حجامت؛ درمان باستانی ایرانی»، 1399ش.
- ↑ «حجامت چیست؟»، سایت دکتر گودرزی تاریخ بازدید: 9 آذر 1400ش.
- ↑ Lilly, "Dermatoses secondary to Asian cultural practices", International Journal of Dermatology, 51 (4): (372–(9.
- ↑ ”What is cupping therapy”, 15 August 2016.
- ↑ Albinali, "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting", Heart Views. 5 (2): 74–85.
- ↑ «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 9 مهر 1400ش.
- ↑ Albinali, "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting", Heart Views. 5 (2): 74–85.
- ↑ قرهباغیان، «حجامت در گذر زمان»، 1388ش، ص۱۵۲؛ عادلینژاد، «حجامت»، 1390ش، ص۵۶.
- ↑ «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 9 مهر 1400ش.
- ↑ عبدالحسین، «حجامت»، 1384ش، ص۵۳.
- ↑ عبدالحسین، «حجامت»، 1384ش، ص۲۲۰.
- ↑ عبدالحسین، «حجامت»، 1384ش، ص۲۲۱.
- ↑ «حجامت در روایات»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: 10 آذر 1400ش.
- ↑ «حجامت در حدیث»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 10 آذر 1400ش.
- ↑ ابنحنبل، مسند، ج۲، ص۴۲۳، (بیتا).
- ↑ کلینی، کافی، 1407ق، ج8، ص160.
- ↑ ابنماجه، سنن ابنماجه، 1954م، ج۲، ص۱۱۵۲–۱۱۵۳؛ حاکم نیشابوری، بیتا، ج۴، ص۲۱۱؛ کلینی، اصول کافی، 1407ق، ج۸، ص۲۷۳.
- ↑ ابنماجه، سنن، 1954م، ج۲، ص۱۱۵۲؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج۱۷، ص۱۱۳-۱۱۴.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج۱، ص۲۶۲ و ج۱۷، ص۱۱۲.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، 1988م، ج۵، ص۹۴.
- ↑ کرمانی، رسالهٔ دلاکیه، 1387ش، ص ۶۶–۶۸.
- ↑ ابنماجه، سنن، 1954م، ج۲، ص۱۱۵۳–۱۱۵۴.
- ↑ کرمانی، رسالهٔ دلاکیه، 1387ش، ص ۶۶–۶۸.
- ↑ کرمانی، رسالهٔ دلاکیه، 1387ش، ص ۶۶–۶۸.
- ↑ شاردن، سیاحتنامه، 1345ش، ج۷، ص۲۶–۲۷.
- ↑ خاکرند و کریمی، «نقش دلاکها و سلمانیها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار»، تابستان 1398ش.
- ↑ فیضی، «مراسم و آیینهای حمام در فرهنگ عامه»، 1384ش، ص۱۳۵.
- ↑ ابناخوه، آیین شهرداری، 1360ش، ص۲۰۰–۲۰۱.
- ↑ خیام، نوروزنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 10 آذر 1400ش.
- ↑ خاقانی، دیوان، 1336ش، ص۳؛ مولوی، مثنوی معنوی، 1386ش، ص۲۸؛ اوحدی، کلیات، 1340ش، ص۱۳۴؛ محتشم کاشانی، دیوان، 1344ش، ص۱۳۴؛ پروین، دیوان، 1323ش، ص۳۳؛ جامی، مثنوی هفت اورنگ، 1361ش، ص۶۵۷.
- ↑ ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، 1388ش، ج۱، ص۸۲۵.
- ↑ بینا، خوابگزاری، 1346ش، ص۱۴۲–۱۴۳.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ابنحنبل، احمد، مسند، بیروت: دار صادر، (بیتا).
- ابنماجه، سنن ابنماجه، قاهره، محمد فؤاد عبدالباقی، ۱۹۵۴م.
- ابناخوه، محمد، آیین شهرداری، ترجمهٔ جعفر شعار، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
- اوحدی مراغهای، کلیات، بهکوشش سعید نفیسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۰ش.
- «بادکش برای چه کسانی ممنوع است؟»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۹ مهر ۱۴۰۰ش.
- بینا، خوابگزاری، بهکوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۶ش.
- پروین اعتصامی، دیوان، تهران، بینا، ۱۳۲۳ ش.
- جامی، عبدالرحمان، مثنوی هفت اورنگ، بهکوشش مرتضی مدرس گیلانی، تهران، سعدی، ۱۳۶۱ش.
- حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفه، (بیتا)؛
- «حجامت چیست؟»، سایت دکتر گودرزی، تاریخ بازدید: ۹ آذر ۱۴۰۰ش.
- «حجامت در حدیث»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش.
- «حجامت در روایات»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش.
- حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
- خاقانی شروانی، دیوان، بهکوشش حسین نخعی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۶ش.
- خاکرند، شکرالله و کریمی، زینب، «نقش دلاکها و سلمانیها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار»، فصلنامه تاریخ پزشکی، تابستان ۱۳۹۸ش.
- خیام، نوروزنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش.
- ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی، تهران، معین، ۱۳۸۸ش.
- سجادی، سپیده، «حجامت؛ درمان باستانی ایرانی»، در فصلنامه ایرانشناسی، شماره یکم، بهار ۱۳۹۹ش.
- شاردن، ژان، سیاحتنامه، ترجمهٔ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۵ش.
- عادلی نژاد، فاطمه، «حجامت»، در مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، سال ۱۳، شماره ۱، ۱۳۹۰ش.
- عبدالحسین، محمد، «حجامت»، در مجله نوید نو، سال ۱۰، شماره ۲۹، ۱۳۸۴ش.
- فیضی، عباس، «مراسم و آیینهای حمام در فرهنگ عامه»، مجموعه مقالههای همایش حمام در فرهنگ ایرانی، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، ۱۳۸۴ش.
- قرهباغیان، احمد و دیگران، «حجامت در گذر زمان»، در فصلنامهٔ پژوهشی خون، سال ۶، شماره ۲، ۱۳۸۸ ش.
- کرمانی، محمدکریم، رساله دلاکیه، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، ۱۳۸۷ش.
- کلینی، کافی، ترجمه علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- محتشم کاشانی، کمالالدین علی، دیوان، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، کتابفروشی محمودی، ۱۳۴۴ش.
- معلوف، لویس، المنجد فی اللغه، قم، ذویالقربی، ۱۳۸۰ش.
- مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران، بهزاد، ۱۳۸۶ش.
- هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۹۸۸م.
- Lilly, E; Kundu, RV .(آوریل ۲۰۱۲). "Dermatoses secondary to Asian cultural practices". International Journal of Dermatology. 51 (4): 372–9.
- . ”What is cupping therapy”. WebMD. Retrieved 15 August 2016.
- Albinali, Hajar. "Traditional Medicine Among Gulf Arabs Part II - Blood Letting". June 2004.
| اصطلاحات درمانی | |
|---|---|
| روشهای درمانی | |
| آسیبشناسی درمان | |
| داروها | |
| در باورهای دینی | |
| پیشههای پزشکی | |
| بیمارها | |
| موارد مرتبط | |
