پیشنویس:مرتضی مطهری: تفاوت میان نسخهها
imported>محمد میرزایی |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) زدن لینک داخلی |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| عرض تصویر = | | عرض تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| زاده = | | زاده =۱۲۹۸ش | ||
| مکتب = | | مکتب = | ||
| محل سکونت = | | محل سکونت =[[فریمان]]، [[مشهد]]، [[قم]] و [[تهران]] | ||
| فرزندان =علی، محمد، مجتبی، | | فرزندان =علی، محمد، مجتبی،{{سخ}} | ||
فریده، وحیده، حمیده، وحیده | فریده، وحیده، حمیده، وحیده | ||
| همسر = | | همسر = | ||
| درگذشت = | | درگذشت =۱۳۵۸ش (شهادت) | ||
| آثار =متعدد | | آثار =متعدد | ||
| سبک = | | سبک = | ||
| زبان = | | زبان = | ||
| دین = | | دین = اسلام | ||
| مذهب = | | مذهب = شیعه | ||
| تحصیلات = | | تحصیلات = | ||
| محل تحصیل =حوزه علمیه مشهد و قم | | محل تحصیل =حوزه علمیه مشهد و قم | ||
| وبسایت = [https://motahari.ir/ بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مطهری] | | وبسایت = [https://motahari.ir/ بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مطهری]{{سخ}} | ||
[http://mortezamotahari.com/fa/default.html پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری] | [http://mortezamotahari.com/fa/default.html پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری] | ||
| استادان =آیتالله | | استادان =[[آیتالله بروجردی]]، [[علامه طباطبائی]]،{{سخ}} | ||
امام خمینی | [[امام خمینی]] | ||
| تاریخ خدمات = | | تاریخ خدمات = | ||
| مرتبه علمی =اجتهاد در علوم دینی | | مرتبه علمی =[[اجتهاد در علوم دینی]] | ||
| معروفترین نظرات = | | معروفترین نظرات = | ||
| خویشاوندان = | | خویشاوندان = | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
| خدمات = | | خدمات = | ||
}} | }} | ||
{{درشت|'''مرتضی مطهری'''}}؛ اندیشمند بزرگ شیعه و اثرگذار در انقلاب اسلامی ایران | |||
==اندیشمندان اثرگذار== | مرتضی مطهری مشهور به «شهید مطهری»، «استاد مطهری» و «معلم شهید» در ۱۲۹۸ش، در شهر فریمان از توابع [[مشهد]] به دنیا آمد.<ref>یاران امام به روایت اسناد ساواک، عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، 1382ش، ص11.</ref> وی، از رهبران فکری أثرگذار در جریان [[انقلاب اسلامی]] [[ایران]] بود. مطهری از متفکرانی بود که با سخنوری و نویسندگی به گسترش اندیشه اسلامی در جامعه ایرانی یاری میرساند و با افکار مارکسیستی مقابله میکرد. | ||
مطهری از دوره دانشاندوزی خود نزد استادان بزرگ آن زمان به نیکی یاد کرده و | |||
[[پرونده:مطهری3.jpg|200px|thumb|left|علامه طباطبائی و مرتضی مطهری]] | ==دوران تحصیل مرتضی مطهری== | ||
مطهری همچنین | مطهری، مقدمات را نزد پدرش، محمدحسین مطهری، که روحانی مورد احترامی در فریمان بود، فراگرفت.<ref>گلیزواره، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمدحسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، 1386ش، ص108 و 114.</ref> پس از آموزشهای [[مکتبخانه|مکتبخانهای]] در سن ۱۳ سالگی به [[حوزه علمیه|حوزهٔ علمیهٔ]] مشهد رفت و به فراگیری علوم دینی پرداخت. مطهری، در ۱۳۱۵ش به [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیهٔ قم]] رفت و ۱۵ سال به فراگیری علوم عالی حوزوی و [[فلسفه اسلامی]] مشغول شد. او در مجلس درس آیتالله [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]]، سیدمحمد محقق داماد و سیدمحمد حجت شرکت میکرد<ref>قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص20-22؛{{سخ}} | ||
استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص18.</ref> و بهمدت ۱۲ سال از درس [[اخلاق]] آیتالله خمینی بهره گرفت.<ref>استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص19؛{{سخ}} | |||
استاد دیگر مطهری، میرزا علی آقای شیرازی بود که مطهری او را | لمعاتی از شیخ شهید، 1370ش، ص12.</ref> ایشان اسفار را بهصورت خصوصی از [[امام خمینی]] دریافت کرد، همچنین بهمدت ۳ سال نزد [[علامه طباطبائی]] فلسفهٔ [[ابنسینا]] و فلسفهی مادی را فرا گرفت. ارتباط علمی و معنوی این دو، تا زمان [[شهادت]] مرتضی مطهری ادامه داشت.<ref>یاران امام به روایت اسناد ساواک، عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، 1382ش، ص22؛ واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، ص۳۲۶.</ref> | ||
مطهری، در حوزه [[فقه]] و | ==اندیشمندان اثرگذار بر مرتضی مطهری== | ||
مطهری از دوره دانشاندوزی خود نزد استادان بزرگ آن زمان به نیکی یاد کرده و بهویژه [[درس اخلاق]] [[آیتالله خمینی]] را ایجادکنندهٔ حس نابی دانسته که تا چند روز پایدار بود.<ref>مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج1، 1390ش، ص441.</ref> وی حضور ۱۲ سالهاش در [[درس اخلاق|درسهای اخلاق]] را آفرینشگر شخصیت فکری و روحی خود دانسته است.<ref>واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، 1386ش، ص441.</ref> [[امام خمینی]] پس از شهادت مطهری، او را فرزند عزیز، پارهٔ تن و حاصل عمر خود معرفی کرد.<ref>[http://emam.com/posts/view/1533 امام خمینی، «پیام به ملت ایران (شخصیت و منزلت علمی آقای مرتضی مطهری)»، صحیفه امام خمینی، 1389ش، ج7، ص178 و 179.]</ref> | |||
[[پرونده:مطهری3.jpg|200px|thumb|left|علامه طباطبائی و مرتضی مطهری]] | |||
مطهری همچنین علامه طباطبایی را از خدمتگزاران بزرگ [[اسلام]] معرفی کرده است.<ref>مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج25، 1390ش، ص429.</ref> او در جمعی خصوصی، مبحث الهیات شفا را نزد علامه طباطبائی فرا گرفت.<ref>واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، 1386ش، ص328.</ref> کتاب «[[اصول فلسفه و روش رئالیسم]]»، ثمره حضور در این مجموعه از جلسات درس بود که علامه طباطبایی مقالات فلسفی خود را ارائه میکرد. مطهری، در حوزه فلسفه، از شاگردان میرزا مهدی آشتیانی نیز بهشمار میرود. | |||
استاد دیگر مطهری، میرزا علی آقای شیرازی بود که مطهری او را نهجالبلاغهی مجسم خوانده است. مطهری، در جلسات درس [[نهجالبلاغه]]، شیفتهٔ دانش واندیشهٔ میرزا علی شیرازی شد.<ref>مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج25، 1390ش، ص236.</ref> | |||
مطهری، در حوزه [[فقه اسلامی|فقه]] و اصول فقه نزد آیتالله حجت کوهکمری، سید محمد داماد، سید محمدتقی خوانساری، سید احمد خوانساری، سید محمدرضا گلپایگانی و سید صدرالدین صدر، دانشاندوزی کرد؛ اما استاد اصلی او در این حوزه، آیتالله بروجردی بود که بیش از ۱۰ سال در جلسات درس او شرکت کرد.<ref>واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، 1386ش، ص329.</ref> | |||
==فعالیتهای سیاسی و اجتماعی مرتضی مطهری== | ==فعالیتهای سیاسی و اجتماعی مرتضی مطهری== | ||
مطهری در کنار فراگیری | مطهری در کنار فراگیری علوم دینی، به مسائل سیاسی و اجتماعی روزگار خود نیز توجه شایانی داشت. وی، [[فعالیتهای سیاسی]] خود را در ارتباط با [[جمعیت فدائیان اسلام]]، بهرهبری [[سید مجتبی نواب صفوی]]، آغاز کرد.<ref>استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص21ـ22؛{{سخ}} | ||
سیدناصر، پارهای از خورشید (گفتهها و نگفتهها از زندگانی استاد مطهری)، 1377ش، ص306ـ307.</ref | سیدناصر، پارهای از خورشید (گفتهها و نگفتهها از زندگانی استاد مطهری)، 1377ش، ص306ـ307.</ref> | ||
مرتضی مطهری در | مرتضی مطهری در ۱۳۳۱ش به [[تهران]] مهاجرت کرد. او در مدرسهٔ سپهسالار که امروزه بهنام «مدرسه عالی شهید مطهری» معروف است، به تدریس پرداخت. پس از مدتی، مطهری، تدریس در مدرسه علوم دینی مروی را نیز به فعالیتهای علمی خود افزود. | ||
[[پرونده:مطهری.jpg|200px|thumb|left|مرتضی مطهری در مراسم استقبال از امام خمینی در | [[پرونده:مطهری.jpg|200px|thumb|left|مرتضی مطهری در مراسم استقبال از امام خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش در بهشت زهرا]] | ||
وی، در | وی، در ۱۳۳۴ش به تدریس در دانشگاه روی آورد و بیش از ۲۰ سال به تعلیم در دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی پرداخت. او به ارتباط با قشر تحصیلکرده، امیدوار بود و محیط دانشگاه را برای نشر آموزههای [[اسلام]]، مناسب میدید. | ||
با شروع | با شروع دههٔ ۱۳۴۰ش، فعالیتهای سیاسی مطهری رنگوبوی دیگری یافت. وی، در قالب سخنرانی به نشر اندیشههای ضد حکومت شاه ([[محمدرضا پهلوی]]) پرداخت. مطهری، بهمنظور حمایت از نهضت آیتالله خمینی، به توضیح و تشریح عملکرد ضداسلامی حکومت شاه پرداخت و به سازماندهی مخالفان این رژیم اهتمام ورزید. در پی همین فعالیتها، ساواک، مطهری را در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش که قیامی در اعتراض به دستگیری آیتالله خمینی صورت گرفته بود، دستگیر و زندانی کرد.<ref>قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص27ـ28؛{{سخ}} | ||
لمعاتی از شیخ شهید، 1370ش، ص19.</ref> مطهری، ۴۳ روز در [[زندان]] ماند و پس از آزادی، با جمعیتهای مؤتلفه اسلامی همکاری کرد.<ref>سیری در زندگانی استاد مطهری، چ7، 1376ش، ص61.</ref> | |||
در | در ۱۳۴۶ش، با همکاری چند تن از همفکران خود حسینیه ارشاد را بهعنوان مرکزی برای فعالیتهای تبلیغی، راهاندازی کرد.<ref>قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص31.</ref> او، در اسفند ۱۳۴۸ش، بهدلیل حمایت از [[فلسطین]] در حسینیه ارشاد و سخنرانی علیه [[صهیونیسم]]، دستگیر شد. فعالیتهای ادامهدار مطهری در حسینیه ارشاد سبب شد تا او بار دیگر در ۱۳۵۱ش دستگیر و حسینیه تعطیل شود. هرچند، مطهری بهدلیل اختلافنظر با برخی از اعضای این مجموعه مانند [[علی شریعتی]]، اندکی پیشتر از این مجموعه جدا شده بود. | ||
مرتضی مطهری، در دههٔ ۱۳۵۰ش، بهسفارش آیتالله خمینی، هفتهای دو روز به [[قم]] عزیمت میکرد. وی علاوه بر تدریس در [[حوزه علمیه قم|حوزهٔ علمیهٔ قم]]، در منزل شخصی خود در [[تهران]] نیز جلسات درس برپا کرده بود. او در بازهٔ زمانی سالهای ۱۳۵۱–۱۳۵۳ش، در مسجد الجواد، مسجد جاوید و مسجد ارک در تهران، سخنرانی میکرد و بهسبب همین فعالیتهای سیاسی ـ اجتماعی، در ۱۳۵۴ش از تمام فعالیتهای اجتماعی مانند تدریس در [[دانشگاه]] و سخنرانی در منابر، منع شد.<ref>سیری در زندگانی استاد مطهری، چ7، 1376ش، ص73 و 87 و 246.</ref> | |||
وی در ۱۳۵۵ش، با همکاری چند [[روحانی]] بلندپایه در تهران، «جامعه روحانیت مبارز تهران» را بنیان نهاد. پس از آن، به [[نجف]] رفت و با آیتالله خمینی دیدار کرد. همچنین در آستانه پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، مطهری برای دیدار با آیتالله خمینی به پاریس رفت و از طرف او، مأموریت تشکیل «شورای انقلاب» را بر عهده گرفت. وی، همچنین در هنگام بازگشت آیتالله خمینی به تهران، مسئولیت کمیتهٔ استقبال از ایشان را برعهده داشت و در [[بهشت زهرا]] به سخنرانی پرداخت.<ref>سیری در زندگانی استاد مطهری، چ7، 1376ش، ص112 و 113 و 124 و 130.</ref> | |||
==ازدواج مرتضی مطهری== | ==ازدواج مرتضی مطهری== | ||
مرتضی مطهری در | مرتضی مطهری در ۱۳۳۱ش [[ازدواج]] کرد. ثمرهٔ این ازدواج، ۳ پسر و ۴ [[دختر]] بود. | ||
==شهادت مرتضی مطهری== | ==شهادت مرتضی مطهری== | ||
مرتضی مطهری، در | مرتضی مطهری، در ۱۱ [[اردیبهشت]] ۱۳۵۸ش، توسط محمدعلی بصیری، از اعضای [[گروه فرقان]]، به [[شهادت]] رسید.<ref>استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص76.</ref> پیکر او پس از تشییع باشکوهی، در [[مسجد]] بالاسر [[حرم]] [[حضرت معصومه|فاطمه معصومه]] در [[قم]] به خاک سپرده شد.<ref>شفیعی دارابی، یادواره شهید مطهری، 1360ش، ص97.</ref> سالروز شهادت مرتضی مطهری، به پاس قدردانی از سالها تلاش او برای تدریس و تعلیم [[جوانی|جوانان]] [[ایران]]، بهنام «[[روز معلم]]» نامگذاری شده است. | ||
==دیدگاهها در مورد مرتضی مطهری== | |||
مطهری را از اسلامشناسان بزرگ دوران معاصر دانستهاند؛ مهمترین دیدگاههای او دربارهٔ موضوعات و مسائل اسلامی عبارت است از: | |||
== | ===ولی فقیه و دموکراسی=== | ||
مطهری که از | مطهری معتقد است در عصر غیبت، فقیهان واجد شرایط به نیابت از سوی امام، زعامت شیعیان را برعهده میگیرند و وظیفه مردم کشف مصادیق این جایگاه است. در این صورت بر اساس آموزههای دینی منطبق با نیازهای روز جامعه حکومتی با هویت و اصالت دینی شکل میگیرد که از اراده مردم مؤمن برخاسته است. او مینویسد مردم، ولی فقیه را انتخاب میکنند و این همان دوموکراسی است. شهید مطهری جایگاه ولی فقیه را مانند رئیسجمهور و نخستوزیر نمیداند بلکه ولی فقیه ایدئولوگ حکومت است و جریانات را از بالا هدایت و کنترل میکند.<ref>مطهری، پیرامون انقلاب اسلامی، ص 86</ref> | ||
=== | ===پوشش اسلامی=== | ||
مطهری | مطهری در [[مسئله حجاب (کتاب)|کتاب مسئله حجاب]] نگاه سهلگیرتری نسبت به [[حجاب]] و پوشش مطرح کرده است.<ref>مرتضی مطهری، ویکیشیعه</ref> | ||
=== | ===آسیبشناسی روحانیت=== | ||
مطهری | مطهری معتقد بود روحانیت [[شیعه]] گرفتار نوعی عوامزدگی شده است و علت این امر وابسته بودن معیشت روحانیون به مردم است. او در این راستا اصلاح ساختار مالی حوزه علمیه را مطرح کرد.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 24، ص 498</ref> | ||
=== | ===تحریف حادثه عاشورا=== | ||
مطهری در کتاب | مطهری در کتاب حماسه حسینی، نگاه انتقادی به باورهای رایج دربارهٔ حادثه [[کربلا]] و [[عزاداری|عزاداریها]] داشته است. اوبرخی نقلهای تاریخی معروف مثل عروسی قاسم بن حسن در کربلا و وجود دختری به نام رقیه را رد کرده است. مطهری گزاره فدا شدن امام حسین برای رفتن شیعیان به [[بهشت]] را تحریف دانسته و بر الگوگیری از [[امام حسین]] ع تأکید کرده است.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 17، ص 91 و ج2، ص 80</ref> | ||
==مکتوبات مطهری== | ==مکتوبات مطهری== | ||
مرتضی مطهری از | مرتضی مطهری از ۱۳۲۵ش، فعالیت خود را در راستای تألیف آثارش، آغاز کرد. همزمان با تدریس در دانشکده الهیات، آثار متعددی از جمله [[اصول فلسفه و روش رئالیسم]] را نگاشت. در ۱۳۴۴ش، کتاب «[[داستان راستان]]» از مطهری به چاپ رسید که برندهٔ جایزهٔ کمیسیون ملی [[یونسکو]] شد.<ref>قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص25 و 26؛{{سخ}} | ||
لمعاتی از شیخ شهید، 1370ش، ص17 و 23.</ref> وی، همچنین تلاش کرد تا [[تراث اسلامی]] را با خوانش شیعی و با زبان و قلمی امروزی، بازنویسی کند و در اختیار مخاطبان قرار دهد. بیش از ۷۰ اثر مکتوب از مرتضی مطهری به یادگار مانده است که برخی از آنها در زمان حیات او و برخی دیگر پس از شهادتاش منتشر شده است. بسیاری از کتابهای مطهری به زبانهای دیگر ترجمه شده است. «[[مجموعه آثار شهید مطهری]]» یک مجموعه ۲۸ جلدی است که تمامی آثار مطهری را دربر گرفته است. موضوعات گوناگون این آثار عبارت است از: اصول عقاید، فلسفه، [[تاریخ]]، سیره پیشوایان [[دین]] [[اسلام]] و مذهب شیعه، [[فقه اسلامی|فقه]] و حقوق، [[اخلاق]]، عرفان، جامعه، سیاست و [[تفسیر قرآن]]. | |||
==مرتضی مطهری از منظر اندیشمندان== | |||
* امام خمینی؛ مطهری پشتوانهای محکم برای حوزه دینی و علمی و خدمتگذاری سودمند برای ملت و کشور بود.<ref>«پیام امام خمینی به مناسبت شهادت استاد مطهری»، پایگاه اطلاعرسانی فرهنگ ایثار و شهادت</ref> | |||
* آیت الله خامنهای؛ آثار شهید مطهری مبانی فکری نظام جمهوری اسلامی ایران است.<ref>«شهید مطهری در نگاه رهبر انقلاب»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه</ref> | |||
* علامه طباطبایی؛ مطهری هوش فوقالعادهای داشت و هر چه میگفتیم هدر نمیرفت.<ref>«نظر علامه طباطبایی در مورد شهید مطهری»، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی</ref> | |||
==مرتضی مطهری نویسندهای نوگرا== | |||
مطهری به دلیل ارتباطی که با جوانان و بهویژه [[دانشجو|دانشجویان]] داشت شناختی متفاوت از علمای سنتی در ارئه محتوای دینی پیدا کرد و کوشید فضایی جدید در ساحت نویسندگی مذهبی فراهم سازد. نگارش کتاب داستان راستان اوج تلاش ایشان بود تا روایات اخلاقی و دینی را در قالب داستانهای فارسی پرجاذبهای در اختیار مخاطبان قرار داد. همچنین در رابطه با علوم فقه، عرفان و فلسفه اسلامی محتوایی به زبان ساده و همه فهم تولید کرد که در کتاب «آشنایی با علوم اسلامی» گردآوری شده است.<ref>«مرتضی مطهری»، ویکی شیعه</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* استاد | {{آغاز منابع}} | ||
* امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، | * استاد شهید به روایت اسناد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸ش. | ||
* سیدناصر، حمیدرضا و ستوده، امیررضا، پارهای از خورشید (گفتهها و نگفتهها از زندگانی استاد مطهری)، تهران، ذکر، | * امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش. | ||
* سیری در زندگانی استاد مطهری، تهران، صدرا، | * سیدناصر، حمیدرضا و ستوده، امیررضا، پارهای از خورشید (گفتهها و نگفتهها از زندگانی استاد مطهری)، تهران، ذکر، ۱۳۷۷ش. | ||
* شفیعی دارابی، حسین، یادواره شهید مطهری، اداره اوقاف و امور خیریه قم، | * سیری در زندگانی استاد مطهری، تهران، صدرا، چ۷، ۱۳۷۶ش. | ||
* | * شفیعی دارابی، حسین، یادواره شهید مطهری، اداره اوقاف و امور خیریه قم، ۱۳۶۰ش. | ||
* گلیزواره، غلامرضا، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمدحسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، مبلغان، شماره | * قنبری، امید، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۷۹ش. | ||
* | * گلیزواره، غلامرضا، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمدحسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، مبلغان، شماره ۹۲، ۱۳۸۶ش. | ||
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، | * لمعاتی از شیخ شهید، تهران، صدرا، ۱۳۷۰ش. | ||
* واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، تهران، صدرا، | * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش. | ||
* | * واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، تهران، صدرا، ۱۳۸۶ش. | ||
[[رده: | * یاران امام به روایت اسناد ساواک، عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۲ش. | ||
[[رده: | {{پایان منابع}} | ||
[[رده: | {{اندیشه اسلامی-افقی}} | ||
[[رده: | {{خراسان رضوی-افقی}} | ||
[[رده: | {{حوزه علمیه-افقی}} | ||
[[رده:اهالی تهران]] | |||
[[رده:درگذشتگان ۱۳۵۸]] | |||
[[رده:درگذشتگان بر اثر ترور]] | |||
[[رده:روحانیان شیعه]] | |||
[[رده:زادگان ۱۲۹۸]] | |||
[[رده:زادگان مشهد]] | |||
[[رده:سخنرانان دینی]] | |||
[[رده:عالمان دینی]] | |||
[[رده:نویسندگان اهل ایران]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۸ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۰۱
 | |
| محل تحصیل | حوزه علمیه مشهد و قم |
|---|---|
| آثار | متعدد |
| فرزندان | علی، محمد، مجتبی، فریده، وحیده، حمیده، وحیده |
مرتضی مطهری؛ اندیشمند بزرگ شیعه و اثرگذار در انقلاب اسلامی ایران
مرتضی مطهری مشهور به «شهید مطهری»، «استاد مطهری» و «معلم شهید» در ۱۲۹۸ش، در شهر فریمان از توابع مشهد به دنیا آمد.[۱] وی، از رهبران فکری أثرگذار در جریان انقلاب اسلامی ایران بود. مطهری از متفکرانی بود که با سخنوری و نویسندگی به گسترش اندیشه اسلامی در جامعه ایرانی یاری میرساند و با افکار مارکسیستی مقابله میکرد.
دوران تحصیل مرتضی مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری، مقدمات را نزد پدرش، محمدحسین مطهری، که روحانی مورد احترامی در فریمان بود، فراگرفت.[۲] پس از آموزشهای مکتبخانهای در سن ۱۳ سالگی به حوزهٔ علمیهٔ مشهد رفت و به فراگیری علوم دینی پرداخت. مطهری، در ۱۳۱۵ش به حوزه علمیهٔ قم رفت و ۱۵ سال به فراگیری علوم عالی حوزوی و فلسفه اسلامی مشغول شد. او در مجلس درس آیتالله بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سیدمحمد حجت شرکت میکرد[۳] و بهمدت ۱۲ سال از درس اخلاق آیتالله خمینی بهره گرفت.[۴] ایشان اسفار را بهصورت خصوصی از امام خمینی دریافت کرد، همچنین بهمدت ۳ سال نزد علامه طباطبائی فلسفهٔ ابنسینا و فلسفهی مادی را فرا گرفت. ارتباط علمی و معنوی این دو، تا زمان شهادت مرتضی مطهری ادامه داشت.[۵]
اندیشمندان اثرگذار بر مرتضی مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری از دوره دانشاندوزی خود نزد استادان بزرگ آن زمان به نیکی یاد کرده و بهویژه درس اخلاق آیتالله خمینی را ایجادکنندهٔ حس نابی دانسته که تا چند روز پایدار بود.[۶] وی حضور ۱۲ سالهاش در درسهای اخلاق را آفرینشگر شخصیت فکری و روحی خود دانسته است.[۷] امام خمینی پس از شهادت مطهری، او را فرزند عزیز، پارهٔ تن و حاصل عمر خود معرفی کرد.[۸]
مطهری همچنین علامه طباطبایی را از خدمتگزاران بزرگ اسلام معرفی کرده است.[۹] او در جمعی خصوصی، مبحث الهیات شفا را نزد علامه طباطبائی فرا گرفت.[۱۰] کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم»، ثمره حضور در این مجموعه از جلسات درس بود که علامه طباطبایی مقالات فلسفی خود را ارائه میکرد. مطهری، در حوزه فلسفه، از شاگردان میرزا مهدی آشتیانی نیز بهشمار میرود.
استاد دیگر مطهری، میرزا علی آقای شیرازی بود که مطهری او را نهجالبلاغهی مجسم خوانده است. مطهری، در جلسات درس نهجالبلاغه، شیفتهٔ دانش واندیشهٔ میرزا علی شیرازی شد.[۱۱]
مطهری، در حوزه فقه و اصول فقه نزد آیتالله حجت کوهکمری، سید محمد داماد، سید محمدتقی خوانساری، سید احمد خوانساری، سید محمدرضا گلپایگانی و سید صدرالدین صدر، دانشاندوزی کرد؛ اما استاد اصلی او در این حوزه، آیتالله بروجردی بود که بیش از ۱۰ سال در جلسات درس او شرکت کرد.[۱۲]
فعالیتهای سیاسی و اجتماعی مرتضی مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری در کنار فراگیری علوم دینی، به مسائل سیاسی و اجتماعی روزگار خود نیز توجه شایانی داشت. وی، فعالیتهای سیاسی خود را در ارتباط با جمعیت فدائیان اسلام، بهرهبری سید مجتبی نواب صفوی، آغاز کرد.[۱۳]
مرتضی مطهری در ۱۳۳۱ش به تهران مهاجرت کرد. او در مدرسهٔ سپهسالار که امروزه بهنام «مدرسه عالی شهید مطهری» معروف است، به تدریس پرداخت. پس از مدتی، مطهری، تدریس در مدرسه علوم دینی مروی را نیز به فعالیتهای علمی خود افزود.
وی، در ۱۳۳۴ش به تدریس در دانشگاه روی آورد و بیش از ۲۰ سال به تعلیم در دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی پرداخت. او به ارتباط با قشر تحصیلکرده، امیدوار بود و محیط دانشگاه را برای نشر آموزههای اسلام، مناسب میدید.
با شروع دههٔ ۱۳۴۰ش، فعالیتهای سیاسی مطهری رنگوبوی دیگری یافت. وی، در قالب سخنرانی به نشر اندیشههای ضد حکومت شاه (محمدرضا پهلوی) پرداخت. مطهری، بهمنظور حمایت از نهضت آیتالله خمینی، به توضیح و تشریح عملکرد ضداسلامی حکومت شاه پرداخت و به سازماندهی مخالفان این رژیم اهتمام ورزید. در پی همین فعالیتها، ساواک، مطهری را در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش که قیامی در اعتراض به دستگیری آیتالله خمینی صورت گرفته بود، دستگیر و زندانی کرد.[۱۴] مطهری، ۴۳ روز در زندان ماند و پس از آزادی، با جمعیتهای مؤتلفه اسلامی همکاری کرد.[۱۵]
در ۱۳۴۶ش، با همکاری چند تن از همفکران خود حسینیه ارشاد را بهعنوان مرکزی برای فعالیتهای تبلیغی، راهاندازی کرد.[۱۶] او، در اسفند ۱۳۴۸ش، بهدلیل حمایت از فلسطین در حسینیه ارشاد و سخنرانی علیه صهیونیسم، دستگیر شد. فعالیتهای ادامهدار مطهری در حسینیه ارشاد سبب شد تا او بار دیگر در ۱۳۵۱ش دستگیر و حسینیه تعطیل شود. هرچند، مطهری بهدلیل اختلافنظر با برخی از اعضای این مجموعه مانند علی شریعتی، اندکی پیشتر از این مجموعه جدا شده بود.
مرتضی مطهری، در دههٔ ۱۳۵۰ش، بهسفارش آیتالله خمینی، هفتهای دو روز به قم عزیمت میکرد. وی علاوه بر تدریس در حوزهٔ علمیهٔ قم، در منزل شخصی خود در تهران نیز جلسات درس برپا کرده بود. او در بازهٔ زمانی سالهای ۱۳۵۱–۱۳۵۳ش، در مسجد الجواد، مسجد جاوید و مسجد ارک در تهران، سخنرانی میکرد و بهسبب همین فعالیتهای سیاسی ـ اجتماعی، در ۱۳۵۴ش از تمام فعالیتهای اجتماعی مانند تدریس در دانشگاه و سخنرانی در منابر، منع شد.[۱۷]
وی در ۱۳۵۵ش، با همکاری چند روحانی بلندپایه در تهران، «جامعه روحانیت مبارز تهران» را بنیان نهاد. پس از آن، به نجف رفت و با آیتالله خمینی دیدار کرد. همچنین در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، مطهری برای دیدار با آیتالله خمینی به پاریس رفت و از طرف او، مأموریت تشکیل «شورای انقلاب» را بر عهده گرفت. وی، همچنین در هنگام بازگشت آیتالله خمینی به تهران، مسئولیت کمیتهٔ استقبال از ایشان را برعهده داشت و در بهشت زهرا به سخنرانی پرداخت.[۱۸]
ازدواج مرتضی مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مرتضی مطهری در ۱۳۳۱ش ازدواج کرد. ثمرهٔ این ازدواج، ۳ پسر و ۴ دختر بود.
شهادت مرتضی مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مرتضی مطهری، در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ش، توسط محمدعلی بصیری، از اعضای گروه فرقان، به شهادت رسید.[۱۹] پیکر او پس از تشییع باشکوهی، در مسجد بالاسر حرم فاطمه معصومه در قم به خاک سپرده شد.[۲۰] سالروز شهادت مرتضی مطهری، به پاس قدردانی از سالها تلاش او برای تدریس و تعلیم جوانان ایران، بهنام «روز معلم» نامگذاری شده است.
دیدگاهها در مورد مرتضی مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری را از اسلامشناسان بزرگ دوران معاصر دانستهاند؛ مهمترین دیدگاههای او دربارهٔ موضوعات و مسائل اسلامی عبارت است از:
ولی فقیه و دموکراسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری معتقد است در عصر غیبت، فقیهان واجد شرایط به نیابت از سوی امام، زعامت شیعیان را برعهده میگیرند و وظیفه مردم کشف مصادیق این جایگاه است. در این صورت بر اساس آموزههای دینی منطبق با نیازهای روز جامعه حکومتی با هویت و اصالت دینی شکل میگیرد که از اراده مردم مؤمن برخاسته است. او مینویسد مردم، ولی فقیه را انتخاب میکنند و این همان دوموکراسی است. شهید مطهری جایگاه ولی فقیه را مانند رئیسجمهور و نخستوزیر نمیداند بلکه ولی فقیه ایدئولوگ حکومت است و جریانات را از بالا هدایت و کنترل میکند.[۲۱]
پوشش اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری در کتاب مسئله حجاب نگاه سهلگیرتری نسبت به حجاب و پوشش مطرح کرده است.[۲۲]
آسیبشناسی روحانیت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری معتقد بود روحانیت شیعه گرفتار نوعی عوامزدگی شده است و علت این امر وابسته بودن معیشت روحانیون به مردم است. او در این راستا اصلاح ساختار مالی حوزه علمیه را مطرح کرد.[۲۳]
تحریف حادثه عاشورا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری در کتاب حماسه حسینی، نگاه انتقادی به باورهای رایج دربارهٔ حادثه کربلا و عزاداریها داشته است. اوبرخی نقلهای تاریخی معروف مثل عروسی قاسم بن حسن در کربلا و وجود دختری به نام رقیه را رد کرده است. مطهری گزاره فدا شدن امام حسین برای رفتن شیعیان به بهشت را تحریف دانسته و بر الگوگیری از امام حسین ع تأکید کرده است.[۲۴]
مکتوبات مطهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مرتضی مطهری از ۱۳۲۵ش، فعالیت خود را در راستای تألیف آثارش، آغاز کرد. همزمان با تدریس در دانشکده الهیات، آثار متعددی از جمله اصول فلسفه و روش رئالیسم را نگاشت. در ۱۳۴۴ش، کتاب «داستان راستان» از مطهری به چاپ رسید که برندهٔ جایزهٔ کمیسیون ملی یونسکو شد.[۲۵] وی، همچنین تلاش کرد تا تراث اسلامی را با خوانش شیعی و با زبان و قلمی امروزی، بازنویسی کند و در اختیار مخاطبان قرار دهد. بیش از ۷۰ اثر مکتوب از مرتضی مطهری به یادگار مانده است که برخی از آنها در زمان حیات او و برخی دیگر پس از شهادتاش منتشر شده است. بسیاری از کتابهای مطهری به زبانهای دیگر ترجمه شده است. «مجموعه آثار شهید مطهری» یک مجموعه ۲۸ جلدی است که تمامی آثار مطهری را دربر گرفته است. موضوعات گوناگون این آثار عبارت است از: اصول عقاید، فلسفه، تاریخ، سیره پیشوایان دین اسلام و مذهب شیعه، فقه و حقوق، اخلاق، عرفان، جامعه، سیاست و تفسیر قرآن.
مرتضی مطهری از منظر اندیشمندان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- امام خمینی؛ مطهری پشتوانهای محکم برای حوزه دینی و علمی و خدمتگذاری سودمند برای ملت و کشور بود.[۲۶]
- آیت الله خامنهای؛ آثار شهید مطهری مبانی فکری نظام جمهوری اسلامی ایران است.[۲۷]
- علامه طباطبایی؛ مطهری هوش فوقالعادهای داشت و هر چه میگفتیم هدر نمیرفت.[۲۸]
مرتضی مطهری نویسندهای نوگرا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مطهری به دلیل ارتباطی که با جوانان و بهویژه دانشجویان داشت شناختی متفاوت از علمای سنتی در ارئه محتوای دینی پیدا کرد و کوشید فضایی جدید در ساحت نویسندگی مذهبی فراهم سازد. نگارش کتاب داستان راستان اوج تلاش ایشان بود تا روایات اخلاقی و دینی را در قالب داستانهای فارسی پرجاذبهای در اختیار مخاطبان قرار داد. همچنین در رابطه با علوم فقه، عرفان و فلسفه اسلامی محتوایی به زبان ساده و همه فهم تولید کرد که در کتاب «آشنایی با علوم اسلامی» گردآوری شده است.[۲۹]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، 1382ش، ص11.
- ↑ گلیزواره، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمدحسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، 1386ش، ص108 و 114.
- ↑ قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص20-22؛
استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص18. - ↑ استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص19؛
لمعاتی از شیخ شهید، 1370ش، ص12. - ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، 1382ش، ص22؛ واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، ص۳۲۶.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج1، 1390ش، ص441.
- ↑ واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، 1386ش، ص441.
- ↑ امام خمینی، «پیام به ملت ایران (شخصیت و منزلت علمی آقای مرتضی مطهری)»، صحیفه امام خمینی، 1389ش، ج7، ص178 و 179.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج25، 1390ش، ص429.
- ↑ واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، 1386ش، ص328.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج25، 1390ش، ص236.
- ↑ واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، 1386ش، ص329.
- ↑ استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص21ـ22؛
سیدناصر، پارهای از خورشید (گفتهها و نگفتهها از زندگانی استاد مطهری)، 1377ش، ص306ـ307. - ↑ قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص27ـ28؛
لمعاتی از شیخ شهید، 1370ش، ص19. - ↑ سیری در زندگانی استاد مطهری، چ7، 1376ش، ص61.
- ↑ قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص31.
- ↑ سیری در زندگانی استاد مطهری، چ7، 1376ش، ص73 و 87 و 246.
- ↑ سیری در زندگانی استاد مطهری، چ7، 1376ش، ص112 و 113 و 124 و 130.
- ↑ استاد شهید به روایت اسناد، 1378ش، ص76.
- ↑ شفیعی دارابی، یادواره شهید مطهری، 1360ش، ص97.
- ↑ مطهری، پیرامون انقلاب اسلامی، ص 86
- ↑ مرتضی مطهری، ویکیشیعه
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 24، ص 498
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 17، ص 91 و ج2، ص 80
- ↑ قنبری، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، 1379ش، ص25 و 26؛
لمعاتی از شیخ شهید، 1370ش، ص17 و 23. - ↑ «پیام امام خمینی به مناسبت شهادت استاد مطهری»، پایگاه اطلاعرسانی فرهنگ ایثار و شهادت
- ↑ «شهید مطهری در نگاه رهبر انقلاب»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه
- ↑ «نظر علامه طباطبایی در مورد شهید مطهری»، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
- ↑ «مرتضی مطهری»، ویکی شیعه
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- استاد شهید به روایت اسناد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- سیدناصر، حمیدرضا و ستوده، امیررضا، پارهای از خورشید (گفتهها و نگفتهها از زندگانی استاد مطهری)، تهران، ذکر، ۱۳۷۷ش.
- سیری در زندگانی استاد مطهری، تهران، صدرا، چ۷، ۱۳۷۶ش.
- شفیعی دارابی، حسین، یادواره شهید مطهری، اداره اوقاف و امور خیریه قم، ۱۳۶۰ش.
- قنبری، امید، زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۷۹ش.
- گلیزواره، غلامرضا، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمدحسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، مبلغان، شماره ۹۲، ۱۳۸۶ش.
- لمعاتی از شیخ شهید، تهران، صدرا، ۱۳۷۰ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش.
- واعظزاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، تهران، صدرا، ۱۳۸۶ش.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۲ش.
| اصطلاحات | |||
|---|---|---|---|
| آثار | |||
| نظریهها | |||
| نهادها | |||
| افراد |
| ||
| مناطق گردشگری | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| جاذبههای گردشگری | |||||||
| شهرها |
| ||||||
| روستاها | |||||||
| تاریخ | |||||||
| سوغات | |||||||
| مشاهیر |
| ||||||
| در کشورها | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| حوزههای علمیه | |||||||
| اصطلاحات مرتبط | |||||||
| مشاهیر |
| ||||||