پیش‌نویس:حریم خصوصی در شهرسازی: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>سعید مقدم بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''حریم خصوصی در شهرسازی؛'''}} طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی. | |||
حریم خصوصی در شهرسازی به معنای حفظ حریم کالبدی و معنایی فضاها است که [[امنیت]]، [[آرامش]] و [[ارزش‌های فرهنگی]] را برای ساکنان فراهم می‌کند. در [[معماری ایرانی|معماری اصیل ایرانی]]، با استفاده از دیوارها، سلسله‌مراتب فضایی و تفکیک عرصه‌های خصوصی و عمومی، به [[حریم خصوصی]] توجه می‌شد. این اصول، شامل سلسله‌مراتب و [[معماری درون‌گرا|درون‌گرایی]]، نقش مهمی در حفاظت از زندگی خانوادگی و کنترل تعاملات اجتماعی داشت. توجه به حریم خصوصی و به‌ویژه [[حریم زنانه]]، آثار مثبتی چون تقویت [[هویت فرهنگی]]، بنیان [[خانواده]]، حس تعلق، تعاملات اجتماعی و امنیت فضایی دارد. کم‌رنگ شدن حریم خصوصی در [[معماری مدرن]] پیامدهایی مانند کاهش درونی‌سازی پوشش زنان، افزایش مصرف‌گرایی، بی‌هویتی فضایی و تعارضات شهری به همراه دارد. | |||
==مفهوم‌شناسی== | == مفهوم‌شناسی == | ||
محرمیت در | [[حریم]]، حق فردی و مفهومی ذهنی است که افراد بر اساس درک خود از [[محرمیت]] و تنظیم [[روابط اجتماعی]]، تعیین می‌کنند تا از اشراف<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> و دیده و شنیده‌شدن ناخواسته جلوگیری کنند.<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> از این منظر، حریم هم بُعد فیزیکی و هم بُعد معنوی دارد و بازتاب‌دهندهٔ نیازهای درونی انسان است.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> در [[معماری]]، حریم دارای ابعاد دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی است که به‌منظور کنترل حضور بیگانگان به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406881/حریم-و-محرمیت-در-خانه-های-سنتی-ایران دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.]</ref> | ||
حریم در [[شهرسازی]]، با جداسازی عرصهٔ خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. مرزبندی حریم، خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری را در بر می‌گیرد<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.]</ref> و باعث توسعهٔ فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها می‌شود.<ref>[https://journal.ut.ac.ir/article_63070.html هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.]</ref> از این منظر، [[حریم خصوصی در شهرسازی]] به معنای شکل‌دادن به فضای شهری به‌گونه‌ای است که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. از این منظر، شهرسازی در حوزهٔ کالبد بیشتر بر اصولی متمرکز می‌شود که به فضا [[امنیت]] می‌بخشد و در حیطهٔ معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.]</ref> | |||
فرهنگ‌ها و جوامع گوناگون با درجات متفاوتی به حریم خصوصی در شهرسازی توجه می‌کنند؛ مثلاً کشورهای غربی بیشتر به همجواریها می‌پردازند و به محرمیت فضاهای بین خانه‌های مجاور و [[آپارتمان]]های مسکونی کمتر توجه دارند،<ref>[https://magirans.com/مقاله-بومي-سازي-استانداردهاي-محرميت-د.htm «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران.]</ref> اما در کشورهای مسلمان، اهمیت حریم خانواده<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص65.]</ref> موجب می‌شود که موضوع حریم خصوصی، از کلان‌ترین فضاهای شهری تا کوچک‌ترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر قرار دهد.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</ref> | |||
== | == تاریخچه == | ||
معماری | در معماری ایرانی، تفکیک قلمرو خصوصی از حوزهٔ عمومی موجب حفظ حریم خصوصی می‌شد. در ایران باستان از دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌ها برای حفظ حریم خصوصی استفاده می‌شد و بن‌بست‌ها و دیوارهای بلند اطراف [[تخت‌جمشید]]، [[شوش]]، کوشک‌های [[ساسانیان|روزگار ساسانیان]]<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9 و 3.]</ref> و کهندژها، شارستان‌ها و ربض‌ها، از ارکان شکل‌گیری شهرها بودند؛<ref>[https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/19203 امینی و نوروزیان‌پور، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، 1392ش، ص102.]</ref> اما شهرسازی با ورود [[مدرنیته]] به [[ایران]] و افزایش [[شهرنشینی]] دگرگون شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/نقش-تحولات-شهری-در-پیدایش-چالش-های-زیست-مؤمنانۀ-زنان-در-ایران مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126.]</ref> | ||
== | === اصل محرمیت در شهرسازی اسلامی === | ||
از جمله اصول و ضوابطی که [[مسلمانان]] بر اساس [[فرهنگ دینی]]، در [[شهرسازی]] رعایت می‌کردند، اصل محرمیت بود. مهندسان و شهرسازان در چارچوب اصل محرمیت، بناها و خانه‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کردند که حریم خصوصی و زندگی فردی ساکنان محفوظ بماند. در همین راستا از بلندمرتبه‌سازی پرهیز می‌کردند تا موجب اشراف بر [[حریم خصوصی]] دیگران نشود.<ref>[https://jhre.ir/browse.php?a_code=A-10-1-33&slc_lang=fa&sid=1 منصوری، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونة پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، 1389ش، ص46.]</ref> | |||
== | == عناصر شکل‌دهنده حریم خصوصی در ساختار شهری == | ||
هر | در معماری سنتی ایران، فضاهای گوناگون شهری، هر کدام نقش مستقلی در شکل‌دهی به حریم خصوصی داشته‌اند. | ||
* '''فضاهای مسکونی و محله‌ای''': با طراحی ورودی‌های غیرمستقیم، کوچه‌های باریک و پیچ‌دار و فضاهای محصور. | |||
* '''فضاهای مذهبی و فرهنگی''': با طراحی فضاهای تفکیک‌شدهٔ زنانه و مردانه در قالب سلسله‌مراتب فضایی و رعایت حریم بصری. | |||
* '''بازارها و فضاهای تجاری سنتی''': با ورودی‌های کنترل‌شده و حجره‌هایی که دید به فضای بیرون را کاهش می‌دهند و در راسته‌های باریک و محصور قرار گرفته‌اند.<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص28-23.]</ref> | |||
* '''فضاهای عمومی شهری''': با طراحی پوشش‌های بصری در پارک‌ها، میادین و پیاده‌روها<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText <nowiki>محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</nowiki>]</ref> برای ایجاد حریم، تعیین مرز و پوشاندن مناظر نامطلوب.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/572774/بازنگری-محرمیت-نهفته-در-محلات-سنتی-با-هدف-ارتقا-شهرسازی-معاصر-نمونه-موردی-محله-ی-پامنار-تهران- معظمی و عبدی، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونۀ موردی محلۀ پامنار تهران)»، 1395ش، ص415.]</ref> | |||
== | === بازطراحی قلمرو حریم خصوصی در فضای شهری === | ||
فضاهای شهری و | امروزه نیز برخی کارشناسان حوزه معماری به‌منظور رعایت حریم خصوصی در فضاهای شهری توصیه می‌کنند که از اختلاف ارتفاع زیاد بین ساختمان‌ها پرهیز شود و با ایجاد فاصله کافی بین بناها، از موانع طبیعی و مصنوعی به‌عنوان محدودکننده دید استفاده شود.<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص30-29.]</ref> برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی نیز لازم است که معابر با مقیاس انسانی و با ویژگی‌هایی چون سایه‌اندازی طبیعی، محیطی آرام و عاری از آلودگی صوتی داشته باشند. این امر از طریق کنترل ازدحام، محدودیت ورود خودروها به محلات مسکونی، ایجاد حریم‌های ایمن و توجه به منظر عمومی محقق می‌شود.<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> | ||
=== | == کارکرد رعایت حریم خصوصی در شهرسازی == | ||
معماری علاوه بر ساختار فیزیکی فضاها، بر جنبه‌های روانی و اجتماعی [[انسان]] نیز تأثیر می‌گذارد.<ref>[https://mhejazi.com/273024-2/ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.]</ref> در این چارچوب، رعایت حریم خصوصی در شهرسازی با ایجاد حائل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی، به کنترل تعاملات اجتماعی [[مردان]] و [[زنان]] و کاهش روابط خارج از چارچوب [[خانواده]] کمک می‌کند<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.]</ref> و کیفیت [[زیست شهری]] را با تقویت [[هویت فرهنگی]]، تقویت بنیان خانواده،<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26 و 38.]</ref> تقویت حس تعلق،<ref>[https://www.imna.ir/news/534871/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%8 «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> افزایش تعاملات اجتماعی<ref>[https://isnac.ir/show-paper/81 «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی]</ref> و تقویت [[احساس امنیت]]، ارتقا می‌دهد. رعایت حریم خصوصی در ساختار فضایی، با ایجاد مرزها و سلسله‌مراتب از عرصه‌های خصوصی تا عمومی، امنیت بصری را افزایش می‌دهد و شبکه معابر با کاهش فرصت‌های وقوع [[جرم]] و [[جنایت]]، ایمنی محیط را تأمین می‌کند.<ref>[https://www.gahr.ir/article_110862.html فرخانی و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعۀ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، 1399ش، ص194-193.]</ref> | |||
== | == بی‌توجهی به حریم خصوصی در معماری شهری == | ||
در پی گسست فرهنگی و از هم‌گسیختگی بافت شهری و بازخوانی مفهوم محله و خلق مفهوم جدیدی از مجتمع‌های زیستی،<ref>[https://www.sid.ir/paper/177413/fa#downloadbottom خدایی و تقوایی، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، 1390ش، ص112.]</ref> امروزه از بحران محرمیت در شکل‌گیری فضاهای شهری<ref>[https://georesearch.ir/article-1-405-fa.html باقری، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، 1392ش، ص148-147.]</ref> یاد می‌شود. در ایران معاصر، معماری نوین و تغییرات اجتماعی باعث دگرگونی در [[سیمای شهری]] و شیوه‌های ساخت‌وساز شده و [[معماری ایرانی]] از سبک سنتی و مبتنی بر [[فرهنگ اسلامی]] فاصله گرفته است.<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص2.]</ref> | |||
بی‌توجهی به حریم خصوصی در [[معماری شهری]]، پیامدهایی را به دنبال دارد، ازجمله: | |||
* تضعیف [[ارزش‌های اخلاقی]] و [[ارزش‌های اجتماعی|اجتماعی]] مانند [[عفاف]]<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> | |||
* افزایش مشکلات اخلاقی و [[آسیب‌های اجتماعی]] به دلیل حرکت از [[معماری درون‌گرا]] به سوی [[معماری برون‌گرا]]<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.]</ref> | |||
* کم‌رنگ شدن حریم [[خانه]] و [[خانواده]]<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زادۀاوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.]</ref> | |||
* کوچک‌شدن فضاهای زیستی خانواده‌ها<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> | |||
* شکل‌گیری فضاهای بی‌هویت<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص29-28.]</ref> که ساکنان احساس تعلق خاطر به آنها ندارند<ref>[https://sid.ir/paper/397953/fa#downloadbottom بابازادۀاسکویی و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونۀ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص61.]</ref> | |||
* کاهش تعاملات اجتماعی و سست‌شدن روابط [[همسایگی]]<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص7.]</ref> | |||
* افزایش تعارضات شهری و درگیری‌های اجتماعی<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> با ایجاد آلودگی‌های صوتی و بصری و تعریض معابر<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7.][https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html]</ref> | |||
== پانویس == | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
*امینی، ندا و نوروزیان‌پور، هیربد، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، | {{آغاز منابع}} | ||
* | * امینی، ندا و نوروزیان‌پور، هیربد، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شمارهٔ پانزدهم، ۱۳۹۲ش. | ||
*باقری، اشرف‌السادات، | * بابازادهٔ اسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونهٔ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورهٔ ۱۶، شماهٔ ۷۹، ۱۳۹۸ش. | ||
*بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، | * باقری، اشرف‌السادات، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، فصلنامهٔ تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۹، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۲ش. | ||
*«بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: | * بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، شمارهٔ ۶، ۱۳۷۸ش. | ||
*«تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش. | * «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۲۴ تیر ۱۴۰۴ش. | ||
* | * «تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش. | ||
*جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، | * ثقةالاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعهٔ پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، ۱۴۰۱ش. | ||
* جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلهٔ هنر و تمدن شرق، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۳۸، ۱۴۰۱ش. | |||
* خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۵، ۱۳۹۰ش. | |||
*خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، | * دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش. | ||
*دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، | * «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۴۰۰ش. | ||
*«شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: | * شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۴ش. | ||
*شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، | * علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۳ش. | ||
*علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، | * فرخانی، مانیا و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعهٔ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، جغرافیا و روابط انسانی، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۹، ۱۳۹۹ش. | ||
* محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، فصلنامهٔ علمی معماری و شهرسازی معمارشهر، ۱۴۰۲ش. | |||
*فرخانی، مانیا و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت ( | * مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست‌مؤمنانهٔ زنان در ایران»، فصلنامهٔ علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال ۱۱، شمارهٔ ۲، پاییز ۱۴۰۲ش. | ||
* معظمی، نسیم و عبدی، زهرا، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونهٔ موردی محلهٔ پامنار تهران)»، مدیریت شهری دورهٔ ۱۶، شمارهٔ ۴۶، بهار ۱۳۹۶ش. | |||
*محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، | * «معماری معاصر خانهٔ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۳ش. | ||
*مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های | * منصوری، علی، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونهٔ پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، فصلنامهٔ مسکن و محیط روستا، جلد ۲۹، شمارهٔ ۱۳۰، ۱۳۸۹ش. | ||
* «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۴ش. | |||
*معظمی، نسیم و عبدی، زهرا، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر ( | * هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعهٔ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعهٔ محلی (روستایی- شهری)، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۵ش. | ||
*«معماری معاصر | * هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایهٔ تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوهٔ نوین»، فصلنامهٔ علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورهٔ ۱، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۹ش. | ||
*منصوری، علی، «حجاب و | * هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۴۰۰ش. | ||
*«نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: | * ولی‌زاده اوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، فصلنامهٔ علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورهٔ ۱۴، شمارهٔ ۲۶، ۱۴۰۰ش. | ||
*هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، | {{پایان منابع}} | ||
*هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و | |||
*هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: | |||
* | |||
نسخهٔ کنونی تا ۹ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۳۰
حریم خصوصی در شهرسازی؛ طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی.
حریم خصوصی در شهرسازی به معنای حفظ حریم کالبدی و معنایی فضاها است که امنیت، آرامش و ارزش‌های فرهنگی را برای ساکنان فراهم می‌کند. در معماری اصیل ایرانی، با استفاده از دیوارها، سلسله‌مراتب فضایی و تفکیک عرصه‌های خصوصی و عمومی، به حریم خصوصی توجه می‌شد. این اصول، شامل سلسله‌مراتب و درون‌گرایی، نقش مهمی در حفاظت از زندگی خانوادگی و کنترل تعاملات اجتماعی داشت. توجه به حریم خصوصی و به‌ویژه حریم زنانه، آثار مثبتی چون تقویت هویت فرهنگی، بنیان خانواده، حس تعلق، تعاملات اجتماعی و امنیت فضایی دارد. کم‌رنگ شدن حریم خصوصی در معماری مدرن پیامدهایی مانند کاهش درونی‌سازی پوشش زنان، افزایش مصرف‌گرایی، بی‌هویتی فضایی و تعارضات شهری به همراه دارد.
مفهوم‌شناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حریم، حق فردی و مفهومی ذهنی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت و تنظیم روابط اجتماعی، تعیین می‌کنند تا از اشراف[۱] و دیده و شنیده‌شدن ناخواسته جلوگیری کنند.[۲] از این منظر، حریم هم بُعد فیزیکی و هم بُعد معنوی دارد و بازتاب‌دهندهٔ نیازهای درونی انسان است.[۳] در معماری، حریم دارای ابعاد دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی است که به‌منظور کنترل حضور بیگانگان به‌کار گرفته می‌شود.[۴]
حریم در شهرسازی، با جداسازی عرصهٔ خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. مرزبندی حریم، خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری را در بر می‌گیرد[۵] و باعث توسعهٔ فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها می‌شود.[۶] از این منظر، حریم خصوصی در شهرسازی به معنای شکل‌دادن به فضای شهری به‌گونه‌ای است که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. از این منظر، شهرسازی در حوزهٔ کالبد بیشتر بر اصولی متمرکز می‌شود که به فضا امنیت می‌بخشد و در حیطهٔ معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.[۷]
فرهنگ‌ها و جوامع گوناگون با درجات متفاوتی به حریم خصوصی در شهرسازی توجه می‌کنند؛ مثلاً کشورهای غربی بیشتر به همجواریها می‌پردازند و به محرمیت فضاهای بین خانه‌های مجاور و آپارتمان‌های مسکونی کمتر توجه دارند،[۸] اما در کشورهای مسلمان، اهمیت حریم خانواده[۹] موجب می‌شود که موضوع حریم خصوصی، از کلان‌ترین فضاهای شهری تا کوچک‌ترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر قرار دهد.[۱۰]
تاریخچه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در معماری ایرانی، تفکیک قلمرو خصوصی از حوزهٔ عمومی موجب حفظ حریم خصوصی می‌شد. در ایران باستان از دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌ها برای حفظ حریم خصوصی استفاده می‌شد و بن‌بست‌ها و دیوارهای بلند اطراف تخت‌جمشید، شوش، کوشک‌های روزگار ساسانیان[۱۱] و کهندژها، شارستان‌ها و ربض‌ها، از ارکان شکل‌گیری شهرها بودند؛[۱۲] اما شهرسازی با ورود مدرنیته به ایران و افزایش شهرنشینی دگرگون شد.[۱۳]
اصل محرمیت در شهرسازی اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از جمله اصول و ضوابطی که مسلمانان بر اساس فرهنگ دینی، در شهرسازی رعایت می‌کردند، اصل محرمیت بود. مهندسان و شهرسازان در چارچوب اصل محرمیت، بناها و خانه‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کردند که حریم خصوصی و زندگی فردی ساکنان محفوظ بماند. در همین راستا از بلندمرتبه‌سازی پرهیز می‌کردند تا موجب اشراف بر حریم خصوصی دیگران نشود.[۱۴]
عناصر شکل‌دهنده حریم خصوصی در ساختار شهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در معماری سنتی ایران، فضاهای گوناگون شهری، هر کدام نقش مستقلی در شکل‌دهی به حریم خصوصی داشته‌اند.
- فضاهای مسکونی و محله‌ای: با طراحی ورودی‌های غیرمستقیم، کوچه‌های باریک و پیچ‌دار و فضاهای محصور.
- فضاهای مذهبی و فرهنگی: با طراحی فضاهای تفکیک‌شدهٔ زنانه و مردانه در قالب سلسله‌مراتب فضایی و رعایت حریم بصری.
- بازارها و فضاهای تجاری سنتی: با ورودی‌های کنترل‌شده و حجره‌هایی که دید به فضای بیرون را کاهش می‌دهند و در راسته‌های باریک و محصور قرار گرفته‌اند.[۱۵]
- فضاهای عمومی شهری: با طراحی پوشش‌های بصری در پارک‌ها، میادین و پیاده‌روها[۱۶] برای ایجاد حریم، تعیین مرز و پوشاندن مناظر نامطلوب.[۱۷]
بازطراحی قلمرو حریم خصوصی در فضای شهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]امروزه نیز برخی کارشناسان حوزه معماری به‌منظور رعایت حریم خصوصی در فضاهای شهری توصیه می‌کنند که از اختلاف ارتفاع زیاد بین ساختمان‌ها پرهیز شود و با ایجاد فاصله کافی بین بناها، از موانع طبیعی و مصنوعی به‌عنوان محدودکننده دید استفاده شود.[۱۸] برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی نیز لازم است که معابر با مقیاس انسانی و با ویژگی‌هایی چون سایه‌اندازی طبیعی، محیطی آرام و عاری از آلودگی صوتی داشته باشند. این امر از طریق کنترل ازدحام، محدودیت ورود خودروها به محلات مسکونی، ایجاد حریم‌های ایمن و توجه به منظر عمومی محقق می‌شود.[۱۹]
کارکرد رعایت حریم خصوصی در شهرسازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]معماری علاوه بر ساختار فیزیکی فضاها، بر جنبه‌های روانی و اجتماعی انسان نیز تأثیر می‌گذارد.[۲۰] در این چارچوب، رعایت حریم خصوصی در شهرسازی با ایجاد حائل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی، به کنترل تعاملات اجتماعی مردان و زنان و کاهش روابط خارج از چارچوب خانواده کمک می‌کند[۲۱] و کیفیت زیست شهری را با تقویت هویت فرهنگی، تقویت بنیان خانواده،[۲۲] تقویت حس تعلق،[۲۳] افزایش تعاملات اجتماعی[۲۴] و تقویت احساس امنیت، ارتقا می‌دهد. رعایت حریم خصوصی در ساختار فضایی، با ایجاد مرزها و سلسله‌مراتب از عرصه‌های خصوصی تا عمومی، امنیت بصری را افزایش می‌دهد و شبکه معابر با کاهش فرصت‌های وقوع جرم و جنایت، ایمنی محیط را تأمین می‌کند.[۲۵]
بی‌توجهی به حریم خصوصی در معماری شهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در پی گسست فرهنگی و از هم‌گسیختگی بافت شهری و بازخوانی مفهوم محله و خلق مفهوم جدیدی از مجتمع‌های زیستی،[۲۶] امروزه از بحران محرمیت در شکل‌گیری فضاهای شهری[۲۷] یاد می‌شود. در ایران معاصر، معماری نوین و تغییرات اجتماعی باعث دگرگونی در سیمای شهری و شیوه‌های ساخت‌وساز شده و معماری ایرانی از سبک سنتی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی فاصله گرفته است.[۲۸]
بی‌توجهی به حریم خصوصی در معماری شهری، پیامدهایی را به دنبال دارد، ازجمله:
- تضعیف ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی مانند عفاف[۲۹]
- افزایش مشکلات اخلاقی و آسیب‌های اجتماعی به دلیل حرکت از معماری درون‌گرا به سوی معماری برون‌گرا[۳۰]
- کم‌رنگ شدن حریم خانه و خانواده[۳۱]
- کوچک‌شدن فضاهای زیستی خانواده‌ها[۳۲]
- شکل‌گیری فضاهای بی‌هویت[۳۳] که ساکنان احساس تعلق خاطر به آنها ندارند[۳۴]
- کاهش تعاملات اجتماعی و سست‌شدن روابط همسایگی[۳۵]
- افزایش تعارضات شهری و درگیری‌های اجتماعی[۳۶] با ایجاد آلودگی‌های صوتی و بصری و تعریض معابر[۳۷]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.
- ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.
- ↑ دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.
- ↑ هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.
- ↑ «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران.
- ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص65.
- ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9 و 3.
- ↑ امینی و نوروزیان‌پور، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، 1392ش، ص102.
- ↑ مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126.
- ↑ منصوری، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونة پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، 1389ش، ص46.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص28-23.
- ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]
- ↑ معظمی و عبدی، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونۀ موردی محلۀ پامنار تهران)»، 1395ش، ص415.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص30-29.
- ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.
- ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.
- ↑ شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26 و 38.
- ↑ «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی
- ↑ فرخانی و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعۀ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، 1399ش، ص194-193.
- ↑ خدایی و تقوایی، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، 1390ش، ص112.
- ↑ باقری، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، 1392ش، ص148-147.
- ↑ ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص2.
- ↑ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.
- ↑ ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.
- ↑ ولی‌زادۀاوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.
- ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص29-28.
- ↑ بابازادۀاسکویی و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونۀ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص61.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص7.
- ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7.[۱]
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- امینی، ندا و نوروزیان‌پور، هیربد، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شمارهٔ پانزدهم، ۱۳۹۲ش.
- بابازادهٔ اسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونهٔ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورهٔ ۱۶، شماهٔ ۷۹، ۱۳۹۸ش.
- باقری، اشرف‌السادات، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، فصلنامهٔ تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۹، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۲ش.
- بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، شمارهٔ ۶، ۱۳۷۸ش.
- «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۲۴ تیر ۱۴۰۴ش.
- «تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
- ثقةالاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعهٔ پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، ۱۴۰۱ش.
- جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلهٔ هنر و تمدن شرق، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۳۸، ۱۴۰۱ش.
- خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۵، ۱۳۹۰ش.
- دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
- «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۴۰۰ش.
- شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۴ش.
- علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۳ش.
- فرخانی، مانیا و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعهٔ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، جغرافیا و روابط انسانی، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۹، ۱۳۹۹ش.
- محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، فصلنامهٔ علمی معماری و شهرسازی معمارشهر، ۱۴۰۲ش.
- مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست‌مؤمنانهٔ زنان در ایران»، فصلنامهٔ علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال ۱۱، شمارهٔ ۲، پاییز ۱۴۰۲ش.
- معظمی، نسیم و عبدی، زهرا، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونهٔ موردی محلهٔ پامنار تهران)»، مدیریت شهری دورهٔ ۱۶، شمارهٔ ۴۶، بهار ۱۳۹۶ش.
- «معماری معاصر خانهٔ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- منصوری، علی، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونهٔ پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، فصلنامهٔ مسکن و محیط روستا، جلد ۲۹، شمارهٔ ۱۳۰، ۱۳۸۹ش.
- «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۴ش.
- هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعهٔ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعهٔ محلی (روستایی- شهری)، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۵ش.
- هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایهٔ تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوهٔ نوین»، فصلنامهٔ علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورهٔ ۱، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۹ش.
- هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
- ولی‌زاده اوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، فصلنامهٔ علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورهٔ ۱۴، شمارهٔ ۲۶، ۱۴۰۰ش.