پرش به محتوا

پیش‌نویس:حریم خصوصی در شهرسازی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>فریده مهدیان
 
(۵۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''محرمیت در شهرسازی؛'''</big>
{{درشت|'''حریم خصوصی در شهرسازی؛'''}} طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی.
طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی و ایجاد سلسله‌مراتب فضایی.  


محرمیت یکی از اصول اساسی در معماری و شهرسازی است که بر تنظیم ارتباطات میان فضاهای عمومی و خصوصی تأکید دارد. محرمیت در معماري شهرسازی، با جدا کردن فضاهاي درونی از بیرونی ایجاد می‌شود و فضا از جهت کالبد و معنا دارای مرز و حریم می‌شود. محرمیت علاوه بر حفظ حریم خصوصی، بر کیفیت زندگی، آرامش روانی و تعاملات اجتماعی سالم نیز تأثیر مثبت می‌گذارد. گسترة محرمیت فضاهای شهری، محله‌های مسکونی، مساجد، مدارس و بازارها را به‌دلیل شرایط فرهنگی، اجتماعی و حتی اقلیمی در بر می‌گیرد.
حریم خصوصی در شهرسازی به معنای حفظ حریم کالبدی و معنایی فضاها است که [[امنیت]]، [[آرامش]] و [[ارزش‌های فرهنگی]] را برای ساکنان فراهم می‌کند. در [[معماری ایرانی|معماری اصیل ایرانی]]، با استفاده از دیوارها، سلسله‌مراتب فضایی و تفکیک عرصه‌های خصوصی و عمومی، به [[حریم خصوصی]] توجه می‌شد. این اصول، شامل سلسله‌مراتب و [[معماری درون‌گرا|درون‌گرایی]]، نقش مهمی در حفاظت از زندگی خانوادگی و کنترل تعاملات اجتماعی داشت. توجه به حریم خصوصی و به‌ویژه [[حریم زنانه]]، آثار مثبتی چون تقویت [[هویت فرهنگی]]، بنیان [[خانواده]]، حس تعلق، تعاملات اجتماعی و امنیت فضایی دارد. کم‌رنگ شدن حریم خصوصی در [[معماری مدرن]] پیامدهایی مانند کاهش درونی‌سازی پوشش زنان، افزایش مصرف‌گرایی، بی‌هویتی فضایی و تعارضات شهری به همراه دارد.
==مفهوم‌شناسی==
محرمیت در شهرسازی؛ به‌معنای شکل دادن به فضا به‌گونه‌ای که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. در حوزة کالبد بیشتر متمرکز بر اصولی است که به فضا امنیت می‌بخشد و در حیطة معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که حرمت و ارزش را در معماري به ارمغان می‌آورد، به‌گونه‌اي که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقة‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.]</ref>
==تاریخچه==
در گذشته، معماری با تفکیک قلمرو خصوصی از حوزة عمومی به‌عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کرد. در دوران باستان، برای ایجاد حریم بصری در اطراف کاخ و املاک بزرگ دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌های پیچیده<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85% مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص124.]</ref> و اتاق‌ها و تالارها را هم پیرامون باغچه‌ها و دیوارهای بیرونی ساختمان را هم بدون پنجره طراحی می‌کردند. گواه درون‌گرایی و تفکیک قلمروها، کاخ‌های تخت جمشید، شوش، کوشک‌های روزگار ساسانیان، قدمت شش هزار سالة خانه‌های حیاط‌دار، وجود بن‌بست‎‌ها و دیوارهای بلند در بناهای عمومی است.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقة‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9.] </ref> با ورود مدرنیته به ایران و افزایش شهرنشینی و ظهور آپارتمان‌نشینی و اعمال سیاست‌های نوسازی، ساختار شهری در ایران تحولات گسترده‌ای را تجربه کرد که موجب دگرگونی در ساختار کالبد شهر، چرخش معماری از درون به بیرون، طراحی نوین به تقلید از شهرسازی غرب و تغییر سبک زندگی مردم شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85% مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126-124.]</ref>


==قواعد و ضوابط شهرسازي اسلامی==  
== مفهوم‌شناسی ==
رویکرد شهرسازی اسلامی در ساخت‌وساز بناهای مسکونی، برمبناي دو اصل محرميت و حرمت ارتفاع استوار است.<ref>[https://jhre.ir/browse.php?a_code=A-10-1-33&slc_lang=fa&sid=1 منصوری، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، 1389ش، ص46.]</ref> فرآیند ایجاد محرمیت در عناصر بناهای مسکونی با طراحی ورودی‌ها، دالان‌ها، پنجره‌ها، نورگیرهای مشبک، دیوارهای بلند، حیاط‌‌‌‌‌ها و اتاق‌ها و در فضاهای آموزشی، اداری، تجاری، رفاهی و بوستان‌های شهری است.<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/%d9%85%d8%ad%d8%b1%d9%85%db%8c%d8%aa-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b9%d9%85%d8%a7%d8%b1%db%8c/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> بارزترین جلوه‌اش تفکیک عرصه‌های خصوصی و عمومی است.<ref>[https://ecc.isc.ac/showJournal/26582/272645/3458091 امیدواری و حمزه‌نژاد، «بررسی تطبیقی مفهوم حریم در خانه‌های کشورهای اسلامی حوزة خاورمیانه (مطالعة موردی: خانه‌های اصفهان، صنعاء و دمشق)»، 1401ش، ص145.]</ref> همچنین با کاهش یا افزایش ارتفاع و ابعاد، میزان محرمیت فضا را تنظیم می‌کردند. با عبور سلسله‌مراتبی از ورودی‌ها، ارتفاع فضا را کاهش می‌دادند تا درجة محرمیت را افزایش دهند. به‌طور مثال با تغییر ارتفاع در دالان نسبت به هشتی، محرمیت را در دالان افزایش می‌دادند یا با کاهش تدریجی ابعاد و ارتفاع اتاق‌ها افزایش می‌دادند.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص37.]</ref>
[[حریم]]، حق فردی و مفهومی ذهنی است که افراد بر اساس درک خود از [[محرمیت]] و تنظیم [[روابط اجتماعی]]، تعیین می‌کنند تا از اشراف<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> و دیده و شنیده‌شدن ناخواسته جلوگیری کنند.<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> از این منظر، حریم هم بُعد فیزیکی و هم بُعد معنوی دارد و بازتاب‌دهندهٔ نیازهای درونی انسان است.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> در [[معماری]]، حریم دارای ابعاد دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی است که به‌منظور کنترل حضور بیگانگان به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406881/حریم-و-محرمیت-در-خانه-های-سنتی-ایران دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.]</ref>


==نقش محرمیت در ارتقای کیفیت زیست شهری==
حریم در [[شهرسازی]]، با جداسازی عرصهٔ خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. مرزبندی حریم، خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری را در بر می‌گیرد<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.]</ref> و باعث توسعهٔ فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها می‌شود.<ref>[https://journal.ut.ac.ir/article_63070.html هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.]</ref> از این منظر، [[حریم خصوصی در شهرسازی]] به معنای شکل‌دادن به فضای شهری به‌گونه‌ای است که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. از این منظر، شهرسازی در حوزهٔ کالبد بیشتر بر اصولی متمرکز می‌شود که به فضا [[امنیت]] می‌بخشد و در حیطهٔ معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.]</ref>
معماری هم تعیین‌کنندة ساختار فیزیکی فضاهای مسکونی و هم اثرگذار بر جنبه‌های روانی و اجتماعی زندگی ساکنین است.<ref>[https://mhejazi.com/273024-2/ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.]</ref> محرمیت فضایی در سازمان‌دهی شهری، کنترل تعاملات اجتماعی بین مردان و زنان و به حداقل رساندن روابط خارج از پیوندهای خویشاوندی نقش مؤثری دارد که با حایل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی محرمیت ایجاد می‌شود.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.]</ref>


==رابطة محرمیت با حریم و ابعاد آن==
فرهنگ‌ها و جوامع گوناگون با درجات متفاوتی به حریم خصوصی در شهرسازی توجه می‌کنند؛ مثلاً کشورهای غربی بیشتر به همجواری‌ها می‌پردازند و به محرمیت فضاهای بین خانه‌های مجاور و [[آپارتمان]]‌های مسکونی کمتر توجه دارند،<ref>[https://magirans.com/مقاله-بومي-سازي-استانداردهاي-محرميت-د.htm «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران.]</ref> اما در کشورهای مسلمان، اهمیت حریم خانواده<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص65.]</ref> موجب می‌شود که موضوع حریم خصوصی، از کلان‌ترین فضاهای شهری تا کوچک‌ترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر قرار دهد.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</ref>
محرمیت حق فردی و مفهومی ذهنی است که با ایجاد حریم، به صورت کالبدی و معنایی نمود پیدا می‌کند. حریم، مرزهایی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت تعیین می‌کنند تا روابط اجتماعی را تنظیم کرده و از اشراف ناخواسته جلوگیری کنند.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref>  حریم، فرد را از دیده و شنیده شدن ناخواسته باز می‌دارد و نیز تصاویر و اصوات ناپسند را از او دور می‌کند؛<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> بنابراین، حریم هم بُعد فیزیکی و هم معنوی دارد و بازتاب‌دهندة نیازهای درونی انسان به محرمیت است.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> حریم در معماری ابعادی همچون دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی دارد که در ساختار فضایی خانه‌ها به‌منظور کنترل حضور افراد غریبه و نامحرم به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406881/%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.]</ref>


==محدودة حریم در شهرسازی==
== تاریخچه ==
هر فضا در طراحی دارای حریمی است. ارزش و جایگاه مفهوم حریم در شهرسازی، با جداسازی عرصة خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. در بررسی شهرها سه قلمرو و در برخی چهار قلمرو؛ خصوصی، عمومی، نیمه‌خصوصی و نیمه‌عمومی تعیین شده است. گسترة مرزبندی حریم، از خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری است<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقة‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.]</ref> که باعث توسعة فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها از خصوصی به عمومی می‌شود؛<ref>[https://journal.ut.ac.ir/article_63070.html هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.]</ref> اما هجوم مدرنیته و تکنولوژی در بعد کالبدی بر این اصل آسیب زده است.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/certificate/print/ ثقةالاسلامی، احمدی بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص1.]</ref>
در معماری ایرانی، تفکیک قلمرو خصوصی از حوزهٔ عمومی موجب حفظ حریم خصوصی می‌شد. در ایران باستان از دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌ها برای حفظ حریم خصوصی استفاده می‌شد و بن‌بست‌ها و دیوارهای بلند اطراف [[تخت‌جمشید]]، [[شوش]]، کوشک‌های [[ساسانیان|روزگار ساسانیان]]<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9 و 3.]</ref> و کهن‌دژها، شارستان‌ها و ربض‌ها، از ارکان شکل‌گیری شهرها بودند؛<ref>[https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/19203 امینی و نوروزیان‌پور، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، 1392ش، ص102.]</ref> اما شهرسازی با ورود [[مدرنیته]] به [[ایران]] و افزایش [[شهرنشینی]] دگرگون شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/نقش-تحولات-شهری-در-پیدایش-چالش-های-زیست-مؤمنانۀ-زنان-در-ایران مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126.]</ref>


==محرمیت در عناصر شکل‌دهندة ساختار شهری==
=== اصل محرمیت در شهرسازی اسلامی ===
فضاهاي شهري و محله‌اي به هم مرتبط هستند و این ارتباطات، عناصر شهر را با هدف وحدت‌بخشی عملکردها، رونق‌بخشی فعالیت‌ها و اصلاح رفتارها تنظیم می‌کند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_537745.html فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص252-251.]</ref> محلات مسکونی از اجزا اصلی ساختار شهری هستند که در درون خود مجموعه‌ای از خانه‌ها و شبکة معابر، مرکز محله، مرکز شهر، مسجد و بازار را با کاربری و حریم‌های مشخص دارند:<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص24-23.]</ref> 
از جمله اصول و ضوابطی که [[مسلمانان]] بر اساس [[فرهنگ دینی]]، در [[شهرسازی]] رعایت می‌کردند، اصل محرمیت بود. مهندسان و شهرسازان در چارچوب اصل محرمیت، بناها و خانه‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کردند که حریم خصوصی و زندگی فردی ساکنان محفوظ بماند. در همین راستا از بلندمرتبه‌سازی پرهیز می‌کردند تا موجب اشراف بر [[حریم خصوصی]] دیگران نشود.<ref>[https://jhre.ir/browse.php?a_code=A-10-1-33&slc_lang=fa&sid=1 منصوری، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونة پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، 1389ش، ص46.]</ref>
===فضاهای مسکونی و محله‌ای===
برای کاهش دید مستقیم، دارای ورودی‌های غیرمستقیم با کوچه‌های باریک و پیچ‌دار یا ورودی‌های محصور هستند.
===فضاهای مذهبی و فرهنگی===
با حریم بصری مناسب و طراحی سلسله‌مراتب تفکیک فضاهای زنانه و مردانه و ایجاد فضاهای مکث هستند.
===بازارها و فضاهای تجاری سنتی===
دارای ورودی‌های کنترل‌شده به بازارها و حجره‌هایی با دید محدود به فضای بیرون در راسته‌های باریک و محصور هستند.
===فضاهای عمومی شهری===
با طراحی پوشش‌های بصری در پارک‌ها، میادین و پیاده‌روها ایجاد می‌شود.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText <nowiki>محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</nowiki>]</ref>


==اصول شکل‌دهندة محرمیت==  
== عناصر شکل‌دهنده حریم خصوصی در ساختار شهری ==
عوامل محرمیت‌ساز عبارتند از؛ اصل سلسل‌مراتب و اصل درون‌گرایی است.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص33-32.]</ref> 
در معماری سنتی ایران، فضاهای گوناگون شهری، هر کدام نقش مستقلی در شکل‌دهی به حریم خصوصی داشته‌اند.
===اصل سلسله‌مراتب===
* '''فضاهای مسکونی و محله‌ای''': با طراحی ورودی‌های غیرمستقیم، کوچه‌های باریک و پیچ‌دار و فضاهای محصور.
در تعیین عرصه‌های سلسله‌مراتب، بیشتر بسترهای فرهنگی اجتماعی و با نگاه محرمیت مورد توجه است.<ref>[https://www.imna.ir/news/534871/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%8 «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>  کاربرد آن در معماری شهرسازی، سبب شکل‌گیری ساختارهای کالبدی و فضایی است که مهم‌ترین ثمرة آن محرمیت و شکل‌گیری حریم‌های فضایی و تفکیک قلمروهای متفاوت در ساختار شهری است.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقة‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص8-7.]</ref>  ارتباط بین قلمروهای مختلف، در سلسله‌مراتب تعریف و تبیین می‌گردد<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص73-72.]</ref> که با تعریف درست از فضاهای خصوصی و نیمه‌خصوصی از اختلال در کاربری دیگر فضاها جلوگیری می‌شود؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/264468/fa#downloadbottom غفوریان و دیگران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید بر محرمیت»، 1396ش، ص129.]</ref> اما بي‌توجهي به آن، عملكرد صحيح و منطقي ساختار شهر را با مشكل مواجه می‌سازد.<ref>[https://georesearch.ir/article-1-405-fa.html باقری، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، 1392ش، ص156.] </ref>
* '''فضاهای مذهبی و فرهنگی''': با طراحی فضاهای تفکیک‌شدهٔ زنانه و مردانه در قالب سلسله‌مراتب فضایی و رعایت حریم بصری.
===اصل درون‌گرایی===
* '''بازارها و فضاهای تجاری سنتی''': با ورودی‌های کنترل‌شده و حجره‌هایی که دید به فضای بیرون را کاهش می‌دهند و در راسته‌های باریک و محصور قرار گرفته‌اند.<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص28-23.]</ref>
یکی از مهمترین معیارها در شهرسازي اسلامی، اصل درون‌گرایی است که با ویژگی‌هایی چون ورودی‌های محصور و داراي در و دروازه، خانه‌های حیاط‌دار با خیابان‌هاي تنگ و باریک، تقسیم‌بندی فضاهای‌ اندرونی و بیرونی و تفکیک فعالیت‌های تجاري و خانوادگی است. در چارچوب این اصل، ایجاد قلمروهاي زنانه و مردانه بیشتر به لحاظ بصري است تا قوانین مربوط به نصب پنجره‌ها، ارتفاع ساختمان‌هاي مجاور و مسئولیت‌هاي متقابل همسایه‌ها نسبت به یکدیگر تأمین شود.<ref>[https://journals.iau.ir/article_537745.html فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص249-247.] </ref>  معمار ایرانی، با پوشاندن و انحراف دید در ورودی‌های هشتی و دالان، متفاوت کردن صدای کوبة در،<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> با ایجاد یک راهروي عمیق بین بافت شهري، خانه و طراحی نقشة ساختمان‌ها با تفکیک عرصة عمومی و خصوصی  محرمیت ایجاد می‌کند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_537745.html فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص250-249.]</ref>
* '''فضاهای عمومی شهری''': با طراحی پوشش‌های بصری در پارک‌ها، میادین و پیاده‌روها<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText <nowiki>محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</nowiki>]</ref> برای ایجاد حریم، تعیین مرز و پوشاندن مناظر نامطلوب.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/572774/بازنگری-محرمیت-نهفته-در-محلات-سنتی-با-هدف-ارتقا-شهرسازی-معاصر-نمونه-موردی-محله-ی-پامنار-تهران- معظمی و عبدی، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونۀ موردی محلۀ پامنار تهران)»، 1395ش، ص415.]</ref>


==تعیین فاصلة محرمیت در واحدهای مسکونی==
=== بازطراحی قلمرو حریم خصوصی در فضای شهری ===
برای حفظ محرمیت بین ساختمان‌های مسکونی، حداقل فاصلة قابل قبول از یک پنجره تا پنجرة برابر ۲۱ متر است تا اعمال انسانی غیر قابل تشخیص ‌شوند. حداقل فاصلة محرمیت در دورترین قسمت فضای باز خصوصی تا ساختمان مقابل بین 11- 10/5 متر است. برای ایجاد فاصلة پنجرة هر ساختمان تا دیوار همسایه، حداقل 18 متر در نظر گرفته می‌شود. درصورت کم بودن طول قطعات، با خلاقیت کمبود فاصله را جایگزین می‌کنند تا پنجره‌های طبقات بالا در ارتفاعی بیش از حد متوسط انسان قرار بگیرد.<ref>[https://naghsheshahr.com/principles-residential-town-design/ «اصول و ضوابط طراحی شهرک مسکونی»، وب‌سایت نقش شهر مارینا.]</ref>
امروزه نیز برخی کارشناسان حوزه معماری به‌منظور رعایت حریم خصوصی در فضاهای شهری توصیه می‌کنند که از اختلاف ارتفاع زیاد بین ساختمان‌ها پرهیز شود و با ایجاد فاصله کافی بین بناها، از موانع طبیعی و مصنوعی به‌عنوان محدودکننده دید استفاده شود.<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص30-29.]</ref> برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی نیز لازم است که معابر با مقیاس انسانی و با ویژگی‌هایی چون سایه‌اندازی طبیعی، محیطی آرام و عاری از آلودگی صوتی داشته باشند. این امر از طریق کنترل ازدحام، محدودیت ورود خودروها به محلات مسکونی، ایجاد حریم‌های ایمن و توجه به منظر عمومی محقق می‌شود.<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref>


==آثار فضاهای محرمانه‌محور در ارتقاء کیفیت زیست شهری==
== کارکرد رعایت حریم خصوصی در شهرسازی ==
===تقویت هویت فرهنگی===
معماری علاوه بر ساختار فیزیکی فضاها، بر جنبه‌های روانی و اجتماعی [[انسان]] نیز تأثیر می‌گذارد.<ref>[https://mhejazi.com/273024-2/ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.]</ref> در این چارچوب، رعایت حریم خصوصی در شهرسازی با ایجاد حائل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی، به کنترل تعاملات اجتماعی [[مردان]] و [[زنان]] و کاهش روابط خارج از چارچوب [[خانواده]] کمک می‌کند<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.]</ref> و کیفیت [[زیست شهری]] را با تقویت [[هویت فرهنگی]]، تقویت بنیان خانواده،<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26 و 38.]</ref> تقویت حس تعلق،<ref>[https://www.imna.ir/news/534871/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%8 «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> افزایش تعاملات اجتماعی<ref>[https://isnac.ir/show-paper/81 «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی]</ref> و تقویت [[احساس امنیت]]، ارتقا می‌دهد. رعایت حریم خصوصی در ساختار فضایی، با ایجاد مرزها و سلسله‌مراتب از عرصه‌های خصوصی تا عمومی، امنیت بصری را افزایش می‌دهد و شبکه معابر با کاهش فرصت‌های وقوع [[جرم]] و [[جنایت]]، ایمنی محیط را تأمین می‌کند.<ref>[https://www.gahr.ir/article_110862.html فرخانی و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعۀ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، 1399ش، ص194-193.]</ref>
محرمیت به‌عنوان بخشی از فرهنگ ایرانی در طراحی مسکن، هم تعالی‌بخش زندگی فردی و اجتماعی است و هم تقویت‌کنندة هویت فرهنگی و اجتماعی که هویت شهری را نیز حفظ می‌کند.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26.]</ref>
===صیانت از جایگاه زن===
مفهوم محرمیت، به‌دلیل تأکید بر ساخت خانه با ایجاد حایل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی در راستای برجسته کردن نقش و شخصیت زنان است. مسئلة صیانت از محرمیت زنان، به‌خاطر حضور تأثیرگذار زنان در خانه است.<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref>
===افزایش امنیت روانی و آرامش فردی===
خانه، خصوصی‌ترین مکان با مفهوم آرامش گره خورده است و اصل محرمیت ایجادکنندة آرامش است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/269116/fa#downloadbottom حیدری و تقی‌پور، «تحلیل محرمیت در خانه‌های سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونة موردی: خانه‌های تک‌حیاط در اقلیم گرم و خشک)»، 1397ش، ص97-95.]</ref>  با برقراری تعادل میان محیط باز و حریم خصوصی، زندگی اجتماعی بهبود می‌یابد و امنیت روانی افراد نیز تأمین می‌شود. یکی از روش‌های مؤثر، استفاده از عرصه‌بندی و ایجاد قلمروی مشخص در طراحی داخلی است<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.]</ref> که تضمین‌کنندة حس امنیت، آسایش و آسودگی خاطر ساکنین می‌شود.<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref>  با رعایت عدم اشرافیت و دید به حریم همسایه از رفتار غیراخلاقی جلوگیري می‌شود.<ref>[./Https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زادةاوغانی و همایون، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص4.]</ref> 
===برقراری انس و الفت===
میان اشخاص محرم، رابطه‌ای خاص همراه با اعتماد، اطمینان، آسایش و امنیت خاطر برقرار است. در واقع محرمیت ایجادکنندة انس و الفت است. فضای محرم شرایط مادی و معنوی را برای استفاده‌کننده در تمامی ابعاد مختلف فراهم می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/446796/ حسینی‌جوادی و نیک‌فال‌آذر، « بازشناسی فرهنگ محرمیت و تأثیر آن بر کالبد معماری»، 1394ش، ص3.]</ref>
===تقویت بنیان خانواده===
ایجاد فضایی امن و خصوصی برای زنان تقویت‌کنندة بنیان خانواده و جامعه است. با احیای فضاهای درون‌گرا و حریم‌های شخصی زندگی‌ها ارتقاء می‌یابند.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص38.]</ref>  نداشتن ارتباط بصری مستقیم داخل خانه نوعی تقدس‌بخشی و حفظ حریم خانواده و فراهم کردن فضا و قلمرو محرم در عناصر فضایی است.<ref>[./Https://www.farhangekhorasan.ir/article_14569.html هاشمی‌زرج‌آباد و دیگران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی- اسلامی نمونة پژوهش میدانی: خانه‌های تاریخی بیرجند»، 1393ش، ص83.] </ref>  
===تقویت حس تعلق و هویت‌بخشی===
در ساختار سلسله‌مراتب فضاهای مسکونی، شهری و محله‌ای حس تعلق نسبت به شهر و محل سکونت را افزایش می‌یابد.<ref>[https://www.imna.ir/news/534871/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%8 «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> نمای شهرها بیانگر هویت آنها است. دقت در طراحی، اجرا و هماهنگی نماهای شهری باعث ارتقاء کیفیت بصری و هویت‌بخشی می‌شود.<ref>[./Https://isnac.ir/show-paper/81 زندیه و نجیمی، «طراحی نمای ساختمان بر اساس الگو معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت شبکة علمی ایران.]</ref>  
===کاهش تنش‌های اجتماعی و بصری===
با رعایت اصول ایجادکنندة محرمیت و تفکیک عرصة زندگی خصوصی خانواده از فضاهای عمومی، محیط خانه از تنش‌ها و عوامل بیرونی جدا می‌شود.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل] و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص33-32.]</ref>
===افزایش تعاملات اجتماعی===
تعاملات اجتماعی به حفظ حریم خصوصی کمک می‌کند که امروزه در محیط‌های شلوغ شهری افزایش یافته و با طراحی مناسب، سبک زندگی افراد و تعاملات اجتماعی آنها تقویت می‌شود.<ref>[https://mhejazi.com/273024-2/]«نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی</ref>


==تفاوت مفهوم محرمیت در شهرسازی اسلامی و غربی==
== بی‌توجهی به حریم خصوصی در معماری شهری ==
بحث محرميت و حريم خصوصي در همه فرهنگ‌ها وجود دارد. در فرهنگ غرب مطابق با معیارهای بینشی آن فرهنگ و مبتنی بر ایدئولوژی حاکم بیشتر در حريم خصوصي مطرح شده است.  ضوابطی که در کشورهاي غربي در بحث حفظ محرميت مطرح مي‌گردد، بيشتر به همجواري‌ها مي‌پردازد و به محرميت فضاهاي داخلي بين خانه‌هاي مجاور و بين آپارتمان‌هاي مسکوني در يک مجموعه کم‌تر توجه دارد. اصل محرمیت در شهرسازی اسلامی به‌خاطر اهمیت زندگی خانوادگی و به‌واسطة مفاهیم قرآنی برجسته و بر آن تأکید شده ‌ از کلان‌ترین فضاهای شهری تا ریزترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر خویش قرار داده است.
در پی گسست فرهنگی و از هم‌گسیختگی بافت شهری و بازخوانی مفهوم محله و خلق مفهوم جدیدی از مجتمع‌های زیستی،<ref>[https://www.sid.ir/paper/177413/fa#downloadbottom خدایی و تقوایی، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، 1390ش، ص112.]</ref> امروزه از بحران محرمیت در شکل‌گیری فضاهای شهری<ref>[https://georesearch.ir/article-1-405-fa.html باقری، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، 1392ش، ص148-147.]</ref> یاد می‌شود. در ایران معاصر، معماری نوین و تغییرات اجتماعی باعث دگرگونی در [[سیمای شهری]] و شیوه‌های ساخت‌وساز شده و [[معماری ایرانی]] از سبک سنتی و مبتنی بر [[فرهنگ اسلامی]] فاصله گرفته است.<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص2.]</ref>
==ابعاد آسیب فقدان محرمیت بر زیست مؤمنانه زنان==
یکی از اصول مهم در خلق فضای معماری مسئلة محرمیت زنانه است که معمار سنتی با تدابیری این محرمیت را خلق می‌کند؛  اما با ایجاد تغییرات بنیادین در بعد مسکن، زیست‌مؤمنانة زنان تحت‌تأثیر قرار گرفت. برخی از این تأثیرات عبارتند از:
===ایجاد مانع در درونی‌شدن حکم حجاب===
در سبک آپارتمان‌نشینی و تبدیل شدن حیاط از یک فضای کاملاً خصوصی و امن به یک فضای نیمه‌عمومی و حتی عمومی و به‌خاطر اشراف یا مشاع‌بودن خانه‌های مجاور و الزام پوشش بر زنان، خاصیت حریم بصری و صوتی از دست رفت و در درازمدت به نارضایتی از حجاب کشیده شد.
===تحول در سبک حضوراجتماعی===
متناسب با شیوة جدید زندگی و تحول در ساختار فضایی ساختمان‌ها مثل مدارس و سینماها و اضافه شدن به اماکن عمومی، سبک جدیدی از حضور اجتماعی زنان در جامعه آغاز شد.
===تقویت روحیة مصرف‌گرایی===
مهم‌ترین جامعة هدف در سیاست عرضة کالاهای مصرفی وارداتی، زنان جامعه بودند که با احداث پاساژها و مراکز خرید مدرن و حضور زنان در این مراکز، روحیة مصرف‌گرایی آنها تقویت شد.  
===حضور در مراکز اداری و مطالبات فمینیستی===
با تحول شهرنشینی و توسعة ادارات مدارس جدید، باعث ورود همه‌جانبة آنها در فضاهای شهری و جنبش‌های برابر جنسیتی شد.
===تقلیل روابط خویشاوندی===
روابط خویشاوندی در توسعة شهری با گسترش وسایل حمل‌ونقل و تحرکات جمعیتی کم‌رنگ شد.


==چالش بحران محرمیت در سیمای شهری==   
بی‌توجهی به حریم خصوصی در [[معماری شهری]]، پیامدهایی را به دنبال دارد، ازجمله:
مفهوم محرميت به‌عنوان يك اصل مسلم در شكل‌گيري فضاهاي خصوصي و عمومي علاوه بر واحدهاي مسكوني، در بافت‌هاي شهري نيز به‌کار گرفته ‌شد. سیماي شهرها بر اثر تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادي متحول شد و شیوة ساخت‌وسازها نیز دگرگون شد. با رشد جمعیت شهرنشین و انبوه‌سازی، مجتمع‌های مسکونی به فضاهای بسته و حیاط‌های خصوصی کوچک و فضاهای مشترک بدون برنامه محدود شدند. با حذف سلسله‌مراتب ورود  حریم‌های دیداری و شنیداری نادیده گرفته شدند.  عرصه‌بندی فضاهای عمومی و خصوصی در داخل واحدهای مسکونی  تغییر کرد و ریز فضاها یا حذف شدند یا مفهوم و شکل کالبدی متفاوتی به خود گرفتند. حیاط‌ها بین چند خانواده مشترک و درعین‌حال غیر قابل استفاده‌ شدند. فضاهای ورودی خانه‌ها با روندی نزولی  روبروی هم قرار گرفتند و برای حفظ محرمیت، پنجرة واحدهای مسکونی را کوچک و مرتفع و با شیشه‌های مات طراحی کردند. با تداخل فضاها در یکدیگر و ایجاد مزاحمت‌های همجواری در اثر دید و اشراف، حریم‌ها و فضاهای آرامش‌بخش از بین رفت. حتی در برخی موارد به‌دلیل اشرافیت کامل بناهای نوساز، حریم بناهای قدیمی مخدوش ‌شد. همچنین با ترویج آشپزخانه‌های باز، هرگونه مرز میان فضای خصوصی و عمومی نیز از میان برداشته شد.
* تضعیف [[ارزش‌های اخلاقی]] و [[ارزش‌های اجتماعی|اجتماعی]] مانند [[عفاف]]<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref>
==برخی از پیامدهای حذف محرمیت==
* افزایش مشکلات اخلاقی و [[آسیب‌های اجتماعی]] به دلیل حرکت از [[معماری درون‌گرا]] به سوی [[معماری برون‌گرا]]<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.]</ref>
====تضعیف فرهنگ عفاف==== 
* کم‌رنگ شدن حریم [[خانه]] و [[خانواده]]<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زادۀاوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.]</ref>
با آموزش مهندسی و فناوری غربی بدون توجه به مسایل فرهنگ بومی و ارزش‌های اسلامی و اجرای نقشة قانون ۶۰-۴۰  فرهنگ عدم‌عفاف را ترویج کردند. با تداوم معماری بدون حریم، فرهنگ عفاف نیز روزبه‌روز تضعیف ‌شد. با هدف سیاست حریم‌زدایی و تغییر در سبک معماری، به‌دنبال تغییر در سبک البسة بانوان و ترویج فرهنگ عدم عفاف بودند.  
* کوچک‌شدن فضاهای زیستی خانواده‌ها<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref>
* شکل‌گیری فضاهای بی‌هویت<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص29-28.]</ref> که ساکنان احساس تعلق خاطر به آنها ندارند<ref>[https://sid.ir/paper/397953/fa#downloadbottom بابازادۀاسکویی و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روان‌شناسی محیطی، نمونۀ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص61.]</ref>
* کاهش تعاملات اجتماعی و سست‌شدن روابط [[همسایگی]]<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص7.]</ref>
* افزایش تعارضات شهری و درگیری‌های اجتماعی<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> با ایجاد آلودگی‌های صوتی و بصری و تعریض معابر<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7.][https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html]</ref>


===تضعیف بنیان خانواده===
== پانویس ==
در معماري مدرن، با کاهش ضخامت دیوارها و سقف‌ها، ارتباط نامناسب فضاهای داخلی خانه‌ها، اِشراف ساختمان‌ها، حذف حریم‌های بَصری و صُوتی  و جایگزینی دیوارهاي خارجی شیشه‌اي به جاي دیوارهاي معمولی، باعث دگرگونی بنیادین خانه و خانواده شده است. 
===کاهش ساختار جمعیتی===
تغییر در ساختار، ابعاد ساختمان‌ و سبک زندگی‌، تعداد اعضاء خانواده نیز کاهش یافت.
===تشدید بحران‌ها===
ورود بسیاری از لوازم منزل مثل اتومبیل شخصی، مبلمان و وسایل پیشرفته الکترونیکی باعث ایجاد تغییر در فضاهای مورد نیاز خانه‌ها شد. در جوامع کنونی با تخصصی شدن برخی از فعالیت‌ها و کشانده شدن آنها به بیرون از خانه، منجر به حذف برخی از فضاها از واحدهای مسکونی شد و در نهایت با گسترش سریع آپارتمان‌نشینی، مالکیت و مسئولیت‌های مشترک نیز گسترش یافت و منجر به استفادة حداقلی از فضا و حداکثری از مصالح شد. 
===فروپاشی قلمروها===
ریشة بسیاری از بی‌نظمی‌ها و آشفتگی‌ها، نفی مسألة قلمرو و تأمین محرمیت است.  با توسعة شهرنشینی و یک‌دست‌سازی خانه‌ها، بسیاری از کارکردهای سنتی از بین رفت و با حدف فاصلة فضایی در عرصة عمومی و خصوصی و ادغام کاربری‌ها، آرامش ساکنین خانه‌ها دچار اختلال شد. سازمان فضایی خانه‌ها با حذف انواع فضاهای بینابینی پیش‌فضاها و حریم‌های اتصال‌دهنده و جداکننده، توانایی خود را در ایجاد قلمروهای مختلف از دست داد. 
===بی‌هویتی و بحران تعلق===
عدم رعایت سلسله‌مراتب در عرصه‌بندی‌ها، عملکردها و دسترسی‌ها، مشکلات عدیده‌ای  را به وجود آورده است. با الگوگیری از غرب و ایجاد شهرک‌های مسکونی، فضاهایی فاقد هویت به وجود آمد که ساکنین هیچ‌گونه تعلق‌خاطری به محل سکونت خویش ندارند و تنش‌های اجتماعی و انزوای افراد را به دنبال دارد. برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه با ایجاد ناراحتی‌ روحی فاقد ضوابط و معیاری صحیح برای معماری هستند.  بی‌حدومرز بودن و تداخل ارتباطات فضایی ناخواسته، باعث عدم احساس قلمرو می‌شود. در حالی‌که کنترل ارتباطات فضایی منجر به کنترل ارتباطات رفتاری می‌شود. 
===کاهش تعاملات اجتماعی===
با افزایش تراکم ساختمان و گسترش جمعیت، حیاط خانه‌ها کوچک و بدون استفاده شد. این کاهش فضا، موجب کاهش تعاملات اجتماعی، سست شدن روابط بین ساکنین محلات و نگرانی والدین  و انزوا و نارضایتی مردم از محیط زندگی‌شان را در پی داشت. عدم توانایی تشخیص ساکنین و آشنایان از غریبه‌ها هم منجر به انزوای اجتماعی، تنهایی، ازخودبیگانگی، کاهش رفتارهای دوستانه و تنش میان اعضای خانواده شد.
===افزایش تعارضات شهری===
افزایش ارتفاع خانه، باعث افزایش خانه‌های در معرض دید و تجاوز به حریم خصوصی خانة همسایه‌ها است که این معضل و مسئلة اِشرافیت خانه‌ها برهمدیگر، محرمیت فضاها را کاملاً از بین‌ برده و باعث درگیری‌های اجتماعی میان افراد شده است. 
===تضعیف ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی===
تعرض به حریم خصوصی و عدم توجه به نظام همجواري، باعث سایه‌افکنی بر خیابان‌ها و ساختمان‌هاي مجاور و محدود شدن میدان دید ساکنان اطراف شده و زمینه‌ساز خروج از ارزش‌هاي اخلاقی شده است. سلب آرامش مردم از طریق آلودگی‌هاي صوتی و بصري، گسترش عرض کوچه‌ها و تبدیل آنها به خیابان‌هاي وسیع از مصادیق تعارض ضوابط معماري با ارزش‌هاي اخلاقی است. در فرایند حرکت از درون‌گرایی به برون‌گرایی، تراکم‌فروشی و مرتفع‌سازی و گسترش اشرافیت و سایه‌اندازي باعث مشکلات متعدد اخلاقی شده است.
 
==راهکار طراحی قلمرو محرمیت در فضای زیست شهری==
برخی از راهکارها به‌منظور حفظ عرصه‌بندی و رعایت حریم فضاها عبارت است از:
===عدم مرتفع‌سازی===
عدم ارتفاع نامتجانس بناها نسبت‌به یکدیگر، پرهیز از اختلاف ارتفاع زیاد بین ابنیه، حفظ فاصلة کافی بین برج‌ها و ساختمان‌ها و طراحی موانع طبیعی و مصنوعی برای کاهش دسترسی بصری،
===تفکیک ورودی‌ها===
جداسازی عرصه‌های خصوصی و عمومی، وجود حیاط مرکزی و باز شدن پنجره‌ها به حیاط خصوصی،  کاهش میزان دیدارها در حریم‌های نیمه‌خصوصی، شکست زاویة دید در ورودی‌ها، قرارگیری پذیرایی در سمت ورودی، ایجاد راهرو یا هشتی پس از درب ورودي،  کاهش دید مستقیم و ایجاد ورودی‌های غیرمستقیم و قرار ندادن ورودی‌ها در امتداد محور معابر و در مقابل یکدیگر.
طراحی بالکن‌ها و ایوان‌ها و پشت‌بام‌ها: افزایش ارتفاع خانه‌ها بدون ایجاد مزاحمت براي حریم بصري خانه‌هاي اطراف، احداث خانه‌ها در یک ارتفاع و به‌صورت هماهنگ، عدم اشراف بالکن‌ها به پنجرة خانة همسایه و پشت‌بام‌ها ایجاد حصار بلند  و استفاده از حصارهای چوبی یا گلدان‌های بزرگ در بالکن‌ها. 
===طراحی حیاط‌ها===
احیای آن به‌عنوان عنصر بازدارندة روزنه‌ها از اِشراف به فضای بیرون از خانه، فراهم کردن امکانات برای برخورداری از فضای باز و ارتباط با طبیعت.
===تنظیم پنجره‌ها===
طراحی ارتفاع پنجره‌هاي طبقات بالا در حدود 250 سانتیمتر از سقف طبقة همکف، بالاتر بودن پنجره‌هاي همکف در حدود 175 سانتیمتر هم‌سطح چشم انسان در خیابان، هم‌سطح نبودن پنجرة خانه‌هاي روبه‌روي هم در یک معبر و ایجاد اختلاف ارتفاع در آنها،  طراحی شیشه‌های مات یا رنگی برای کاهش دید و در ارتفاع بالاتر از دیوار.
===طراحی دیوارها===
استفاده از دیوارهای نیمه‌شفاف، قفسه‌های کتاب یا تغییر ارتفاع کف. پرهیز از از افزایش ارتفاع دیوار در چینش حجم و طراحی جداره‌ها، کنترل حریم صدا در دیوارها.
===طراحی داخلی واحدهای مسکونی===
تأکید بر حفظ حرمت عرصة خصوصی خانواده، ایجاد سلسله‌مراتب فضایی از بیرون به درون، حذف ارتباط بصری مستقیم بین فضاهای داخلی با بیرونی،  ایجاد مرزهای بصری با مبلمان، گلدان‌های بزرگ یا پرده‌‌های متحرک بین فضاهای مختلف و نصب سایبان و پردة هوشمند،  استفاده از فضای سبز برای تعریف قلمروها،  قرار دادن آشپزخانه در انتهاي پلان و با نور و ديد مستقيم به بيرون،  استفاده از نورهای کم‌شدت و جهت‌دار در فضاهای خصوصی،  تغییر در میزان محصور بودن فضا،  تفکیک فضاهای نیمه‌عمومی زنان و مردان. 
===طراحی معابر عمومی===
کنترل ازدحام در فضاهای میانی به فضای عمومی، در صورت امکان جلوگیری از ورود اتومبیل در فضاهای مسکونی، طراحی معابر منتهی به فضای مسکونی با مقیاس انسانی، طراحی معابر به‌صورت طبیعی با سایه‌اندازی، ایجاد محیط خلوت و عدم آلودگی صوتی، وجود حریم‌های ایمنی، توجه به دید و منظر عمومی و تسهیل ارتباط بصری و عملکردی،  ایجاد فضاهای متباین با تغییر در عرض معابر و ارتفاع بدنه‌ها، ایجاد گشادگی، سرپوشیده کردن معابر.
 
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
*«اصول و ضوابط طراحی شهرک مسکونی»، وب‌سایت نقش شهر مارینا، تاریخ بازدید: 24 تیر 1404ش. امیدواری، سمیه و حمزه‌نژاد، مهدی، «بررسی تطبیقی مفهوم حریم در خانه‌های کشورهای اسلامی حوزة خاورمیانه (مطالعة موردی: خانه‌های اصفهان، صنعاء و دمشق)»، دورة 10، شمارة 3، 1401ش.
{{آغاز منابع}}
*بابازادةاسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورة 16، شمارة 79، 1398ش.
* امینی، ندا و نوروزیان‌پور، هیربد، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شمارهٔ پانزدهم، ۱۳۹۲ش.
*باقری، اشرف‌السادات، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شمارة 2، 1392ش.
* بابازادهٔ اسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روان‌شناسی محیطی، نمونهٔ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورهٔ ۱۶، شماهٔ ۷۹، ۱۳۹۸ش.
*بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، شمارة 6، 1378ش.
* باقری، اشرف‌السادات، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، فصلنامهٔ تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۹، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۲ش.
*«بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: 24 تیر 1404ش.
* بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، شمارهٔ ۶، ۱۳۷۸ش.
*«تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
* «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۲۴ تیر ۱۴۰۴ش.
*ثقةالاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعة پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، 1401ش.
* «تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
*جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلة هنر و تمدن شرق، دورة 10، شمارة 38، 1401ش.
* ثقة‌الاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعهٔ پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، ۱۴۰۱ش.
*چلونگریان، رامین و دیگران، «بررسی الگوهای معماری ورودی درخانه‌های سنتی ایرانی و ارائة راهبرد در بقای ورودی خانه‌های معاصر(خانه‌های شهر اصفهان)»، وب‌سایت شبکة علمی ایران، تاریخ بازدید: 2 بهمن 1403ش.
* جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلهٔ هنر و تمدن شرق، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۳۸، ۱۴۰۱ش.
*حسینی‌جوادی، میراحسان و نیک‌فال‌آذر، سارا، « بازشناسی فرهنگ محرمیت و تأثیر آن بر کالبد معماری»، کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی ، 1394ش
* خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۵، ۱۳۹۰ش.
*حیاتی، حامد و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، روان‌شناسی فرهنگی زن، دورة 9، شمارة 32، 1396ش.
* دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
*حیدری، علی‌اکبر و تقی‌پور، ملیحه، «تحلیل محرمیت در خانه‌های سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونة موردی: خانه‌های تک‌حیاط در اقلیم گرم و خشک)»، نشریة علمی معماری اقلیم گرم و خشک، دورة 6، شمارة 8، 1397ش.
* «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۴۰۰ش.
*خدابنده، هنگامه، «سیر تحول آشپزخانة ایرانی؛ از مطبخ تا جزیره»، وب‌سایت کتاب کاله، تاریخ درج مطلب: 4 مرداد 1401ش.
* شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۴ش.
*دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
* علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۳ش.
*زندیه، مهدی و نجیمی، پریسا، «طراحی نمای ساختمان بر اساس الگو معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت شبکة علمی ایران، تاریخ بازدید: 2 بهمن 1403ش.
* فرخانی، مانیا و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعهٔ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، جغرافیا و روابط انسانی، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۹، ۱۳۹۹ش.
*«شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 22 آبان 1400ش.
* محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، فصلنامهٔ علمی معماری و شهرسازی معمارشهر، ۱۴۰۲ش.
*شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورة 7، شمارة 2، 1404ش.
* مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست‌مؤمنانهٔ زنان در ایران»، فصلنامهٔ علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال ۱۱، شمارهٔ ۲، پاییز ۱۴۰۲ش.
*علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، فصلنامة علمی- پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، دورة 2، شمارة 1، 1393ش.
* معظمی، نسیم و عبدی، زهرا، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونهٔ موردی محلهٔ پامنار تهران)»، مدیریت شهری دورهٔ ۱۶، شمارهٔ ۴۶، بهار ۱۳۹۶ش.
*غفوریان، میترا و دیگران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید بر محرمیت»، برنامه ریزی توسعه کالبدی، دورة 2، شمارة 3، 1396ش.
* «معماری معاصر خانهٔ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
*فیروزی، محمدعلی و سجادیان، مهیار، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، فصل‌نامة جغرافیا و برنامه‌ریزي شهري چشم‌انداز زاگرس، دورة نهم، شمارة 34، زمستان1396ش.
* منصوری، علی، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونهٔ پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، فصلنامهٔ مسکن و محیط روستا، جلد ۲۹، شمارهٔ ۱۳۰، ۱۳۸۹ش.
*محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، فصلنامة علمی معماری و شهرسازی معمارشهر، 1402ش.
* «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۴ش.
*مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، فصلنامة علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال 11، شمارة 2، پاییز 1402ش.
* هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعهٔ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعهٔ محلی (روستایی- شهری)، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۵ش.
*«میزان درصد ساخت زمین+ بررسی نکات و قوانین آن»، وب‌سایت سامان‌ملک، تاریخ درج مطلب: 28 اسفند 1402ش.
* هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایهٔ تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوهٔ نوین»، فصلنامهٔ علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورهٔ ۱، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۹ش.
*«معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: 5 بهمن 1403ش.
* هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
*منصوری، علی، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، فصلنامة مسکن و محیط روستا، جلد 29، شمارة 130، 1389ش.
* ولی‌زاده اوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، فصلنامهٔ علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورهٔ ۱۴، شمارهٔ ۲۶، ۱۴۰۰ش.
*ناری‌قمی، مسعود، «آشپزخانة مدرن و مفهوم اجتماعی ـ فرهنگی آن در زندگی خانوادگی قشر مذهبی ایران (نمونة موردی: شهر قم)»، جامع‌پژوهی فرهنگی، دورة 5، شمارة 3، آذر 1393ش.
{{پایان منابع}}
*«نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: 10 تیر 1404ش.
*هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعة محلی(روستایی- شهری)، دورة 8، شمارة 2، 1395ش.
*هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، فصلنامة علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورة 1، شمارة 1، 1399ش.
*هاشمی‌زرج‌آباد، حسن و دیگران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی- اسلامی نمونة پژوهش میدانی: خانه‌های تاریخی بیرجند»، مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، دورة 9، شمارة 2، 1393ش.
*هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1400ش.
*ولی‌زادةاوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، فصلنامة علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورة 14، شمارة 26، 1400ش.
*

نسخهٔ کنونی تا ۹ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۳۰

حریم خصوصی در شهرسازی؛ طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی.

حریم خصوصی در شهرسازی به معنای حفظ حریم کالبدی و معنایی فضاها است که امنیت، آرامش و ارزش‌های فرهنگی را برای ساکنان فراهم می‌کند. در معماری اصیل ایرانی، با استفاده از دیوارها، سلسله‌مراتب فضایی و تفکیک عرصه‌های خصوصی و عمومی، به حریم خصوصی توجه می‌شد. این اصول، شامل سلسله‌مراتب و درون‌گرایی، نقش مهمی در حفاظت از زندگی خانوادگی و کنترل تعاملات اجتماعی داشت. توجه به حریم خصوصی و به‌ویژه حریم زنانه، آثار مثبتی چون تقویت هویت فرهنگی، بنیان خانواده، حس تعلق، تعاملات اجتماعی و امنیت فضایی دارد. کم‌رنگ شدن حریم خصوصی در معماری مدرن پیامدهایی مانند کاهش درونی‌سازی پوشش زنان، افزایش مصرف‌گرایی، بی‌هویتی فضایی و تعارضات شهری به همراه دارد.

مفهوم‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حریم، حق فردی و مفهومی ذهنی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت و تنظیم روابط اجتماعی، تعیین می‌کنند تا از اشراف[۱] و دیده و شنیده‌شدن ناخواسته جلوگیری کنند.[۲] از این منظر، حریم هم بُعد فیزیکی و هم بُعد معنوی دارد و بازتاب‌دهندهٔ نیازهای درونی انسان است.[۳] در معماری، حریم دارای ابعاد دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی است که به‌منظور کنترل حضور بیگانگان به‌کار گرفته می‌شود.[۴]

حریم در شهرسازی، با جداسازی عرصهٔ خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. مرزبندی حریم، خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری را در بر می‌گیرد[۵] و باعث توسعهٔ فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها می‌شود.[۶] از این منظر، حریم خصوصی در شهرسازی به معنای شکل‌دادن به فضای شهری به‌گونه‌ای است که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. از این منظر، شهرسازی در حوزهٔ کالبد بیشتر بر اصولی متمرکز می‌شود که به فضا امنیت می‌بخشد و در حیطهٔ معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.[۷]

فرهنگ‌ها و جوامع گوناگون با درجات متفاوتی به حریم خصوصی در شهرسازی توجه می‌کنند؛ مثلاً کشورهای غربی بیشتر به همجواری‌ها می‌پردازند و به محرمیت فضاهای بین خانه‌های مجاور و آپارتمان‌های مسکونی کمتر توجه دارند،[۸] اما در کشورهای مسلمان، اهمیت حریم خانواده[۹] موجب می‌شود که موضوع حریم خصوصی، از کلان‌ترین فضاهای شهری تا کوچک‌ترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر قرار دهد.[۱۰]

تاریخچه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در معماری ایرانی، تفکیک قلمرو خصوصی از حوزهٔ عمومی موجب حفظ حریم خصوصی می‌شد. در ایران باستان از دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌ها برای حفظ حریم خصوصی استفاده می‌شد و بن‌بست‌ها و دیوارهای بلند اطراف تخت‌جمشید، شوش، کوشک‌های روزگار ساسانیان[۱۱] و کهن‌دژها، شارستان‌ها و ربض‌ها، از ارکان شکل‌گیری شهرها بودند؛[۱۲] اما شهرسازی با ورود مدرنیته به ایران و افزایش شهرنشینی دگرگون شد.[۱۳]

اصل محرمیت در شهرسازی اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از جمله اصول و ضوابطی که مسلمانان بر اساس فرهنگ دینی، در شهرسازی رعایت می‌کردند، اصل محرمیت بود. مهندسان و شهرسازان در چارچوب اصل محرمیت، بناها و خانه‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کردند که حریم خصوصی و زندگی فردی ساکنان محفوظ بماند. در همین راستا از بلندمرتبه‌سازی پرهیز می‌کردند تا موجب اشراف بر حریم خصوصی دیگران نشود.[۱۴]

عناصر شکل‌دهنده حریم خصوصی در ساختار شهری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در معماری سنتی ایران، فضاهای گوناگون شهری، هر کدام نقش مستقلی در شکل‌دهی به حریم خصوصی داشته‌اند.

  • فضاهای مسکونی و محله‌ای: با طراحی ورودی‌های غیرمستقیم، کوچه‌های باریک و پیچ‌دار و فضاهای محصور.
  • فضاهای مذهبی و فرهنگی: با طراحی فضاهای تفکیک‌شدهٔ زنانه و مردانه در قالب سلسله‌مراتب فضایی و رعایت حریم بصری.
  • بازارها و فضاهای تجاری سنتی: با ورودی‌های کنترل‌شده و حجره‌هایی که دید به فضای بیرون را کاهش می‌دهند و در راسته‌های باریک و محصور قرار گرفته‌اند.[۱۵]
  • فضاهای عمومی شهری: با طراحی پوشش‌های بصری در پارک‌ها، میادین و پیاده‌روها[۱۶] برای ایجاد حریم، تعیین مرز و پوشاندن مناظر نامطلوب.[۱۷]

بازطراحی قلمرو حریم خصوصی در فضای شهری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه نیز برخی کارشناسان حوزه معماری به‌منظور رعایت حریم خصوصی در فضاهای شهری توصیه می‌کنند که از اختلاف ارتفاع زیاد بین ساختمان‌ها پرهیز شود و با ایجاد فاصله کافی بین بناها، از موانع طبیعی و مصنوعی به‌عنوان محدودکننده دید استفاده شود.[۱۸] برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی نیز لازم است که معابر با مقیاس انسانی و با ویژگی‌هایی چون سایه‌اندازی طبیعی، محیطی آرام و عاری از آلودگی صوتی داشته باشند. این امر از طریق کنترل ازدحام، محدودیت ورود خودروها به محلات مسکونی، ایجاد حریم‌های ایمن و توجه به منظر عمومی محقق می‌شود.[۱۹]

کارکرد رعایت حریم خصوصی در شهرسازی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معماری علاوه بر ساختار فیزیکی فضاها، بر جنبه‌های روانی و اجتماعی انسان نیز تأثیر می‌گذارد.[۲۰] در این چارچوب، رعایت حریم خصوصی در شهرسازی با ایجاد حائل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی، به کنترل تعاملات اجتماعی مردان و زنان و کاهش روابط خارج از چارچوب خانواده کمک می‌کند[۲۱] و کیفیت زیست شهری را با تقویت هویت فرهنگی، تقویت بنیان خانواده،[۲۲] تقویت حس تعلق،[۲۳] افزایش تعاملات اجتماعی[۲۴] و تقویت احساس امنیت، ارتقا می‌دهد. رعایت حریم خصوصی در ساختار فضایی، با ایجاد مرزها و سلسله‌مراتب از عرصه‌های خصوصی تا عمومی، امنیت بصری را افزایش می‌دهد و شبکه معابر با کاهش فرصت‌های وقوع جرم و جنایت، ایمنی محیط را تأمین می‌کند.[۲۵]

بی‌توجهی به حریم خصوصی در معماری شهری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در پی گسست فرهنگی و از هم‌گسیختگی بافت شهری و بازخوانی مفهوم محله و خلق مفهوم جدیدی از مجتمع‌های زیستی،[۲۶] امروزه از بحران محرمیت در شکل‌گیری فضاهای شهری[۲۷] یاد می‌شود. در ایران معاصر، معماری نوین و تغییرات اجتماعی باعث دگرگونی در سیمای شهری و شیوه‌های ساخت‌وساز شده و معماری ایرانی از سبک سنتی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی فاصله گرفته است.[۲۸]

بی‌توجهی به حریم خصوصی در معماری شهری، پیامدهایی را به دنبال دارد، ازجمله:

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.
  2. ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
  3. ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.
  4. ↑ دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.
  5. ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.
  6. ↑ هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.
  7. ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.
  8. ↑ «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران.
  9. ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص65.
  10. ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.
  11. ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9 و 3.
  12. ↑ امینی و نوروزیان‌پور، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، 1392ش، ص102.
  13. ↑ مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126.
  14. ↑ منصوری، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونة پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، 1389ش، ص46.
  15. ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص28-23.
  16. ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]
  17. ↑ معظمی و عبدی، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونۀ موردی محلۀ پامنار تهران)»، 1395ش، ص415.
  18. ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص30-29.
  19. ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
  20. ↑ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.
  21. ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.
  22. ↑ شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26 و 38.
  23. ↑ «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.
  24. ↑ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی
  25. ↑ فرخانی و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعۀ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، 1399ش، ص194-193.
  26. ↑ خدایی و تقوایی، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، 1390ش، ص112.
  27. ↑ باقری، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، 1392ش، ص148-147.
  28. ↑ ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص2.
  29. ↑ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.
  30. ↑ ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.
  31. ↑ ولی‌زادۀاوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.
  32. ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
  33. ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص29-28.
  34. ↑ بابازادۀاسکویی و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روان‌شناسی محیطی، نمونۀ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص61.
  35. ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص7.
  36. ↑ «معماری معاصر خانۀ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
  37. ↑ ولی‌زاده اوغانی و همایون، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7.[۱]

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • امینی، ندا و نوروزیان‌پور، هیربد، «خلوت و محرمیت شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شمارهٔ پانزدهم، ۱۳۹۲ش.
  • بابازادهٔ اسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روان‌شناسی محیطی، نمونهٔ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورهٔ ۱۶، شماهٔ ۷۹، ۱۳۹۸ش.
  • باقری، اشرف‌السادات، «تحلیل و بررسی درون‌گرایی در شهرهای سرزمین‌های اسلامی»، فصلنامهٔ تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۹، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۲ش.
  • بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، شمارهٔ ۶، ۱۳۷۸ش.
  • «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۲۴ تیر ۱۴۰۴ش.
  • «تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
  • ثقة‌الاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعهٔ پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، ۱۴۰۱ش.
  • جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلهٔ هنر و تمدن شرق، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۳۸، ۱۴۰۱ش.
  • خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۵، ۱۳۹۰ش.
  • دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
  • «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۴۰۰ش.
  • شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۴ش.
  • علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۳ش.
  • فرخانی، مانیا و همکاران، «بازطراحی فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ارتقای احساس امنیت (مطالعهٔ موردی بافت تاریخی و قدیمی شهر خرم‌آباد)»، جغرافیا و روابط انسانی، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۹، ۱۳۹۹ش.
  • محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، فصلنامهٔ علمی معماری و شهرسازی معمارشهر، ۱۴۰۲ش.
  • مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست‌مؤمنانهٔ زنان در ایران»، فصلنامهٔ علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال ۱۱، شمارهٔ ۲، پاییز ۱۴۰۲ش.
  • معظمی، نسیم و عبدی، زهرا، «بازنگری محرمیت نهفته در محلات سنتی با هدف ارتقاء شهرسازی معاصر (نمونهٔ موردی محلهٔ پامنار تهران)»، مدیریت شهری دورهٔ ۱۶، شمارهٔ ۴۶، بهار ۱۳۹۶ش.
  • «معماری معاصر خانهٔ ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: ۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
  • منصوری، علی، «حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی – اسلامی نمونهٔ پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز»، فصلنامهٔ مسکن و محیط روستا، جلد ۲۹، شمارهٔ ۱۳۰، ۱۳۸۹ش.
  • «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۴ش.
  • هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعهٔ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعهٔ محلی (روستایی- شهری)، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۵ش.
  • هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایهٔ تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوهٔ نوین»، فصلنامهٔ علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورهٔ ۱، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۹ش.
  • هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
  • ولی‌زاده اوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌های معماری و شهرسازی ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماری سنتی و معاصر)»، فصلنامهٔ علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورهٔ ۱۴، شمارهٔ ۲۶، ۱۴۰۰ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:حریم_خصوصی_در_شهرسازی&oldid=16787»