پرش به محتوا

پیش‌نویس:شخصیت‌پردازی فرهنگی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>زهرا فاضل
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''شخصیت‌پردازی فرهنگی'''</big>؛ فرآیندی متکی بر بازتاب هویت جمعی، ارزش‌های بومی و نشانه‌های فرهنگی در ساخت و پرداخت کاراکتر.<br>
<big>'''شخصیت‌پردازی فرهنگی'''</big>؛ ساخت و پرداخت شخصیت با تکیه بر عناصر هویت فرهنگی.
 
شخصیت‌پردازی فرهنگی به فرآیند خلق و توسعه شخصیت‌ها اشاره دارد که در آن، [[فرهنگ]] به عنوان یک عنصر پایه‌ای، تعیین‌کننده و حیاتی در شکل‌گیری [[هویت]]، باورها، ارزش‌ها، رفتارها و حتی تعارضات شخصیت عمل می‌کند. در این نوع [[شخصیت‌پردازی]]، فرد جدا از بستر فرهنگی‌اش تصور نمی‌شود. فرهنگ مانند خون در رگ‌های [[شخصیت]] جریان دارد و بر تمام جنبه‌های [[زندگی]] او تأثیر می‌گذارد. این کار باعث می‌شود شخصیت‌ها عمیق، باورپذیر و وابسته به یک زمینه‌ اجتماعی خاص شوند. در شخصیت‌پردازی فرهنگی، یک کاراکتر ساده به یک نشانۀ فرهنگی تبدیل می‌شود که [[ارزش‌های اجتماعی]] را تقویت و الگوهای رفتاری مثبت را ترویج می‌کند.


شخصیت‌پردازی فرهنگی یا شخصیت‌سازی فرهنگی، پُلی میان خلاقیت هنری و میراث فرهنگی یک جامعه بوده و با بهره‌گیری از عناصر هویت ملی، اسطوره‌ها، روایت‌های تاریخی، ارزش‌های دینی و سنت‌های اجتماعی، شخصیت‌هایی می‌آفریند که نه‌تنها نقش‌آفرینان یک داستان، فیلم یا اثر هنری هستند بلکه به‌عنوان بازتابی از تجربۀ زیسته و ذهنیت جمعی جامعه نیز عمل می‌کنند. در این شیوه، خالق اثر با استفاده از نمادها، گویش‌ها، رفتارهای اجتماعی، الگوهای تربیتی و دغدغه‌های واقعی مردم، به شخصیت عمق و باورپذیری می‌بخشد و او را از یک «کاراکتر ساده» به یک «نشانۀ فرهنگی» تبدیل می‌کند؛ نشانه‌ای که می‌تواند ارزش‌های مشترک را تقویت کرده، الگوهای رفتاری مثبت را ترویج داده و پیوند میان گذشته و امروز را از راه قصه و هنر زنده نگه دارد.
==تعریف شخصیت‌پردازی فرهنگی==
==تعریف شخصیت‌پردازی فرهنگی==
شخصیت‌پردازی فرهنگی به فرآیند خلق و بازنمایی شخصیت‌هایی گفته می‌شود که در بستر فرهنگ، ارزش‌ها و جهان‌بینی یک جامعه شکل گرفته و حامل پیام‌های هویتی، اجتماعی و اخلاقی آن فرهنگ هستند.<ref> [https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D رضایی، «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref> شخصیت فرهنگی، نمود عینی فرهنگ در رفتار، گفتار و سبک زندگی افراد بوده و نقش یک «آینۀ فرهنگی» را ایفا می‌کند. این شخصیت می‌توانند همزمان واقعی و الهام‌بخش باشند؛ شخصیت‌هایی که گاه بازتاب انسان‌های عادی‌ بوده و گاه فراتر از واقعیت رفته و به اسطوره‌ها و نمادهای فرهنگی تبدیل می‌شوند.<ref>یونسی، هنر داستان نویسی، 1341ش، ص22.</ref><br>
شخصیت‌پردازی فرهنگی، فرآیند خلق شخصیت‌ها در بستر [[فرهنگ]] و با هدف انتقال پیام‌های هویتی، اجتماعی و اخلاقی است.<ref> [https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D رضایی، «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref> این فرآیند از بازنمایی [[هویت]]، در طول [[زندگی]] فرد، از [[کودکی]] مانند خو گرفتن با [[عروسک|عروسک‌ها]] یا [[انیمیشن|انیمیشن‌ها]] تا [[بزرگ‌سالی]] مانند الهام گرفتن از قهرمان‌ها ادامه می‌یابد. [[شخصیت فرهنگی]]، مانند تجسم فرهنگ در [[سبک زندگی]] عمل می‌کند. این شخصیت‌ها گاه بازتابی از انسان‌های واقعی هستند و گاه به نمادهای فرهنگیِ الهام‌بخش تبدیل می‌شوند.<ref>یونسی، هنر داستان نویسی، 1341ش، ص22.</ref> هر شخصیت فرهنگی، حامل بخشی از حافظهٔ جمعی و تجربهٔ زیستهٔ یک جامعه است.<ref>آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص580.</ref>
 
در این چارچوب، شخصیت‌پردازی فرهنگی شیوه‌ای از بازنمایی هویت در زندگی روزمره است. از کودکی که با عروسک یا انیمیشنی بومی خو می‌گیرد تا بزرگسالی که ارزش‌های خود را از قهرمانان فرهنگی جامعه الهام می‌گیرد، همگی در یک زنجیرۀ شخصیت‌پردازی فرهنگی قرار دارند. به این معنا، هر شخصیت فرهنگی، حامل بخشی از حافظۀ جمعی و تجربۀ زیستۀ یک ملت است.<ref>آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص580.</ref>
==الگوهای شخصیت‌پردازی فرهنگی==
==مدل‌های جهانی و رویکرد ایرانی در شخصیت‌پردازی فرهنگی==
شخصیت‌پردازی فرهنگی در جهان با مدل‌های متفاوتی دنبال می‌شود. برای نمونه مدل آمریکایی بر جذابیت بصری، روایت جهانی و اقتصاد کاراکتر، با هدف خلق شخصیت‌های تجاریِ فراگیر و تأکید بر [[فردگرایی]] و قهرمان‌گرایی تمرکز دارد.<ref>[https://namafar.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C/?utm_source=chatgpt.com «بازارپردازی فرهنگی/ نیمۀ پنهان درآمدزایی در صنعت سینما و انیمیشن»، وب‌سایت نمافر.]</ref> مدل ژاپنی در [[انیمه]] و [[مانگا]] بر عمق شخصیت، هستی‌شناسی، [[روابط اجتماعی]]، ارزش‌های جمع‌گرایانه و ساختارهای سنتی تمرکز دارد.<ref> [https://cyberpajooh.com/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%D8%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86/ بهمنی، «انیمه، بازتابی از فرهنگ ژاپن»، وب‌سایت سایبرپروژه.]</ref> مدل ایرانی، بر [[تربیت]] و [[الگوسازی]] تمرکز دارد و هدف آن بازتاب ارزش‌های معنوی، اخلاقی و تمدنی برای هم‌ذات‌پنداری کودکان و نوجوانان با الگوهای بومی است.<ref> [https://www.mehrnews.com/news/6629079/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%8 «شخصیت‌های بومی کلید پیوند عاطفی کودکان با فرهنگ ایرانی»، خبرگزاری مهر.]</ref>
شخصیت‌پردازی فرهنگی پدیده‌ای جهانی است که در هر بستر فرهنگی، با رویکردها و اهداف متفاوتی دنبال می‌شود.
==انتقال پیام==  
===مدل آمریکایی===
شخصیت‌پردازی فرهنگی به دو شیوۀ مستقیم و غیرمستقیم پیام را منتقل می‌کند.
بر جذابیت بصری، روایت جهانی و همه‌پسند و اقتصاد کاراکتر تمرکز دارد. هدف اصلی، خلق شخصیت‌هایی با پتانسیل تجاری و فراگیر بوده که بر مفاهیمی مانند فردگرایی و قهرمان‌گرایی تأکید می‌کنند.<ref>[https://namafar.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C/?utm_source=chatgpt.com «بازارپردازی فرهنگی/ نیمۀ پنهان درآمدزایی در صنعت سینما و انیمیشن»، وب‌سایت نمافر.]</ref>  
 
===مدل ژاپنی===
در شیوۀ مستقیم، ویژگی‌ها و ارزش‌های درونی شخصیت از طریق توصیف ذهنیت، واگویه‌های درونی<ref>Monologue</ref> یا بیان مستقیم عقاید ارائه می‌شود.<ref>آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص589-590.</ref>  
بر عمق‌بخشی به شخصیت‌ها و پرداختن به مفاهیم فلسفی و هستی‌شناسانه تمرکز دارد. در این مدل که در قالب انیمه و مانگا ظهور کرده، بر روابط اجتماعی، ارزش‌های جمع‌گرایانه و ساختارهای سنتی تأکید می‌شود.<ref> [https://cyberpajooh.com/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%D8%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86/ بهمنی، «انیمه، بازتابی از فرهنگ ژاپن»، وب‌سایت سایبرپروژه.]</ref>  
 
===مدل ایرانی===
در روش غیرمستقیم، مخاطب از طریق مشاهده و تفسیرِ عناصر، خود به ویژگی‌های هویتی و انگیزشی شخصیت پی می‌برد. این شیوه از طریق ابزارهایی چون کنش و رفتار،<ref>ایرانی، هنر رمان، ج1، 1364ش، ص200.</ref> گفت‌وگو و زبان،<ref>میرصادقی، عناصر داستان، 1376ش، ص465.</ref> ظاهر و پوشش<ref>آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص595-596.</ref> و نام‌گذاری<ref>نصر اصفهانی و شمعی، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ»، 1386ش، ص164.</ref> شخصیت اعمال می‌شود. امروزه روش‌های غیرمستقیماز طریق تکنیک‌های بصری و شنیداری خاصی اجرا می‌شوند تا پیام هویتی را سریع‌تر و مؤثرتر منتقل کنند:
ریشه‌ای عمیق در فرهنگ اسلامی-ایرانی داشته و سیاست‌گذاران بر نقش آن به‌عنوان ابزار تربیت و الگوپذیری تأکید می‌کنند. هدف، بازتاب‌دهندۀ ارزش‌های معنوی، اخلاقی و تمدنی بوده تا کودکان و نوجوانان با الگوهایی از دل فرهنگ خود همذات‌پنداری کنند.<ref> [https://www.mehrnews.com/news/6629079/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%8 «شخصیت‌های بومی کلید پیوند عاطفی کودکان با فرهنگ ایرانی»، خبرگزاری مهر.]</ref>  
 
==شیوه‌های انتقال پیام و هویت فرهنگی==  
*'''زبان رنگ:''' استفاده از رنگ‌های نمادین پیام‌های فرهنگی خاصی را منتقل می‌کند.<ref>[https://javm.iribu.ac.ir/article%20151010.html زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص77-79.]</ref>
شیوه‌های شخصیت‌پردازی و انتقال پیام فرهنگی در دو دستۀ کلی مستقیم و غیرمستقیم قرار می‌گیرند:
*'''طراحی فرم:''' اشکال هندسی خاص جهت انتقال فوری ویژگی‌های شخصیتی به‌کار می‌روند.<ref>[https://javm.iribu.ac.ir/article%20151010.html زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص71.]</ref>
===شیوه‌های سنتی (مستقیم و غیرمستقیم)===
*'''صدا و موسیقی:''' دوبلاژ، لهجه و لحن صدا [[هویت فرهنگی]] شخصیت را تثبیت می‌کند و [[موسیقی]] زمینه به القای احساسات کمک می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/2434292/ درگاهی و سربخش ، «تحلیل نقش صدا و موسیقی روایی در انیمیشن‌های سینمایی موزیکال ایرانی (با مطالعۀ موردی انیمیشن ببعی قهرمان)»، 1404ش، چکیده.]</ref>
===شخصیت‌پردازی فرهنگی مستقیم (ذهنیت آشکار)====
 
ویژگی‌ها و ارزش‌های درونی شخصیت به‌صورت آشکار و بدون واسطه به مخاطب منتقل می‌شود. این شیوه از طریق توصیف ذهنیت شخصیت، واگویه‌های درونی<ref>Monologue</ref> یا بیان مستقیم عقاید و ارزش‌ها کاربرد دارد.<ref>آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص589-590.</ref>  
==کارکردهای شخصیت‌پردازی فرهنگی==
====شخصیت‌پردازی فرهنگی غیرمستقیم====
[[شخصیت‌پردازی فرهنگی]] می‌تواند کارکردهای زیر را در پی داشته باشد:
مخاطب از طریق مشاهده و تفسیر اعمال و تعاملات شخصیت، خود به ویژگی‌های هویتی و انگیزشی او پی می‌برد.  
 
# کنش و رفتار: شخصیت با عمل خود تعریف می‌شود. رفتارهایی مانند حفظ عزت نفس در شکست، مدیریت بحران یا کمک ایثارگرانه، ارزش‌های اخلاقی و هویتی شخصیت را منتقل و تثبیت می‌کند.<ref>ایرانی، هنر رمان، ج1، 1364ش، ص200.</ref>  
*'''انسجام هویتی''': تقویت حس تعلق فرهنگی<ref>[https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>
# گفت‌وگو و زبان: نحوۀ صحبت کردن، شامل انتخاب کلمات، لهجه، اصطلاحات و لحن کلام، تمایز ویژگی‌های درونی، طبقۀ اجتماعی و وابستگی‌های فرهنگی شخصیت را نشان می‌دهد؛ مانند استفاده از ضرب‌المثل‌های محلی که هویت فرهنگی و جغرافیایی شخصیت را در ذهن مخاطب تثبیت می‌کند.<ref>میرصادقی، عناصر داستان، 1376ش، ص465.</ref>  
*'''جنگ روایت‌ها''': مقابله با [[تهاجم فرهنگی]]<ref> [https://ar.rasanews.ir/fa/news/78092/%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9 «چهره‌پردازی از شخصیت‌های دینی و فرهنگی جامعه ضروری است»، خبرگزاری رسا.]</ref>
# توصیف ظاهر و پوشش: ظاهر فیزیکی شخصیت، به ویژه نوع لباس و پوشش مانند استفاده از لباس محلی یا نمادهای مذهبی، نخستین واسطۀ القای صفات درونی، وضعیت اجتماعی و باورهای اعتقادی است.<ref>آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص595-596.</ref>  
*'''بازتولید ارزش‌ها''': انتقال [[میراث فرهنگی]] به نسل‌ جدید
# نام‌گذاری: انتخاب نامی متناسب با ویژگی‌های شخصیتی مانند «آقای امین» برای فرد درستکار، یا برعکس، نام متضاد برای ایجاد طنز یا تعارض، درک مخاطب از خصوصیات فرهنگی شخصیت را تسهیل می‌کند.<ref>نصر اصفهانی و شمعی، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ»، 1386ش، ص164.</ref>  
*'''الگوسازی''': ارائه الگوهای رفتاری مطلوب<ref>[https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>
===تکنیک‌های رسانه‌های چندرسانه‌ای===
 
در رسانه‌های چندرسانه‌ای، تکنیک‌های بصری و شنیداری برای انتقال سریع و مؤثر پیام هویتی و فرهنگی ضروری است.
==شخصیت‌پردازی فرهنگی در ایران==
====زبان رنگ====
 
استفاده از رنگ‌های نمادین مانند آبی فیروزه‌ای یا قرمز ایرانی در پوشش یا محیط شخصیت، پیام‌های فرهنگی خاصی را منتقل می‌کند.<ref>[https://javm.iribu.ac.ir/article%20151010.html زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص77-79.]</ref> پژوهش‌های داخلی نشان داده است که کودکان ایرانی رنگ‌های خاصی مانند آبی (در میان رنگ‌های سرد) و زرد (در میان رنگ‌های گرم) را ترجیح می‌دهند که این یافته‌ها باید در طراحی کاراکترهای فرهنگی مورد توجه قرار گیرد.<ref>[https://javm.iribu.ac.ir/article%20151010.html زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص92.]</ref>
===فیلم‌نامه  و سینما===
====طراحی فرم<ref>Shape language. </ref>====
شخصیت‌پردازی در [[فیلم‌نامه]] به ساخت و توصیف ویژگی‌های جسمانی، روحی، اهداف و تحولات شخصیت‌ها اطلاق می‌شود تا ارتباط و همدلی مخاطب را جلب کند. این فرآیند مستلزم حرکت فراتر از تیپ‌سازی و پرداختن به لایه‌های عمیق درونی، تضادهای اخلاقی و انگیزه‌های شخصیت است.<ref>میرصادقی، عناصر داستان، 1376ش، ص465.</ref> هستهٔ اصلی درام، تحول شخصیت مانند تغییر در باورها یا [[سبک زندگی]] محسوب می‌شود.<ref> [https://www.tebyan.net/news/79213/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.]</ref> همچنین دیالوگ، ابزاری برای بازتاب غیرمستقیم [[بافت فرهنگی]]، [[طبقهٔ اجتماعی]] و سطح سواد شخصیت است.<ref> [https://www.tebyan.net/news/79213/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.]</ref>
استفاده از اشکال هندسی خاص در فرم کلی کاراکتر، به‌منظور انتقال فوری ویژگی‌های شخصیتی در انیمیشن و بازی به‌کار می‌رود؛ مانند مثلث برای القای پویایی و قهرمانی و دایره برای القای مهربانی.<ref>[https://javm.iribu.ac.ir/article%20151010.html زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص71.]</ref>
 
====صدا و موسیقی====
در [[سینمای ایران]]، آثاری دربارۀ [[مفاخر ملی]] و چهره‌های [[دفاع مقدس]] تولید شده است؛ با این حال، برخی نقدها<ref> [https://www.irna.ir/news/85384930/%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9% «اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> فیلم‌های پرترهٔ جدیدتر در ژانر دفاع مقدس مانند «[[آسمان غرب]]» را متمرکز بر توانایی‌های فنی و نظامی دانسته و معتقدند پرداخت عمیقی از ابعاد شخصیتی قهرمان، فراتر از کلیشه‌های رایج، ارائه نشده است. اهداف راهبردی در این ژانر، بازتولید الگوهای مطلوب و سبک زندگی در جامعه از طریق محصولات فرهنگی، و همچنین صدور فرهنگی ارزش‌ها عنوان شده است.<ref>[https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>
دوبلاژ، لهجه و لحن صدا نقش کلیدی در تثبیت هویت فرهنگی و حس درونی شخصیت دارد؛ مانند استفاده از لهجه‌های بومی در تولیداتی مانند «شکرستان». موسیقی زمینه‌ای<ref>Soundtrack.</ref>  نیز به‌عنوان یک عامل شنیداری، در القای احساسات، تقویت روایت و تثبیت حس درونی شخصیت در ذهن مخاطب، مؤثر است.<ref>[https://civilica.com/doc/2434292/ درگاهی و سربخش ، «تحلیل نقش صدا و موسیقی روایی در انیمیشن‌های سینمایی موزیکال ایرانی (با مطالعۀ موردی انیمیشن ببعی قهرمان)»، 1404ش، چکیده.]</ref>  
 
==کارکرد راهبردی و الگوسازی فرهنگی==
===ادبیات داستانی===
شخصیت‌پردازی فرهنگی به‌عنوان عنصری محوری در نظام‌های معنایی عمل کرده و قادر است نظم گفتاری و پیوستگی هویتی را برای یک جامعه تولید کند.<ref>[https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>  
در [[ادبیات داستانی]]، شخصیت‌پردازی فرهنگی موفق، مخاطب را با باورها و آرمان‌های شخصیت همذات‌پندار ساخته و از این طریق تأثیرگذاری عمیق‌تری می‌یابد.<ref>[https://www.ravi-inst.com/blog/literature/characterization-of-the-story/ «شخصیت‌پردازی در داستان: راهنمای کامل خلق شخصیت‌های به‌یادماندنی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و هنری راوی.]</ref> محورهای فرهنگی در این روایت‌ها شامل موارد زیر است:
===ابعاد الگوی فرهنگی مطلوب===
 
الگوی فرهنگی موفق باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
*'''زیرساخت باور و اعتقادات:''' تمرکز بر اعتقادات مذهبی و فطریات به‌عنوان عامل اصلی تفاوت‌های هویتی.
# قهرمان حامل هویت: شخصیتی باشد که به‌صورت متوازن هویت دینی، ملی و انقلابی را در خود تلفیق کرده و حامل بخش‌های کلیدی نظام معنایی جامعه باشد.
*'''هویت فرهنگی:''' آمیختن خصوصیات رفتاری متأثر از طبقه و محیط (تیپیکال) با خصایص فردی برای خلق شخصیت باورپذیر.
# تصویرسازی امیدبخش: شخصیت‌پردازی باید بر جنبه‌های پیروزمندانه و عملکرد مدیریتی الگو متمرکز شود تا به جامعه احساس قدرت، توانمندی و امید منتقل کند.
*'''تحول فرهنگی-اعتقادی:''' نمایش شخصیت‌های پویایی که در طول داستان دچار تحول در منش یا باورها می‌شوند.
# تأکید بر فتوت و جوانمردی: سرّ نفوذ اجتماعی و محبوبیت پایدار یک الگو در انطباق عمیق رفتار و منش او با ارزش‌های ریشه‌دار و مشترک فرهنگ ایرانی مانند فتوت و جوانمردی نهفته است.
*'''انطباق هویتی:''' تطبیق زبان، گفتگو و پوشش شخصیت با پایگاه اجتماعی و فرهنگی او.
# لطافت در اوج اقتدار: شخصیت‌پردازی باید تلفیق معنادار اقتدار نظامی و لطافت روحی و معنوی را برجسته کند.<ref>[https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>
*'''ساختار روایت ارزشی:''' استفاده از قهرمان پیچیده برای درگیر کردن مخاطب با تعارضات هویتی و اعتقادی.<ref>[https://www.tebyan.net/news/79213/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.]</ref>
===ضرورت بازتولید تقدس و مزیت رقابتی===
 
# بازتولید تقدس: در مواجهه با تلاش‌های جریان سکولار جهانی برای تقدس‌زدایی از نمادها و چهره‌های فرهنگی-دینی، شخصیت‌پردازی فرهنگی ابزاری استراتژیک برای حفظ بنیان‌های هویتی و اعتقادی جامعه است.
===بازی و سرگرمی===
# چهره‌های ناشناخته: معرفی صحیح و به‌موقع شخصیت‌های برجستۀ فرهنگی-دینی که در حال حاضر ناشناخته هستند، یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود و اقدامی پیشگیرانه و تهاجمی در جنگ روایت‌ها است.<ref> [https://ar.rasanews.ir/fa/news/78092/%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9 «چهره‌پردازی از شخصیت‌های دینی و فرهنگی جامعه ضروری است»، خبرگزاری رسا.]</ref>  
در پرداخت شخصیت برای محصولات سرگرمی، بر استفاده از [[ادبیات]]، هنر و میراث فرهنگی بومی تأکید می‌شود. این فرآیند شامل مراحلی چون پرداخت شخصیت، شخصیت‌سازی و شیوه‌های ارائه است. مؤلفه‌های خلق هویت در این حوزه شامل خلاقیت، استفاده از بازی برای بازآفرینی و درگیر کردن احساسات مخاطب است.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/294664/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D8%AE%D8%B «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.]</ref>
==شخصیت‌پردازی در بازار و صنعت فرهنگی==
 
شخصیت‌پردازی فرهنگی باید به فرآیند تجاری‌سازی و توسعۀ اقتصادی محصولات فرهنگی منجر شود.
===انیمیشن===
===کارکرد محوری شخصیت===
شخصیت‌پردازی در [[انیمیشن]]، فرآیندی تخصصی برای خلق کاراکترهایی است که ضمن جذابیت بصری، حامل هویت فرهنگی باشند و خیال‌پردازی در این رسانه در راستای تقویت این هویت به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://virgool.io/@samanamash/%DB%B5-%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%87-%D8%AE%D9%84%D9%82-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86-qm4ex اشرفی، «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه انیمیشن با 5 تکنیک حرفه‌ای»، وب‌سایت ویرگول.]</ref> تکنیک‌های فیلم‌نامهٔ انیمیشن بر جزئیاتی مانند نمود ظاهری، سرزمین  و عمق روان‌شناختی شخصیت متمرکز است. در این حوزه، بر لزوم فعال بودن شخصیت‌ها، پرداخت عمیق به خاستگاه اجتماعی و فرهنگی آن‌ها و پرهیز از آرمان‌گرایی محض تأکید می‌شود؛ چون مانع باورپذیری است.<ref>[https://hds.sndu.ac.ir/article%20641.html حیدریان کرویه و گلپایگانی، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، 1397ش، ص42-45.]</ref>
مهم‌ترین نیاز در تولید محصولات فرهنگی و به‌ویژه نوشت‌افزار با الگوی اسلامی-ایرانی، خلق یک کاراکتر ویژه با پشتوانۀ هویتی است. این شخصیت‌محوری امکان جامعیت فرهنگی در محصول و تولید طیف وسیعی از محصولات جانبی را فراهم می‌آورد.
 
===تمایز شخصیت ارزش‌بنیاد===
==='''توسعۀ محصولات کودک و نوجوان'''===
کاراکترهای داخلی باید دارای خمیرمایۀ عمیق فرهنگی و ارزشی باشند تا بتوانند پیام اقتدار دین و هویت ملی را منتقل کرده و به موفقیت جامع و فراملی دست یابند.
در راستای حمایت از [[هویت‌سازی]] کودک و نوجوان، رویدادهایی مانند [[پارس آرا]] با هدف کشف و شناسایی شخصیت‌ها که چاه‌های نفت محتوایی نیز نامیده شده‌اند، برگزار می‌شود. در این فرآیند، طرح‌های برگزیده بر اساس بن‌مایه‌های فرهنگی و ظرفیت بازار ارتقا یافته و فرآیند ثبت حقوقی بستۀ کامل شخصیت نیز انجام می‌گیرد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5992146/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%AD%D8%AB-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE رازدشت تازکند، «سیاست‌گذاران فرهنگی خیلی دیر به بحث شخصیت‌پردازی فرهنگی ورود کردند»، خبرگزاری مهر.]</ref>
===جذابیت تجاری هویت‌بنیان===
 
کاراکترهای ارزش‌محور موفق توانسته‌اند به مرحله‌ای برسند که سرمایه‌گذاران حوزه‌های مختلف تجاری مانند پوشاک، فرش و لوازم کودک، حاضر به تولید آنها در تیراژ بالا شوند. این امر نشان می‌دهد که تنوع‌بخشی به محصولات جانبی حول محور یک شخصیت فرهنگی قوی، یک نیروی محرکۀ اقتصادی است.
===پرهیز از دست‌نیافتنی کردن===
برای تضمین تداوم و «زنده‌مانی» مکتب، باید از ترویج تصویری فرابشری و دست‌نیافتنی از الگو پرهیز کرد تا امکان الگوپذیری عملی برای نسل‌های بعدی فراهم شود.<ref>[https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>
===ضرورت روایت‌پردازی و دیده شدن===
یک شخصیت محبوب برای موفقیت در بازار، باید داستان یا روایت داشته باشد، به‌خوبی در رسانه‌ها دیده و سپس توسط مخاطب پسندیده شود. رسانه‌ها ازجمله تلویزیون، سینما و شبکه‌های مجازی، نقش مهمی در شناخت و محبوبیت شخصیت‌ها ایفا می‌کنند.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/294664/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D8%AE%D8%B «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.]</ref>  
==شخصیت‌پردازی فرهنگی در حوزه‌های فرهنگی ایران==
===شخصیت‌پردازی فرهنگی در سینما و فیلم‌نامه===
شخصیت‌پردازی در فیلم‌نامه شامل ساخت و توصیف شخصیت‌های مختلف با تعیین ویژگی‌های جسمانی و روحی، تاریخچۀ زندگی، اهداف و تحولات آنها است. هدف اصلی، ایجاد شخصیت‌های قابل ارتباط و قابل همدلی بوده که باعث تعامل و تأثیرگذاری بیشتر روی تماشاگران می‌شوند.<ref>[https://manafarhang.com/article/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87 «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه و ویژگی‌های یک شخصیت‌پردازی خوب»، وب‌سایت گسترش فرهنگ اندیشۀ مانا.]</ref> 
====سینما====
# وضعیت آثار سینمایی پرتره: سینمای ایران، آثار ماندگاری دربارۀ مفاخر ملی مانند «کمال‌الملک» و «غلامرضا تختی» و نیز شهدای دفاع مقدس مانند «احمد متوسلیان» تولید کرده است. با این حال، بسیاری از فیلم‌های سینمایی جدید، به‌ویژه در ژانر پرتره، در تبدیل چهره‌های شاخص به شخصیت‌های ماندگار سینمایی فاصله دارند.<ref> [https://www.irna.ir/news/85384930/%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9% «اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>  
# نقد کیفیت پرداخت: در برخی فیلم‌های پرترۀ دفاع مقدس، مانند «آسمان غرب»، تمرکز بیشتر بر توانایی‌های نظامی و فنی مانند توانایی‌های هوایی ارتش بوده و پرداخت عمیقی از ابعاد شخصیتی و فرهنگی قهرمان، به‌جز نمایش غیرت و برخی رشادت‌های کلیشه‌ای، به نمایش گذاشته نشده است. برای ارتقای کیفیت و تضمین ماندگاری، نیاز به بازنگری اساسی در شیوۀ پرداخت و واگذاری پروژه‌ها به افراد مسلط‌تر و متخصص‌تر در حوزۀ درام و شخصیت‌نگاری سینمایی است.<ref> [https://www.irna.ir/news/85384930/%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9% «اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
# اهداف راهبردی: هدف نهایی شخصیت‌پردازی در سینمای دفاع مقدس، بازتولید سبک زندگی شهیدانه و الگوهای مطلوب در بطن جامعه است. این امر با وارد کردن ابعاد مختلف حیات، مدیریت و سیرۀ عملی الگو به مصرف فرهنگی و محصولات هنری و رسانه‌ای محقق می‌شود. همچنین، حضور الگوهای فرهنگی در عرصه‌های بین‌المللی می‌تواند به صدور فرهنگی ارزش‌ها و دستاوردهای دوران دفاع مقدس منجر شود.<ref> [https://www.ricac.ac.ir/news/4542/%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.]</ref>  
====فیلم‌نامه====
# ساختار شخصیت درام: برای شخصیت‌پردازی فرهنگی در فیلم‌نامه، باید فراتر از تیپ‌سازی عمل کرد. شخصیت‌پردازی خوب، تنها به نمایش واکنش‌های سطحی اکتفا نمی‌کند بلکه به لایه‌های عمیق درونی، تضادهای اخلاقی و فرهنگی و انگیزه‌های ناخودآگاه شخصیت می‌پردازد.<ref>میرصادقی، عناصر داستان، 1376ش، ص465.</ref>  
# تغییر و تحول فرهنگی: هستۀ اصلی درام، تحول شخصیت است. در فیلم‌نامۀ فرهنگی، این تحول باید در راستای تغییر باورها، سبک زندگی یا منش باشد؛ مانند تحول شخصیت از یک فرد منفعت‌طلب به یک قهرمان با ارزش‌های ایثارگرانه.<ref> [https://www.tebyan.net/news/79213/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.]</ref>
# بافت فرهنگی دیالوگ: دیالوگ‌ها باید با دقت فراوان، بافت فرهنگی، طبقۀ اجتماعی و سطح سواد شخصیت را بازتاب دهند. استفاده از ضرب‌المثل‌ها، اصطلاحات بومی یا لحن رسمی و غیررسمی، بدون توصیف مستقیم، هویت فرهنگی شخصیت را به مخاطب معرفی می‌کند.<ref> [https://www.tebyan.net/news/79213/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.]</ref> 
===شخصیت‌پردازی فرهنگی در ادبیات داستانی===
در ادبیات داستانی، شخصیت‌پردازی فرهنگی موفق، مخاطب را در دنیای فرهنگی روایت غوطه‌ور ساخته و از طریق همدلی با باورها و آرمان‌های فرهنگی شخصیت، تأثیرگذاری عمیق‌تری می‌یابد. تصمیمات و کنش‌های شخصیت‌ها که ریشه در نظام ارزشی و فرهنگی دارند، مسیر روایت را شکل می‌دهند.<ref> [https://www.ravi-inst.com/blog/literature/characterization-of-the-story/ «شخصیت‌پردازی در داستان: راهنمای کامل خلق شخصیت‌های به‌یادماندنی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و هنری راوی.]</ref>
====محورهای فرهنگی روایت====
# زیرساخت باور و اعتقادات: اعتقاد و باور، عامل اصلی تفاوت‌های هویتی بوده و تمرکز بر فطریات و اعتقادات مذهبی ضروری است. این رویکرد در تضاد با تمرکز صرف بر غرایز جسمانی است.
# تیپیکال و هویت فرهنگی: خصوصیات رفتاری و فکری متأثر از طبقۀ اجتماعی و محیط فرهنگی (تیپیکال) باید با خصایص فردی آن فرد در هم آمیخته شوند تا شخصیتی با هویت منسجم و باورپذیر خلق شود.
# تحول فرهنگی- اعتقادی: شخصیت‌های پویا کسانی هستند که در طول داستان دچار تحول می‌شوند که می‌تواند شامل تغییر منش یا تغییر عمیق در عقاید و باورها باشد.
# انطباق هویتی: نویسنده باید زبان و گفت‌وگوی شخصیت‌ها را با پایگاه اجتماعی، سطح سواد و طبقۀ فرهنگی آنها تطابق دهد. توصیف نوع لباس و پوشش نیز به‌عنوان نمادهای هویتی، نخستین ابزارهای انتقال‌دهندۀ پایگاه اجتماعی و باورهای فردی هستند.
# ساختار روایت ارزشی: قهرمان اصلی باید یک شخصیت جامع و پیچیده باشد تا عمق لازم برای درگیری مخاطب با تعارضات هویتی و اعتقادی فراهم شود.<ref>[https://www.tebyan.net/news/79213/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.]</ref>
===شخصیت‌پردازی فرهنگی در بازی و سرگرمی===
در فرآیند پرداخت شخصیت برای محصولات سرگرمی، تأکید بر استفاده از ادبیات، هنر و میراث فرهنگی بومی به‌عنوان عوامل سه‌گانۀ مؤثر صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/294664/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D8%AE%D8%B «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.]</ref>  شخصیت‌پردازی فرهنگی در این حوزه دارای سه مرحلۀ «پرداخت شخصیت»،<ref>Character Conception.</ref>  «شخصیت‌سازی»<ref>Character Creation.</ref>  و «شیوه‌های ارائه»<ref>Presentation.</ref>  است.
====مؤلفه‌های خلق هویت در بازی و سرگرمی====
# نقش خلاقیت و خودباوری: خلاقیت و شهامت «خود بودن» از عناصر مهم است. بازی به‌عنوان زبان کودک، نقش محوری در افزایش خلاقیت داشته و کودک از طریق آن به بازآفرینی خود می‌پردازد. وظیفۀ اصلی هنرمند، درگیرکردن احساسات مخاطب است.
# لزوم دیده شدن و روایت: موفقیت یک شخصیت فرهنگی در بازار، به دیده شدن او وابسته است. شخصیت محبوب باید داستان یا روایت داشته باشد، در رسانه‌ها دیده و سپس توسط مخاطب پسندیده شود.
# اهمیت رسانه در تثبیت: رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در شناخت و محبوبیت شخصیت‌ها و محصولات فرهنگی جانبی آنها مانند اسباب‌بازی‌ها ایفا می‌کنند.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/294664/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D8%AE%D8%B «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.]</ref>
===شخصیت‌پردازی فرهنگی در انیمیشن===
فرآیندی تخصصی برای خلق کاراکترهایی است که نه‌تنها جذابیت بصری دارند بلکه حامل ارزش‌ها، هویت و سبک زندگی مورد نظر هستند. امکان خیال‌پردازی نامحدود در انیمیشن باید در راستای تقویت هویت فرهنگی کاراکتر به‌کار گرفته شود.<ref> [https://hds.sndu.ac.ir/article%20641.html حیدریان کرویه و گلپایگانی، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، 1397ش، ص42-45.]</ref>
====تکنیک‌ها و الزامات فرهنگی====
# تکنیک‌های خلق: در فیلم‌نامۀ انیمیشن لازم است به جزئیاتی مانند نمود ظاهری شخصیت یعنی طراحی فراتر از واقعیت با پیام فرهنگی خاص، سرزمین و بستر جغرافیایی یعنی تعیین محیط برای تعریف زمینۀ فرهنگی رفتارها و پیام‌ها و هراس‌ها برای افزایش عمق روان‌شناختی توجه شود.<ref> [https://virgool.io/@samanamash/%DB%B5-%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%87-%D8%AE%D9%84%D9%82-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86-qm4ex اشرفی، «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه انیمیشن با 5 تکنیک حرفه‌ای»، وب‌سایت ویرگول.]</ref>
# لزوم فعال بودن شخصیت: شخصیت‌ها باید به‌جای ناظر، کنشگر فعال باشند.
# عمق‌بخشی فرهنگی: باید به انگیزه‌ها، درونیات و خاستگاه اجتماعی، فکری و فرهنگی شخصیت‌ها پرداخت عمیق صورت گیرد تا شخصیت‌ها به الگوهای بدون پیچیدگی‌های انسانی تقلیل نیابند.
# پرهیز از آرمان‌گرایی محض: تلاش برای خلق شخصیت‌های اصلی بدون هیچ نقصان و لغزشی مانند الگوهای آرمانی محض، مانع از تنوع، کنشگری و پیچیدگی لازم در شخصیت‌ها و باورپذیری آنها می‌شود.<ref>[https://hds.sndu.ac.ir/article%20641.html حیدریان کرویه و گلپایگانی، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، 1397ش، ص42-45.]</ref> 
==شخصیت‌پردازی فرهنگی و توسعۀ محصولات کودک و نوجوان==
# هدف توسعه: شخصیت‌پردازی فرهنگی، سیاستی محوری است. هدف اصلی، ساماندهی زیست‌بومی است که در آن، اقتضائات فرهنگ تمدنی و ایرانی اسلامی در زنجیرۀ محصولات فرهنگی از جمله انیمیشن، کتاب، بازی و عروسک بروز پیدا کن.
# اهمیت تجاری‌سازی: طراحی شخصیت‌های موفق، باید به تجاری‌سازی و توسعۀ اقتصادی برسد.
# حمایت از هویت‌سازی: رویدادهایی مانند «پارس آرا»، برای کشف چاه‌های نفت محتوایی یا شخصیت‌ها راه‌اندازی شده و طرح‌های برگزیده از حیث بُن‌مایه‌های فرهنگ تمدنی و ظرفیت بازارپردازی ارتقا می‌یابند. در این رویداد، فرآیند ثبت حقوقی بستۀ کامل شخصیت نیز انجام می‌گیرد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5992146/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%AD%D8%AB-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%BE رازدشت تازکند، «سیاست‌گذاران فرهنگی خیلی دیر به بحث شخصیت‌پردازی فرهنگی ورود کردند»، خبرگزاری مهر.]</ref>  
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
==منابع==  
* آزاددل، عادل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، 1395ش.
{{آغاز منابع}}
* «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاریخ بارگذاری: 12 دی 1398ش.
*آزاددل، عادل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، 1395ش.
* «اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگذاری: 24 بهمن 1402ش.
*«ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاریخ بارگذاری: 12 دی 1398ش.
* اشرفی، سمانه، «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه انیمیشن با 5 تکنیک حرفه‌ای»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید 25 آبان 1404ش.
*«اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگذاری: 24 بهمن 1402ش.
* ایرانی، ناصر، هنر رمان، تهران، آبانگاه، 1364ش.
*اشرفی، سمانه، «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه انیمیشن با 5 تکنیک حرفه‌ای»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید 25 آبان 1404ش.
* «بازارپردازی فرهنگی/ نیمۀ پنهان درآمدزایی در صنعت سینما و انیمیشن»، وب‌سایت نمافر، تاریخ بارگذاری: 25 مهر 1400ش.
*ایرانی، ناصر، هنر رمان، تهران، آبانگاه، 1364ش.
* «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بارگذاری: 19 دی 1401ش.
*«بازارپردازی فرهنگی/ نیمۀ پنهان درآمدزایی در صنعت سینما و انیمیشن»، وب‌سایت نمافر، تاریخ بارگذاری: 25 مهر 1400ش.
* بهمنی، کیوان، «انیمه، بازتابی از فرهنگ ژاپن»، وب‌سایت سایبرپروژه، تاریخ بارگذاری: 28 شهریور 1400ش.
*«به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بارگذاری: 19 دی 1401ش.
* «چهره‌پردازی از شخصیت‌های دینی و فرهنگی جامعه ضروری است»، خبرگزاری رسا، تاریخ بارگذاری: 25 اسفند 1388ش.
*بهمنی، کیوان، «انیمه، بازتابی از فرهنگ ژاپن»، وب‌سایت سایبرپروژه، تاریخ بارگذاری: 28 شهریور 1400ش.
* حیدریان کرویه، مهدی و گلپایگانی، علیرضا، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، فصلنامۀ علمی مطالعات دفاع مقدس، دورۀ 4، شمارۀ 4، پیاپی 16، 1397ش.  
*«چهره‌پردازی از شخصیت‌های دینی و فرهنگی جامعه ضروری است»، خبرگزاری رسا، تاریخ بارگذاری: 25 اسفند 1388ش.
* درگاهی، پردیس و سربخش، رضا، «تحلیل نقش صدا و موسیقی روایی در انیمیشن‌های سینمایی موزیکال ایرانی (با مطالعۀ موردی انیمیشن ببعی قهرمان)»، نخستین همایش ملی مطالعات پویانمایی و فیلم کودک و نوجوان، 1404ش.
*حیدریان کرویه، مهدی و گلپایگانی، علیرضا، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، فصلنامۀ علمی مطالعات دفاع مقدس، دورۀ 4، شمارۀ 4، پیاپی 16، 1397ش.
* رازدشت تازکند، زینب، «سیاست‌گذاران فرهنگی خیلی دیر به بحث شخصیت‌پردازی فرهنگی ورود کردند»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 23 دی 1402ش.
*درگاهی، پردیس و سربخش، رضا، «تحلیل نقش صدا و موسیقی روایی در انیمیشن‌های سینمایی موزیکال ایرانی (با مطالعۀ موردی انیمیشن ببعی قهرمان)»، نخستین همایش ملی مطالعات پویانمایی و فیلم کودک و نوجوان، 1404ش.
* رضایی، فریبا، «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بازدید: 17 آبان 1404ش.
*رازدشت تازکند، زینب، «سیاست‌گذاران فرهنگی خیلی دیر به بحث شخصیت‌پردازی فرهنگی ورود کردند»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 23 دی 1402ش.
* زریابی یکتا، حسن، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، رسانه‌های دیداری و شنیداری، دورۀ 16، شمارۀ 44، 1401ش.
*رضایی، فریبا، «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بازدید: 17 آبان 1404ش.
* «شخصیت‌پردازی در داستان: راهنمای کامل خلق شخصیت‌های به‌یادماندنی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و هنری راوی، تاریخ بازدید: 24 آبان 1404ش.
*زریابی یکتا، حسن، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، رسانه‌های دیداری و شنیداری، دورۀ 16، شمارۀ 44، 1401ش.
* «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بارگذاری: 3 آذر 1387ش.
*«شخصیت‌پردازی در داستان: راهنمای کامل خلق شخصیت‌های به‌یادماندنی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و هنری راوی، تاریخ بازدید: 24 آبان 1404ش.
* «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه و ویژگی‌های یک شخصیت‌پردازی خوب»، وب‌سایت گسترش فرهنگ اندیشۀ مانا، تاریخ بازدید: 23 آبان 1404ش.
*«شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بارگذاری: 3 آذر 1387ش.
* «شخصیت‌های بومی کلید پیوند عاطفی کودکان با فرهنگ ایرانی»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 29 مهر 1404ش.
*«شخصیت‌پردازی در فیلمنامه و ویژگی‌های یک شخصیت‌پردازی خوب»، وب‌سایت گسترش فرهنگ اندیشۀ مانا، تاریخ بازدید: 23 آبان 1404ش.
* میرصادقی، جمال، عناصر داستان، چ3، تهران، سخن، 1376ش.
*«شخصیت‌های بومی کلید پیوند عاطفی کودکان با فرهنگ ایرانی»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 29 مهر 1404ش.
* نصر اصفهانی، محمدرضا و شمعی، میلاد، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 5، 1386ش.
*میرصادقی، جمال، عناصر داستان، چ3، تهران، سخن، 1376ش.
* یونسی، ابراهیم، هنر داستان نویسی، تهران، امیرکبیر، 1341ش.
*نصر اصفهانی، محمدرضا و شمعی، میلاد، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 5، 1386ش.
*
*یونسی، ابراهیم، هنر داستان نویسی، تهران، امیرکبیر، 1341ش.
{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ۸ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۴۶

شخصیت‌پردازی فرهنگی؛ ساخت و پرداخت شخصیت با تکیه بر عناصر هویت فرهنگی.

شخصیت‌پردازی فرهنگی به فرآیند خلق و توسعه شخصیت‌ها اشاره دارد که در آن، فرهنگ به عنوان یک عنصر پایه‌ای، تعیین‌کننده و حیاتی در شکل‌گیری هویت، باورها، ارزش‌ها، رفتارها و حتی تعارضات شخصیت عمل می‌کند. در این نوع شخصیت‌پردازی، فرد جدا از بستر فرهنگی‌اش تصور نمی‌شود. فرهنگ مانند خون در رگ‌های شخصیت جریان دارد و بر تمام جنبه‌های زندگی او تأثیر می‌گذارد. این کار باعث می‌شود شخصیت‌ها عمیق، باورپذیر و وابسته به یک زمینه‌ اجتماعی خاص شوند. در شخصیت‌پردازی فرهنگی، یک کاراکتر ساده به یک نشانۀ فرهنگی تبدیل می‌شود که ارزش‌های اجتماعی را تقویت و الگوهای رفتاری مثبت را ترویج می‌کند.

تعریف شخصیت‌پردازی فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شخصیت‌پردازی فرهنگی، فرآیند خلق شخصیت‌ها در بستر فرهنگ و با هدف انتقال پیام‌های هویتی، اجتماعی و اخلاقی است.[۱] این فرآیند از بازنمایی هویت، در طول زندگی فرد، از کودکی مانند خو گرفتن با عروسک‌ها یا انیمیشن‌ها تا بزرگ‌سالی مانند الهام گرفتن از قهرمان‌ها ادامه می‌یابد. شخصیت فرهنگی، مانند تجسم فرهنگ در سبک زندگی عمل می‌کند. این شخصیت‌ها گاه بازتابی از انسان‌های واقعی هستند و گاه به نمادهای فرهنگیِ الهام‌بخش تبدیل می‌شوند.[۲] هر شخصیت فرهنگی، حامل بخشی از حافظهٔ جمعی و تجربهٔ زیستهٔ یک جامعه است.[۳]

الگوهای شخصیت‌پردازی فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شخصیت‌پردازی فرهنگی در جهان با مدل‌های متفاوتی دنبال می‌شود. برای نمونه مدل آمریکایی بر جذابیت بصری، روایت جهانی و اقتصاد کاراکتر، با هدف خلق شخصیت‌های تجاریِ فراگیر و تأکید بر فردگرایی و قهرمان‌گرایی تمرکز دارد.[۴] مدل ژاپنی در انیمه و مانگا بر عمق شخصیت، هستی‌شناسی، روابط اجتماعی، ارزش‌های جمع‌گرایانه و ساختارهای سنتی تمرکز دارد.[۵] مدل ایرانی، بر تربیت و الگوسازی تمرکز دارد و هدف آن بازتاب ارزش‌های معنوی، اخلاقی و تمدنی برای هم‌ذات‌پنداری کودکان و نوجوانان با الگوهای بومی است.[۶]

انتقال پیام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شخصیت‌پردازی فرهنگی به دو شیوۀ مستقیم و غیرمستقیم پیام را منتقل می‌کند.

در شیوۀ مستقیم، ویژگی‌ها و ارزش‌های درونی شخصیت از طریق توصیف ذهنیت، واگویه‌های درونی[۷] یا بیان مستقیم عقاید ارائه می‌شود.[۸]

در روش غیرمستقیم، مخاطب از طریق مشاهده و تفسیرِ عناصر، خود به ویژگی‌های هویتی و انگیزشی شخصیت پی می‌برد. این شیوه از طریق ابزارهایی چون کنش و رفتار،[۹] گفت‌وگو و زبان،[۱۰] ظاهر و پوشش[۱۱] و نام‌گذاری[۱۲] شخصیت اعمال می‌شود. امروزه روش‌های غیرمستقیماز طریق تکنیک‌های بصری و شنیداری خاصی اجرا می‌شوند تا پیام هویتی را سریع‌تر و مؤثرتر منتقل کنند:

  • زبان رنگ: استفاده از رنگ‌های نمادین پیام‌های فرهنگی خاصی را منتقل می‌کند.[۱۳]
  • طراحی فرم: اشکال هندسی خاص جهت انتقال فوری ویژگی‌های شخصیتی به‌کار می‌روند.[۱۴]
  • صدا و موسیقی: دوبلاژ، لهجه و لحن صدا هویت فرهنگی شخصیت را تثبیت می‌کند و موسیقی زمینه به القای احساسات کمک می‌کند.[۱۵]

کارکردهای شخصیت‌پردازی فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شخصیت‌پردازی فرهنگی می‌تواند کارکردهای زیر را در پی داشته باشد:

شخصیت‌پردازی فرهنگی در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فیلم‌نامه و سینما

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شخصیت‌پردازی در فیلم‌نامه به ساخت و توصیف ویژگی‌های جسمانی، روحی، اهداف و تحولات شخصیت‌ها اطلاق می‌شود تا ارتباط و همدلی مخاطب را جلب کند. این فرآیند مستلزم حرکت فراتر از تیپ‌سازی و پرداختن به لایه‌های عمیق درونی، تضادهای اخلاقی و انگیزه‌های شخصیت است.[۱۹] هستهٔ اصلی درام، تحول شخصیت مانند تغییر در باورها یا سبک زندگی محسوب می‌شود.[۲۰] همچنین دیالوگ، ابزاری برای بازتاب غیرمستقیم بافت فرهنگی، طبقهٔ اجتماعی و سطح سواد شخصیت است.[۲۱]

در سینمای ایران، آثاری دربارۀ مفاخر ملی و چهره‌های دفاع مقدس تولید شده است؛ با این حال، برخی نقدها[۲۲] فیلم‌های پرترهٔ جدیدتر در ژانر دفاع مقدس مانند «آسمان غرب» را متمرکز بر توانایی‌های فنی و نظامی دانسته و معتقدند پرداخت عمیقی از ابعاد شخصیتی قهرمان، فراتر از کلیشه‌های رایج، ارائه نشده است. اهداف راهبردی در این ژانر، بازتولید الگوهای مطلوب و سبک زندگی در جامعه از طریق محصولات فرهنگی، و همچنین صدور فرهنگی ارزش‌ها عنوان شده است.[۲۳]

ادبیات داستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ادبیات داستانی، شخصیت‌پردازی فرهنگی موفق، مخاطب را با باورها و آرمان‌های شخصیت همذات‌پندار ساخته و از این طریق تأثیرگذاری عمیق‌تری می‌یابد.[۲۴] محورهای فرهنگی در این روایت‌ها شامل موارد زیر است:

  • زیرساخت باور و اعتقادات: تمرکز بر اعتقادات مذهبی و فطریات به‌عنوان عامل اصلی تفاوت‌های هویتی.
  • هویت فرهنگی: آمیختن خصوصیات رفتاری متأثر از طبقه و محیط (تیپیکال) با خصایص فردی برای خلق شخصیت باورپذیر.
  • تحول فرهنگی-اعتقادی: نمایش شخصیت‌های پویایی که در طول داستان دچار تحول در منش یا باورها می‌شوند.
  • انطباق هویتی: تطبیق زبان، گفتگو و پوشش شخصیت با پایگاه اجتماعی و فرهنگی او.
  • ساختار روایت ارزشی: استفاده از قهرمان پیچیده برای درگیر کردن مخاطب با تعارضات هویتی و اعتقادی.[۲۵]

بازی و سرگرمی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در پرداخت شخصیت برای محصولات سرگرمی، بر استفاده از ادبیات، هنر و میراث فرهنگی بومی تأکید می‌شود. این فرآیند شامل مراحلی چون پرداخت شخصیت، شخصیت‌سازی و شیوه‌های ارائه است. مؤلفه‌های خلق هویت در این حوزه شامل خلاقیت، استفاده از بازی برای بازآفرینی و درگیر کردن احساسات مخاطب است.[۲۶]

انیمیشن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شخصیت‌پردازی در انیمیشن، فرآیندی تخصصی برای خلق کاراکترهایی است که ضمن جذابیت بصری، حامل هویت فرهنگی باشند و خیال‌پردازی در این رسانه در راستای تقویت این هویت به‌کار گرفته می‌شود.[۲۷] تکنیک‌های فیلم‌نامهٔ انیمیشن بر جزئیاتی مانند نمود ظاهری، سرزمین و عمق روان‌شناختی شخصیت متمرکز است. در این حوزه، بر لزوم فعال بودن شخصیت‌ها، پرداخت عمیق به خاستگاه اجتماعی و فرهنگی آن‌ها و پرهیز از آرمان‌گرایی محض تأکید می‌شود؛ چون مانع باورپذیری است.[۲۸]

توسعۀ محصولات کودک و نوجوان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در راستای حمایت از هویت‌سازی کودک و نوجوان، رویدادهایی مانند پارس آرا با هدف کشف و شناسایی شخصیت‌ها که چاه‌های نفت محتوایی نیز نامیده شده‌اند، برگزار می‌شود. در این فرآیند، طرح‌های برگزیده بر اساس بن‌مایه‌های فرهنگی و ظرفیت بازار ارتقا یافته و فرآیند ثبت حقوقی بستۀ کامل شخصیت نیز انجام می‌گیرد.[۲۹]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ رضایی، «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  2. ↑ یونسی، هنر داستان نویسی، 1341ش، ص22.
  3. ↑ آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص580.
  4. ↑ «بازارپردازی فرهنگی/ نیمۀ پنهان درآمدزایی در صنعت سینما و انیمیشن»، وب‌سایت نمافر.
  5. ↑ بهمنی، «انیمه، بازتابی از فرهنگ ژاپن»، وب‌سایت سایبرپروژه.
  6. ↑ «شخصیت‌های بومی کلید پیوند عاطفی کودکان با فرهنگ ایرانی»، خبرگزاری مهر.
  7. ↑ Monologue
  8. ↑ آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص589-590.
  9. ↑ ایرانی، هنر رمان، ج1، 1364ش، ص200.
  10. ↑ میرصادقی، عناصر داستان، 1376ش، ص465.
  11. ↑ آزاددل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، 1395ش، ص595-596.
  12. ↑ نصر اصفهانی و شمعی، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ»، 1386ش، ص164.
  13. ↑ زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص77-79.
  14. ↑ زریابی یکتا، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، 1401ش، ص71.
  15. ↑ درگاهی و سربخش ، «تحلیل نقش صدا و موسیقی روایی در انیمیشن‌های سینمایی موزیکال ایرانی (با مطالعۀ موردی انیمیشن ببعی قهرمان)»، 1404ش، چکیده.
  16. ↑ «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  17. ↑ «چهره‌پردازی از شخصیت‌های دینی و فرهنگی جامعه ضروری است»، خبرگزاری رسا.
  18. ↑ «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  19. ↑ میرصادقی، عناصر داستان، 1376ش، ص465.
  20. ↑ «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.
  21. ↑ «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.
  22. ↑ «اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا.
  23. ↑ «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  24. ↑ «شخصیت‌پردازی در داستان: راهنمای کامل خلق شخصیت‌های به‌یادماندنی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و هنری راوی.
  25. ↑ «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان.
  26. ↑ «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
  27. ↑ اشرفی، «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه انیمیشن با 5 تکنیک حرفه‌ای»، وب‌سایت ویرگول.
  28. ↑ حیدریان کرویه و گلپایگانی، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، 1397ش، ص42-45.
  29. ↑ رازدشت تازکند، «سیاست‌گذاران فرهنگی خیلی دیر به بحث شخصیت‌پردازی فرهنگی ورود کردند»، خبرگزاری مهر.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • آزاددل، عادل و دیگران، «بررسی و تطبیق عنصر شخصیت‌پردازی در رمان‌ها "اللص و الکلاب" اثر نجیب محفوظ و "بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم" اثر نادر ابراهیمی»، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، 1395ش.
  • «ادبیات، هنر و میراث فرهنگی، عوامل مؤثر بر شخصیت‌پردازی»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاریخ بارگذاری: 12 دی 1398ش.
  • «اما و اگرهای شخصیت‌پردازی مفاخر فرهنگی- اجتماعی در جشنوارۀ چهل‌ودوم فجر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگذاری: 24 بهمن 1402ش.
  • اشرفی، سمانه، «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه انیمیشن با 5 تکنیک حرفه‌ای»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید 25 آبان 1404ش.
  • ایرانی، ناصر، هنر رمان، تهران، آبانگاه، 1364ش.
  • «بازارپردازی فرهنگی/ نیمۀ پنهان درآمدزایی در صنعت سینما و انیمیشن»، وب‌سایت نمافر، تاریخ بارگذاری: 25 مهر 1400ش.
  • «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بارگذاری: 19 دی 1401ش.
  • بهمنی، کیوان، «انیمه، بازتابی از فرهنگ ژاپن»، وب‌سایت سایبرپروژه، تاریخ بارگذاری: 28 شهریور 1400ش.
  • «چهره‌پردازی از شخصیت‌های دینی و فرهنگی جامعه ضروری است»، خبرگزاری رسا، تاریخ بارگذاری: 25 اسفند 1388ش.
  • حیدریان کرویه، مهدی و گلپایگانی، علیرضا، «مقالۀ ترویجی شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس بر مبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور»، فصلنامۀ علمی مطالعات دفاع مقدس، دورۀ 4، شمارۀ 4، پیاپی 16، 1397ش.
  • درگاهی، پردیس و سربخش، رضا، «تحلیل نقش صدا و موسیقی روایی در انیمیشن‌های سینمایی موزیکال ایرانی (با مطالعۀ موردی انیمیشن ببعی قهرمان)»، نخستین همایش ملی مطالعات پویانمایی و فیلم کودک و نوجوان، 1404ش.
  • رازدشت تازکند، زینب، «سیاست‌گذاران فرهنگی خیلی دیر به بحث شخصیت‌پردازی فرهنگی ورود کردند»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 23 دی 1402ش.
  • رضایی، فریبا، «به شخصیت‌پردازی در راستای مکتب سلیمانی نیاز داریم»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تاریخ بازدید: 17 آبان 1404ش.
  • زریابی یکتا، حسن، «شاخص‌های طراحی بصری شخصیت در انیمیشن‌های تلویزیونی از دید مخاطبین کودک»، رسانه‌های دیداری و شنیداری، دورۀ 16، شمارۀ 44، 1401ش.
  • «شخصیت‌پردازی در داستان: راهنمای کامل خلق شخصیت‌های به‌یادماندنی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و هنری راوی، تاریخ بازدید: 24 آبان 1404ش.
  • «شخصیت‌پردازی در داستان»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بارگذاری: 3 آذر 1387ش.
  • «شخصیت‌پردازی در فیلمنامه و ویژگی‌های یک شخصیت‌پردازی خوب»، وب‌سایت گسترش فرهنگ اندیشۀ مانا، تاریخ بازدید: 23 آبان 1404ش.
  • «شخصیت‌های بومی کلید پیوند عاطفی کودکان با فرهنگ ایرانی»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 29 مهر 1404ش.
  • میرصادقی، جمال، عناصر داستان، چ3، تهران، سخن، 1376ش.
  • نصر اصفهانی، محمدرضا و شمعی، میلاد، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 5، 1386ش.
  • یونسی، ابراهیم، هنر داستان نویسی، تهران، امیرکبیر، 1341ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:شخصیت‌پردازی_فرهنگی&oldid=16707»