در حال ویرایش پیش‌نویس:نماز میت


<big>'''نماز میت'''</big>؛ دعاها و تکبیرهای واجب مسلمانان بر جنازهٔ مسلمان پس از غسل میت و کفن و پیش از دفن وی.<br>

نماز میت در حقیقت نوعی [[دعا]] برای آرامش و آمرزش فرد درگذشته است که برای نمازگزاران نیز دارای پاداش است. در تاریخ ایران شخص خلیفه، امیران، والیان و کارگزاران حکومت نماز افراد سرشناس سیاسی و وابستگان سیاسی خود را بر عهده می‌گرفتند. علاوه بر اینکه به طور معمول عالمان، قُضات و خویشاوندان هم بر جنازهٔ میت نماز می‌خواندند. نماز بر بدن [[امام خمینی]] از شلوغ‌ترین نمازهای میت‌ گزارش شده است. نماز میت در فقه شیعه پنج تکبیر دارد و شهادتین و [[صلوات]]، دعا برای مؤمنان و فرد درگذشته ذکرهای واجب آن را شامل می‌شود.

==تعریف نماز میت==
نماز میت از نمازهای واجب است که بر جنازۀ مسلمان، پیش از [[آیین تدفین|دفن]] او خوانده می‌شود. در این آیین برای فرد درگذشته، طلب آمرزش می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1741507869-67cd4d1dcaab2-9733-1403-8.pdf شریعتی و غفرانی، «نماز میت در شهرهای بزرگ ايران دوره‌ اسلامی تا حمله مغول»، ص۲۱۱ ـ ۲۱۲.]</ref>

==اهمیت نماز میت==
نماز میّت در واقع طلب بخشش و مغفرت از خداوند برای شخصِ تازه درگذشته و [[دعا]] برای آرامش او در عالم قبر است. رعایت حقوق و حرمت برادران دینی و خیرخواهی برای همدیگر، هم در دوران حیات و هم پس از مرگ، توصیه شده است. آداب و احکام شرعی مربوط به فرد فوت‌شده با هدف حفظ احترام وی انجام می‌شود.<ref>[https://mahdaviat.ir/nahve-khandan-namaz-mayyet/ «نحوه خواندن نماز میت و فضیلت آن»، وب‌سایت بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج).]</ref> پیامبر خاتم در نماز میت مسلمانان حاضر می‌شد و اگر در نماز حضور نداشت، بعد از دفن جنازه، کنار قبر آمده و بر قبر مسلمان درگذشته نماز می‌خواند. کمک به تسلی بازماندگان و همچنین ثواب‌بردن و یاد مرگ برای نمازگزاران نیز از آثار این نماز شمرده شده است.<ref>[https://wiki.imaroof.ir/index.php/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%82:%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D8%AA پور‌بهشت، «نماز میت»، سایت پژوهشکده امر به معروف.]</ref>

فقیهان نیز نماز میت را به حدی مهم شمرده‌اند که اگر جنازه‌ای را بدون نماز دفن کنند یا نمازی که خوانده‌اند صحیح نباشد، واجب است پس از دفن بر او نماز بخوانند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10102/1/433#_ftn1 شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ش، ج۱، ص۴۳۳.]</ref>

==شیوه خواندن نماز میت==
در مقدار واجب نماز میت فقط اذکار و ادعیه‌ای که در آن لازم است بیان می‌شود و سایر ذکرهای مستحب از این نماز حذف می‌گردد. پیش از نماز، جنازه را به سمت قبله  در‌حالی‌ که سر او در سمت راست و پاهای میت در سمت چپ فرد نمازگزار قرار بگیرد می‌گذارند. سپس نمازگزار رو به قبله و با فاصلۀ کم از میت ایستاده و نیت نماز میت می‌کند و تکبیر اول را می‌گوید.

بعد از نیت و گفتن تکبیر اول گفته می‌شود: «اشْهَدُ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ صلى اللّٰه علیه و آله و سلم». پس از تکبیر دوم می‌گوید: «اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ». بعد از تکبیر سوم این دعا خوانده می‌شود: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ». پس از تکبیر چهارم اگر میّت مرد باشد نمازگزار می‌گوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذَا الْمَیِّتِ» و اگر زن بود می‌گوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذِهِ الْمَیِّتِ».<ref>[https://lib.eshia.ir/10027/2/96 طباطبایی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۹۶ و ۱۰۰.]</ref>

==تحولات تاریخی و فرهنگی نماز میت در ایران==
تا پیش از حمله مغول به ایران جایگاه اجتماعی میت در تعیین امام جماعت نماز و مکان دفن او اثرگذار بوده است. شخص خلیفه، امیران، والیان و کارگزاران حکومت نماز افراد سرشناس سیاسی و وابستگان سیاسی خود را بر عهده می‌گرفتند. علاوه بر اینکه به طور معمول عالمان، قُضات و خویشاوندان هم بر بدن میت نماز می‌خواندند. برای نمونه نماز میت فقیهان، محدثان و دانشمندان دینی در [[مسجد جامع]] شهر برگزار می‌شد و برپایی این مراسم از آثار فرهنگی و تربیتی این مکان مقدس بود.

در بسیاری از مساجد جامع، مدرسه‌ها و میدان‌ها نماز میت خوانده می‌شد. موقعیت اجتماعی میت و آمار شرکت‌کنندگان در این مراسم، دو عامل موثر در انتخاب مکان نماز گزارش شده است. در اماکن عمومی، مردم و رهگذران در این آیین شرکت می‌کردند و به فکر رخداد حتمی مرگ و معاد می‌افتادند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1741507869-67cd4d1dcaab2-9733-1403-8.pdf شریعتی و غفرانی، «نماز میت در شهرهای بزرگ ايران دوره‌ اسلامی تا حمله مغول»، ص۲۲۲ ـ ۲۲۳ و ۲۲۸.]</ref> ترکمن‌ها در اقدامی متفاوت داخل کفش نمازگزاران نماز میت، پول می‌گذاشتند.<ref>[https://lastsecond.ir/blog/9125-mourning-rituals-in-iran «فرهنگ سوگواری در برخی مناطق ایران چگونه است؟»، سایت لست سکند.]</ref>

در ماه پایانی سال ۱۳۹۸ شمسی و ماه‌های آغازین ۱۳۹۹ دوران سخت و ترسناک بیماری کرونا برای مردم ایران و جهان پیش آمد و به دلایل بهداشتی همهٔ اجتماعات تعطیل شد. با این حال طلاب حوزه علمیه قم و شهرهای دیگر تجهیز شرعی درگذشتگان و خواندن نماز میت را ترک نکردند.<ref>[https://www.isna.ir/news/99052317069/%D9%BE%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%BA%D8%B3%D9%84-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%AF «پای صحبت اولین کسانی که اموات کرونایی را غسل دادند»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>

===نمازهای تاریخی===
بر‌اساس حدیثی از امام صادق، غسل حضرت آدم با فرشتگان و نمازش به دستور الهی بر عهده پسرش هبة‌الله (شیث) بود. بر او وحی شد که پنج تکبیر بگوید.<ref>[https://lib.eshia.ir/15339/1/281 شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۸۱.]</ref> به گفته امام صادق پس از رحلت پیامبر اسلام، امام علی بر پیکرش نماز میت خواند. سپس مردم به دستور [[امام علی]] در گروه‌های ده‌نفره وارد اتاق شده و بر پیکر او نماز میت خواندند.<ref>[https://lib.eshia.ir/27311/2/469/%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B3_%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D9%87_%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D9%87_%DB%8C%D8%B5%D9%84%D9%88%D9%86_ کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۴۶۹.]</ref> بر جنازهٔ [[حضرت فاطمه]]، دختر پیامبر نیز شبانه و در حضور همسر و فرزندانش به همراه تعداد اندکی از یاران نماز خوانده شد.<ref>[https://lib.eshia.ir/86690/1/272 قمی، منتهی الآمال (عربی)، جماعة المدرسین، ج۱، ص۲۷۲.]</ref> نماز بر بدن [[امام خمینی]] از شلوغ‌ترین نمازهای میت‌ بوده است. این نماز در خرداد سال ۱۳۶۸ش به‌امامت سید محمدرضا گلپایگانی از مراجع تقلید اقامه شد. مراسم تشییع جنازه امام خمینی را پرجمعیت‌‌ترین تشییع جنازه در تاریخ شمرده‌اند که در رکوردهای گینس ثبت شده است.<ref>[http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-percentage-of-population-to-attend-a-funeral/ «Largest percentage of population to attend a funeral»، سایت گینس]</ref>

==آثار اجتماعی ـ تربیتی نماز میت==
برای برگزاری آیین نماز میت آثاری مانند آرامش خاطر بازماندگان، یاد آخرت و برنامه‌ریزی برای زندگی موقت در دنیا،<ref>[https://kalemaat.net/Archieves/25580/ الافغانی، «نماز جنازه و نکات تربیتی و اجتماعی آن» (بخش اول)، وب‌سایت کلمات.]</ref> پرهیز از گناه و تخلف،<ref>[https://kalemaat.net/Archieves/25628/ الافغانی، «نماز جنازه و نکات تربیتی و اجتماعی آن» (بخش سوم)، وب‌سایت کلمات.]</ref> احترام به جنازهٔ مسلمان و همدلی و اتحاد مسلمانان<ref>[https://kalemaat.net/Archieves/25700/ الافغانی، «نماز جنازه و نکات تربیتی و اجتماعی آن» (بخش پنجم)، وب‌سایت کلمات.]</ref> را برشمرده‌اند.

==احکام نماز میت==
در سبک زندگی اسلامی ایرانی نماز میت پس از انجام تغسیل و تکفین به‌عنوان یک امر واجب کفایی اقامه می‌شود؛ بدین معنا که با خواندن یک شخص از ذمۀ دیگران بری می‌شود.<ref>[https://lib.eshia.ir/10369/1/333 بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۳۳۳.]</ref> مسلمانان بر بدن کودک مسلمانی که در سن شش سالگی رسیده است و یا جنازه‌ای که در قلمرو حکومت اسلامی یا سرزمین کافران پیدا شود و احتمال مسلمان بودن آن متصور باشد، به‌عنوان یک امر واجب اقامه می‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10027/2/88 طباطبایی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۸۸.]</ref> در این سبک زندگی اعلام خبر فوت به مومنان مستحب قلمداد شده تا مؤمنین در مراسم تدفین و نماز میت حاضر شوند و برای او دعا کنند؛ چون دعا و نماز هم موجب آمرزش گناهان میت می‌شود و هم برای نمازگزاران ثواب و اجر دارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/10102/1/430 شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ش،  ج۱، ص۴۳۰.]</ref>

در سبک زندگی اسلامی ایرانی اقامه نماز میت در جماعت مستحب است، ولی تمام نمازگزاران تکبیرها و دعاها را خودش می‌خوانند.<ref>[https://lib.eshia.ir/12409/1/79 خمینی، تحریر الوسیله، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ج۱، ص۷۹.]</ref> نماز میت اذان و اقامه، خواندن سوره حمد، رکوع، سجده، تشهد و سلام ندارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/10027/2/98 طباطبایی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۹۸.]</ref> فقیهان شیعه و برخی از مذاهب فقهی اهل سنت نماز بر میت غایب را اقامه نمی‌کنند.<ref>[https://mfu.uok.ac.ir/article_62408_a9bb53d9a022bd2a1d547893c2c956c4.pdf رحیمی، «واکاوی مبانی مشروعیت نماز میت غیابی در فقه مذاهب اسلامی»، ص۱۲۹ ـ ۱۳۰.]</ref>
===اختلاف‌نظر با فقه اهل سنت===
دیدگاه فقه شیعه در تعداد تكبيرهاى پنج‌گانه نماز ميّت با فقه اهل سنت مختلف است. اهل سنت تعداد تکبیرهای این نماز را چهار تا می‌دانند.<ref>بهبهانی، تعداد تکبیرهای نماز میت، ۱۳۹۲ش، ص۲۱.</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==

*الافغانی، محمد، «نماز جنازه و نکات تربیتی و اجتماعی آن» (بخش اول، سوم و پنجم)، وب‌سایت کلمات، تاریخ درج مطلب: ۲، ۶ و ۷ اکتبر ۲۰۲۴م.
*بنی‌هاشمی خمینی، محمد‌حسن، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
*بهبهانی، عبدالکریم، تعداد تکبیرهای نماز میت، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، قم، ۱۳۹۲ش.

*«پای صحبت اولین کسانی که اموات کرونایی را غسل دادند»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مرداد ۱۳۹۹ش.
*پور‌بهشت، سید مجید، «نماز میت»، سایت پژوهشکده امر به معروف. تاریخ درج، ۱۵ آبان ۱۳۹۵ش.
*خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، تهران، بی‌تا.

*رحیمی، مرتضی، «واکاوی مبانی مشروعیت نماز میت غیابی در فقه مذاهب اسلامی»، در دو‌فصلنامهٔ مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش.
*«Largest percentage of population to attend a funeral»، سایت گینس، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
*شریعتی، سید محمدمهدی و علی غفرانی، «نماز میت در شهرهای بزرگ ايران دوره‌ اسلامی تا حمله مغول»، در دو‌فصلنامهٔ تحقیقات تاریخ اجتماعی، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۴۰۲ش.
*شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، منشورات جامعة النجف الدينيه،  ۱۳۹۸ش.
*شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، جامعهٔ مدرسین، قم،  ۱۳۶۲ش.
*طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، مؤسسه انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۹ق.
*«فرهنگ سوگواری در برخی مناطق ایران چگونه است؟»، سایت لست سکند، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۳۹۹ش.
*قمی، عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (عربی)، تعریب: سید هاشم میلانی، جماعة المدرسین، بی‌تا.
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الحدیث،  ۱۴۳۰ق.
*«نحوه خواندن نماز میت و فضیلت آن»، وب‌سایت بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)، تاریخ درج مطلب: ۲۰ شهریور ۱۴۰۳ش.