در حال ویرایش پیش‌نویس:امامت

<big>'''امامت؛'''</big> رهبری در مناسبات مادی و معنویِ جامعه براساس گزینش الهی.

امامت، در اندیشۀ اسلامی و مخصوصاً شیعه متمم نبوت و مکمل دین است و نقش تعیین‌کننده‌ای در هدایت، رهبری و سعادت بشر ایفا می‌کند. این مقام، تجسم اصول و ارزش‌های اسلامی و الگوی عینی برای تحقق سبک زندگی اسلامی محسوب می‌شود. نظم و انسجام جامعه، رشد معنوی، علمی، اخلاقی و اقتصادی افراد در پرتو رهبری امامان امکان‌پذیر می‌شود. اهمیت امامت در ساختار جامعۀ اسلامی و تأثیر آن بر تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی بوده است. 
==مفهوم‌شناسی==
واژۀ عربی «امامت» برگرفته از ریشۀ أ.م.م به‌معنای قصد و توجه است که به‌صورت مصدری ناظر بر معنای پیشوایی و رهبری در امور اجتماعی و سیاسی یا امور معنوی و اخلاقی است. <ref>إبن‌منظور، لسان‌العرب، بی‌تا، ج12، ص22-24.</ref> امامت در فرهنگ اسلامی به‌معنای پیشوایی و زمام‌داری در تمام امور دینی و دنیوی است.<ref>امینی، بررسی مسائل کلی امامت، 1390ش، ص42.</ref>

فقیهان، امامت را دو نوع می‌شمارند: امامت صغری (امامت در نمازهای جمعه و جماعت) و امامت کبری (پیشوایی در امور اجتماعی مردم و تحقق بخشیدن به اهداف دینی و دنیایی)؛ متکلمان، امامت را از سه منظر تعریف کرده‌اند: عام (عموم پیشوایان دینی)، خاص (امامت خلفا و جانشینان پیامبر) و أخص (جانشینان پیامبر)؛ عارفان، امامت را همگون با واژه‌های خلافت و ولایت در نظر می‌گیرند.<ref>اسعدی، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، 1392ش، ص90-118.</ref>

این مقام در اندیشۀ امامیه، به‌معنای مقام رهبری همه‌جانبۀ مادی و معنوی، جسمی و روحانی و ظاهری و باطنی است که از جانب خدا تعیین می‌شود. وظیفۀ امام تحقق بخشیدن به برنامه‌های دینی اعم از حکومت، اجرای حدود و احکام الهی، برقراری عدالت اجتماعی، تربیت نفوس و هدایت عمومی جامعه است.<ref>مکارم‌شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش، ج1، ص438-441.</ref> 
==اهمیت==
از منظر شیعیان، امامت از اصول بنیادین اسلام و متمم نبوت و مکمل دین است. اندیشوران امامیه بر ضرورت عقلی نیاز بشر در تمامی زمان‌ها به امام و رهبر تأکید کرده و این امر را مقتضای قاعدۀ لطف خداوند می‌دانند. <ref>علامه‌حلی، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، 1382ش، ص181.</ref> امام خمینی، امامت را اصل مسلّم و جزء دین، امانت‌ الهی، کمال دین و مایۀ قبولی عبادات توصیف کرده است. از منظر وی، آموزه‌های اسلام و روایات، بیشترین توجه و اهتمام را به موضوع امامت اختصاص داده‌اند. <ref>[https://avj.smc.ac.ir/article%2020183.html قدردان قراملکی، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، 1394ش، ص6-10.]</ref> برخلاف اهل‌سنت که امامت را در حد یکی از شئون دنیوی و حکومتی می‌بینند، شیعیان امامت را امری الهی، امتداد نبوت و جزء اصول دین اسلام می‌دانند.<ref>مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص146.</ref>

امامت در قرآن مقامی مستقل از نبوت و رسالت معرفی شده است که در انتصاب از سوی خدا، همسان نبوت است <ref>سورۀ بقره، آیۀ 124.</ref> و از سوی خدا شأنیت هدایتِ تشریعی و تکوینی دارد. <ref>سورۀ انبیاء، آیۀ 73؛ سورۀ سجده، آیۀ 24.</ref> امام در روایات اهل‌بیت، فراتر از آن است که مردم توانایی گزینش او را داشته باشند و جایگاه امامت، جایگاه پیشواییِ جامعه، مایۀ نظام مسلمانان و عزت مؤمنان و اساس اسلام معرفی شده است.<ref>کلینی، اصول الکافی، 1375ش، ج2، ص117-129.</ref> 
==مراتب امامت==
مرتضی مطهری با توجه به رویکردهای مختلف میان متکلمان مذاهب اسلامی دربارۀ امامت، سه مرتبه برای آن قائل است:

'''1.	رهبری جامعه:''' تمام فرق اسلامی به وجود رهبری اجتماع بعد از پیامبر اسلام باور داشته‌اند.

'''2.	مرجعیت دینی:''' امامت، نوعی کارشناسی آموزه‌های اسلام در ترازی بالاتر از فقاهت است. این کارشناس از جانب خداوند آمده و علوم خود را از پیامبر اسلام دریافت کرده و از هر خطایی مصون است.

'''3.	ولایت:''' این مرتبه، اوج مفهوم امامت است که از آن تعبیر به انسان کامل می‌شود و هیچ عصر و زمانی خالی از آن نیست.<ref>مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص28-35.</ref> 
==تداوم و استمرار امامت== 
در قرآن، امامت و هدایت به‌عنوان دو امر جداناپذیر معرفی شده‌اند. <ref>سورۀ انبیاء، آِیۀ 73؛ سورۀ سجده، آیۀ 34.</ref> علامه طباطبایی، امامت را به گرفتن دست خلق گرفتن و رساندن آنها به راه حق، معنا کرده است. <ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، 1378ش، ج1، ص411.</ref> براین اساس، امامت دربردارندۀ رهبری امور دنیایی، نظم‌بخشی به زندگی مردم و ادارۀ سیاسی و اجتماعیِ جامعه، تعلیم و ارشاد معنوی و روحی و گره‌گشایی از مشکلات فکری و تبیین ایدئولوژی اسلام برای ادارۀ مطلوب جامعه است <ref>خامنه‌ای، انسان 250 ساله، 1391ش، ص59-61.</ref> که همواره از سوی خدا، افرادی برای ایفای این نقش منصوب شده‌اند. برخی پیامبران و ازجمله حضرت محمد، مصداق‌هایی از امام به‌شمار می‌آیند که نبوت و امامت را در خود جمع کرده‌اند. همچنین پیامبر اسلام، امام‌های پس از خود را معرفی کرده است، <ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1375ش، ص176-198.</ref> از جمله در حدیث غدیر، <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج37، ص151.</ref> حدیث سفینه، <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج31، ص277.</ref> حدیث ثقلین، <ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج27، ص33.</ref> حدیث منزلت <ref>کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج8، ص106.</ref> و سایر روایاتی که دلالت بر تعداد امامان و نام آنها دارد. <ref>کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج1، ص533.</ref> از منظر شیعیان، در دوران غیبت که امام، آشکارا در جامعه حضور ندارد، فقیهان عادل و آگاه، جانشین امام در هدایت و راهبریِ انسان‌ها هستند. از این قاعده در فرهنگ شیعیان با عنوان ولایت فقیه یاد می‌شود. <ref>جوادی آملی، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، 1368ش، ص127.</ref> از دیدگاه امام خمینی، ادلۀ اثبات امامت بر لزوم نصب حاکم در زمان غیبت امام دلالت دارند.<ref>خمینی، البیع، 1421ق، ج2، ص619.</ref>  
==کارکردهای امامت==
امامت در اندیشۀ شیعه به‌عنوان نهادی که جنبه‌های مختلف از زندگی بشر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، کارکردهای ذیل را در پی دارد:
* کسب معرفت و ارتقای فهم بشر؛ 
* تبیین مصالح و منافع مردم؛ 
* تقویت هویت دینی و اجتماعی افراد؛ 
* نظام‌بخشی به جامعه و تنظیم روابط اجتماعی براساس الگوی الهی؛ 
* هدایت معنوی و اخلاقی جامعه؛ 
* حفظ دین و ارزش‌های اسلامی و انتقال آن به نسل‌های آینده؛ 
* مقابله با انحرافات فکری و اجتماعی؛ 
* بسترسازی برای رشد علمی و فرهنگی؛<ref>[https://pajmahdavi.sinaweb.net/article_125645.html طباطبایی و بهرامی، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، 1392ش، ص7-16.]</ref>  
* ایفای نقش نظارتی و اصلاحی در جامعه؛ 
* اجرای عدالت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قضایی؛ 
* معیار الگوی جامع و کامل برای جامعه.<ref>شریعتی‌سبزواری، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، 1389ش، ص68-79.</ref> 
==رابطۀ امامت و سبک زندگی==
رهبری دین و دنیای انسان‌ها‌ از مسائل بنیادین برای تمام جوامع بشری به‌شمار می‌آید و امامت از این منظر، به‌صورت مستقیم بر سبک زندگی آنها تأثیر می‌گذارد. قرآن با تفکیک امامت الهی <ref>سورۀ انبیاء، آیۀ 73.</ref> و امامت کفر،<ref>سورۀ قصص، آیۀ 41.</ref> دو نوع سبک زندگی متناسب با این جریان‌ها را به تصویر می‌کشد. سبک زندگی مؤمنانه، انسان را به‌سمت هدف غایی زندگی هدایت می‌کند و سبک زندگی کافرانه بر محور هواپرستی، سلطه‌جویی و نفی ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد و مستلزم انحراف، ظلم و هلاکت مردم است. <ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10634 خامنه‌ای، «بیانات در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> بر اساس این تفکیک در دوران معاصر، سبک زندگی غربی با تکیه بر مادی‌گرایی، فردگرایی و اومانیسم، در برابر سبک زندگی اسلامی قرار می‌گیرد. <ref>[https://iss.razavi.ac.ir/article_100.html جلائیان‌اکبرنیا، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، 1397ش، ص54.]</ref> آموزه‌های اسلام در شکل‌گیری باورها، ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای جهت‌‌بخشی به رفتار و کنش انسانی و در نهایت شکل‌گیری فرهنگ نقش کلیدی ایفا می‌کند. ذیل این رویکرد، شعیان که امامت را با دو ویژگی عصمت و انتصاب از ناحیۀ خداوند، جزء باورهای اساسی خود می‌دانند، نظام معنایی خاصی را پیرامون آن برای زندگی فردی و اجتماعی خویش در قالب سبک زندگی تعریف کرده‌اند. آموزۀ امامت در این سبک از زندگی، با تکیه بر هویت دینی و معنوی انسان، به رفتارهای فردی و اجتماعیِ او جهت می‌دهد. <ref>فاضل قانع، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی(با رویکرد رسانه‌ای)، 1392ش، ص33-35.</ref> امامان، خود نیز با اجرای شریعت و زندگیِ مطابق اصول اسلامی به‌عنوان الگوهای عینی و جامع در تمامی ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، سبک زندگی مطلوب اسلامی را تجسم بخشیده‌اند و پیروان خویش را در مسیر کسب بصیرت و معنابخشی به زندگی هدایت کرده و به آنها کمک می‌کنند تا در چالش‌های پیش‌رو جهت درست را تشخیص دهند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1579412156-9718-34-4.pdf پیرهادی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، 1397ش، ص66-67.]</ref>  
==اثرگذاری آموزۀ امامت بر سبک زندگی==
آموزۀ امامت، سبک زندگی را در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، تحت تأثیر قرار می‌دهد:
===الف- اثرگذاری فردی=== 
باور به امامت، آثاری را در ساختار سبک زندگی و رفتارهای فردی رقم می‌زند، ازجمله:
* پیوند معنوی انسان با امامان از طریق توسل و شفاعت؛
* اهتمام به حضور در حرم‌های اهل‌بیت؛ 
* خواندن دعاها و زیارت‌نامه‌ها مانند زیارت عاشورا، دعای توسل، مناجات‌ها و احادیث منقول از آنها؛ 
* الگوپذیری از امام در عمل به آموزه‌های عبادی و اخلاقی مانند اهتمام به نماز اول وقت، دعاهای روزانه، وفای به عهد، کمک به نیازمندان و تقویت همدلی؛ 
* گرامیداشت‌ مناسبت‌های دینی مانند بعثت، عید غدیر، عاشورا، اربعین و نیمۀ شعبان؛ 
* استفاده از نمادهای بصری و رفتاری از قبیل نام‌گذاری فرزندان به اسامی امامان، پوشیدن لباس مشکی، سیاه‌پوش کردن خانه‌ها و محیط‌های عمومی در ایام سوگواری، نصب پرچم و نام‌های امامان در منازل و محل کار.<ref>پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص130-131.</ref> 
===ب- اثرگذاری خانوادگی===
اعتقاد به امامت، ضرورت الگوپذیری از امام را در تمام ابعاد زندگی خانوادگی نمایان می‌سازد، ازجمله:
* تشکیل خانواده شامل ازدواج، معیارهای انتخاب همسر، مهریه و جهیزیه؛ 
* فرزندآوری و تربیت فرزندان؛ 
* روابط متقابل والدین و فرزندان 
* مدیریت خانواده مانند تقسیم کار، تعاون و همکاری، نحوۀ انتخاب مسکن، پوشش و مواجهه با اختلافات و چالش‌ها؛
* برگزاری مراسم‌هایی نظیر مولودی‌خوانی، روضه‌خوانی، توزیع نذری؛ 
*  مطالعه و آموزش معارف اهل‌بیت از طریق برگزاری جلسات خانگی یا برنامه‌های فرهنگی در مساجد و حسینیه‌ها که برگرفته از آموزۀ امامت است، محیط خانواده را با مفاهیم عمیق دینی پیوند می‌دهد.<ref>پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص131-153.</ref> 
===ج- اثرگذاری اجتماعی===
امامت به‌عنوان یک اصل بنیادین در اندیشۀ اسلامی، تأثیرات عمیقی بر ساختار و سبک زندگی اجتماعی دارد. احیای اصل امامت، لازمۀ تحقق جامعۀ اسلامی، جهت‌گیری زندگی <ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34429 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و ارائۀ الگوهایی مطلوب است که در آیات قرآن به آن وعده داده شده است. <ref>سورۀ نور، آیۀ 55.</ref> در تفکر اسلامی، جامعۀ مطلوب یا آرمانی جامعه‌ای است که افرادِ آن در مسیر سعادت و کمال حقیقی گام می‌نهند. ویژگی مهم چنین جامعه‌ای، عبودیت خدا و نفی هرگونه مظاهر شرک است و هدف از شئون فردی و اجتماعیِ زندگی برقراری ارتباط محکم میان خداوند و بشر است. <ref>مصباح‌ یزدی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، 1380ش، ص 411-417.</ref> تشکیل چنین جامعه‌ای در پرتو امامت و اطاعت امت از امام، محقق می‌شود <ref>سروری مجد، امامت و جامعۀ آرمانی، 1393ش، ص134.</ref> و دستاوردهای زیر را به دنبال دارد:
====1.	رشد معنوی====
حکومت مبتنی بر امامت درصدد بکارگیری همۀ ابزارهای مادی در جهت صلاح امت است که در رأس آن اعتلای معنوی جامعه قرار دارد.
====2.	رشد علمی====
امام با اتصال به علم الهی و با تأکید بر فراگیری دانش و حکمت در جهت رشد و شکوفایی جامعه می‌کند.<ref>سروری مجد، نقش نظریۀ امامت در تحقق جامعۀ آرمانی از منظر قرآن و روایات، 1392ش، ص142-144.</ref> 
====3.	شکوفایی فرهنگی و تمدنی====
امام، نقشی محوری در شکل‌دهی به باورها، رفتارها و ارزش‌های اجتماعی دارد. او با نفی فرهنگ جاهلی و مبارزه با ضد ارزش‌ها به پالایش و اصلاح جامعه می‌پردازد، با مقاومت در برابر افکار و بدعت‌های انحرافی اصالت دین را حفظ می‌کند و با تشویق به علم‌آموزی، زمینه‌ساز رشد علمی و فرهنگی جامعه می‌شود. از سوی دیگر، امام در جایگاه رهبری جامعه با نفی استبداد، زمینۀ حاکمیت عادلانه، نظم سیاسی و آبادانیِ زمین را فراهم می‌کند.<ref>موسوی گیلانی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، 1394ش، ص86-89.</ref>  
====4.	رشد اخلاقی====
یکی از نقش‌های مهم امام، تبیین نظام ارزشی و اخلاقی در جامعه است تا زمینه‌ساز تربیت و رشد اخلاقی انسان‌ها در تمام ابعاد باشد، ازجمله: ارتباط با خداوند، ارتباطات خانوادگی و اجتماعی و روابط بین‌المللی. <ref>مصباح‌ یزدی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، 1387ش، ص352.</ref> در این رویکرد، باور به امامت سبب شکوفایی روح و رشد شخصیت آدمیان در جامعه می‌شود و جامعه‌ای شکل می‌گیرد که در آن، هر فرد بر مبنای اصول متعالی رفتار کرده و به رشد و کمال انسانی خود دست می‌یابد.<ref>امامی، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، 1397ش، ص60-67.</ref> 
====5.	رشد اقتصادی====
در چارچوب آموزۀ امامت، آبادانی دنیا مقدمۀ آبادانی آخرت به شمار می‌رود. <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج74، ص206.</ref> از این منظر، تلاش اقتصادی برای استقرار عدالت، رفاه و ریشه‌کنی فقر، فساد و تبعیض در جامعه ضروری است. عملکرد اقتصادی امامان شیعه در این نظام با ترویج فرهنگ کار و تلاش، توسعۀ سنت وقف و دوری از هرگونه اشرافی‌گری و اسراف و با تکیه بر عدالت اقتصادی، الگویی عملی را ارائه می‌دهد.<ref>[https://jhr.ui.ac.ir/article%2026421.html قبادی، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعۀ تمدن اسلامی»، 1401ش، ص40-51.]</ref>
====6.	تعالی اجتماعی====
امام به‌عنوان رهبر جامعه، با تدبیر امور در جنبه‌های مختلف زندگی، به برقراری امنیت، آرامش و انسجام اجتماعی می‌پردازد. این نقش محوری سبب می‌شود که ارزش‌ها و اصول اسلامی در تمام ابعاد زندگی اجتماعی نهادینه شود و اجتماعی پویا، متعادل و هماهنگ پدید آید که در آن افراد در مسیر رشد و تعالی گام برمی‌دارند.<ref>[https://iss.razavi.ac.ir/article_126.html حسینی زیدی، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، 1396ش، ص30-38.]</ref> 

==پانویس==
{{پانویس}} 

==منابع==
* قرآن کریم.
* إبن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
* اسعدی، محمد، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392ش.
* امامی، سیده‌زهرا، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1397ش.
* امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، قم، بوستان کتاب، 1390ش.
* پیرهادی، علی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، پایان‌نامۀ دکتری، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1397ش.
* پیرهادی، علی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، نشریۀ معرفت، شمارۀ 34، بهار 1397ش.
* حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث، 1416ق.
* حسینی زیدی، سیدابوالقاسم، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، نشریۀ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارۀ 2، پاییز 1396ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، انسان 250 ساله، تهران، مؤسسۀ ایمان جهادی، 1391ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1389ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 30 شهریور 1395ش.
* خمینی، روح‌الله، البیع، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
* جلائیان ‌اکبرنیا، علی، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، نشریۀ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارۀ 116، بهار 1397ش.
* جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، بی‌جا، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1368ش.
* سروری مجد، علی، امامت و جامعۀ آرمانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1393ش.
* سروری مجد، علی، نقش نظریۀ امامت در تحقق جامعۀ آرمانی از منظر قرآن و روایات، پایان‌نامۀ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1392ش.
* شریعتی سبزواری، محمدباقر، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
* شریفی، عنایت‌الله و دیگران، «کارکرد اسوه‌ای رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی در مؤلفۀ مدیریت منزل»، نشریۀ پژوهش‌نامۀ سبک زندگی، شمارۀ 5، پاییز و زمستان 1396ش.
* طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378ش.
* طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1375ش.
* طباطبایی، سید محمدکاظم و بهرامی، علی‌رضا، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، نشریۀ پژوهش‌های مهدوی، شمارۀ 5، تابستان 1392ش.
* علامه‌حلی، حسن بن یوسف، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، قم، مؤسسۀ الإمام الصادق، 1382ش.
* فاضل قانع، حمید، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی (با رویکرد رسانه‌ای)، قم، اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، 1392ش.
* قبادی، آیت، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعۀ تمدن اسلامی»، نشریۀ پژوهش‌های تاریخی، شمارۀ 54، تابستان 1401ش.
* قدردان قراملکی، محمدحسن، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، نشریۀ اندیشنامۀ ولایت، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1394ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، قم، اسوه، 1375ش.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1403ق.
* مصباح‌ یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1380ش.
* مصباح ‌یزدی، محمدتقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1387ش.
* مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، قم، صدرا، 1388ش.
* مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1374ش.
* موسوی گیلانی، سیدرضی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، در مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین‌المللی دکترین مهدویت، قم، مؤسسۀ آیندۀ روشن، 1394ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: آموزه‌های دینی]]
[[رده: مذهب شیعه]]
[[رده: ادیان و مذاهب]]
[[رده: الگوهای اخلاقی]]
[[رده: نهادهای اجتماعی]]
[[رده: پیشوایان]]
[[رده: رهبران]]
[[رده: زیارت]]