در حال ویرایش پیش‌نویس:حزب‌الله لبنان

'''حزب‌الله لبنان؛'''  جریان فکری و جنبش سیاسی و نظامی شیعیان در لبنان.

حزب‌الله لبنان، از گروه‌های برجستۀ محور مقاومت است که با الگوگیری از انقلاب اسلامی ایران در جهان اسلام ظهور یافته و با تکیه بر اصول و مبانی اسلامی و ملی، توانسته است به‌عنوان یک نیروی قدرتمند و تأثیرگذار در منطقه ظاهر شود. حزب‌الله ضمن دفاع از آرمان‌های مردم لبنان، به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در معادلات منطقه‌ای نقش ایفا می‌کند. این حزب در حال‌حاضر به‌دلیل پایبندی به ارزش‌های اصیل اسلامی، نقش سازنده و مداراجویانه در تحولات سیاسی‌اجتماعی لبنان و مبارزۀ مستمر و مؤثر با اشغال‌گری رژیم صهیونیستی، به نماد عزت و اقتدار ملی لبنان تبدیل شده است. 

'''تاریخچه'''

حزب‌الله لبنان بعد از تجاوز اسرائیل به لبنان در 1982م و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بنیان‌گذاری شد.[1] هستۀ اولیۀ این حزب را نیروهای «حزب الدعوه» به رهبری «سیدمحمدحسین فضل‌الله»، اتحادیۀ دانشجویان مسلمان، برخی از مسئولان «جنبش امل»، بعضی از اعضای «جنبش فتح» مانند «عماد مغنیه» و «حسین سلامه» و تعدادی از گروه‌های لبنانی تشکیل می‌دادند.[2] این گروه‌های اسلامی در اعتقاد به «ولایت فقیه»، پیروی از امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مبارزه با اسرائیل اتفاق نظر داشتند.[3] نخست یک کمیتۀ 9نفره از میان روحانیان شیعۀ لبنانی، شخصیت‌های وابسته به جنبش امل، حزب الدعوة، کمیته‌های یاری انقلاب اسلامی و بعضی از شخصیت‌های مستقل تشکیل شد و مسئولیت تأسیس یک تشکیلات سیاسی جدید بر اساس دو اصل پایبندی به ولایت فقیه و مبارزه با رژیم صهیونیستی را به عهده گرفتند. این کمیته یک شورای ۵نفره از میان خود انخاب کرد تا ریاست تشکیلات جدید را به عهده بگیرد.[4] شورای مذکور در ۱۹۸۴م نام «حزب‌الله» را برای خود انتخاب کرد[5] و به‌دلایل امنیتی و سیاسی، مخفیانه به فعالیت‌های خود ادامه داد، اما در 1985م با توجه به شرائط زمان و نیاز حزب به نیروهای بیشتر مردمی، موجودیت خود را به‌صورت رسمی اعلام کرد.[6] 

'''ساختار تشکیلاتی''' 

ساختار تشکیلاتی حزب‌الله لبنان هرمی‌شکل بوده و رهبری آن، به عهدۀ «شورای رهبری» است[7] که اعضای آن عبارتند از دبیرکل، معاون و شش نفر از شورای سیاسی، جهادی، اجرایی، قضایی، برنامه‌ریزی و پارلمانی این حزب.[8] «صبحی طفیلی» در ۵ نوامبر ۱۹۸۹م به‌عنوان نخستین دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد، اما شورای رهبری در ۱۹۹۱م به علت انتقاداتی که نسبت به صبحی طفیلی وجود داشت، «سید عباس موسوی» را به‌عنوان دبیرکل انتخاب کرد. او در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م توسط اسرائیل به شهادت رسید و «سیدحسن نصرالله» به‌عنوان دبیرکل انتخاب شد.[9] وی بعد از 30 سال خدمت در این سمت، در شامگاه 6 مهر ۱۴۰۳ش بر اثر بمباران مقر حزب‌الله توسط جنگنده‌های ارتش اسرائیل به شهادت رسید<sup>[10]</sup> و «نعیم قاسم» در 8 آبان 1403ش به‌عنوان دبیرکل حزب‎الله لبنان انتخاب شد.[11]

'''اهمیت و جایگاه'''

حزب‎الله در حال‌حاضر به‌دلیل خط فکری اسلامی، توان نظامی، دفاع از تمامیت ارضی لبنان، دست‌آوردهای مهم در مبارزه با رژیم صهیونیستی و اخراج آن از بخش بزرگ خاک لبنان، داشتن نهادهای اجتماعی، آموزشی و فرهنگی مانند مدارس المهدی، کمتیۀ اسلامی بهداشت، بنیاد شهید، بنیاد جانبازان، کمتیۀ امداد، جهاد سازندگی و نهادهای تبلیغی تلویزیون المنار، رادیو النور، روزنامه العهد و مرکز فرهنگی امام خمینی، از اهمیت و جایگاه بالایی در لبنان، منطقه و جهان اسلام برخوردار است.[12]بر اساس نتايج نظرسنجي شبكۀ الجزيره در  2007م، بيش از 90درصد مسلمانان جهان از جنبش حزب‌الله لبنان حمايت كرده‌اند و بيش از 70درصد مردم كل جهان (اعـم از مسلمان و غيرمسلمان) مقاومت اسلامي را در برابر اشغالگري صهيونيست‌ها برحق دانسته‌اند. پژوهشگران دلیل این محبوبیت را دست‌آوردهای این حزب در مبارزه با اسرائیل به‌ویژه پیروزی در جنگ 33روزه می‌دانند.[13] نظرسنجی جدید نیز نشان می‌دهد که حمایت و اعتماد فرقه‌های مختلف لبنان نسبت به حزب‌الله بعد از عملیات طوفان‌الاقصی در 15 مهر 1402ش توسط گروه مقاومت فلسطین، به‌صورت بی‌سابقه افزایش پیدا کرده است.[14]

'''عوامل شکل‌گیری'''

عوامل داخلی، منطقه‌ای، جهانی و اعتقادی زیادی در شکل‌گیری حزب‌الله دخیل است، ازجمله:

1. تأثیر آموزه‌های انقلاب اسلامی ایران بر لبنان، به‌ویژه شیعیان؛

2. محرومیت و فقدان عدالت اجتماعی در جامعۀ مسلمانان و ناکارآمدی ساختار حکومتی موجود؛

3. جنگ‌های داخلی و فروپاشی نظام دموکراسی اجتماعی و نادیده‌گرفتن حقوق سیاسی فرهنگی شیعیان؛

4. افزایش تجاوزات رژیم صهیونیستی به مناطق جنوبی برای تضعیف جایگاه مسلمانان؛

5. تحولات منطقه‌ای نظیر مذاکره‌های صلح اعراب و اسرائیل و مداخلۀ گسترده کشورهای بیگانه در مسائل لبنان.[15]  

'''خط‌مشی فکری و سیاسی''' 

پژوهشگران با توجه به الگوگیری حزب‌الله لبنان از مبانی و آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران، خط فکری و سیاسی این حزب را امتداد خط فکری و سیاسی انقلاب اسلامی ایران می‌دانند که مهم‌ترین آن اسلام سیاسی و ولایت فقیه،[16] خدمت به مردم،[17] استکبارستیزی و مبارزه با رژیم‌ صهیونیستی است.[18] این حزب مفهوم ولی فقیه را یک مفهوم فرادولتی و فرامرزی می‌داند که رهبری امت اسلامی را به‌ عهده ‌دارد و باعث عزت جهان اسلام و تشیع می‌شود.[19] حزب‌الله، اسرائیل را مهم‌ترین دشمن خود، دست‌نشاندۀ غرب به رهبری آمریکا در جهان اسلام و خطر بزرگ برای منطقه می‌داند که به دنبال توسعۀ سلطۀ خویش از نیل تا فرات است. همچنین این حزب معتقد است که مبارزه باید تا نابودی کامل این رژیم ادامه پیدا کند و امضای هرگونه توافقنامۀ آتش‌بس و یا قرارداد صلح یک‌جانبه و چندجانبه با آن، مشروعیت ندارد.[20]

'''فعالیت‌های سیاسی حزب‌الله لبنان'''

'''1. شرکت در ساختار سیاسی'''

حزب‌الله لبنان برای شرکت در ساختار سیاسی این کشور، نخستین‌بار در انتخابات 1996م وارد شد و تعداد 9 کرسی را به دست آورد و سپس در انتخابات شهرداری‌ها از 60 شهرداری 40درصد شهرداری‌ها را به‌ خود اختصاص داد.[21] این حزب در حال‌حاضر دارای 13 کرسی و چند هوادار در مجلس لبنان[22] و دو وزیر در کابینۀ نخست‌وزیر کنونی لبنان «نجیب مقاتی» است.[23] 

'''2. ترویج رواداری سیاسی''' 

سیاست حزب‌الله در جامعۀ چندفرهنگی لبنان، مبتنی بر مداراجویی، احترام متقابل به ارزش‌ها و نمادهای گروه‌های مختلف ادیان و مذاهب در این کشور است؛ این حزب همواره بر سه مقولۀ فراگیر «خاک»، «خون» و «دین» تأکید می‌کند و توانایی افراد را بدون توجه به مذهب، تفکر و سازمان آنها برای ایجاد وحدت به کار می‌گیرد. این سیاست مداراجویانه باعث همگرایی مردم لبنان شده است؛ برای مثال سیاست روادارانۀ حزب‌الله باعث شد که افرادی مانند «هیفا وهبی»، خوانندۀ مشهور عرب بدون داشتن هیچ علقۀ مذهبی از حزب‌الله به‌طور رسمی حمایت کند و همچنین خوانندۀ مشهور مسیحی دیگری کنسرت خود را با عنوان «نور یجمعنا» در یکی از سالن‌های حزب‌الله برگزار کند.[24]

'''3. تقویت نگاه ملی''' 

حزب‌الله به روندهای سیاسی و اجتماعی نگاه ملی دارد و زمانی‌ که سیاست‌های دولت را مناسب نمی‌داند، مخالفت خود را به‌صورت انتقاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نشان داده و بر موضوعاتی چون لغو طایفه‌گرایی سیاسی و برقراری عدالت اجتماعی به نفع ستمدیدگان، استقرار آزادی عمومی و توسعۀ سیاسی تأکید می‎کند. بيشتر انتقاداتی این حزب نسبت به دولت لبنان دربارۀ مسائل عمومی مانند فساد سیاسی، ناکارآمدی اداری و عقب‌ماندگی مناطق محروم است.[25] 

'''فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی'''

ارائۀ خدمات اجتماعی به مردم لبنان و محرومیت‌زدایی جزء خط‌مشی فکری حزب‌الله است:

'''1. جهاد سازندگی'''

نخستین فعالیت سازندگی این حزب، ترمیم ساختمان‌های آسیب‌دیده از انفجار «بئرالعبد» در 1985م بود. فعالیت کشاورزی مانند برگزای دوره‌ها، توزیع نهال، بازدید از مزارع، توزیع بذر و کود، توزیع تراکتور، انجام واکسیناسیون و سم‌پاشی، آموزش تولید عسل، ایجاد مرکز ترویج و راهنمایی‌های تخصصی و نیز توجه به آموزش فنی و حرفه‌ای، آب‌رسانی، برق‌رسانی و ایجاد شبکۀ فاضلاب، تلاش برای احداث مراکز بهداشتی و درمانگاه، احداث و ترمیم مؤسسه‌های آموزشی و اجتماعی، باشگاه‌های فرهنگی، مساجد و حسینیه‌ها و خانه‌های مسکونی برای خانواده‌های شهیدان و نیازمندان از برنامه‌های مهم جهاد سازندگی حزب‌الله است.[26]

'''2. حفاظت از محیط زیست'''

حزب‌الله از ابتدای تأسیس به حفظ محیط زیست که در نتیجۀ بی‎توجهی دولت آسیب دیده بود، توجه ویژه می‌کرد. برای مثال این حزب در جمع‌آوری رایگان روزانه 65تن زباله در حومۀ جنوب بیروت اقدام کرد که بیش از نیم‌میلیون نفر سکنه داشت.[27]

'''3. خدمات بهداشتی'''

حزب‌الله در راستای خدمات بهداشتی جمعیت اسلامی بهداشت را ایجاد کرد که دارای 9 مرکز بهداشتی، 16 درمانگاه ثابت و 3 درمانگاه سیار است. برای مثال تنها در 2001 تعداد مراجعان درمانی این مراکز به 111077 نفر رسید. توجه به بهداشت رایگان مدارس که 88  مدرسه را شامل می‌شود و طی آن معاینۀ دانش‌آموزان و انجام واکسیناسون دوره‌ای عمومی صورت می‌گیرد.[28]

'''4. خدمات آموزشی'''

حزب‌الله در طول عمر خود تعداد زیادی مدارس در سطوح مختلف آموزشی بنانهاده و نقش مهم در ارتقای سطح سواد و آموزش لبنان و کمک به مستضعفان داشته است. برای مثال بسیج تربیتی که جزئی از برنامه‌های آموزشی نهاد آموزش حزب‌الله است، به تعداد زیادی دانش‌آموز، خدمات آموزشی مانند هدیۀ کتاب، نوشت‌افزار، کمک‌های نقدی مانند پرداخت اقساط شهریۀ مدارس و اعطای بورس تحصیلی مدارس ارائه می‌دهد و هرساله نمایشگاه‌های سیدالشهدا را برای عرضۀ نوشت‌افزار به قیمت کم به‌منظور ارائۀ تسهیلات به شهروندان برگزار می‌کند.[29]

'''5. تأسیس بنیاد جانبازان'''

حزب‌الله به‌منظور رسیدگی به آسیب دیدگان جنگ، بنیاد جانبازان را تأسیس کرد.  پرداخت حقوق ماهیانه، پیگیری مسائل درمانی، مهارت‌آموزی معلولان و تلاش برای ادغام مجدد آنها در جامعه، مهم‌ترین فعالیت‌های حمایتی این بنیاد است. این بنیاد چهار مرکز ویژۀ درمان، بازپروری و تفریح را در جنوب، بیروت و بقاع ایجاد کرده است.[30]

'''6. تأسیس بنیاد شهید'''

بنیاد شهید حزب‌الله تعداد زیادی از خانواده‌های شهیدان، اسیران، آزادگان، جانبازان و کودکان یتیم را تحت پوشش قرار داده است و با داشتن بیمارستان، درمانگاه، داروخانه مؤسسات تولید پوشاک خدمات قابل توجهی به خانواده‌های وابسته ارائه می‌دهد. بخش امور تربیتی آن نیز به امور آموزشی و تربیتی فرزندان شهداء، جانبازان و اسراء اهتمام دارد و با ایجاد مدارس شاهد، ارائه کمک‌های مالی و اعطای بورس، خدمات لازم را به آنها ارائه می‌دهد.[31]

'''7. تأسیس امداد خیریۀ اسلامی'''

امداد خیریۀ اسلامی با الگوگیری از کمیتۀ امداد امام خمینی در ایران به یتیمان، مسکینان، معلولان، در راه‌ماندگان، آوارگان و ناتوانان کمک می‌کند و به چهار مدرسۀ رایگان و سه مرکز کودکان معلول رسیدگی می‌کند.[32] 

8. '''تأسیس حوزۀ علمیه'''

حزب‌الله چندین حوزۀ علمیه نیز تأسیس کرده که از مهم‌ترین آنها، یک‌حوزه علمیه در بعلبک، دو حوزه در جنوب و یک‌حوزه در حومۀ جنوبی بیروت است.[33]

'''فعالیت‌های نظامی حزب‌الله لبنان''' 

بر اساس مبانی فکری و فلسفۀ سیاسی حزب‌الله، استکبارستیزی و مبارزه با اشغالگری رژیم صهیونیستی در مرکز فعالیت‌های نظامی و امنیتی این حزب قرار دارد:[34]

'''الف) تاکتیک‌های نظامی'''

با اینکه اسرائیل از حیث تعداد و کیفیت نیروی انسانی، فناوری و تجربۀ درازمدت در جنگ منظم برتری دارد، اما حزب‌الله لبنان متناسب با شرایط محیطی روش‌های جدید نظامی ابداع کرده است که در میدان نبرد با رژیم صهیونیستی، موفق عمل می‌کند. برای مثال حزب‌الله از تاکتیک‌های جنگ پارتیزانی از جمله غافلگیری نظامی، تله‌گذاری دشمن و دور‌زدن دشمن از پشت سر به همراه شلیک‌های رگباری از هزاران موشک دوش‌پرتاب به سنگرهای دشمن در مرز استفاده می‌کند.[35] جنگ نرم از تاکتیک‌های دیگر این حزب برای ضربه‌زدن و تضعیف روحیۀ سربازان اسرائیلی است. برای مثال سیدحسن نصرالله هنگامی که سربازان رژیم صهیونیستی کشته و یا تانک‌های آنها منفجر می‌شد، اعلام می‌کرد آماده است تا همچنان به نبرد ادامه دهد.[36]

'''ب) دست‌آوردهای نظامی'''

حزب‌الله در طول مبارزه با رژیم صهیونیستی آمریکا دست‌آوردهای نظامی زیادی داشته است، ازجمله:

1. حملات سهمگین و پرتلفات در 1982م در جنوب لبنان بر نیروهای اسرائیل، انفجار سفارت آمریکا در بیروت و حمله به تفنگداران آمریکا به‌صورت گمنام؛

2. پيروزي در جنگ‌هشت‌روزه در 1993م در عمليات موسوم به «تصفيه حساب»؛

3. پيروزي در جنگ 16روزه در 1996م در عمليات موسوم به «خوشه‌هاي خشم»؛

4. آزادسازی بخش بزرگ جنوب لبنان از اشغال صهيونيست‌ها در 2000؛

5. بازگرداندن گروهي از اسراي لبناني از جمله «شيخ عبدالكريم عبيد» در سال م2002؛

6. پيروزي در جنگ تاريخي 33 روزه در 2006م؛

7. بازگرداندن شمار زيادي از اسراي فلسطيني و لبناني از جمله «سمير قنطار»، قديمي‌ترين اسير دربند صهيونيست‌ها در 2008م.[37]

'''الگوگیری حزب‌الله از انقلاب اسلامی ایران'''

'''1. فرهنگ سیاسی'''

واژه‌های موجود در فرهنگ سیاسی حزب‌الله، بیشتر متأثر از نظام واژگانی است که در انقلاب اسلامی ایران استفاده می‌شود. برای مثال تقسیم جهان به دو گروه «مستکبران» و «مستضعفان»،[38] عباراتی مانند «اسرائیل غدۀ سرطانی»، «صهیونیسم ستیزی»، «آزادی قدس»، «روز قدس» و «ولایت فقیه» متأثر از فرهنگ انقلاب اسلامی و سخنان امام خمینی، است.[39]

'''2. محوریت روحانیت''' 

روحانیت شعیه با الهام از آموزه‌های دین در تشکیل، تداوم و صیانت از ماهیت اسلامی حزب‌الله لبنان، ایجاد ارتباط میان مردم و ولی‌فقیه و تبیین مبانی اعتقادی و فقهی حزب در مبارزه با رژیم صهیونیستی، نقش مهم دارد.[40] برای مثال روحانیون مانند صبحی طفیلی، سیدعباس موسوی، سیدحسن نصرالله، حسین کورانی، محمد یزیک، عفیف نابلی در ایجاد حزب‌الله نقش اساسی را ایفا کردند.[41] کارشناسان معتقدند که جایگاه ویژۀ روحانیت در حزب‌الله، باعث مشروعیت روزافزون این حزب در میان مردم لبنان شده است.[42]

'''3. روش‌های تبلیغی'''

روش‌های تبلیغی مورد استفادۀ حزب‌الله نیز متأثر از شیوه‌های انقلاب اسلامی ایران است. برای مثال مراکز دینی از جمله مسجد در سیاست‌های فرهنگی و تبلیغی این حزب نقش مهم دارد و جایگاهی برای ترویج آموزه‌های اسلامی و بسیج مردم محسوب‌ می‌شود. تبیین مواضع حزب‌الله در مناسبات دینی و سیاسی مانند روز عاشورا، روز قدس، مراسم تشییع پیکر شهدا و برگزاری تظاهرات‌های گستردۀ مردمی، از دیگر شیوه‌های تبلیغی حزب‌الله است که این امر بیانگر پشتوانۀ مردمی حزب‌الله در جهان است.[43] 

'''4. فرهنگ عمومی'''

حزب‌الله در فرهنگ عمومی نیز از انقلاب اسلامی الگو گرفته است. برای مثال تعداد زيادى از تصاوير بزرگ امام خمينى و آیت‌الله خامنه‌ای در نقاط مختلف لبنان به چشم مى‌خورد. بر روى ديوارهاى شهر عكس شهدايى ديده مى‌شود كه در راه مبارزه عليه آمريكا و رژيم صهيونيستى شهید شده‌اند. مردان ظواهر اسلامى را در خيابان‌ها رعایت می‌کنند و زنان نیز با حجاب اسلامى و چادر مشکی در اجتماعات عمومى ظاهر می‌شوند و جايگاه زنان از مردان جدا است.[44]

'''عوامل قدرت و تاب‌آوری حزب‌الله''' 

1. اصول اعتقادی اسلام، اثرپذیری از فرهنگ عاشورا و انقلاب اسلامی ایران و روحیۀ شهادت‌طلبی از مهم‌ترین منابع قدرت و تاب‌آوری حزب‌الله لبنان است.[45] این ویژگی‌ها موجب شده تا نیروهای این حزب در مقابل نیروهای اسرائیل که با نگاه مادی و محاسبه‌گرانه از مرگ می‌ترسند، با شجاعت و صبورانه مقاومت کنند.[46] 

2. به نظر کارشناسان یکی از مهم‌ترین منابع قدرت و تاب‌آوری حزب‌الله لبنان پایگاه مردمی این حزب است که از خدمات صادقانۀ اجتماعی، فرهنگی و آموزشی آن ناشی می‌شود. حزب‌الله با ایجاد مدارس، مراکز درمانی و سازمان‌های عام‌المنفعه در مناطق سنی‌ها، مسیحیان و اهل سنت، توانسته خود را به‌عنوان یک نیروی قابل اتکا در زندگی روزمرۀ بسیاری از لبنانی‌ها تثبیت کند. این خدمات اجتماعی، علاوه‌بر رفع نیازهای اساسی و عینی مردم، به ایجاد حس قوی از هویت و تعلق در میان مردم لبنان نیز منجر شده و نقش بسیار مهم در انسجام ملی و تقویت ارزش‌های مشترک در میان مردم لبنان داشته است.[47]

3. حزب‌الله لبنان در سیاست داخلی برگزاره‌های ملی‌گرایانه مانند امنیت شهروندان لبنان و احترام به جایگاه مقامات رسمی، تأکید می‌کند که باعث همراهی گروه‌های دیگر و قدرت این حزب شده است.[48] 

'''نقش سیدحسن نصرالله در موفقیت‌های حزب‌الله'''

به اعتقاد کارشناسان رهبری سیدحسن نصرالله نقش محوری و بی‌بدیلی در تحولات و موفقیت‌های حزب‌الله لبنان ایفا کرده است. وی با اتخاذ سیاست‌های مبتنی بر اصول اسلامی و ملی، توانست حزب‌الله را به یک الگوی موفق مقاومت در برابر ظلم و استکبار جهانی تبدیل کند. سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و پیام‌های سیدحسن نصرالله در مقاطع مختلف، بیانگر مدیریت استثنایی مقاومت لبنان در برابر تجاوزهای رژیم صهیونیستی بود. ادبیات که او در سخنرانی‌های خود به کار می‌برد، ‌به‌سرعت وارد ادبیات سیاسی کشورهای حامی مقاومت و از جمله ایران می‌شد و بر روحیۀ مردم اثر می‌گذاشت. برای مثال جمله‌های «خدا را شکر که من هم عضوی از خانواده شهیدم»، «به خدا قسم اسرائیل از خانه عنکبوت سست‌تر است»، «عمودی بیایید، افقی برمی‌گردید» و «ارزش کفش سلیمانی از سر ترامپ بیشتر است» تأثیر فراوان بر افزایش روحیه و انگیزۀ رزمندگان مقاومت می‌گذاشت.[49] 

'''نقش حزب‌الله در ارتقای جایگاه شیعیان لبنان'''

شیعیان لبنان در سال‌های قبل از تشکیل جنبش جزء شهروندان طبقۀ پایین جامعۀ لبنان محسوب می‌شدند و بدترین مناطق و مشاغل نامناسب دولتی به آنان اختصاص پیدا می‌کرد. تبعیض‌های مختلف دهۀ پنجاه موجب شده بود تا تعداد قابل توجهی از جوانان شیعه لبنان، دلیل این حقارت را در مذهب خود بیابند و برای رهایی از این وضعیت به احزاب چپ و کمونیسم بپیوندند[50] اما بعد از فعالیت‌های حزب‌الله در راستای تعالی لبنان، جایگاه شیعیان ارتقا پیداکرد و امروزه در بسیاری عرصه‌های مختلف حکومتی و تصمیم‌گیری تأثیرگذار هستند. اثرگذاری حزب‌الله به حدی است که  حتی در عرصۀ علمی برخی از دانشگاه‌های آمریکایی لبنان به‌دلیل نگرانی از اثرپذیری سایر دانشجویان از فرهنگ شیعیان لبنان، دانشجویان شیعه را تهدید به اخراج از دانشگاه می‌کند.[51]

'''منابع'''

ادبی فیروزجائی، رضا، «سربلند و استوار؛ نگاهی به عوامل استحکام حزب‌الله لبنان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مهر ۱۴۰۳ش.

اسداللهی، مسعود، از مقاومت تا پیروزی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اندیشه‌سازان نور، 1379ش.

اسداللهی، مسعود، حزب‌الله لبنان: از رادیکالیسم تا واقع‌گرایی»، مجلۀ مطالعات خاورمیانه، شمارۀ 35، 1382ش.

«بازخوانی جملات ناب و قدرت ادبیات‌سازی شهید نصرالله»، وب‌سایت روزنامۀ فریختگان، تاریخ درج مطلب: 9 مهر 1403ش.

بلقزیز، عبدالله، حزب‌الله من التحریر الی الردع  (۱۹۸۲-۲۰۰۶)، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربية، 2006م.

پاشاپوریوالاری، حمید، حزب‌الله لبنان و بیداری اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1392ش. 

تلاشان، حسن، «ژئوپلتیک شیعه در لبنان»، مجله اخبار شیعیان، شمارۀ 57، مرداد 1389ش.

توفیقیان، سیدابوالحسن، «حزب‌الله نماد عزت و اقتدار لبنان»، وب‌سایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1387ش.

حجازی، حامد، يك لبنان مقاومت يك اسرائيل ادعا، قم، بقیه العتره، 1385ش.

«حزب‌الله چقدر نزد لبنانی‌ها محبوب است؟»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1403ش.

ساسانیان، سعید، «تأثیر مشروعیت اجتماعی حزب‌الله لبنان بر بازدارندگی آن در مقابل رژیم صهیونیستی»، دو فصلنامۀ جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، شمارۀ 14، 1398ش.

سلیمانی‌زاده، داوود، انقلاب اسلامی ایران و احیای هویت دینی شیعیان لبنان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1386ش.

سعدغریب، امل، دین و سیاست در حزب‌الله، ترجمۀ غلام‌رضا تهامی، تهران، اندیشه‌سازان نور، 1384ش

«سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.

«شیخ نعیم قاسم به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله لبنان انتخاب شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1403ش.

قاسم، نعیم، حزب‌الله لبنان: خط‌ مشی، گذشته و آینده آن، ترجمۀ محمدمهدی شریعتمداری، تهران، اطلاعات، 1393ش.

کدیور، جمیله، رویارویی انقلاب اسلامی ایران، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۹ش. 

گرمابدشتی، سکینه، «تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر جنبش حزب‌الله لبنان»، فصلنامۀ فرهنگ پژوهش، شمارۀ 18، تابستان 1393ش.

محجوب، مصباح حزب‌الله و رهبری سیدحسن نصرالله، ترجمه: محمدرضا میرزاجان ابوامین، تهران، قدر ولایت، 1391ش.

مرتضوی امام‌زواره، سیدعلی، دستاوردهای بین‌المللی انقلاب اسلامی، تهران، سازمان ارتباطات فرهنگى، بی‌تا.

«نتایج نهایی انتخابات پارلمانی لبنان؛ احزاب چند کرسی را تصاحب کردند؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. 

«نگاهی به فعالیت حزب‌الله لبنان؛ از مقاومت ضد صهیونیستی تا ورود به عرصه سیاسی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 17 اردیبهشت 1397ش.

نوری، داوود، شیعیان لبنان (وضعیت سیاسی- اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران)، قم، شیعه‌شناسی، 1389ش.

«وزرای جدید لبنانی از چه احزابی انتخاب شدند/ نقش حزب‌الله در کابینه دولت لبنان چیست؟ / معترضانی که به دولت جدید یک روز هم وقت نمی‌دهند!»، وب‌سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۳۹۸ش. 

هادی‌زاده نایین، عبدالرضا، «ابعاد اجتماعی حزب‌الله»، جام جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۳ش.