در حال ویرایش پیش‌نویس:مترو

'''<big>مترو؛</big>''' قطار تندروی زیر‌زمینی برای حمل‌و‌نقل عمومی. 

مترو در ‌کلان‌شهرها با خدمت‌رسانی به حمل‌ونقل سریع‌تر شهروندان از طریق تونل‌های زیرزمینی، یک وسیلۀ پرکاربرد در حمل‌و‌نقل عمومی و اثرگذار بر سبک زندگی بسیاری از انسان‌ها شمرده می‌شود. امروزه تعداد زیادی از شهروندان برای صرفه‌جویی در زمان و هزینه و نیز برای کاهش استرس حاصل از رانندگی در شهرهای بزرگ از مترو استفاده می‌کنند. بهره‌گیری از مترو، فرهنگ خاص خود را نیز در جامعه پدید آورده است. 

==معرفی==

مترو یکی از سیستم‌های حمل‌و‌نقل همگانی<ref>. شیرازی، «بررسی سیاست‌های کلان حمل و نقل عمومی در شهر تهران.</ref><ref> ضرورت وجود بستۀ سیاسی هماهنگ»،  1399ش، ص337-339.</ref> و حاصل پیشرفت فناوری در عرصۀ راه‌آهن است. قطارهای شهری بر اساس اهداف و کاربردی که دارند به سه گروه مترو، مونوریل و تراموا تقسیم می‌شوند. از میان این سه گروه قطار شهری، مترو از بهره‌وری بیشتری برخوردار است.<ref>. «مترو چیست + تاریخچه مترو»،  وب‌سایت تبیان.</ref> مترو مختصرشدۀ کلمۀ متروپلیتن، به‌معنای راه‌آهن زیر‌زمین شهری است. مترو یک قطار شهری تندرو است که در تونل‌های زیر‌زمینی حرکت کرده و می‌تواند در زمان کوتاهی، مسافت زیادی را طی کند و مسافران را به نقاط مختلف شهر برساند.<ref>. دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ مترو.</ref> استفاده از مترو در سراسر دنیا، پیشرفت فزاینده‌ای دارد.<ref>. «مترو چیست + تاریخچه مترو»،  وب‌سایت تبیان.</ref>

==تاریخچه==

قدمت استفاده از قطار شهری به نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی در اروپا بازمی‌گردد. اولین مترو در انگلستان و در سال 1863‌م به‌کار گرفته شد. در آسیا نیز اولین مترو در سال 1927‌م در ژاپن بهره‌برداری شد. طرح احداث قطار شهری در ایران، نخستین بار در سال 1267‌ش با محوریت اتصال تهران به حرم حضرت عبدالعظیم در شهرری مورد توجه قرار گرفت اما نخستین خط مترو به‌معنای امروزی، خط قطار حومه‌ای تهران– کرج بود که در سال 1377ش افتتاح شد. از دهۀ 1380ش برخی کلان‌شهرهای دیگر مانند اصفهان، شیراز، تبریز، مشهد و کرج به مترو و ایستگاه‌های مختلف قطار شهری مجهز شده‌اند.<ref>. «مترو چیست + تاریخچه مترو»،  وب‌سایت تبیان.</ref>

==استفاده کنندگان از مترو==

استفاده از مترو مخصوص گروه یا قشر خاصی نبوده و عموم مردم برای جا‌به‌جایی بین مناطق مختلف درون‌شهری، آن را استفاده می‌کنند. کاربران اصلی مترو، افرادی هستند که برای انجام کارهای شخصی و روزمره یا رفتن به محل کار و تحصیل، خواهان بهره‌گیری از وسایل حمل‌ونقل عمومی، ارزان و سریع هستند. در تهران حدود 32 درصد مردم از مترو استفاده می‌کنند.<ref>. آل‌داوود، «34 درصد مردم تهران از ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا.</ref> ارزانی و سرعت جابجایی با مترو موجب افزایش استقبال از آن شده است.<ref>. آل‌داوود، «آمار مسافران مترو بیشتر شد»،  وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref>

==استفادۀ رایگان از مترو در مناسبت‌های خاص==

در برخی مناسبت‌های ملی و مذهبی مانند 22 بهمن، عاشورا، اربعین و شب قدر، استفاده از مترو در برخی شهرها مانند تهران، رایگان می‌شود.<ref>. «مترو برای چه افرادی رایگان می‌شود؟»،  وب‌سایت شبکۀ شرق.</ref> همچنین روز ولادت حضرت زهرا که در ایران به‌عنوان روز مادر و روز زن شناخته می‌شود استفاده از مترو برای بانوان رایگان است.<ref>. «مترو برای این افراد رایگان است»،  وب‌سایت دنیای اقتصاد.</ref> در اول ماه مهر نیز که روز بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها است استفاده از مترو برای دانش‌آموزان و دانشجویان، رایگان است.<ref>. «مترو برای چه افرادی رایگان می‌شود؟»،  وب‌سایت شبکۀ شرق.</ref>

==علل استفاده از مترو==

بهره‌مندی از سیستم حمل‌و‌نقل عمومی درون‌شهری، یکی از الزامات زندگی شهرنشینی است که فناوری را برای بهینه‌سازی زیست اجتماعی انسان‌ها به‌ خدمت گرفته است. در گذشته به‌دلیل کوچک‌بودن شهرها و کوتاهی مسافت بین مقصدهای مختلف در یک شهر، شهروندان به‌صورت پیاده یا با دوچرخه این مسافت‌ها را طی می‌کردند.<ref>. شیرازی، «بررسی سیاست‌های کلان حمل و نقل عمومی در شهر تهران.</ref><ref> ضرورت وجود بستۀ سیاسی هماهنگ»،  1399ش، ص237-238.</ref> امروزه با گسترش شهرها، مسافت بین مناطق مختلف درون شهری طولانی شده و شهروندان برای رفتن به نقاط مختلف شهر و انجام کارهای روزمره از وسایل نقلیۀ عمومی مانند اتوبوس شهری، تاکسی و مترو استفاده می‌کنند. در کلان‌شهرها استفاده از خودروی شخصی موجب افزایش ترافیک و خطر تصادف می‌شود که آن نیز در گرایش افراد به وسایل حمل‌و‌نقل عمومی اثر‌گذار است. همچنین برتری مترو در نظم، نظافت، سرعت و فراوانی ایستگاه‌ها در نقاط مختلف شهر، سبب گرایش شهروندان به استفادۀ بیشتر از این وسیلۀ حمل‌و‌نقل عمومی نسبت به سایر وسایل نقلیۀ عمومی شده است.<ref>. خاکسار و اشرفی، «بررسی پارامترهای مؤثر در بهبود کیفیت فضایی مترو در شهر تهران»،  1401ش، ص90-91.</ref> ارائه خدمات رفاهی مانند نماز‌خانه، <ref>. «ایستگاه‏های مترو مجهز به نمازخانه می‏شوند»،  وب‌سایت تابناک.</ref> اتاق شیردهی مادران (برای مادرانی که به شکل اضطراری نیاز به تمیز کردن نوزاد، تعویض پوشک و شیر‌دهی به نوزاد دارند)، <ref>. «22 اتاق مادرانه در مترو»،  روزنامۀ همشهری.</ref> سرویس بهداشتی، <ref>. «ایستگاه‌های جدید مترو سرویس بهداشتی خواهند داشت»،  خبرگزاری مهر.</ref> پله برقی و نظافت مداوم محیط داخلی مترو سبب شده مسافران علاوه بر امکان دسترسی سریع به مکان‌های مختلف شهری، در مواقع لزوم از این امکانات رفاهی برای رفع نیازهای ضروری خود استفاده کنند.<ref>. «بازگشت متروی تهران به لقب تمیزترین متروی جهان»،  وب‌سایت خبربان.</ref>

==مزایای استفاده از مترو==

# جابه‌جایی انبوه مسافر در زمان کوتاه؛ <ref>. خاکسار و اشرفی، «بررسی پارامترهای مؤثر در بهبود کیفیت فضایی مترو در شهر تهران»،  1401ش، ص90-91.</ref>
# کاهش ترافیک شهری؛ 
# کاهش آلودگی هوا؛ <ref>. آل‌داوود، «34 درصد مردم تهران از ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا.</ref>
# کاهش هزینه‌های مدیریت شهری؛ <ref>. شیرازی، «بررسی سیاست‌های کلان حمل و نقل عمومی در شهر تهران.</ref><ref> ضرورت وجود بستۀ سیاسی هماهنگ»،  1399ش، ص337-339.</ref>
# کاهش هزینه‌های شخصی؛ 
# کاهش مصرف سوخت؛ <ref>. شمس کلائی، «مشکلات حل‌نشدنی مترو»،  روزنامۀ فرهیختگان.</ref>
# صرفه‌جویی در زمان؛ 
# تامین سلامت، ایمنی و آسایش شهروندان؛ 
# کاهش نرخ تصادفات.<ref>. شیرازی، «بررسی سیاست‌های کلان حمل و نقل عمومی در شهر تهران.</ref><ref> ضرورت وجود بستۀ سیاسی هماهنگ»،  1399ش، ص337-339.</ref>

==ظرفیت فرهنگی- اجتماعی مترو==

مترو یکی از نقاط تمرکز جمعیتی است که از منظر کارشناسان، دارای ظرفیت بالایی برای ترویج فرهنگ‌سازی و جامعه‌پذیری است، <ref>. گل‌محمدی، «تن‌پوشی از فرهنگ بر تن مترو»،  وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref> از جمله: 

# ترویج حجاب: برخی از فعالان فرهنگی در عرصۀ حجاب و عفاف با دایر‌کردن غرفه‌های تبلیغاتی در ایستگاه‌های مترو و دعوت از کارشناسان، علاوه بر نمایش محصولات حجاب مانند روسری، چادر، مقنعه و ساق‌دست، با خوش‌رویی به به تبلیغ و ترویج حجاب اسلامی پرداخته‌اند.<ref>. «مترو و کار فرهنگی برای گسترش فرهنگ حجاب و عفاف/ انتقال پیام فرهنگی با ابزار هنر»،  وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> 
# برپایی آیین‌های مذهبی: برگزاری برخی جشن‌ها در اعیاد مذهبی، سبب جلب توجه و تمایل بسیاری از شهروندان و گردشگرانی می‌شود که از مترو استفاده می‌کنند.<ref>. «برگزاری جشن سالروز میلاد حضرت امام رضا در ایستگاه‌های منتخب متروی تهران»،  خبرگزاری میزان.</ref> 
# معرفی مشاهیر و نام‌آوران: استفاده از نام مشاهیر و نام‌آوران ادبی برای نام‌گذاری برخی خطوط و ایستگاه‌های مترو مانند فردوسی، خیام، رودکی، ابن‌سینا و سعدی، <ref>. «تابلوهای ایستگاه مترو شاعرانه شد | ماجرای تغییر تابلوهای اسم ایستگاه مترو در تهران»،  وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref> برخی شخصیت‌های دینی و مذهبی مانند آیت‌الله طالقانی و علامه جعفری، <ref>. معدن‌پور، «نام‌گذاری ایستگاه‌های مترو به نام علامه جعفری و آیت‌الله طالقانی»،  وب‌سایت خبربان.</ref> نام شهدا مانند آرمان علی‌وردی<ref>. «تصویری از نام‌گذاری ایستگاه مترو به نام آرمان علی‌وردی»،  وب‌سایت فرارو.</ref> و برخی رویدادهای تاریخی مانند شهدای هفتم تیر<ref>. «چرایی دودگرفتگی در ایستگاه متروی شهدای هفتم تیر»،  . ب‌سایت مشرق نیوز.</ref> و مدافعان سلامت، سبب ارج نهادن به ارزش‌های فرهنگ و اجتماعی می‌شود.<ref>. «نام گذاری جدید در مترو به نام مدافعان سلامت»،  وب‌سایت مشرق نیوز.</ref> 
# انتقال بین‌نسلی فرهنگ و ادب ایرانی: در برخی ایستگاه‌های مترو دیوارکوب‌هایی وجود دارد که شعرهای معروف در فرهنگ و ادب ایرانی را هنرمندانه بازنمایی می‌کند و در انتقال مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی به نسل‌های آینده، نقش بسزایی دارد.<ref>. «تابلوهای ایستگاه مترو شاعرانه شد | ماجرای تغییر تابلوهای اسم ایستگاه مترو در تهران»،  وب‌سایت همشهری آنلاین.</ref> 
# تبلیغ رویدادهای مذهبی: امروزه در سبک زندگی شهری با افزایش دغدغه‌ها، بسیاری از افراد، رویدادهای مهم دینی را فراموشی می‌کنند. دیوارنگاره‌ها و بنرها در ایستگاه‌های مترو با یادآوری موضوعات و مناسبت‌های دینی و مذهبی که بخش مهمی از فرهنگ و سبک زندگی ایرانی را شکل می‎دهد، تلاشی است برای جبران کاستی‌های سبک زندگی شهری در یادآوری ریشه‌های فرهنگ اصیل ایرانی.<ref>. «شور حسینی محرم در متروی تهران/برگزاری نمایشگاه عکس با موضوع محرم»،  خبرگزاری مهر.</ref> 
# گسترش فرهنگ تعامل و همیاری: حضور جمعیت زیادی از مسافران در قطارهای مترو سبب شده فرهنگ تعامل و درک متقابل میان مردم گسترش یابد. از طرفی توجه به نظافت داخل قطارها و ایستگاه‌های مترو توسط مسافران در گسترش فرهنگ رعایت نظافت عمومی و حفظ پاکیزگی شهر در میان شهروندان اثر‌گذار است.<ref>. «ارتقا سطح فرهنگ در مترو»،  خبرگزاری میزان.</ref> 

==چالش‌ها==

با گسترش استفاده از مترو برای جابه‌جایی‌های درون‌شهری، پدیده دست‌فروشی در مترو نیز گسترش یافته است. در تهران، روزانه 4 تا 6 هزار نفر در مترو، اقلام پر‌مصرف مانند لوازم‌آرایشی، بدلیجات، پوشاک، تنقلات و برخی لوازم خانگی کوچک را به مسافران مترو عرضه می‌کنند. این دست‌فروش‌ها شامل کودکان، <ref>. «10 روایت از دست‌فروشان مترو تهران»،  خبرگزاری ایمنا.</ref> بانوان سرپرست خانوار<ref>. پیری، «روایت زنان کار در متروی تهران در میانۀ اپیدمی کرونا»،  1401ش، ص7.</ref> و دختران جوان<ref>. بسنده و همکاران، «گونه‌های هویتی زنان دست‌فروش در مترو تهران»،  1401ش، ص2.</ref> نیز می‌شود. گسترش این شیوۀ فروشندگی، بسیاری از جوانان شهرستانیِ جویای کار را جلب کرده و موجب افزایش شغل‌های کاذب شده است. همچنین شلوغی در قطار به‌دلیل تبلیغات کلامی فروشندگان، آرامش مسافران مترو را سلب می‌کند.<ref>. «10 روایت از دست‌فروشان مترو تهران»،  خبرگزاری ایمنا.</ref> از طرفی، سوءاستفادۀ مالی از مسافران مانند کیف‌قاپی، دزدیدن گوشی، چندبارکارت کشیدن یا واردن کردن مبالغ بالاتر از قیمت اجناس را افزایش می‌دهد.<ref>. آل‌داوود، «دستگیری دست‌فروش کلاهبردار در مترو تهران»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
* آل‌داوود، سید جواد، «دستگیری دست‌فروش کلاهبردار در مترو تهران»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1403ش.  
* آل‌داود، سید جواد، «34 درصد مردم تهران از ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1402ش.  
* «آمار مسافران مترو بیشتر شد | روزانه چند میلیون مسافر در مترو جا به جا می‌شوند؟»،  وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 آبان 1401ش.  
* «ارتقاء سطح فرهنگ در مترو»،  خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1398ش.  
* «ایستگاه‌های جدید مترو سرویس بهداشتی خواهند داشت»،  خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 20 مرداد 1395ش.  
* «ایستگاه‏های مترو مجهز به نمازخانه می‏شوند»،  وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1387ش.  
* «بازگشت متروی تهران به لقب تمیزترین متروی جهان»،  وب‌سایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1401ش.  
* «برگزاری جشن سالروز میلاد حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) در ایستگاه‌های منتخب متروی تهران»،  خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1398ش.  
* بسنده، مریم و همکاران، «گونه‌های هویتی زنان دست‌فروش در مترو تهران»،  دوفصلنامۀ پلیس زن، شمارۀ36، 1401ش.  
* «22 اتاق مادرانه در مترو»،  روزنامۀ همشهری، تاریخ درج مطلب: 12 بهمن 1400ش.  
* «تابلوهای ایستگاه مترو شاعرانه شد | ماجرای تغییر تابلوهای اسم ایستگاه مترو در تهران»،  وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1403ش.  
* «تصویری از نام‌گذاری ایستگاه مترو به نام آرمان علی‌وردی»،  وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: 18 مهر 1402ش.  
* پیری، صدیقه و همکاران، «روایت زنان کار در متروی تهران در میانۀ اپیدمی کرونا»،  پژوهش‌نامه زنان، شمارۀ 4، 1401ش.  
* «چرایی دودگرفتگی در ایستگاه متروی شهدای هفتم تیر»،  وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1403ش.  
* خاکسار، حسن و اشرفی، الهام، «بررسی پارامترهای مؤثر در بهبود کیفیت فضایی مترو در شهر تهران، مطالعه موردی ایستگاه‌های فرهنگسرا و علم و صنعت»،  فصلنامۀ‌اندیشۀ راهبردی شهرسازی، شمارۀ 1، 1401ش.  
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 13 شهریور 1403ش.  
* «10 روایت از دستفروشان مترو تهران»،  خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 7 مرداد 1398ش.  
* شمس کلائی، مهسا، «مشکلات حل‌نشدنی مترو»،  روزنامۀ فرهیختگان، تاریخ بازدید: 24 شهریور 1403ش.  
* «شور حسینی محرم در متروی تهران/برگزاری نمایشگاه عکس با موضوع محرم»،  خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 2 مهر 1396ش.  
* شیرازی، حسین، «بررسی سیاست‌های کلان حمل و نقل عمومی در شهر تهران؛ ضرورت وجود بستۀ سیاسی هماهنگ»،  فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، شمارۀ 37، 1399ش.  
* گل‌محمدی، مهدیا، «تن‌پوشی از فرهنگ بر تن مترو»،  وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1400ش.  
* «مترو برای چه افرادی رایگان می‌شود؟»،  وب‌سایت شبکۀ شرق، تاریخ درج مطلب: 19 شهریور 1402ش.  
* «مترو برای این افراد رایگان است»،  وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 13 دی 1402ش.  
* «مترو چیست + تاریخچه مترو»،  وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 25 بهمن 1396ش.  
* «مترو و کار فرهنگی برای گسترش فرهنگ حجاب و عفاف/ انتقال پیام فرهنگی با ابزار هنر»،  وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 20 تیر 1398ش.  
* معدن‌پور، نرگس، «نام‌‌گذاری ایستگاه‌های مترو به نام علامه جعفری و آیت‌الله طالقانی»،  وب‌سایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1402ش.  
* «نام‌گذاری جدید در مترو به نام مدافعان سلامت»،  وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1400ش. 
[[رده: ویکی‌زندگی]]