در حال ویرایش پیش‌نویس:بهداشت روانی

'''<big>بهداشت‌ روانی</big>'''؛ ایجاد تعادل و سازش در برابر فشار‌های حاصل از مشکلات زندگی.
بهداشت روانی با منعطف‌ساختن فرد در موقعیت‌های دشوار و توان‌مندسازی او در بازیابی تعادل، موجب می‌شود که فرد با پذیرش واقعیت‌های اجتماعی و توانایی‌های خود به ارضای نیاز و شکوفایی استعداد‌های خویش دست یابد. ناتوانی در بازیابی تعادل هنگام فشار‌های عاطفی، هیجانی و اجتماعی، فروپاشی سلامت روان را در پی دارد.
==مفهوم‌شناسی==
سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی را فرآیند افزایش توانایی فرد برای تسلط بر سلامتی خویش تعریف کرده‌ است.<ref>[https://pr.kums.ac.ir/fa/article/509/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C بابایی، «مقاله‌ای درباره بهداشت روانی»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref>  برخی، بهداشت روان را استعداد روان در هماهنگی، کارکرد مؤثر در موقعیت‌های دشوار، انعطاف‌پذیری و بازیابی تعادل  تعریف کرده‌اند.<ref>[https://ghazni.blog.ir/1394/12/05/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86 اکبری، «مفهوم بهداشت روان»، وب‌سایت تعلیم و تربیت.]</ref>  
==عوامل و زمینه‌ها==
صداقت در رفتار، پذیرش ضعف‌ها و شکست‌های خود، انعطاف‌پذیری، توانایی نه گفتن، داشتن قاطعیت، دوری از فرض‌های غلط ذهنی، ورزش، سازگاری مناسب اجتماعی، داشتن هدف مشخص در زندگی، حرکت برای پیشرفت، خودکارآمدی و خودگردانی، ابراز احساسات، درک توانایی خود و دیگران و احترام به دیگران، از عوامل بهداشت روانی به شمار می‌روند.<ref>[https://pr.kums.ac.ir/fa/article/509/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C بابایی، «مقاله‌ای درباره بهداشت روانی»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref>  از منظر آموزه‌های اسلام، دین به‌عنوان عامل اصلی تأمین‌کننده سلامت روان، آرامش و خوشبختی را برای فرد به ارمغان می‌آورد. ذکر و یادآوری خداوند، شکرگزاری و توکل موجب سلامت روان، مقاوم‌سازی فرد در برابر مشکلات و کاهش دلهره می‌شود.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3280/4980/43120/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C «بهداشت روانی»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>  از منظر روان‌شناسی، پیشگیری مؤثر و کارآمد نیز یکی از عوامل ایجاد یا حفظ بهداشت روانی است؛ حذف عوامل خطر از طریق توانمندسازی و آموزش عمومی، کنترل عوامل خطرزا قبل از بروز بیماری، تشخیص ‌به‌هنگام اختلالات روانی،<ref>[https://journals.mums.ac.ir/article_14457.html حسن‌نژاد و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، 1398ش، ص33-34.]</ref>  گسترش مراکز درمانی و ارائه خدمات توانبخشی و کاردرمانی،<ref>[https://ijpcp.iums.ac.ir/browse.php?a_id=1353&slc_lang=fa&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1 نوربالا، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وب‌سایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران.]</ref>  مراحل مختلف پیشگیری را تشکیل می‌دهد.
==راهکارهای ارتقای بهداشت روانی== 
ریلکس کردن؛ ورزش کردن؛ کاهش استرس روزانه؛ رفتن به مسافرت و گذراندن اوقات فراغت در طبیعت؛ برقراری ارتباط با دیگران؛ اهمیت دادن به سلامت جسمانی؛ داشتن خواب کافی؛<ref>[https://civilica.com/note/2972/ طلیسچی‌یکتا، «بهداشت روانی و تاب‌آوری فردی»، وب‌سایت سیویلیکا.]</ref> 
همیاری اجتماعی؛ در این شیوه افراد جامعه با همکاری و همدلی متقابل در زمینه تصمیم‌گیری و مشکلات اطرافیان، حامی یکدیگر هستند و با استفاده از تجربیات و توان هر فرد بدون نیاز به پشتوانۀ دولتی ارزش‌های معنوی و مادی را ارمغان می‌آورند.<ref>[https://qhamian.resalatuniversity.ir/%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «همیاری اجتماعی»، وب‌سایت انجمن حامیان فرهنگ قرض‌الحسنه و کارآفرینی اجتماعی.]</ref>  این نوع روابط اجتماعی، سلامت روان فرد را از طریق ایجاد انگیزه، آرامش و کاهش استرس تأمین می‌کند.<ref>[https://webda.gmu.ac.ir/index.php/content/1696909898073 «تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد.]</ref> 
توکل بر خدا؛ واگذار کردن کارها به خداوند متعال و تمسک به سببی شکست‌ناپذیر یکی از روش‌های دیرینه است که انسجام درونی، معنابخشی رویدادها، اراده قوی، بی‌نیازی از دیگران، اعتماد‌به‌نفس، سازگاری با محیط، آرامش و اطمینان قلبی، رهایی از یأس، صبر و استقامت، ترک گناه و بخشش در زمان خشم را به‌همراه دارد. قدرتی که افراد از توکل دریافت می‌کنند، باعث مقاومت در برابر گرفتاری‌های زندگی  و موجب سلامت روان آنها می‌شود.<ref>[https://jrh.mazums.ac.ir/article-1-163-fa.html مرزبند و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزه‎های قرآنی»، 1394ش، ص75-81.]</ref> 
ساده‌زیستی؛ افراد تجمل‌گرا بیشتر در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی مانند اضطراب، افسردگی، خشم، حسادت، تنفر، برتری‌جویی، انحرافات، فساد اخلاقی و خودبزرگ‌بینی هستند. رقابت مالی بین افراد خانواده و جامعه، اسراف کردن را در پی دارد؛ اما ایجاد اعتدال در زندگی و ساده‌‍‌‌زیستی، آرامش و سلامت روان را برای فرد به‌همراه دارد و مردم به این نوع از افراد جامعه گرایش بیشتری دارند.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400011505911/%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D9%85%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%AC%D8%A7-%D8%AE%D8%AA%D9%85-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF خسروی، «بار روانی تجمل‌گرایی به کجا ختم می‌شود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران.]</ref> 
تغذیه مناسب؛ داشتن رژیم غذایی متعادل و مناسب که حاوی کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین و مواد معدنی باشد، در داشتن تمرکز ذهنی، ثبات عاطفی، هوشیاری بالا، تولید انرژی و کاهش استرس مؤثر است. در صورت سوءتغذیه فرد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری روانی قرار می‌گیرد.<ref> [https://www.mehrnews.com/news/4581877/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8 عبداللهی، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکی‌های ضد استرس»، خبرگزاری مهر.]</ref>  
==وضعیت جهانی بهداشت روان==
داده‌های سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که 7درصد مردم کشورهای توسعه‌یافته به اختلالات روانی مبتلا هستند؛ اما در کشورهای با درآمد متوسط مانند ایران، حدود 5درصد مبتلا به اختلال هستند.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/4215053/%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C-%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8 «اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref>  طبق گزارش‌های این سازمان حدود 450 میلیون نفر در سراسر دنیا مبتلا به اختلالات روانی به‌ویژه اختلالات اضطرابی هستند که شیوع آن بین زنان بیش از مردان و در شهرنشینان بیش از روستایی‌ها است.<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطف‌وحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالش‌ها»، 1383ش، ص46-47.]</ref>  کشورهای جمهوری دومینیکن، سریلانکا، تانزانیا، پاناما و مالزی در بالاترین سطح سلامت روان هستند و کشورهای تاجیکستان، برزیل، آمریکای جنوبی، بریتانیا و ازبکستان در سطح پایینی از سلامت روان قرار دارند.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/949298/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%B7%DB%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8% «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران.]</ref> 
==سلامت روان در ایران==
ایران تا سال 1357ش، برخی برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی<ref>[https://www.migna.ir/news/3959/%C3%98%C2%AA%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%B1%C3%9B%C5%92%C3%98%C2%AE%C3%9A%E2%80%A0%C3%99%E2%80%A1-%C3%98%C2%B3%C3%99%E2%80%9E%C3%98%C2%A7%C3%99%E2%80%A6%C3%98%C2%AA-%C3%98%C2%B1%C3%99%CB%86%C3%98%C2%A7%C3%99%E2%80%A0-%C3%98%C2%A7%C «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان.]</ref>  و تعدادی مرکز روان‌پزشکی<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطف‌وحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالش‌ها»، 1383ش، ص52-51.]</ref>  را راه‌اندازی کرد، اما برنامه‌های جدی برای تأمین بهداشت روانی در ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفت و از سال 1365ش تدوین و اجرای برنامه بهداشت کشوری توسط متخصصان و کارشناسان صورت گرفت.<ref>[https://www.migna.ir/news/3959/%C3%98%C2%AA%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%B1%C3%9B%C5%92%C3%98%C2%AE%C3%9A%E2%80%A0%C3%99%E2%80%A1-%C3%98%C2%B3%C3%99%E2%80%9E%C3%98%C2%A7%C3%99%E2%80%A6%C3%98%C2%AA-%C3%98%C2%B1%C3%99%CB%86%C3%98%C2%A7%C3%99%E2%80%A0-%C3%98%C2%A7%C «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان.]</ref>  هدف کلی این برنامه ارائه خدمات اساسی بهداشت روان به مردم به‌خصوص در مناطق محروم بود و اقدامات زیر را پیگیری می‌کرد:
 1. شناسایی فوری و به‌موقع بیماران روانی-عصبی؛
 2. کنترل، درمان و پیگیری مناسب و مستمر بیماران؛
 3. کاهش ضرر ناشی از بیماری‌های روانی-عصبی در تمام ابعاد؛
 4. افزایش آگاهی جامعه نسبت به اصول بهداشت روان؛
 5. اصلاح نگرش مردم جامعه نسبت به بیماری‌های روانی.<ref>[https://vc-health.kums.ac.ir/fa/groups/preventionstrifewithdiseasesgroup/activitiesprograms/mentalhealths/ravan «برنامه کشوری بهداشت روان»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> 
در سال 1389ش اولین مراکز سراج<ref>مرکز سلامت روان جامعه‌نگر.</ref>  ساخته شد و امروزه در سراسر ایران حدود صد مرکز سراج جهت ارائه خدمات رایگان سلامت روان و حل مشکلات اجتماعی فعالیت می‌کند. این مراکز متشکل از روان‌پزشک، سه روانشناس، مددکار اجتماعی، منشی و یک پزشک عمومی برای درمان در منازل است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85487807/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%AC-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82-%DA%A9%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8 پروسنان، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  حدود 30درصد مردم تحت پوشش این مراکز سلامت روان قرار گرفته‌اند.<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطف‌وحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالش‌ها»، 1383ش، ص54.]</ref> 
==روز جهانی سلامت روانی==
باتوجه به اهمیت سلامت روان که سومین مشکل جهانی محسوب می‌شود، دهم اکتبر روز جهانی سلامت روان نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400071811793/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%BA%D8%AF%D8%BA%D9%87-%D8% «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهم‌ترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران.]</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
* «اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 5 اردیبهشت 1403ش.
* اکبری، محمدنعیم، «مفهوم بهداشت روان»، وب‌سایت تعلیم و تربیت، تاریخ درج مطلب: 5 اسفند 1394ش.
*   «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 16 اسفند 1402ش.
*   بابایی، جوانمیر، «مقاله‌ای درباره بهداشت روانی»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ درج مطلب: 15 شهریور 1397ش.
*   «برنامه کشوری بهداشت روان»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1403ش.
*   «بهداشت روانی»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
*   پروسنان، امیر، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1403ش.
*   «تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد، تاریخ درج مطلب: 18 مهر 1402ش.
*   «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان، تاریخ درج مطلب: 20 تیر 1390ش.
*   حسن‌نژاد، فاطمه و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، فصلنامه بهورز، شماره 100، دوره 30، 1398ش.
* خسروی، فاطمه، «بار روانی تجمل‌گرایی به کجا ختم می‌شود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: 15 فروردین 1400ش.
*   «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهم‌ترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: 18 مهر 1400ش.
*   طلیسچی‌یکتا، جواد، «بهداشت روانی و تاب‌آوری فردی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ درج مطلب: 2 اردیبهشت 1401ش.
*   عاطف‌وحید، محمدکاظم، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالش‌ها»، نشریه رفاه اجتماعی، شماره 14، دوره 4، 1383ش.
*  عبداللهی، زهرا، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکی‌های ضد استرس»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 16 فروردین 1398ش.
*   مرزبند، رحمت‌اله و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزه‎های قرآنی»، مجله دین و سلامت، شماره 1، دوره 3، 1394ش.
* نوربالا، احمدعلی، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وب‌سایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره 2، دوره 17، تابستان 1390ش.
* «همیاری اجتماعی»، وب‌سایت انجمن حامیان فرهنگ قرض‌الحسنه و کارآفرینی اجتماعی، تاریخ بازدید: 26 مرداد 1403ش.
	[[رده: ویکی زندگی]]
	[[رده: بهداشت روان از منظر آیات قرآن]]
	[[رده: بهزیستی ذهنی]]