در حال ویرایش پیش‌نویس:راه‌آهن افغانستان

'''<big>راه‌آهن افغانستان</big>'''؛ حمل‌ونقل کالا و مسافر با استفاده از ریل آهنی در افغانستان. 

راه‌آهن افغانستان، پس از نخستین تجربة بهره‌برداری در دورة امان‌الله خان، به ‌دلیل بی‌ثباتی سیاسی، ضعف اقتصادی و نبود نیروی متخصص، متوقف شد. این در حالی است که افغانستان به‌دلیل محصور بودن در خشکی و نداشتن مرزِ آبی، نیاز شدید به راه‌آهن دارد. در سال‌های اخیر ساخت و توسعة راه‌آهن در افغانستان از سر گرفته شده است. 

==مفهوم‌شناسی==
راه‌آهن به‌معنای دو ردیف آهن موازی است که قطار بر آن حرکت می‌کند.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D9%87%D9%86?q=%D8%B1%D8%A7%D9%87%20%D8%A2%D9%87%D9%86 . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ راه‌آهن.]</ref> راه‌آهن، سازوکار پیشرفته‌ای برای حمل‌ونقل است که مسافران و کالاها را با استفاده از قطار بر روی آن جابه‌جا می‌کنند.<ref>. [https://abadis.ir/fatofa/%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%87%D9%86/ دیکشنری آنلاین آبادیس، دانشنامة آزاد فارسی.]</ref> در حال‌حاضر در افغانستان راه‌آهن مدرن و توسعه‌یافته وجود ندارد.<ref>[https://parsi.euronews.com/2020/12/10/will-the-first-railway-between-iran-and-afghanistan-take-the-chinese-train-to-europe . سالاری، مسعود، «آیا خط آهن خواف-هرات قطار چین را به اروپا می‌رساند؟»،  وب‌سایت یورونیوز.]</ref>

==تاریخچه==
فکر احداث راه‌آهن در افغانستان در دهة 1920م در زمان شاه امان‌الله برمی‌گردد. امان‌الله خان، سه دستگاه لوکوموتیو بخاری کوچک را در 1923م از آلمان خریداری کرد و آنها را در مسیری 7 کیلومتری از سمت کابل به قصر دارالامان به کار‌انداخت. بعد از سرنگوگی امان‌الله، از راه‌آهن نیز استفاده نشد و لوکوموتیوها در کنار قصر تاج‌بیگ و ماشین‌خانه بدون استفاده ماند. در حال‌حاضر این لوکوموتیوها در موزة کابل نگهداری می‌شود.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13950228001470/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 . «تاریخچة راه‌آهن در افغانستان»،  خبرگزاری فارس.]</ref>

اولین راه‌آهن افغانستان در 1982م، با طول 816 متر بر روی پُلی که از رودخانه آمو دریا می‌گذشت در مرز ازبکستان به منظور اتصال راه‌آهن بخارا- دوشنبه در نزدیکی منطقه ترمز و حیرتان به بهره برداری رسید. همچنین 15 کیلومتر راه‌آهن در منطقه حیدرآباد واقع در جنوب ساحل آمو دریا است که هدف از احداث این خطوط با مسافت کم، انتقال نفت، گاز و منابع معدنی به شوروی بوده است.<ref>[https://www.iess.ir/fa/analysis/2428/ . ابراهیم‌بای‌سلامی، «چشم‌انداز و اهمیت استراتژیک راه‌آهن خواف - هرات»،  وب‌سایت موسسه مطالعات راهبردی شرق.]</ref>

==اهمیت==
افغانستان با داشتن منابع طبیعی و ذخایر معدنی<ref>. دولت‌آبادی، شناسنامة افغانستان، 1371، ص323.</ref> هنوز هم از داشتن یک راه‌آهن پیشرفته محروم بوده و کشور برای حمل و نقل کالاهای وارداتی و صادراتی وابسته به راه‌های جاده‌ای است. با توجه به این‌که افغانستان سرزمینی کوهستانی و محصور در خشکی است، نبود راه‌آهن باعث کاهش رشد اقتصاد، تجارت و تولیدات معدنی، زراعتی و صنعتی می‌شود و توانایی این کشور را برای رشد اقتصادی و اتصال به کشورهای منطقه محدود ساخته است.<ref>[https://www.ara.gov.af/dr/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%B7-%D8%A2%D9%87%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 . «ضرورت ایجاد راه‌آهن افغانستان»،  وب‌سایت اداره راه‌آهن افغانستان.]</ref>

==طرح‌های توسعه راه‌آهن افغانستان==
===راه‌آهن بین‌المللی آریا===
مطالعات اولیة محور راه‌آهن بین‌المللی آریا توسط شرکت فرانسوی سوف ریل براساس تفاهم نامة بین دو دولت فرانسه و افغانستان در 1975 برای 1800 کیلومتر مسافت از هرات تا کابل به انجام رسید. هدف این طرح، اتصال کشور افغانستان، پاکستان، هند و چین از طریق ایران به اروپا بود.<ref>. [https://www.iess.ir/fa/analysis/2428/ ابراهیم‌بای‌سلامی، «چشم‌انداز و اهمیت استراتژیک راه‌آهن خواف - هرات»،  وب‌سایت موسسه مطالعات راهبردی شرق.]</ref>

===راه‌آهن خواف- هرات=== 
این راه‌آهن، بخشی از طرح توسعه‌ی اقتصادی داوودخان بود که تحولات سیاسی افغانستان نیم‌قرن تحقق آن را به تاخیر‌انداخت.<ref>. [https://afgreview.com/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D9%87%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8 «چشم‌انداز توسعة راه آهن ایران و افغانستان. فرصت‌ها و چالش‌ها»،  وب‌سایت بررسی تحولات افغانستان.]</ref> در 2006م تفاهم‌نامه‌ای میان وزرات راه و ترابری ایران با وزارت فواید عامة افغانستان امضا شد که بر اساس آن، طرح ساخت راه‌آهن به طول 225 کیلومتر شامل 76 کیلومتر در خاک ایران و 149 کیلومتر در خاک افغانستان، هدف‌گذاری شد. در حال‌حاضر این راه‌آهن ظرفیت جابجایی سالانه شش میلیون تُن کالای تجاری و یک میلیون مسافر را دارد.<ref>. [https://ara.gov.af/dr/%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AB-%D8%AE%D8%B7%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D8%B4%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2- توسلی، «احداث راه‌آهن منطقه‌ای و نقش آن در چشم‌انداز اقتصاد منطقه (به مناسبت افتتاح راه‌آهن خواف ـ هرات)»،  وب‌سایت ادارة راه‌آهن افغانستان.]</ref> این راه‌آهن7 ایستگاه دارد که 5 ایستگاه در ایران و2 ایستگاه در افغانستان واقع شده است.<ref>. یادگاری، «ایران درمسیر تجارت ترانزیتی کشورهای منطقه»،  1399ش.</ref> قطعه چهارم راه‌آهن هرات – خواف از ایستگاه روزنگ تا شهرک صنعتی هرات گسترش پیدا خواهد کرد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/113713/the-first-iran-afghanistan-railway-was-opened/ . روحانی، «اولین راه‌آهن ایران – افغانستان افتتاح شد. دو کشور خواب اتصال منطقه‌ی را می‌بینند»،  وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref> ایران 200 میلیون دلار برای ساخت این راه‌آهن هزینه کرده است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/154492 . «ریل‌گذاری راه‌آهن هرات – خواف آغاز شد»،  وب‌سایت شفقنا افغانستان.]</ref> این راه‌آهن، ایران را به چین و افغانستان را به هند، ترکیه، اروپا، حوزه قفقاز، حوزه دریای خزر و آب‌های آزاد و در نهایت به کشور عراق، سوریه و دریای مدیترانه متصل می‌کند. مهم‌ترین ویژگی این خط دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد است که موجب افزایش ارزآوری اقتصادی و انتقال ارزان و به‌صرفه کالاها و خدمات و افزایش اشتغال برای ایران و افغانستان می‌شود.<ref>. یادگاری، «ایران درمسیر تجارت ترانزیتی کشورهای منطقه»،  1399ش.</ref>

===راه‌آهن حیرتان – مزار شریف===
این راه‌آهن در 1389ش، احداث و تکمیل شد.<ref>. توسلی غرجستانی، اقتصاد افغانستان (ظرفیت‌ها، چالش‌ها و راهکارها)،  1399ش، ص35. </ref> طول آن حدود 106 کیلومتر است که برای انتقال کالاهای تجاری از آن استفاده می‌شود.<ref>. [https://subhekabul.com/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1/railway-construction-in-afghanistan/ اختیاربیگ، «ساخت راه‌آهن.</ref><ref> داروی تقویتی برای اقتصاد افغانستان»،  وب‌سایت روزنامة صبح کابل.]</ref> این مسیر کمتر از یک سال آماده بهره‌برداری و هزینة آن توسط بانک توسعه اسلامی تامین شد.<ref>. [https://www.iess.ir/fa/analysis/2428/ ابراهیم‌بای‌سلامی، «چشم‌انداز و اهمیت استراتژیک راه‌آهن خواف - هرات»،  وب‌سایت موسسه مطالعات راهبردی شرق.]</ref> افغانستان از طریق راه‌آهن مذکور به شبکة خطوط راه‌آهن ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، چین و روسیه وصل می‌شود. 

===ترکمنستان - بندرآقنیه===
حدود چهار دهه پیش، راه‌آهن از کشور ترکمنستان به ‌طول 2 کیلومتر به داخل افغانستان راه‌اندازی و ایستگاه راه‌آهن تورغندی در خاک افغانستان ساخته شد. راه‌آهن تورغندی به طول 13 کیلومتر، آقینه 16 کیلومتر و آقینه-‌اندخوی بیش از30 کیلومتر فعال است.<ref>. [https://subhekabul.com/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1/railway-construction-in-afghanistan/ اختیاربیگ، «ساخت راه‌آهن.</ref><ref> داروی تقویتی برای اقتصاد افغانستان»،  وب‌سایت روزنامة صبح کابل.]</ref>

===هرات – تورغندی===
راه‌آهن هرات-تورغندی از ولسوالی‌های کشک کهنه، کشک رباط سنگی، گلران، انجیل و گذره عبور می‌کند و تا فرودگاه ولایت هرات ادامه خواهد یافت. طول آن 200 کیلومتر عنوان شده و زمینة وصل شدن ایران و هرات به کشورهای آسیای میانه را هموار می‌سازد.<ref>[http://portalhamlonaghl.ir/fa/101327 . «مطالعات ساخت راه‌آهن هرات_ تورغندی توسط دولت افغانستان»،  وب‌سایت پرتال جامع اطلاعات تخصصی صنعت حمل و نقل.]</ref>

بر اساس پژوهش بانک انکشاف آسیایی، افغانستان حدود 2440 کیلومتر راه‌آهن نیاز دارد و تخمین ابتدایی برای ساخت 1290 کیلومتر راه‌آهن، به دو میلیارد و 255 میلیون دلار برآورد شده است.<ref>. [https://www.etilaatroz.com/113713/the-first-iran-afghanistan-railway-was-opened/ روحانی، «اولین راه‌آهن ایران – افغانستان افتتاح شد. دو کشور خواب اتصال منطقه‌ی را می‌بینند»،  وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> ایران با سرمایه‌گذاری برای احداث و تکمیل راه آهن هرات- مزارشریف موافقت کرده است.<ref>[https://dolat.ir/detail/363882 شفیع، «انجام توافقات اولیة برای سرمایه‌گذاری 5. 3 میلیارد دلاری ایران در افغانستان»،  وب‌سایت دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت.]</ref>

==کارکرد راه‌آهن==
راه‌آهن به‌عنوان یک سیستم حمل و نقل در هر جامعه، کارکردهای متفاوت دارد که می‌تواند کلیة قطب‌های اجتماعی، اقتصادی، نظامی، کشاورزی را به یکدیگر وصل و بیشترین حجم از مسافرین و کالاها را با ضریب اطمینان بالا جابه‌جا کند.<ref>[https://publication.iust.ac.ir/product/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D9%87%D9%86-%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF/ . «مهندسی راه آهن (تئوری و کاربرد)»،  وب‌سایت ادارۀ انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران]</ref>

===اقتصادی===
برخی از کارکردهای اقتصادی عبارتند: 
# کاهش هزینه‌ها؛ 
# توسعة زیربناها و سرمایه‌گذاری در افغانستان؛ 
# تسهیل حمل‌و‌نقل شبکة ریلی بین‌المللی بین دو کشور ایران و افغانستان و امکان اتصال آن به کشورهای چین، پاکستان، هندوستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان؛ 
# اتصال کشور افغانستان به راه‌آهن شمال - جنوب و آب‌های آزاد جهان در خلیج فارس و چابهار در دریای عمان و اقیانوس هند؛ 
# اتصال شبکه‌های ریلی هند و پاکستان به ایران و اروپا از طریق افغانستان؛ 
# ارتقاء سطح زندگی مردم و کاهش قاچاق مواد مخدر و تقویت کشت‌‌های جایگزین در افغانستان؛ 
# افزایش ضریب امنیتی و توسعه امنیت اجتماعی در افغانستان و کشورهای همسایه؛ 
# افزایش امکان سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان و ارتباط آنها با توسعة کارخانه‌های مرتبط؛ 
# ایجاد زمینة سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی در افغانستان و کشورهای همسایه و توسعة تولید و تجارت آنها؛ 
# افزایش منافع ترانزیتی بیشتر برای همة کشورهای منطقه.<ref>[https://www.iess.ir/fa/analysis/2428/ . ابراهیم‌بای‌سلامی، «چشم‌انداز و اهمیت استراتژیک راه‌آهن خواف - هرات»،  وب‌سایت موسسه مطالعات راهبردی شرق.]</ref> مسیرهای راه‌آهن باعث انتقال کالاهای تجارتی بیشتر و عواید ناشی از آن شد که در حال‌حاضر ادارة راه‌آهن به یکی از ادارات مهم عایداتی افغانستان تبدیل شده است. افغانستان، در 1398ش، 253٫39 میلیون افغانی درآمد از ترانزیت راه‌آهن دریافت کرده است. و متوسط، درآمد ماهانة وزارت مالیه از ترانزیت راه‌آهن، به ارزش 21٫11 میلیون افغانی می‌رسد که مجموع درآمد آن 2 میلیارد و 500 میلیون افغانی بوده است؛ <ref>. [https://subhekabul.com/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1/railway-construction-in-afghanistan/ اختیاربیگ، «ساخت راه‌آهن. داروی تقویتی برای اقتصاد افغانستان»،  وب‌سایت روزنامة صبح کابل.]</ref> این درآمد در 1399ش، به بیش از 3 میلیارد و 376 میلیون افغانی رسیده است.<ref>[https://ara.gov.af/dr/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%84%D8%AA-1399-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D8%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7 . شمس، «حساب‌دهی دولت به ملت 1399. گزارش فعالیت‌ها، برنامه‌ها و دستاوردهای ادارة راه‌آهن افغانستان»،  وب‌سایت ادارة راه‌آهن افغانستان.]</ref> همچنین افغانستان در یک‌ماه، سه و نیم میلیون دلار از راه آهن حیرتان- مزار درآمد کسب کرده است.<ref>. [https://tolonews.com/fa/business-177599 شهیر، «گردآوری درآمدهای راه‌آهن حیرتان-مزار از سوی ادارة راه آهن»،  خبرگزاری طلوع‌نیوز.]</ref>

===اجتماعی و فرهنگی===
====همگرایی منطقه‌ای====
اتصال راه‌آهن هرات به مزار شریف، موجب پیوست اروپا و ایران به تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی است. هرات از دو راه می‌تواند به مزار شریف وصل شود؛ یکی از راه شمالی و کوهستانی که از مناطق بادغیس، فاریاب، جوزجان و بلخ می‌گذرد و دیگری از مسیر جنوب‌شرقی با عبور از شیندند، فراه، دل‌آرام، لشگرگاه، قندهار و غزنی به کابل می‌رسد و از کابل به پلخمری، شیرخان بندر و مزار شریف می‌رسد. این همان طرحی بود که توسط شرکت سوف‌ریل فرانسوی بر مبنای ایجاد و گسترش شبکه ریلی بیشتر در افغانستان و پرهیز از اتصال مستقیم و کوتاه‌تر شوروی به آب‌های گرم خلیج فارس در دوران جنگ سرد پیشنهاد شده بود.<ref>. [https://www.iess.ir/fa/analysis/2428/ ابراهیم‌بای‌سلامی، «چشم‌انداز و اهمیت استراتژیک راه‌آهن خواف - هرات»،  وب‌سایت موسسه مطالعات راهبردی شرق.]</ref>

====تقویت پیوند ملت‌ها====
ساخت راه‌آهن ایران- افغانستان را می‌توان با رویکرد تقویت پیوند دو ملت ایران و افغانستان که فرهنگی مشترک دارند، ارزیابی کرد.<ref>. یادگاری، «ایران درمسیر تجارت ترانزیتی کشورهای منطقه»،  1399ش.</ref> در گذشته نیز بزرگترین و کارآمدترین مسیر مواصلاتی جهان یعنی «راه ابریشم» از چین و هند تا ایران و اروپا ز طریق افغانستان، ترسیم می‌شد. این راه‌آهن با ایجاد زیربناهای اقتصادی تولیدی و تجاری موجبات توسعة منطقه‌ای و تحکیم روابط دوستانه دو ملت ایران و افغانستان را فراهم خواهد کرد.<ref>. حیدری، «چشم‌انداز توسعة پایدار شرق ایران»،  1384ش، ص54.</ref> رئیس جمهور وقت ایران افتتاح راه‌آهن خواف – هرات را روز تاریخی در روابط میان ایران و افغانستان توصیف کرد که پیوند دل‌ها، ‌اندیشه‌ها، فرهنگ‌ها، رفتار و تلاش‌ها را مستحکم‌تر می‌کند.<ref>[https://www.etilaatroz.com/113688/the-opening-of-the-khaf-herat-railway-is-a-big-step-for-an-economic-leap/ . «افتتاح راه‌آهن خواف – هرات گام بزرگ برای جهش اقتصادی است»،  وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> با اجرای این طرح روابط فرهنگی و اقتصادی بین این کشورها گسترش خواهد یافت<ref>[https://www.etilaatroz.com/113713/the-first-iran-afghanistan-railway-was-opened/ . روحانی، «اولین راه‌آهن ایران – افغانستان افتتاح شد.دو کشور خواب اتصال منطقه‌ی را می‌بینند»،  وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref> و زمینة گردشگری زیارتی و تفریحی فراهم شده<ref>. یادگاری، «ایران درمسیر تجارت ترانزیتی کشورهای منطقه»،  1399ش.</ref> و موجب تحول در سبک زندگی مردم می‌شود.<ref>[https://dolat.ir/detail/305814 . آخوندی، «اقدامات بسیار بزرگی در حوزة ریل باری و مسافری انجام شده است»،  وب‌سایت پایگاة اطلاع رسانی دولت.]</ref>

==پروژه‌های در دست مطالعه==
# راه‌آهن بندرشیرخان- بلخ و هرات، به‌طول 1000 کیلومتر؛ 
# راه‌آهن هرات – قندهار، به‌طول 620 کیلومتر؛ 
# راه‌آهن قندوز، بغلان، پروان و بامیان - کابل به‌طول حدود 400 کیلومتر؛ 
# راه‌آهن قندهار – کابل؛ 
# راه‌آهن کابل – تورخم (جلال‌آباد).  <ref>. [https://www.etilaatroz.com/113713/the-first-iran-afghanistan-railway-was-opened/ روحانی، «اولین راه‌آهن ایران – افغانستان افتتاح شد. دو کشور خواب اتصال منطقه‌ی را می‌بینند»،  وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
# راه‌آهن ترانس- افغان، این کریدور بین سه کشور ازبکستان، افغانستان و پاکستان بستر همکاری تجاری بین دو منطقه آسیای مرکزی و آسیای جنوبی را فراهم می‌کند.<ref>[https://www.iess.ir/fa/note/3313/ . توحید ورستان، «اهمیت راه‌آهن ترانس- افغان برای کشورهای منطقه و قدرت‌های فرامنطقه‌»،  وب‌سایت موسسة مطالعات راهبردی شرق.]</ref>
# کریدور خط‌آهن پنج‌جانبه (راه ابریشم جدید)،  در 19 قوس (آذر) 1393ش، تفاهم‌نامة احداث خط‌آهن پنج‌جانبه میان کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان، قرقیزستان و چین به امضاء رسید. این پروژة بزرگ منطقه‌ای که در حدود 2100 کیلومتر طول دارد، تقریباً 1148 کیلومتر آن از خاک افغانستان عبور می‌کند و در صورت تکمیل، می‌تواند جایگاه ارتباطی، ترانزیتی و سیاسی افغانستان را در منطقه برجسته سازد.<ref>. توسلی غرجستانی، کارنامة اقتصادی حکومت وحدت ملی، 1401ش، ص112.</ref>

==ایستگاه‌‌های فعال==
حیرتان، جیرتان، تازه‌امید، نایب‌آباد، مزارشریف، آقینه و تورغندی از ایستگاه‌های فعال راه‌آهن افغانستان است.<ref>[https://ara.gov.af/dr/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84-%D8%AE%D8%B7%D9%88%D8%B7-%D8%A2%D9%87%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 . «استیشن‌های فعال خطوط‌آهن افغانستان»،  وب‌سایت ادارة راه‌آهن افغانستان.]</ref> در حال‌حاضر مجموع راه‌آهن احداث شده به 135 کیلومتر می‌رسد که تنها 95 کیلومتر آن از مزار شریف تا بندر حیرتان مورد استفاده است.<ref>. توسلی غرجستانی، کارنامة اقتصادی حکومت وحدت ملی، 1401ش، ص108</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* آخوندی، عباس، «اقدامات بسیار بزرگی در حوزة ریل باری و مسافری انجام شده است»،  پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، تاریخ درج مطلب: 15 اسفندماه 1396ش.  
* ابراهیم‌بای‌سلامی، غلام‌حیدر، «چشم‌انداز و اهمیت استراتژیک راه‌آهن خواف - هرات»،  وب‌سایت موسسه مطالعات راهبردی شرق، تاریخ درج مطلب: 15 آذر 1399ش.  
* اختیاربیگ، عبدالرازق، «ساخت راه‌آهن؛ داروی تقویتی برای اقتصاد افغانستان»،  وب‌سایت روزنامة صبح کابل، تاریخ درج مطلب: 22 دسامبر 2020م.  
* «افتتاح راه‌آهن خواف – هرات گام بزرگ برای جهش اقتصادی است»،  وب‌سایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 20 قوس 1399ش.  
* پوهاند محمدظریف، جغرافیای اقتصادی افغانستان، پاکستان، ختیح بیا روغنی، چاپ اول، 1382ش.  
* تمیم شهیر، «گردآوری درآمدهای راه‌آهن حیرتان-مزار از سوی ادارة راه‌آهن»،  خبرگزاری طلوع‌‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 27 حمل 1401ش.  
* «تاریخچة راه‌آهن در افغانستان»،  خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1395ش.  
* «ترفندهای سفر با قطار هر آنچه که باید در زمینة سفر با قطار بدانید»،  وب‌سایت ریل‌پرداز نوآفرین، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1399ش.  
* توحید ورستان، «اهمیت راه‌آهن ترانس- افغان برای کشورهای منطقه و قدرت‌های فرامنطقه‌»،  وب‌سایت موسسة مطالعات راهبردی شرق، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1401ش.  
* توسلی غرجستانی، محمد، «احداث راه‌آهن منطقه‌ای و نقش آن در چشم‌انداز اقتصاد منطقه (به مناسبت افتتاح راه‌آهن خواف ـ هرات) 20 قوس 1399»،  وب‌سایت ادارة راه‌آهن افغانستان، تاریخ درج مطلب: 20 قوس 1399ش.  
* توسلی غرجستانی، محمد، کارنامه اقتصادی حکومت وحدت ملی، کابل، صبح دانش، 1401ش.  
* توسلی‌غرجستانی، محمد، اقتصاد افغانستان (ظرفیت‌ها، چالش‌ها و راهکارها)،  کابل: مؤسسة نشر واژه، چاپ سوم 1399ش.  
* «چشم‌انداز توسعة راه‌آهن ایران و افغانستان؛ فرصت‌ها و چالش‌ها»،  وب‌سایت بررسی تحولات افغانستان، تاریخ درج مطلب: 21 تیرماه 1402ش.  
* حیدری، مهدی، «چشم‌انداز توسعة پایدار شرق ایران»،  فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 77، 1384ش.  
* دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامة افغانستان، قم، چاپخانه و لیتوگرافی شهید، 1371ش.  
* روحانی، واجد، «اولین راه‌آهن ایران – افغانستان افتتاح شد؛ دو کشور خواب اتصال منطقه‌ی را می‌بینند»،  وب‌سایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 20 قوس 1399ش.  
* روحانی، واجد، «اولین راه‌آهن ایران – افغانستان افتتاح شد؛ دو کشور خواب اتصال منطقه‌ی را می‌بینند»،  وب‌سایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 20 قوس 1399ش.  
* «ریل‌گذاری راه‌آهن هرات – خواف آغاز شد»،  وب‌سایت شفقنا افغانستان، تاریخ درج مطلب: 7 سپتامبر، 2016م.  
* سالاری، مسعود، «آیا خط آهن خواف-هرات قطار چین را به اروپا می‌رساند؟»،  وب‌سایت یورونیوز، تاریخ درج مطلب: 10 دسامبر 2020م.  
* شمس، محمدیما، «حساب‌دهی دولت به ملت 1399، گزارش فعالیت‌ها، برنامه‌ها و دستاوردهای ادارة راه‌آهن افغانستان»،  وب‌سایت ادرة راه‌آهن افغانستان، تاریخ درج مطلب: 6 دلو 1399ش.  
* «ضرورت ایجاد راه‌آهن افغانستان»،  وب‌سایت اداره راه‌آهن افغانستان، تاریخ بازدید: 10 آبان 1402ش.  
* دهخدا، لغتنامة دهخدا، «راه‌آهن»،  وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 5 آذر 1402ش.  
* مکملی، محمدکاظم، تاریخ جامع راه‌آهن، تهران، راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، 1379ش.  
* میرشفیع، سیدحسین، «انجام توافقات اولیة برای سرمایه‌گذاری5. 3 میلیارد دلاری ایران در افغانستان»،  وب‌سایت دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت، تاریخ درج مطلب: 26 اردیبهشت 1400ش.  
* یادگاری، سهیلا، «ایران درمسیر تجارت ترانزیتی کشورهای منطقه»،  روزنامة ایران، شمارة 7513، 20 آذر 1399ش.  
* «مطالعات راه‌آهن هرات- تورغندی آغاز می‌شود»،  وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 17 فروردین 1395ش.  
* «مطالعات ساخت راه‌آهن هرات_ تورغندی توسط دولت افغانستان»،  وب‌سایت پرتال جامع اطلاعات تخصصی صنعت حمل و نقل، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1395ش.  
* «مهندسی راه‌آهن (تئوری و کاربرد)»،  وب‌سایت اداره انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تاریخ بازدید: 20 آذر 1402ش.  
* «نقش راه‌آهن خواف – هرات در تعمیق پیوند ایران و افغانستان»،  خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 17 آذر 1399ش. 

[[رده: ویکی‌زندگی]]