در حال ویرایش پیش‌نویس:قورمه سبزی

'''<big>قورمه سبزی</big>'''؛ نوعی خورش ایرانی با گوشت، لوبیا و سبزی.  

قورمه سبزی غذای سنتی و پرطرفدار ایرانیان است که ذائقه‌های متفاوت آن را می‌پسندند و یکی از نمادهای همبستگی فرهنگی ایرانی‌ها به‌شمار می‌رود. قورمه‌سبزی در فرهنگ ایرانی، یک غذای مادرانه دانسته می‌شود و یادآور یا نشانگر عشق، ذوق، مهر و هنر مادر نسبت به خانواده است. مدت‌ها است که در فرهنگ غذایی ایرانیان، خورش قورمه‌سبزی، پیشنهاد برتر مادران و کدبانوهای ایرانی برای دورهمی‌های خانوادگی است. این خورش برای پذیرایی از مهمانان در مناسبت‌هایی مانند عید نوروز و یا نذری دادن در مراسم مذهبی به‌ویژه در ماه محرم و صفر و نیز در مجالس ختم و عزا، طبخ می‌شود.
==نام‌گذاری==
واژۀ ترکی قورمه یا قرمه، در فرهنگ غذایی ایرانی‌ها به گوشتی گفته می‌‌شود که خشک و ذخیره می‌کنند.<ref>  [https://vajehyab.com/moein/%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87 . معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ قرمه.]</ref>  قورمه‌سبزی، نوعی قورمه است<ref>  [https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/%25D9%2582%25D9%2588%25D8%25B1%25D9%2585%25D9%2587%2520%25D8%25B3%25D8%25A8%25D8%25B2%25DB%258C . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه قورمه‌سبزی.]</ref>  که از ترکیب گوشت تکه‌شده، سبزی خردشده و لوبیا به‌صورت خورش تهیه می‌شود.<ref>  [https://vajehyab.com/moein/%D9%82%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C . معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه قورمه‌سبزی.]</ref>  قورمه‌سبزی با پیشینه‌ای کهن، امروزه از غذا‌های ملی ایرانیان با شهرت جهانی به‌شمار می‌رود.<ref>  [https://mizboon.com/Blog/2020/02/qorme-sabzi-stew/ «تاریخچه قورمه‌سبزی در ایران زمین از دیرباز تا امروز»، وب‌سایت مجله گردشگری میزبون.]</ref>  در برخی منابع مکتوب عصر قاجار به نام و شیوۀ پخت قورمه‌سبزی اشاره شده است.<ref>  [https://www.asriran.com/fa/news/847675/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-5-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%82%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C «تاریخچه 5 هزارساله قرمه سبزی»، وب‌سایت عصر ایران.]</ref> 
==روش پخت==
خورش قورمه‌سبزی با استفاده از گوشت، لوبیا، سبزی، پیاز، لیمو عمانی و انواع ادویه، تهیه می‌شود. رایج‌ترین ترکیب سبزی قورمه شامل تره، جعفری، شنبلیله، گشنیز و اسفناج است. در زمستان به‌دلیل در دسترس نبودن اسفناج از برگ چغندر استفاده می‌شود. قورمه‌سبزی را در مناطق مختلف ایران، به شیوه‌های گوناگون، طبخ می‌کنند؛<ref>  [https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/%25D9%2582%25D9%2588%25D8%25B1%25D9%2585%25D9%2587%2520%25D8%25B3%25D8%25A8%25D8%25B2%25DB%258C . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه قورمه‌سبزی.]</ref>  ولی طبق دستور پخت رایج، در مرحله اول بعد از خرد کردن و سرخ کردن پیاز، گوشت را به آن اضافه می‌کنند. سپس سبزی و لوبیا را با آن تفت می‌دهند و بعد از اضافه کردن ادویه‌ها اجازه می‌دهند تا خورش جا بیفتد. در یک تا دو ساعت آخر، به آن لیمو عمانی اضافه می‌کنند.<ref>  [https://www.tasvirezendegi.com/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4-%D9%82%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C/ «طرز تهیه قورمه‌سبزی جا افتاده و مجلسی»، وب‌سایت مجله زندگی.]</ref> 
 
تهرانی‌ها از گوشت سردست گوسفند و روغن‌زرد گاوی و سبزی‌هایی همچون تره، جعفری و مقداری شنبلیله برای پخت قورمه‌سبزی استفاده می‌کنند. در آذربایجان سبزی قورمه شامل گشنیز، ترخون، اسفناج و جعفری است و برای طبخ خورش از لوبیا چشم بلبلی و آبغوره استفاده می‌کنند.<ref>  [https://saednews.com/.post/moarefiye-anvae-ghorme-va-hormesabzi «معرفی انواع قورمه و قورمه‌سبزی»، وب‌سایت ساعد نیوز.]</ref>  در شهرهای شمالی در کنار قورمه‌سبزی، گوجه و بادمجان سرخ شده می‌گذارند. سبزی خورشت آنان شامل تره، گشنیز، جعفری، شنبلیله، برگ چغندر، خالواش و چوچاق است. در برخی از شهرهای شمالی در قورمه‌سبزی به‌جای لوبیا قرمز، لوبیا سفید یا چشم بلبلی و به‌جای گوشت از مرغ و به‌جای لیموعمانی از آبغوره استفاده می‌کنند.<ref>  [https://blog.okcs.com/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C-%D8%AC%D8%A7-%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%87-%DA%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3/ «طرز تهیه قورمه‌سبزی مجلسی و انواع آن در شهرهای مختلف»، وب‌سایت مجله کوروش.]</ref>  در دامغان برای تهیه خورش قورمه‌سبزی به‌جای لوبیا از لپه استفاده کرده و به آن قورمه لپه می‌گویند.<ref>  [https://www.kojaro.com/food/180240-different-ghormeh-sabzi/ توکلی، «طرز تهیه قورمه‌سبزی و انواع آن در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت کجارو.]</ref>  در شهر نطنز قورمه‌سبزی را با لپه، سماق، کرفس‌کوهی، تره، جعفری و شنبلیله تهیه می‌کنند.<ref>  [https://www.farsnews.ir/news/14011225000237/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B7%D9%86%D8%B2-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%B4%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D9% «آداب و رسوم نوروزی در نطنز»،خبرگزاری فارس.]</ref> 
==خواص و ارزش غذایی==
قورمه‌سبزی سرشار از فیبر و پروتئین و ویتامین است. کارشناسان تغذیه، این خورش را برای سیستم ایمنی بدن، هضم غذا، تقویت استخوان، جلوگیری از کم‌خونی، کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی، تقویت سیستم عصبی، افزایش اشتها، تنظیم فشار خون، التهاب، افزایش آهن، تقویت بینایی و کاهش احتمال ابتلا به سرطان،  مفید دانسته‌اند.<ref>  [https://www.baharnews.ir/news/178453/%D9%85%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%D8%AA-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86 «مزایای خورشت قورمه‌سبزی برای بدن انسان»، وب‌سایت بهارنیوز.]</ref>  البته زیاده‌روی در خوردن قورمه‌سبزی نیز عوارضی مانند نفخ شکم، افزایش وزن، افزایش خون‌ریزی در دوران قاعدگی، افزایش فشار خون و اختلال در عملکرد گوارش را در پی دارد.<ref> [https://www.namehnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-17/546518-%D8%B6%D8%B1%D8%B1-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%D8%AA-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA « ضرر های خورشت قورمه‌سبزی چیست ؟»، وب‌سایت نامه نیوز.]</ref> 
==آداب و رسوم==
قورمه‌سبزی که از غذاهای سنتی و محبوب ایرانیان به‌شمار می‌رود، به‌عنوان غذای نذری نیز در ایام محرم، صفر، فاطمیه و ماه رمضان استفاده می‌شود؛<ref>  [https://orkidehrestaurant.com/ghormeh-sabzi-nazri/ «طرز تهیه قورمه‌سبزی نذری مجلسی»، وب‌سایت ارکیده.]</ref>  به‌ویژه مردم اهواز رسم دارند در مناسبت‌های مذهبی برای برآورده شدن حاجات خود، قورمه‌سبزی نذر کنند و آن را بین نیازمندان و عزاداران شهادت امام حسین تقسیم می‌کنند.<ref>  [https://www.tasvirezendegi.com/%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%AE%D8%AA-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B0%D8%B1%DB%8C/#1 «نکات مهم برای پخت غذاهای نذری در ماه محرم و ماه رمضان»، وب‌سایت مجله تصویر زندگی.]</ref>  نذری دادن قورمه‌سبزی در روز عاشورا توسط اهوازی‌ها حدود ۸۰ سال پیشینه دارد.<ref>   [https://www.kojaro.com/food/192159-nazri-food-muharram/ شجاعی، «غذاهای نذری ساده»، وب‌سایت کجارو.]</ref>   زنان کردستان در روز عید فطر معمولاً با تهیه و خوردن قورمه‌سبزی، جشن خود را تکمیل می‌کنند.<ref>  [https://www.iranview.ir/post/10907/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 صادقی، «آداب و رسوم ماه رمضان در کردستان»، وب‌سایت ویراویر.]</ref>  در شهر نطنز، بانوان کدبانو یک شب قبل از عید نوروز قورمه‌سبزی را بار می‌گذارند تا به‌خوبی پخته شود و جا بیفتد.<ref>  [https://www.farsnews.ir/news/14011225000237/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B7%D9%86%D8%B2-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%B4%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D9% «آداب و رسوم نوروزی در نطنز»،خبرگزاری فارس.]</ref>  زنان ایل بختیاری قورمه‌سبزی را به‌دلیل رنگ سبز آن در سفره هفت سین قرار می‌دهند تا نشانه‌ای از طراوت، شادمانی و سرسبزی باشد.<ref>  [https://www.beytoote.com/art/city-country/bakhtiari-customs2-culture.html «آداب و رسوم بختیاری‌ها»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>  بسیاری از مردم لرستان در شب عید نوروز غذاهای سبزرنگ مانند قورمه‌سبزی می‌خورند و پختن غذاهای سبز‌رنگ را موجب خیر و برکت و نماد سرسبزی و بهار می‌دانند.<ref>  [http://www.pana.ir/news/609002 «آشنايي با آداب و رسوم نوروزی مردم در استان لرستان»، خبرگزاری پانا.]</ref>  در شهر تبریز قورمه‌سبزی به‌عنوان غذای چهارشنبه‌سوری مشهور است و هرساله با خوردن قورمه‌سبزی جشن خود را برگزار می‌کنند.<ref>  [https://minevisam.com/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ محمدی، «غذای چهارشنبه سوری در شهرهای ایران چیست؟»، وب‌سایت مینویسم.]</ref>  در خوزستان از این خورشت به‌عنوان غذای شب سال تحویل، نذری ایام محرم، شام شب یلدا و شام شب چهارشنبه‌سوری استفاده می‌کنند. این خورشت در استان چهارمحال بختیاری نیز به‌عنوان غذای شب سال تحویل مصرف می‌شود.<ref>  [https://blog.okcs.com/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C-%D8%AC%D8%A7-%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%87-%DA%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3/ «طرز تهیه قورمه‌سبزی مجلسی و انواع آن در شهرهای مختلف»، وب‌سایت مجله کوروش.]</ref> 
==روز جهانی قورمه‌سبزی==
اولین شنبه از ماه آذر را دوست‌داران فرهنگ ایرانی، روز جهانی قورمه‌سبزی نامیده‌اند.<ref>  [http://akharinkhabar.ir/cooking/7048874/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8 «تاریخچه قورمه‌سبزی در ایران‌زمین به بهانه روز جهانی آن»، وب‌سایت آخرین خبر.]</ref> 
==قورمه‌سبزی در أمثال و حِکَم==
ضرب‌المثل «کله‌اش بوی قورمه‌سبزی می‌دهد» کنایه از این است که هرگاه فردی، حرف‎‌های درشت بزند و هوای اقدامات خطرناک داشته باشد مستحق آن است که با سر او قورمه‌سبزی درست کنند و قدرتمندان، برای از بین بردن چنین افرادی از روش‌های سخت‌گیرانه‌ای استفاده می‌کنند.<ref>   [https://help.molisy.ir/tag/%D8%B6%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AB%D9%84%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/ بیات، «بایگانی‌های ضرب‌المثل‌های بختیاری همراه با داستان»، وب‌سایت مولیزی.]</ref>  همچنین گفته شده که چون قورمه‌سبزی را برای مجالس ترحیم و خیرات اموات نیز می‌پزند، وقتی کسی کارهای خطرناک می‌کند یا علیه قدرتمندان حرف‌های ناخوشایند و تند و تیز می‌زند، می‌گویند: کله‌اش بوی قورمه‌سبزی می‌دهد.<ref>  [https://www.daryanews.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%85%D9%80%D8%B2%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%80%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D9%80%D8%B2%DB%8C/ . «روزی به خوشمزگی قورمه‌سبزی»، وب‌سایت دریانیوز.]</ref> 
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* «آداب و رسوم بختیاری‌ها»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1389ش.
* «آداب و رسوم نوروزی در نطنز»،خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1402ش.
* «آشنايي با آداب و رسوم نوروزی مردم در استان لرستان»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: 6 فروردین 1396ش.
* بیات، سارا، «بایگانی‌های ضرب‌المثل‌های بختیاری همراه با داستان»، وب‌سایت مولیزی، تاریخ درج مطلب: 12 آذر 1402ش.
* «تاریخچه 5 هزارساله قرمه‌سبزی»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 15 تیر 1401ش.
* «تاریخچه قورمه‌سبزی در ایران زمین از دیرباز تا امروز»، وب‌سایت مجله گردشگری میزبون، تاریخ درج مطلب: 24 بهمن 1398ش.
* «تاریخچه قورمه‌سبزی در ایران‌زمین به بهانه روز جهانی آن»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب:    2 آذر 1399ش.  
* توکلی، نگین، «طرز تهیه قورمه‌سبزی و انواع آن در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1399ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، تاریخ بازدید: 22 آذر 1402ش.
* «روزی به خوشمزگی قورمه‌سبزی»، وب‌سایت دریانیوز، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1402ش.
* «ریشه ضرب‌المثل/ کله‌اش بوی قرمه سبزی می‌دهد»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1391ش.
* شجاعی، صدیقه، «غذاهای نذری ساده»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1400ش.
* صادقی، امیر، «آداب و رسوم ماه رمضان در کردستان»، وب‌سایت ویراویر، تاریخ درج مطلب: 6 آذر1402ش.
* «ضررهای خورشت قورمه‌سبزی چیست؟»، وب‌سایت نامه نیوز، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1398ش.
* «طرز تهیه قورمه‌سبزی جا افتاده و مجلسی»، وب‌سایت مجله زندگی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.
* «طرز تهیه قورمه‌سبزی مجلسی و انواع آن در شهرهای مختلف»، وب‌سایت مجله کوروش، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1402ش.
* «طرز تهیه قورمه‌سبزی نذری مجلسی»، وب‌سایت ارکیده، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1399ش.
* محمدی، سارا، «غذای چهارشنبه سوری در شهرهای ایران چیست؟»، وب‌سایت مینویسم، تاریخ درج مطلب: 19 بهمن 1399ش.
* «مزایای خورشت قورمه‌سبزی برای بدن انسان»، وب‌سایت بهارنیوز، تاریخ درج مطلب: 4 خرداد 1398ش.
* «معرفی انواع قورمه و قورمه‌سبزی»، وب‌سایت ساعد نیوز، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1400ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 22 آذر 1402ش.
* «نکات مهم برای پخت غذاهای نذری در ماه محرم و ماه رمضان»، وب‌سایت مجله تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 12 آذر 1402ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: غذا و نوشیدنی]] [[رده: سفره ایرانی]]