در حال ویرایش پیش‌نویس:رمضان

<big>'''رمضان؛'''</big> ماه نهم از سال قمری که روزه‌داری آن بر مسلمانان واجب است.

ماه رمضان، نهمین ماه از ماه‌های دوازده‌گانۀ قمری است که بین ماه شعبان و شوال قرار گرفته است. این ماه، به‌دلیل برخی مناسک و مناسبت‌ها همچون روزه‌داری، افطار، نزول قرآن، شب‌های قدر و شهادت امام علی، از اهمیت و جایگاه بالایی نزد مسلمانان برخوردار است.
==مفهوم‌شناسی==
رمضان در لغت از ریشۀ «رمض» به‌معنای شدت گرمای خورشید<ref>راغب، مفردات ألفاظ القرآن‏، ۱۴۱۲ق. ص۳۶۶.</ref> و سوختن آمده است. روزه‌داری نیز در فرهنگ مسلمانان، سوزانندۀ گناهان دانسته می‌شود و از این‌رو، این ماه را که ماه روزه‌داری مسلمانان است رمضان گفته‌اند.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، 1373ش، ج7، ص10780، ذیل واژه «رمضان».</ref>
==نام‌گذاری==
ماه رمضان با ‌نام‌هایی همچون رمضان‌المبارک، ماه صیام، شهر الله، بهار قرآن و ماه نزول قرآن یاد می‌شود.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، 1373ش، ج7، ص10780، ذیل واژه «رمضان».</ref>رمضان، تنها ماهی است که نام آن در قرآن کریم آمده است.<ref>سوره بقره، آیه 182.</ref>
==رمضان قبل از اسلام==
در عصر جاهلیت، مردم ماه رمضان را بزرگ داشته و به آن ناتِق می‌گفتند.<ref>زبیدی، تاج العروس، 1414ق، ج15، ص478.</ref>قوم ثمود هم به آن دیمر گفته و سال خود را با رمضان آغاز می‌کردند.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/12667 رحیمی، «رمضان» در سایت دانشنامة جهان اسلام.]</ref>در ایران باستان، رمضان قدمتی دیرینه‌ داشته و حلول آن را با «نقاره‌زنی» اعلام می‌کردند.<ref> [http://hamavardgah.ir/ «ماه رمضان در ایران باستان»، وب‌سایت هماورد.]</ref>
==فضیلت ماه رمضان==
ماه رمضان، از  ماه‌های بافضیلت قمری است. در روایات اسلامی از این ماه، به ماه مهمانی خدا، ماه پر خیروبرکت و ماه رحمت و مغفرت یاد شده است. در روایات اسلامی، رمضان، ماهی دانسته شده که روزها و شب‌های آن از بهترین روزها و شب‌ها است؛ حتی خوابیدن در این ماه نیز عبادت شمرده می‌شود؛ نفس کشیدن به‌منزلۀ تسبیح است؛ دعای بندگان به اجابت نزدیک‌تر است و اعمال بندگان پذیرفته می‌شود. در این ماه، درهای بهشت گشوده و درهای جهنم بسته و شیاطین در بند می‌شوند. همچنین خواندن یک آیه از قرآن در این ماه برابر ختم قرآن در ماه‌های دیگر است.<ref>قمی، مفاتیح ‌الجنان، 1370ش، ص172-174؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۳۴۶.</ref>
==وقایع ماه رمضان==
غزوۀ بدر، فتح مکه؛

وفات حضرت خدیجه؛

مراسم خواندن عقد اخوت بین اصحاب پیامبر و به‌ویژه بین رسول خدا و امام علی؛

ولادت امام حسن مجتبی؛ 

اعلام ولایت‌عهدی امام رضا از سوی مأمون؛

شب قدر؛

نزول قرآن و شهادت امام علی؛<ref>[https://fa.wikishia.net/view/ «رمضان» ویکی‌شیعه.]</ref>

غرق شدن فرعون؛

نزول کتاب‌های آسمانی همچون صُحُف ابراهیم، تورات موسی، انجیل عیسی و زبور داوود از مهم‌ترین وقایع ماه رمضان هستند.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/12667 رحیمی، «رمضان» وب‌سایت دانشنامة جهان اسلام.]</ref>
==ماه رمضان در فرهنگ مسلمانان==
ماه رمضان به‌دلیل مناسک عبادی و مناسبت‌های مذهبی که در آن وجود دارد، از اهمیت خاصی نزد مسلمانان برخوردار است. افطاری دادن، برپایی مراسم قرائت قرآن در اماکن دینی و مذهبی همچون مسجدالنبی، مسجدالحرام و حرم امامان و امام‌زادگان، سخنرانی‌های مذهبی، بیان احکام دینی و خواندن نماز تراویح (اهل‌سنت) از جمله برنامه‌های مسلمانان در ماه رمضان است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/ رمضان» ویکی‌شیعه؛] [https://fa.alalam.ir/news/4879916 «برگزاری نماز در مسجدالنبی و مسجدالحرام در رمضان»، وب‌سایت شبکة العالم.]</ref>
==برنامۀ غذایی ماه رمضان==
روزه‌داری در ماه رمضان، موجب تغییر برنامۀ غذایی خانواده‌های مسلمان می‌شود. زولبیا و بامیه، خرما، آش، شله‌زرد، سوپ، حلیم، کباب رمضان، عدسی، دلمۀ برگ و قابلی‌پلو از جمله خوراکی‌های مخصوص ماه رمضان در میان خانواده‌ها در ایران، افغانستان، پاکستان، هند، فلسطین و مصر است که در پایان روز با آنها افطار می‌کنند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/ «رمضان» ویکی‌شیعه؛] [https://www.baharnews.ir/news/267990/ «منوی افطاری کشورهای مختلف جهان»، پایگاه خبر بهار.]</ref>
==شب‌های قدر==
شب‌های قدر، میان شیعیان و اهل‌سنت متفاوت است. شیعیان شب‌های نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوم ماه رمضان<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش ، ج27، ص188-189.</ref> و اهل‌سنت شب بیست‌وهفتم را شب قدر می‌دانند.<ref>حقی، روح البیان، بی‌تا، ج1، ص482.</ref>احیا و شب‌زنده‌داری شب‌های قدر از جایگاه ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار است. آنها شب‌های قدر را به‌ نماز، دعا و قرائت قرآن صبح می‌کنند. مسلمانان معتقدند که عبادت کردن، افطاری دادن، کمک به فقرا و نیازمندان، صله‌رحم و انجام هر عمل نیک در این شب، فضیلتی بیشتر از هزار سال عبادت دارد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3720385/ «مراسم شب‌های قدر در کشورهای مختلف جهان»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.] </ref>شیعیان ایران و عراق با حضور در اماکن مذهبی همچون حرم امامان، امام‌زادگان، مساجد و حسینیه‌ها، برنامه‌های شب قدر را به‌صورت دسته‌جمعی برگزار می‌کنند. این مراسم با سخنرانی، عزاداری، خواندن دعای جوشن کبیر آغاز و با قرآن به‌سرگرفتن پایان می‌یابد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5470147/ «ویژ برنامة شب‌های قدر»، خبرگزاری مهر.]</ref> 
==روز قدس==
آخرین جمعة ماه رمضان توسط امام خمینی، «روز قدس» نامیده شده است. هر سال، در این روز، مسلمانان کشورهای مختلف در حمایت از مردم فلسطین، آزادی مسجدالاقصی و محکومیت اسرائیل راهپیمایی می‌کنند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/ «رمضان» ویکی‌شیعه.]</ref>
==اعمال عبادی ماه رمضان==
===اعمال مشترک===
اعمالی همچون قرائت قرآن، خواندن دعای «یا عَلِی یا عَظیمُ»، «اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» در تعقیب نمازهای یومیه، دعای افتتاح، ابوحمزة ثمالی و دعای سحر از جمله اعمال مشترکی است که برای همۀ ایام، شب‌ها و روزهای این ماه سفارش شده و اختصاص به شب و یا روز معینی ندارد.<ref>قمی، مفاتیح ‌الجنان، 1370ش، اعمال ماه رمضان.</ref>
===اعمال خاص===
اعمالی مانند دعای مخصوص هر روز، نماز مخصوص هر شب، اعتکاف در دهۀ آخر ماه رمضان و اعمال شب‌های قدر همچون غسل، نماز شب قدر، دعای جوشن کبیر، قرآن به سر گرفتن و احیا از اعمال خاص ماه رمضان است.<ref>قمی، مفاتیح ‌الجنان، 1370ش، اعمال ماه رمضان.</ref>
==ماه رمضان در ادبیات فارسی==
شاعران فارسی‌زبان، همچون حافظ، مولانا، خیام و صائب تبریزی در قصیده‌های خود از ماه رمضان یادکرده‌اند؛ برای مثال، مولانا گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/shams/tarjeeat/sh2 مولانا، دیوان شمس، ترجیعات، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
 {{شعر|نستعلیق}}
 {{ب| ماه رمضان آمد ای یار قمر سیما | بربند سر سفره بگشای ره بالا }}
 {{پایان شعر}}  
 {{پایان نستعلیق}}
صائب تبریزی نیز گفته است:<ref> [https://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh164 صاِئب تبریزی، دیوان اشعار، غزل 2167، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
 {{شعر|نستعلیق}}
 {{ب| هر شام ز ماه رمضان صبح امیدی است | هر روز از ین ماه مبارک شب عیدی است }}
 {{پایان شعر}}  
 {{پایان نستعلیق}}
حافظ در شعری به این ماه اشاره کرده است:<ref>[https://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh164 حافط، غزلیات، غزل 164، وب‌سایت گنجور.] </ref>
{{آغاز نستعلیق}}
 {{شعر|نستعلیق}}
 {{ب| ماه شعبان منه از دست قدح كاين خورشيد | ازنظر تا شب عيد رمضان خواهد شد }}
 {{پایان شعر}}  
 {{پایان نستعلیق}}
خیام در قصیدة خود گفته است:<ref>دهخدا، لغت‌نامه، 1373ش، ج9، ذیل واژه رمضان.</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
 {{شعر|نستعلیق}}
 {{ب| در آخر شعبان بخورم چندان می | کاندر رمضان مست بیفتم تا عید }}
 {{پایان شعر}}  
 {{پایان نستعلیق}}
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
* «برگزاری نماز در مسجدالنبی و مسجدالحرام در رمضان»، وب‌سایت شبکة العالم. تاریخ بازدید: 14 دی1401ش.
* حافظ، دیوان حافظ، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 14 دی1401ش.
* حقی، اسماعیل، تفسیر روح‌البیان، بیروت، دارالکفر، بی‌تا.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، 1373ش.
* راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن‏، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
* رحیمی، فاطمه، «رمضان» در وب‌سایت دانشنامة جهان اسلام، تاریخ بازدید: 6 دی1401ش.
* «رمضان» ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 6 دی 1401ش.
* زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
* صاِئب تبریزی، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 14 دی1401ش.
* قمی، عباس، مفاتیح ‌الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ5، 1370ش.
* «ماه رمضان در ایران باستان»، وب‌سایت هماورد، تاریخ بازدید: 14 دی141ش.
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث ‌العربی، چ2، 1403ق.
* «مراسم شب‌های قدر در کشورهای مختلف جهان»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ انتشار: 14 خرداد 1397ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تقسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1374ش.
* «منوی افطاری کشورهای مختلف جهان»، پایگاه خبری بهار، تاریخ بازدید: 14 دی1401ش.
* مولانا، «دیوان شمس، ترجیعات، دوم» وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 14 دی1401ش.
* «ویژه برنامة شب‌های قدر»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 14 دی1401ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]