در حال ویرایش پیش‌نویس:تخار

<big>'''تخار،'''</big> ولایتی سرسبز در شمال افغانستان.

تخار ولایتی در شمال افغانستان و دارای زمین‌های فراوان زراعتی، معادن غنی و سابقهٔ درخشان تاریخی است.   
==تاریخچه==
در دوران اسکندر مقدونى، تخار از شهرهای افسانه‌ای قلمداد می‌شد. استرابو و بطلیموس جغرافی‌دانان یونانی، در آثار خود، از اسکندریۀ آمودریا یا اسکندریۀ اوکسیانا خبر داده‌‌اند که تخار امروزی در افغانستان است.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/takhar.php «ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان.]</ref> 
==جمعیت‌شناسی==
جمعیت این ولایت که شامل اقوام پشتون‌، ترک‌، تاجیک‌، هزاره‌، ازبیک‌، گجراتی‌، قزاق ‌و بلوچ‌ هستند در حدود ۱۰۹۳۰۹۲ نفر اعلام شده است. زبان ‌فارسی ‌دری‌، پشتو، ازبیکی ‌و ترکی، زبان‌های رایج در ولایت تخار هستند. باشندگان تخار، مسلمان‌ و غالباً سنی‌مذهب هستند.<ref>[https://newsmedia.tasnimnews.com/Tasnim/Uploaded/Document/1400/01/31/140001311234299482260266.pdf سالنامة احصائیوی ۱۳۹۹ش، ص۱۰.]</ref> 
==موقعیت جغرافیایی==
ولایت تخار در ۴۰۰ کیلومتری کابل موقعیت دارد. این ولایت از طرف شرق با ولایت بدخشان، از غرب با ولایت قندوز، از جنوب با ولایت بغلان، از جنوب شرق با ولایت پروان و از طرف شمال با کشور تاجیکستان دارای مرز مشترک است.<ref>[https://atis.af/takhar-province/ «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان.]</ref>  
==آب‌وهوا==
ولایت تخار، دارای تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است.<ref>[https://atis.af/takhar-province/ «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان.]</ref>  
==اقتصاد==
===تجارت و صنعت=== 
در ولایت تخار تولیدات صنعتی وجود نداشته و اکثریت مردم به تولید صنايع دستى و کشاورزی اشتغال دارند.
===صنایع محلی===
چَموس‌دوزی از پوست حیوانات، پشمينه‌بافى، موره‌دوزی و خامک‌دوزی از جملة صنایع دستی این ولایت به‌شمار می‌رود. مردم این ولایت با استفاده از پشم، بالاپوش، واسکت (جلیقه) و کلاه می‌بافند و محصولات خود‌ را به بازارهای داخلی به فروش می‌رسانند.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/takhar.php ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان.]</ref> 
===کشاورزی===
تخار با داشتن ١٣٠ هزار هکتار زمین آبی و ٣٠٠ هزار هکتار زمین للمی (دیمی)، برای کشاورزی مناسب بوده و محصولات مهم زراعتی این ولایت، گندم، برنج، جو، جواری، نخود، کنجد، زعفران، سویابین زغر، کچالو، پیاز، گلپی، کرم، بادرنگ (خیار)، بادنجان رومی، کدو، لوبیا، خربزه، تربُز (هندوانه) و سبزیجات و میوه‌هایی مانند سیب، ناک (گلابی)، توت، زردالو، آلو، آلوچه و شفتالو (هلو) از مهم‌ترین محصولات زراعتی این ولایت هستند.<ref>«[https://mail.gov.af/dr/_____-__%DB%B0-_____%E2%80%8C___-_______-______-__-_____-____ توزیع ۱۸۰ ذخیره گاه حصولات زراعتی در ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت زراعت، آ‌بیاری و مالداری.] </ref> 
===معادن=== 
بر اساس ‌بررسی وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، تخار دارای ظواهر معدنی متعدد بوده که طلای پاشان در ساحة سَمتی، نورابه و حصار، انجیر و نمک در تاقچه و چال، کوارتز در فرخار، ازبست در دهنة سلطان و زغال سنگ در فرخار و بازارک از مهم‌ترین معادن این ولایت به شمار می‌روند.<ref>[https://momp.gov.af/dr/_____-_____-_____-____ «ظواهر معدنی ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت معادن و پیرولیم افغانستان.]</ref> 
==فرهنگ و هنر==
===ادبیات=== 
در حوزهٔ ادبیات، تخار در قلمرو بلخ باستان قرار دارد. بخشی از شاعران و ادیبان قلمرو بلخ مربوط به جغرافیای تخار بوده و نام آنها در منابع تاریخی به‌عنوان افتخارات ادبی بلخ باستان به ثبت رسیده است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref>  بستر ادبی- فرهنگی دریاچه یکی از مراکز فرهنگی است که در حوزة ادبیات در تخار فعالیت داشته و برگزاری برنامه‌های ادبی و انتشار کتاب‌های شعر و داستان از جملة دست‌آوردهای این نهاد به شمار می‌رود.<ref>[https://8am.media/___-__-______%E2%80%8F_-___-_-__-______%E2%80%8F_-____/ «چاپ دو مجموعه شعری و یک مجموعه داستان در تخار»، روزنامه ۸صبح.]</ref> 
===موسیقی=== 
موسیقی محلی از سبک‌های دیرینهٔ مردم تخار است. علاقة مردم به آلات موسیقی محلی به‌خصوص دمبوره، غیچک، طبله و رباب، بیشتر بوده که در محافل خوشی (جشن) با دعوت نمودن هنرمندان محلی می‌نوازند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/music-cinema/introduction-afghan2-history.html «آشنایی با تاریخچهٔ موسیقی افغانستان»، خبرگزاری بیتوته.]</ref> 
===رسانه=== 
در تخار ۲۳ رسانة چاپی، تصویری و صوتی فعالیت داشته که  نشریة تصویری طلوع آفتاب، آئینة ناب، خورشید، روزنامة جوان و هفته‌نامة لِمَر از مهم‌ترین رسانه‌های فعال در ولایت تخار هستند.<ref>[https://www.ariananews.af/fa/_______-__-____-_____-__-______-____/ «رسانه‌ها در تخار: حکومت به مشکلات خبرنگاران رسیدگی کند»، آریانا نیوز.]</ref> 
===ورزش و بازی‌های محلی===
۲۲ فدراسیون ورزشی در ولایت تخار فعالیت دارند. فوتبال، والیبال، فوتسال، کاراته، تکواندو، کانکفو توآ، فری‌فایت، بوکس و کشتی از جملة ورزش‌های پرطرفدار در این ولایت بوده و علاوه بر آن، بزکشی، پهلوانی(کشتی سنتی)، بادبادک بازی، تخم مرغ جنگی و توپ‌دنده از جملة بازی‌های محلی این ولایت به شمار می‌روند.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62174/_____-__-____%E2%80%8C___-____-____-_________-__-_____-___ «نگاهی به بازی‌های سنتی مردم افغانتسان در نوروز»، شهرآرا نیوز.]</ref> 
===غذاهای محلی=== 
قابلی‌پلو، شیر برنج، منتو، شورچای، چارمغز چای و کچری قروت از جملهٔ غذاهای محلی افغانستان بوده که در ولایت تخار نیز رایج هستند.<ref>[https://atis.af/_____-______-__________/ محمدی، «انواع غذاهای افغانی»، وب‌سایت سیستم معلوماتی افغانستان.]</ref>
===پوشاک=== 
چَپَن ‌از لباس‌های محلی ولایت تخار است. صنعت چپن‌دوزی در تخار سابقة طولانی داشته و خانواده‌های زیادی مصروف دوخت این لباس محلی هستند.<ref>[https://www.avapress.com/fa/news/261288/_____-___-_____-____-_____-___-____ «کمرنگ شدن بازار صنعت قدیمی چپن در تخار»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref>   
===نوروز=== 
مردم تخار جشن نوروز را با آمادگی ویژه در دو مراسم جهنده‌بالا برگزار می‌کنند. یکی از این مراسم‌ها به‌نام جهنده‌بالای تالقان‌جان و دیگری به‌نام جهنده بالای خواجه چنگال یاد می‌شود. مردم این ولایت ۱۰روز پیش از روز عید، برای تجلیل از نوروز آماد‌گی می‌گیرند. این آماد‌گی‌ها شامل پاک‌کاری شهر، تهیة میوة هفت‌سین و رنگ‌کردن درختان و خانه‌ها است. مردم در اولین روز از نوروز به دامنه‌های تپه‌ها ‌رفته و این روز را با دوستان و خانواده‌های خود جشن می‌‌گیرند.<ref>[https://8am.media/poverty-and-limitations-this-year-the-7th-takharian-counter-was-not-spread/ «فقر و محدودیت: امسال دسترخوان هفت سین تخاریان پهن نشد»، روزنامه ۸صبح.]</ref>  
===عید فطر=== 
عید فطر از جشن‌هایی است که در سراسر افغانستان رایج بوده و مردم تخار نیز این عید را جشن می‌گیرند. رسم است که مردم در ۲۶ و ۲۷ ماه رمضان به استقبال عید فطر رفته و خانه‌تکانی و پاک‌کاری می‌کنند. در این روزها برای اعضای خانواده لباس‌های نو خریداری نموده و برای پختن غذای عیدانه مصالح و مواد لازم را تهیه می‌کنند. روز ۲۹ رمضان به‌نام روز عرفه یاد شده و شام آن روز را عید مردگان می‌نامند. در روز عید، همة مردم، زن و مرد برای خواندن نماز عید به مسجد رفته و بعد از ادای نماز عید، عید را به همدیگر تبریک می‌گویند.<ref>عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، ۱۳۹۳ص۱۴۶.</ref> 
==آموزش و پژوهش==
===مکاتب=== 
در ولایت تخار ۲۶۳ باب مکتب ابتداییه، ۱۴۲ باب مکتب متوسطه و ۲۴۴ باب لیسه وجود داشته و ۳۹۴۷۷۲ دانش‌آموز که ۵۷ درصد آن‌را پسران و ۴۳ درصد را دختران تشکیل می‌دهند، مصروف آموزش هستند.<ref>[https://www.oqabnews.com/2019/02/_____-____-____-_____-_____-____-____-_/ «گزارش کاری ۱۳۹۷ش ریاست معارف تخار برای مسؤولین حکومت»، خبرگزاری عقاب.]</ref> 
===دانشگاه‌ تخار===
دانشگاه تخار در سال ۱۳۷۰ش تأسیس شد. این دانشگاه دارای ۷ دانشکده، ۲۹ رشتة علمی، یک مجلة علمی- پژوهشی و کتابخانه است.<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2020-10/______.pdf «کتلاک پوهنتون‌ها و موئسسات تحصیلات عالی دولتی، وب‌سایت وزرات تحصیلات عالی افغانستان».]</ref>  
===دانشگاه‌های خصوصی=== 
مؤسسهٔ تحصیلات عالی خانه دانش، تحصیلات عالی پیمان و تحصیلات عالی راه سعادت از دانشگاه‌های خصوصی فعال در ولایت تخار هستند.<ref>[https://qaad.edu.af/resources/universities/____-___-_____/ «پوهنتون‌ها و موسسات تحصیلات عالی خصوصی»، وب‌سایت ریاست تضمین کیفیت و اعتباردهی.]</ref>  
===مدارس دینی=== 
۴ باب دارالعلوم، ۱۲ باب مدرسهٔ دینی و ۴ باب دارالحفاظ در بخش تعلیمات اسلامی ولایت تخار فعالیت دارند.<ref>[https://www.oqabnews.com/2019/02/_____-____-____-_____-_____-____-____-_/ «گزارش کاری ۱۳۹۷ش ریاست معارف تخار برای مسؤولین حکومت»، خبرگزاری عقاب.]</ref>  
==تقسیمات کشوری== 
شهر تالقان از سال ۱۳۴۱ش، مركز ولایت تخار است. نام این شهر از دیرباز در متون تاریخی و جغرافیایی به‌صورت‌های طالقان، طایقان، طایكان، طاركان و تالقان آمده است. در اكثر منابع از دو طالقان‌ به‌نام‌‌های طالقان تخارستان و طالقان جوزجان یاد شده است.  تخار دارای ۱۶ ولسوالی (شهرستان) است که ولسوالی‌های اِشکمِش، بَنگی، بهارک، تالقان، چال، چاه‌آب، خواجه بهاءالدین، خواجه غار، دَرقَد، دشتِ قلعه، روستاق، فَرخار، کَل‌أفغان، نمک‌آب، وَرسَج، هزارسَموچ و یَنگی‌قلعه را شامل می‌شود.<ref>[https://atis.af/takhar-province/ «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان.]</ref> 
==گردشگری==
تخار داراى مناطق تاريخى زیاد بوده که مى‌توان از آي‌خانم، زيارت خواجه بهاءالدين، زیارت خواجه خضر، زیارت حضرت واقف، زیارت خواجه چنگال، پير فرخار و قلعۀ ذوبين نام برد.<ref>[https://shahed.news/2021/03/2-2/ «ولایت تخار، نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد.]</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
* «آی‌خانم تخار»، خبرگزاری میزان، تاریخ بارگذاری: ۱۹ فروردین ۱۳۹۵ش.
* «آشنایی با تاریخچة موسیقی افغانستان»، خبرگزاری بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۱ش.
* «توزیع ۱۸۰ ذخیره‌گاه محصولات زراعتی در ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت زراعت، آ‌بیاری و مالداری، تاریخ بارگذاری: ۱۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
* «پوهنتون‌ها و موسسات تحصیلات عالی خصوصی»، وب‌سایت ریاست تضمین کیفیت و اعتباردهی، تاریخ بازدید: ۲ دی ۱۴۰۱ش.
* «چاپ دو مجموعه شعری و یک مجموعه داستان در تخار»، روزنامه ۸صبح، تاریخ بارگذاری: ۲۷ حوت ۱۳۸۹ش.
* خلیق، صالح محمد، تاریخ ادبیات بلخ، انجمن نویسندگان بلخ، ۱۳۸۷ش.
* «رسانه‌ها در تخار: حکومت به مشکلات خبرنگاران رسیدگی کند»، آریانا نیوز،تاریخ بازدید: ۱۸ جدی ۱۴۰۱ش.
* سالنامه احصائیوی ۱۳۹۹ش، شماره ۴۴، تاریخ بارگذاری: ۱۴۰۰ش.
* «ظواهر معدنی ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت معادن و پیرولیم افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۸آبان ۱۴۰۱ش.
* عابدوف، داداجان، «آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان»، ترجمه بهرام امیر احمدیان، کابل، انستیتوت مطالعات اتراتژیک افغانستان، ۱۳۹۳ش.
* «فقر و محدودیت: امسال دسترخوان هفت سین تخاریان پهن نشد»، روزنامه ۸صبح، تاریخ بارگذاری: ۱ حمل ۱۴۰۱ش.
* «کتلاک پوهنتون‌ها و موئسسات تحصیلات عالی دولتی، وب‌سایت وزرات تحصیلات عالی افغانستان»، ۱۳۹۹ش.
* «کمرنگ شدن بازار صنعت قدیمی چپن در تخار»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ بارگذاری: ۱ قوس ۱۴۰۱ش.
* «گزارش کاری ۱۳۹۷ش ریاست معارف تخار برای مسؤولین حکومت»، خبرگزاری عقاب، تاریخ بارگذاری: ۱۶ دلو ۱۳۹۷ش.
* محمدی، احمد، «انواع غذاهای افغانی»، وب‌سایت سیستم معلوماتی افغانستان، تاریخ بارگذاری: ۳۰ قوس ۱۳۹۶ش.
* «نگاهی به بازی‌های سنتی مردم افغانستان در نوروز»، شهرآرا نیوز، تاریخ بارگذاری: ۷ فروردین ۱۴۰۱ش.
* «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان، تاریخ بارگذاری: ۳ جوزای ۱۳۹۷ش.
* «ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۱ش.
* «ولایت تخار، نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۱ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: افغانستان]]