در حال ویرایش پیش‌نویس:دختر

'''<big>دختر</big>'''؛ فرزند مؤنث انسان.<br>
دختر به‌دلیل برخورداری از جنسیت زنانه، در طول تاریخ بشر همواره فروتر از پسران انگاشته می‌شد و گاهی هم‌مرتبه حیوانات اهلی بوده است؛ اما در آیین اسلام، نگاه ویژه و جانب‌دارانه‌ای به او شده است. اسلام ویژگی‌های شخصیتی ممتازی برای دختر برشمرده و از برکات وجودی او و وظایف دیگران در برابر وی، سخن گفته است. نهاد خانواده و نظام آموزشی، بیشترین نقش را در معرفی جایگاه و هویت دختران دارند.
==مفهوم‌شناسی==
دختر در زبان فارسی سه معنا دارد؛ یکی به معنای دوشیزه، باکره و زنِ مرد ندیده است؛  دیگری به معنای فرزند مؤنث است در مقابل پسر؛ سوم به معنای توانایی، قدرت، قوت، سخت و محکم است مانند آنجا که می‌گویند کوه دختر و پل‌دختر.  
==دختر در اقوام پیشین==
زیست دختران در قبایل وحشی ساکن آفریقا، استرالیا و مناطق دیگر، مانند حیوانات اهلی و بدون هیچ حقی در زندگی بوده است. اقوام کَلده و آشور و قوانین حمورابی نیز، استقلالی در اراده و عمل به جنس مؤنث نمی‌داد. آن‌ها حتی دختر یا زن محکوم‌شده توسط دادگاه را در آب غرق می‌کردند. در روم قدیم، خانواده را تنها مردان تشکیل می‌دادند و چون در نگاه‌شان هیچ قرابت و خویشاوندی میان دختر و پدر و یا خواهر و برادر و مادر و پسر نبود، پدر با دختر خود ازدواج می‌کرد. رومیان جنس مؤنث را، انسانی درجه دو می‌دیدند. در جوامع چین، هند، مصر و ایران پیش از اسلام نیز، زن و دختر را بدون استقلال و آزادی در تصمیم‌گیری و رفتار و تحت قیمومیّت مرد می‌دانستند. آن‌ها به جنس مؤنث نه در حکومت، نه در قضاوت و نه در کارهای اجتماعی حق دخالت نمی‌دادند. در نگاه اعراب جاهلی هم، دختر فقط شرّی انگاشته می‌شد که باید او را زنده‌به‌گور کرد. آن‌ها حرمت و شرافتی برای دختر نمی‌دیدند.  
==دختر در آموزه‌های اسلامی==
در قرآن کریم، مقدم داشتن واژۀ دختران در بحث آفرینش فرزندان  و به کار بردن لفظ کوثر  (خیر فراوان) برای فاطمه، دختر پیامبر اکرم، نشان از جایگاه والای دختر در فرهنگ اسلامی دارد. در روایات نیز، دختر بهترین فرزند  و حَسنه معرفی شده است.  همچنین برکت و میمنت با زنی دانسته شده که فرزند اولش دختر باشد  و رحمت خدا برای پدر دختردار طلب شده است.  از افتخارات حضرت محمد، پدر دختران بودن است  و در نگاه او، دختر گُلی خوشبو است که رزق و روزی او باخدا است.  
==ویژگی‌های شخصیتی دختران==
در آموزه‌های اسلامی ویژگی‌های شخصیتی‌ زیر برای دختران بیان شده است.
===مُلطِفات===
مُلْطِفَات  از ریشه لطف در اصل به معنی «الدِّقه مع الرِفق» است  یعنی هم در آن بویی از نازکی و نفوذ است و هم بویی از مدارا و ملایمت.  به دختران ازآن‌جهت که روحیه لطیفی دارند و در دیگران نفوذ کرده، آن‌ها را جذب می‌کنند مُلطِفات می‌گویند. این نیز تنها با مدارا و ملایمت امکان‌پذیر است. 
===مُبْدِيَات===
مُبْدِيَات  یا به معنی آغازکننده و پیشگام بودن در چیزی است  یعنی دختران در لطافت، انس و پرستاری پیشگام‌اند؛ یا به معنی اظهار کردن است  یعنی دختران محبت، لطف و همدم بودن خود را اِظهار می‌کنند.
===مونِسَات===
مُونِسَات  از انس به معنی الفت و آرامش قلب است.  یعنی دختر همدم پدر و مادر و مایه آرامش قلب آن‌ها است. پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد؛ دختران خود را در ویژگی همدل بودن و اجتماعی بودن بالاتر از پسران ارزیابی می‌کنند. 
===مُمَرِّضَات===
مُمَرِّضَات  به معنی پرستاری کردن است.  یعنی دختران پرستارند و لطافت و دلسوزی به دیگران، مخصوصاً والدین خود نشان می‌دهند.
===مُجَهِّزَات===
مُجَهِّزَات  به معنی آمادگی است؛  یعنی دختران از آمادگی برای انجام امور مختلف برخوردارند.  
===مُجْهِدَات===
مُجْهِدَات  به معنی به‌کارگیری توانایی و سعی زیاد برای رسیدن به نهایتِ چیزی است؛ یعنی دختران اهل تلاش و کوشش هستند.  
===مُفَلِّيَات===
مُفَلِّيَات  در معانی مختلفی آمده است؛ از جمله:
* تربیت کردن و به نتیجه رساندن.  
* تأمل در وجوه مختلف چیزی و نگاه به عاقبت آن.  
* برخی نیز از آن به ریزبینی تعبیر می‌کنند.
===مُحَبَّبَات===
مُحَبَّبَات  به معنی دوست‌داشتنی است. از مسائل مهم دختران، کوشش در جهت افزایش جذابیت و محبوب جلوه دادن خود نزد دیگران است. 
===برکات وجودی دختر===
بر اساس منابع اسلامی، خداوند در پى یارى، نصرت، برکت و آمرزش انسان دختردار است.  دختران مایه برکت‌اند،  چون حسنه‏‌اند در قیامت به خاطرشان پاداش می‌دهند  و از «باقیات ‌الصالحات» والدین به‌شمار می‌آیند.  حتی ابراهیم خلیل‌الله از پروردگارش دختر می‌خواهد.  یک فرزند دختر برای انسان از هزار حج، هزار جهاد، هزار قربانی شتر و هزار مهمانی دادن بهتر است.  شخصی که نیازهای معیشتی سه دختر را تأمین کند خداوند به او سه باغ از باغ‌های بهشتی می‌دهد که هر باغ از دنیا و آنچه در آن است، وسیع‌تر است.  
==وظایف خانواده در تعامل با دختر==
خانواده، به دلیل جایگاه یگانه در بازتولید فرهنگ و شکل‌دهی به ارزش‌های اخلاقی، و کارآمدی این نظام در به وجود آمدن هویت در فرزندان، می‌تواند در شخصیت‌سازی و شناساندن ویژگی‌ها به  فرزندان –خصوصاً دختران- نقش مفیدی داشته باشد. 
در آموزه‌های اسلامی، وظایف زیر برای خانواده در برابر دختران مطرح شده است:
* هدیه را ابتدا به دختر بدهند.  
* پسر را بر دختر ترجیح ندهند.  
* دختر را نیکو تربیت کنند.  
* با دختران به‌خوبی رفتار نمایند.  
* آن‌ها را بد ندانند.  
* آرزوی مرگ آن‌ها را نداشته باشند.
==وظایف جامعه در برابر خانواده‌های دختردار==
شناسایی و بازخوانی زندگی زنان الگو و برتر در جامعه اسلامی و همچنین سرانجام زنان فاسد و بدکاره، زمینه‌ساز شناخت جایگاه و هویت برای دختران است. قرآن کریم در چندین سوره به این موضوع پرداخته است.  <br>
روایات اسلامی، مشکلات اجتماعی خانواده‌های دختردار را پذیرفته است  و یاری‌رساندن، قرض دادن، رحم کردن و لطف و مرحمت داشتن به این خانواده‌ها را دستور می‌دهد.  برخی روایات حتی جهاد و تکالیف سخت را شامل کسی که سه دختر داشته باشد، نمی‌داند. <br>
نظام آموزشیِ جامعه نیز در معرفی جایگاه والای دختران، نقش اساسی ایفا می‌کند. پژوهشگران، نظام آموزشی را از سه جهت در تحول وضعیت و شناخت استعدادهای دختران، مؤثر دانسته‌اند:
# ارائه ارزش‌های جایگزین به دختران جامعه اسلامی، تا از جنسیت خود تصویر خوب و عالی داشته باشند.
# طراحی برنامه‌ای درسی که هدف اصلی آن، افزایش تمایل دختران به اشتغال، برای رفع عطش نظام سرمایه‌داری نباشد.
# ایجاد ارتباط دختران با نهادهایی که می‌توانند گفتمان تربیتی اسلامی را رواج دهند.
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* قرآن
* ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لا يحضره الفقيه‏، قم، جامعه مدرسين، 1404ق.
* ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1428ق.
* انصاری، قدرت‌الله و دیگران، موسوعة أحكام الأطفال و أدلته»، قم، مركز فقهى ائمه اطهار، 1429ق.
* بیابانگرد، اسماعیل، روانشناسی نوجوانان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1384ش.
* جوهری، أبونصر إسماعيل بن حماد،  الصحاح تاج اللغة و صحاح العربية، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق.
* حاج‌علی‌اکبری، محمدجواد، درآمدی بر الگوی تعالی دختران، تهران، مهر هشتم، 1393ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، روزنه، 1372-1373ش. 
* زبیدی حنفی، سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
* زیبایی‌نژاد، محمدرضا، جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی، قم، مطالعات زنان، 1391ش.
* سالاری‌فر، محمدرضا، خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389ش.
* طباطبایی، سید محمدحسیسن ، «زن در قرآن»، قم، هاجر، 1387ش.
* طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه‏ مدرسين، 1374ش.
* فیض کاشانی، محمد محسن، الشافي في العقائد و الأخلاق و الأحكام، تهران، اللوح المحفوظ، 1425ق.
* كلينى، محمد بن يعقوب،‏ الكافي، قم، دارالحدیث، 1429ق.
* متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، 1409ق.
* مجلسى، محمد باقر، «بحار الأنوار»، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق.
* محدث نورى، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البيت، 1408ق.
* مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ‌تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي‌، 1368ش‌.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، 1371ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: آموزه‌های دینی]] [[رده: خرده‌فرهنگ]] [[رده: زنان]] [[رده: تربیت فرزند]] [[رده: روابط خانوادگی]]