در حال ویرایش پیش‌نویس:خرمشهر

<big>'''خرمشهر'''</big>؛ یکی از شهرهای جنوبی استان خوزستان و مرکز شهرستان خرمشهر.<br>

خرمشهر، یکی از شهرهای زیبا و جنوبی استان خوزستان و مرکز شهرستان خرمشهر است. این شهر، در محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و کارون، در ناحیه‌ای باتلاقی و پست در دلتای رودخانۀ اروندرود قرار گرفته است. شهر خرمشهر، به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی خلیج فارس و نیز کشور عراق، از اهمیت ویژۀ اقتصادی، تجاری و سیاسی برخودار است.<ref> [https://kmsu.ac.ir/fa/page/611/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.]</ref> 
==نام‌گذاری==
خرمشهر، در طول تاریخ، دارای اسامی متفاوتی بوده است. در دوران قدرت گرفتن طایفۀ «بنی‌کعب»، این شهر، مُحَمّره نامیده می‌شد.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص293-294.</ref>  برخی، دلیل نامگذاری این شهر به محمره را سرخی آب کارون اعلام کرده‌اند. نام این شهر در 1314ش، به خرمشهر تغییر کرد.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص294.</ref>  
==پیشینه==
خرمشهر در منابع تاریخی و جغرافیایی کهن با اسامی مانند بندر خاراکس، بیان، خاراکس اسپاسینی و محمره، یاد شده است.<ref>چكنگي، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، 1378ش، ص195.</ref>  پژوهشگران، پیشینه سکونت انسان در این منطقه را به دوران عیلامیان و هخامنشیان، بازمی‌گردانند.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص293-294.</ref>  برخی از مورخان، محل اصلی بندر خرمشهر را در کنار نهر حفار دانسته‌اند.<ref>لسترنج، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، 1383ش، ص52.</ref> <br>
 
خرمشهر، همواره به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه، حوادث تاریخی مهم و گاه ویرانگری را به خود دیده است.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>  در سده‌های اخیر، حکام بغداد و بصره، بارها درصدد نابودی خرمشهر برآمدند تا رقیبی برای بصره نباشد. در همان سال‌ها، حصاری به دور این شهر کشیده شد و به همین دلیل،  این منطقه را «کوت المحمره» نامیدند.<ref>نهچيري، جغرافياي تاريخي شهرها، 1370ش، ص350.</ref><br>
  
در قرن 18م، این منطقه توسط عثمانی‌ها و انگلستان اشغال شد.<ref>حقيقت، فرهنگ تاريخي و جغرافيايي شهرستان‌هاي ايران، 1376ش، ص201.</ref>  در طولِ جنگ‌های جهانی اول و دوم نیز این شهر، از مداخلات بیگانگان، مصون نمانده و پس از آن نیز در جریان ملی شدن صنعت نفت، از سوی انگلیسی‌ها همواره مورد تهدید قرار داشت. این منطقه، پس از مدتی، در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق، 22 ماه به اشغال نیروهای عراقی درآمد و کاملا ویران شد. خرمشهر، در سوم خرداد 1361ش، آزاد شد. در عملیات آزادسازی خرمشهر، ایرانیان جان‌فشانی‌های بسیاری کردند و به‌همین دلیل، برخی لقب «خونین‌شهر» را به این منطقه دادند.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>   
==جمعیت‌شناسی==
===آمار جمعیتی===
در سرشماری سال 1375ش، جمعیت این شهر در حدود 105,636 تن<ref>نورالهي، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران در سرشماري‌هاي 75-1335ش، 1382ش، ص248 و 269.</ref>  اعلام شد که در 1384ش به 142,506 تن افزایش یافت.<ref>مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، 1382ش، ص113.</ref>  جمعیت شهر خرمشهر در 1395ش، به حدود 133,097 نفر رسیده است.<ref>[https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1395 مرکز آمار ایران، جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395ش].</ref> 
===زبان و اقوام===
مردم خرمشهر، به دو زبان عربی و فارسی با لهجۀ خرمشهری سخن می‌گویند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/173/1/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، سایت خبرگزاری تابناک.]</ref> 
==جغرافیا==
===موقعیت جغرافیایی===
شهر خرمشهر، دارای مختصات جغرافیایی 48 درجه و 11 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرِ 23 کیلومتری،<ref> [https://www.chargoshe.ir/fa/iran/city/236 «معرفی شهر خرمشهر»، سایت چهارگوشه ایران زیبا.]</ref>  در حدود 3 متر از سطح دریا است.<ref>جعفري، شناسنامة جغرافياي طبيعي ايران، 1360ش، ص8 و 21.</ref>  
===آب و هوا===
شهر خرمشهر در بیشتر روزهای سال، دارای آب‌وهوایی بسیار گرم و مرطوب، است. در فصل زمستان نیز مردمِ این شهر می‌توانند آب‌وهوایی خنک را تجربه کنند.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران‌زمین.]</ref>  
===منابع آبی (رودها)===
رود مرزی اروندرود<ref>سازمان نقشه‌برداري كشور (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، اطلس زمين‌شناسي (اطلس ملي ايران)، 1382ش، ص13.</ref>  و رود کارون، از جمله رودهای مهم خرمشهر هستند. کارون، پس از عبور از این شهر، به دو شاخه تقسیم می‌شود که یکی از آنها به بهمن‌شیر و شاخۀ دیگر نیز به اروندرود می‌پیوندد.<ref>افشین، رودخانه‌های ایران، ۱۳۷۳ش، ج1، ص256.</ref>  میزان بارندگی سالیانه در این شهر، به‌دلیل قرارگرفتن در منطقۀ بیابانی استان خوزستان، بسیار کم بوده و در حدود کمتر از 200 میلی‌متر است.<ref>سازمان پژوهش‌ و برنامه‌ريزي آموزشي ، جغرافياي استان خوزستان، 1381ش، ص11-13.</ref>  
==اقتصاد==
خرمشهر، در سال‌های اخیر، به‌دلیل احداث پالایشگاه‌ها و تأسیسات مختلف شهری، به یک بندر مهم تبدیل شده است. احداث راه‌های مواصلاتی متعدد به سایر نقاط ایران، به جذب جمعیت این منطقه کمک کرده است.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref> <br>
 
با پایان یافتن جنگ، این منطقه که نمادی از پایداری و مقاومت شده بود، دوباره در مسیر رشد و سازندگی قرار گرفت.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>  بندر خرمشهر امروزه، از جمله بنادر مهم اقتصادی در ایران است که از طریق زمین (راه آهن) به اهواز، تهران و سایر شهرهای ایران متصل بوده و از طریق مسیرهای آبی نیز با سایر بنادر داخلی و کشورهای خارجی ارتباط دارد. موقعیت استراتژیک این منطقه، ذخایر نفتی بزرگ، دو رودخانه آب شیرین و دسترسی به خلیج فارس، این منطقه را همواره از نظر اقتصادی، در صدر نگه داشته است.<ref>[https://lahzeakhar.com/Blog/Tourist-Attractions/41474-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، سایت لحظه  آخر.]</ref> 
==فرهنگ و هنر==
===جاذبه‌های گردشگری===
شهر زیبای خرمشهر، مردمانی بسیار خونگرم و مهربان داشته و همچنین به‌دلیل داشتن طبیعتی زیبا، همواره مورد استقبال گردشگرانی از داخل و خارج ایران است. از جمله اماکن گردشگری این شهر می‌توان به پارک ساحلی خرمشهر (بدریه)، تالاب نیشکر (ناصری)، جزیره مینو، ساحل اروندرود، کشتی زمان جنگ اروند صغیر، کانال عضدی خرمشهر، اسکله قایقرانی، پل دوم خرمشهر (پل جهان‌آرا)، پل قدیم خرمشهر، موزه جنگ، موزه بهبهان، قصر فیلیه، مسجد جامع خرمشهر، مسجد ولیعصر و بازار ماهی‌فروشان خرمشهر اشاره کرد.<ref>[https://lahzeakhar.com/Blog/Tourist-Attractions/41474-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، سایت لحظه  آخر.]</ref> 
===سوغات و صنایع دستی===
از اصلی‌ترین سوغاتی‌های شناخته‌شده برای خرمشهر، خرما و فرآورده‌های آن، مانند نان خرما، شیره خرما، حلوای خرما و کلوچه خرمایی است. ادویه‌جات مخصوص این خطۀ جنوبی ایران نیز بسیار پرطرفدار بوده که از آن جمله می‌توان به ادویه ترشی، ادویه کاری مرغ و ماهی و ادویه خورشتی اشاره کرد. صنایع دستی ساخته‌شده از چوب درخت خرما، برگ‌ها و شاخه‌های آن نیز در این منطقه بسیار معروف هستند؛ مانند: حصیر، کلاه آفتابی، سفره، باد بزن، سبد نان و خورجین خرما.<ref>[https://www.yjc.news/fa/news/6859881/%D8%B3%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «سوغاتی‌های رنگارنگ آبادان و خرمشهر در انتظار گردشگران»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>   
===موزه‌ها===
موزه جنگ خرمشهر (مرکز فرهنگی دفاع مقدس)، در ساختمان سابق شرکت نفتِ خرمشهر برپا شده است. این موزه، نخستین و پربازدیدترین موزه دفاع مقدس در کشور است که میراث 8 سال دفاع مقدس بوده و در سه بخش: 1. خرمشهر پیش از جنگ؛ 2. خرمشهر در جنگ و 3. خرمشهر پس از جنگ، فعالیت دارد.<ref>[https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/khorramshahr/warfare-museum-khorramshahr «موزه جنگ خرمشهر»، سایت سفرمارکت.]</ref>  
===خوراک===
ماهی صبور، قلیه‌ماهی، امگشت، مدفونه و معلوگه از غذاهای محلی پرطرفدار در خرمشهر هستند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/3/7/141114/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87/ خسروشاهی، «خرمشهر در یک نگاه»، سایت کجارو.]</ref> 
==زیرساخت==
===ترابری===
برای رسیدن به شهر زیبای خرمشهر، می‌توان از هر سه مسیر جاده‌ای، راه‌آهن و نیز مسیر هوایی استفاده کرد. راه‌آهن هفتاد سالۀ این شهر، در مسیر راه‌آهن سراسری ایران (از بندر ترکمن در شمال به خرمشهر در جنوب ایران) قرار دارد. دو فرودگاه آبادان و اهواز نیز در نزدیکی این شهر قرار دارند.<ref>[https://kmsu.ac.ir/fa/page/611/%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.]</ref>  همچنین، احداث آزادراه خرم‌آباد در شمال استان خوزستان و امتداد آن تا اهواز، آبادان و خرمشهر، سفر زمینی به این شهر تاریخی را بسیار آسان کرده است.<ref>[https://www.kojaro.com/dir/khorramshahr-189-ci/ «راهنمای سفر به خرمشهر»، سایت کجارو.]</ref>  
==آموزش و پژوهش==
===دانشگاه===
تنها دانشگاه دولتی این شهر، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر است که در 1355ش، تأسیس و در حال حاضر بیش از 2000 دانشجو در آن تحصیل می‌کنند.<ref> [https://www.uniref.ir/University477 «دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر»، سایت مرجع دانشگاه‌های ایران.]</ref> 
==مشاهیر== 
بسیاری از مردم ایران، محمد جهان‌آرا، فرماندۀ شهید سپاه خرمشهر را به‌عنوان شاخص‌ترین چهرۀ این شهر می‌شناسند. بسیاری از هنرمندان شناخته‌شده مانند مجید قناد (تهیه‌کننده)، محسن چاوشی (خواننده)، قیصر امین‌پور (شاعر)، سیدعلی صالحی (شاعر) و محسن رضایی (فرمانده سپاه) متولد این شهر هستند.<ref>[https://www.kojaro.com/2018/3/7/141114/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87/ خسروشاهی، «خرمشهر در یک نگاه»، سایت کجارو.]</ref> 
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع== 
* افشار سيستاني، ايرج، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، چ2، تهران، روزنه، 1382ش.
* افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، وزارت نیرو، ۱۳۷۳ش.
* تکمیل همایون، غلامحسین، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
* جعفري، عباس، شناسنامة جغرافياي طبيعي ايران، چ1، تهران، گيتاشناسي، 1360ش.
* چكنگي، عليرضا، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، چ1، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، 1378ش.
* حقيقت، عبدالرفيع، فرهنگ تاريخي و جغرافيايي شهرستان‌هاي ايران، چ1، تهران، كومش، 1376ش.
* «خرمشهر»، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
* «خرمشهر»، سایت خبرگزاری تابناک، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
* «خرمشهر»، سایت لحظه آخر، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
* خسروشاهی، مهتاب، «خرمشهر در یک نگاه»، سایت کجارو، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1397ش.
* «دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر»، سایت مرجع دانشگاه‌های ایران، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
* «راهنمای سفر به خرمشهر»، سایت کجارو، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
* سازمان پژوهش‌ و برنامه‌ريزي آموزشي ، جغرافياي استان خوزستان، چ3، تهران، شركت چاپ و نشر كتاب‌هاي درسي ايران، 1381ش.
* سازمان نقشه‌برداري كشور (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، اطلس زمين‌شناسي (اطلس ملي ايران)، نگارش دوم، چ1، تهران، سازمان نقشه‌برداري كشور، 1382ش.
* «سوغاتی‌های رنگارنگ آبادان و خرمشهر در انتظار گردشگران»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
* لسترنج، گاي، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، ترجمة محمود عرفان، چ6، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، 1383ش. 
* مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، تهران، مركز آمار ايران (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، 1382ش.
* مرکز آمار ایران، جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395ش.
* «معرفی شهر خرمشهر»، سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
* «موزه جنگ خرمشهر»، سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
* نورالهي، طه، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران در سرشماري‌هاي 75-1335ش، تهران، مركز آمار ايران (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، 1382ش.
* نهچيري، عبدالحسين، جغرافياي تاريخي شهرها، به‌تحقیق ژاله راستاني، چ1، تهران، مدرسه، 1370ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: گردشگری]]
[[رده: محیط زیست]]