در حال ویرایش پیش‌نویس:خلیج فارس

'''<big>خلیج فارس؛</big>''' آبراهی پراهمیت واقع در خاورمیانه و جنوب ایران.
==مفهوم‌شناسی==
خلیج به معنای بخشی از دریا است که در خشکی پیش رفته باشد و سه طرف آن را خشکی فرا بگیرد.<ref>[https://vajehyab.com/moein/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC فرهنگ معین، لغتنامه، ذیل واژه خلیج.]</ref>  شاخاب، آبکند، کنداب و آبگیر از اسامی دیگر خلیج است.<ref>[https://vajehyab.com/?q=%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC&d=en فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه خلیج.]</ref> 
==پیشینه==
زمین‌شناسان معتقدند 35 میلیون سال پیش بر اثر جنبش‌های شبه‌جزیرۀ هندوستان در دنبالۀ شکاف مکران (عمان)، دریای پارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، شکل کنونی خود را یافت.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/165 پارساپور، «پیدایش دریای پارس (خلیج‌ فارس)»، سایت مرکز مطالعات خلیج‌ فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref>  پیشینۀ دریانوردی در این خلیج، دست‌کم به دو هزار سال پیش از میلاد باز می‌گردد. فنیقی‌ها، در جزیره‌ها و سرزمین‌های پیرامون خلیج فارس زندگی و دریانوردی می‌کردند.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/NEWSVIEW/402 روشندلی، «بررسی 3 هزار سال دریانوردی ایرانیان»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ درج مطلب: 5 اسفند 1397ش.]</ref> 
==موقعیت جغرافیایی==
خلیج فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقۀ عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقۀ طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد و توسط تنگۀ هرمز به دریای عمان و از طریق آن با دریاهای آزاد ارتباط دارد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/8738 مجتهدزاده، «خلیج ‌فارس»، سایت دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref>  طول خلیج فارس از تنگۀ هرمز تا آخرین نقطۀ پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریض‌ترین بخش آن ۲۹۰ کیلومتر است.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/166 پارساپور، «جغرافیای دریای پارس (خلیج فارس)»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید، 26 خرداد 1401ش.]</ref>  
==جزایر خلیج فارس==
جزایر خلیج فارس متعدد هستند و کشورهایی مانند ایران، بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان و امارات متحده عربی در این خلیج گسترده، جزیره دارند. جزایر مسکونی تحت مالکیت ایران عبارت‌اند از: کیش، قشم، تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی، لاوان، هندرابی، سیری، لارک، هرمز، هنگام، خارگ، شیف، مینو و خورموسی. 

جزایر غیرمسکونی تحت مالکیت ایران عبارت‌اند از: شتور، فرور بزرگ، فرور کوچک، ناز، خارکو، عباسک، میرمهنا، فارسی، نخیلو، تهمادو،‌ام‌الکرم، شیخ الکرامه، مُطاف، مرغی، چراغی، ام‌سیله، سه‌دندون، مولیات، بونه، دارا و قبر ناخدا.<ref>[https://www.kojaro.com/2020/6/23/180215/iranian-island-khalijefars/#:~:text=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%20%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC%20%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%20%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF%20%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%20%D9%88%20%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C%20%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF,%D8 بهزادی منش، «با جزایر ایرانی خلیج ‌فارس آشنا شوید»، سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 10اردیبهشت 1400ش.]</ref>  

برخی از این جزایر به‌عنوان زیستگاه مرجان‌های دریایی، محل تخم‌گذاری پرستوهای دریایی و لاک‌پشت‌ها و همچنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر، از اهمیت ویژه جهانی برخوردارند.<ref> [https://www.tabnak.ir/fa/tags/836/1/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3 «خلیج‌ فارس»، سایت تابناک؛ ویکی تابناک، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref> 
==قدمت نام خلیج فارس==
آثار برجای مانده از یونانیان، قدیم‌ترین منابعی هستند که به دریای «پرس»، سرزمین «پارسه»، «پرسای» و ‌«پرس‌پولیس»، (شهر یا مملکت پارسیان) اشاره کرده‌اند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/63/%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C بهمن، «نام خلیج‌ فارس در منابع تاریخی»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1389ش.]</ref>  در سنگ‌‌نوشتۀ داریوش هخامنشی متعلق به سال ۵۱۸ تا ۵۰۵ پیش از میلاد، نام دریای پارس ذکر شده است.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/NEWSVIEW/66 «داریوش بزرگ نخستین نگهبان دریایی پارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1388ش.]</ref>  پژوهشگران مسلمان نیز در آثار و نوشته‌های خود از آب‌های جنوب ایران به نام‌های «البحر الفارسی»، «بحر مکران»، «الخلیج الفارسی» و «خلیج فارس» یاد کرده‌اند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/123357/%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C بهمن، «نام خلیج ‌فارس در منابع تاریخی»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1389ش.]</ref> 
در کلیۀ موافقتنامه‌هایی که پرتغال، اسپانیا، بریتانیا، هلند، فرانسه و آلمان با دولت ایران طی سال‌های ۱۵۰۷م تا ۱۵۶۰م داشتند، از عبارت «خلیج الفارسی» و در متن انگلیسی از اصطلاح «Persian Gulf» استفاده شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/123357/%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C بهمن، «نام خلیج‌‌ فارس در منابع تاریخی»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1389ش.]</ref> 
سازمان ملل متحد در سه نوبت، نام رسمی و تغییرناپذیر آبراه جنوبی ایران را «خلیج فارس» اعلام کرده<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/694/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3- «نگاهی به نام‌های تاریخی خلیج‌ فارس»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1390ش.]</ref>  و طی دستورالعمل این سازمان در سال 1994م، استفاده از نام صحیح «خلیج فارس» برای همه کشورها الزامی شده است.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/241147/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3 «دستور سازمان ملل دربارة نام خلیج ‌فارس»، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1391ش.]</ref> 
==تحریف نام خلیج ‌فارس==
به دنبال ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1950م و خلع ید شرکت‌های انگلیسی و قطع ارتباط میان ایران و انگلیس، این کشور به منظور تلافی، کتابی را به نام «Golden Bulbs at Arabic Gulf» در سال 1957م به چاپ رسانید، این کتاب سرآغازی بر تحریف نام خلیج ‌فارس بود.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/826 عجم، «اسامی جغرافیایی باستانی میراث بشریت»، سایت مرکز مطالعات خلیج‌ فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref>  همچنین پس از تحریف نام خلیج ‌فارس در اطلس مشهور جهانی «نشنال جئوگرافیک»، خشم و اعتراض عمومی در داخل و خارج ایران، نسبت به این تحریف صورت گرفت که منجر به جبران و عذرخواهی مدیر مؤسسه از ملت ایران گردید.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/826 عجم، «اسامی جغرافیایی باستانی میراث بشریت»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref> 
به‌همین دلیل در سال  1384ش، روز 10 اردیبهشت از سوی دولت ایران، روز ملی «خلیج ‌فارس» نام‌گذاری شد.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/826 عجم، «اسامی جغرافیایی باستانی میراث بشریت»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref> 
==اهمیت خلیج فارس==
خلیج فارس از جهت اقتصادی، نظامی و فرهنگی و هم‌چنین به‌عنوان منبع مهم انرژی جهان و محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای‌جنوبی و جنوب شرقی از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و بازرگانان دنیا بوده است.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/836/1/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3 «خلیج ‌فارس»، سایت تابناک؛ ویکی تابناک، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.]</ref> 
# اهمیت اقتصادی؛ وجود منابع عظيم نفت و گاز در خليج فارس و كشورهاى همجوار آن، علّت واقعى اهميّت اقتصادى ايـن مـنـطـقه است.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/607 «اقتصاد خلیج ‌فارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.]</ref>  این منطقه با ۷۳۰ میلیارد بشکه نفت و ۷۰ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی، «مخزن نفت و گاز جهان» نامگذاری شده است.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/555#:~:text=%D8%B7%D8%A8%D9%82%20%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86%20%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%20%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%20%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC%20%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%20%D8%AF%D8%B1%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%20730,%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%20%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC%20%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%20%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF%20%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%D8%8C%D9%86%D8%A7%D8%B4%DB%8C%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%AF%D9%88%DA%86%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B3%D8%AA%3A رضایی، «خلیج ‌فارس و ژئوپلتیک نفت و گاز»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.]</ref>  
# همیت نظامی-راهبردی؛وجود پایگاه‌های نظامی متعدد دریایی، هوایی و زمینی در منطقۀ خلیج‌ فارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم‌چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی در آن، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج فارس را نمایان می‌سازد.<ref> [http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&ID=606&Sub=164 «موقعیت نظام خلیج ‌فارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.]</ref>  
# اهمیت فرهنگی و ایدئولوژیکی؛منطقۀ خلیج فارس، همواره گهوارۀ تمدن‌های درخشان بشری بوده و اقوام بسیاری چون ایلامی‌ها، سومری‌ها، کلدانی‌ها، آشوری‌ها، بابلی‌ها، مصری‌ها، کنتانی‌ها و فنیقی‌ها، فرهنگ خویش را از این منطقه به دیگر نقاط جهان صادر می‌کردند.<ref>[http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/686 «اهمیت استراتژیک منطقه خلیج ‌فارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج‌ فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.]</ref> 
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
* «اقتصاد خلیج ‌فارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج‌ فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.
* «اهمیت استراتژیک منطقة خلیج ‌فارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.
* «خلیج ‌فارس»، ویکی تابناک، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.
* «داریوش بزرگ نخستین نگهبان دریایی پارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج‌ فارس، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1388ش.
* «دستور سازمان ملل دربارة نام خلیج ‌فارس»، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1391ش.
* «موقعیت نظام خلیج‌ فارس»، سایت مرکز مطالعات خلیج‌ فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.
* بهزادی منش، مینا، «با جزایر ایرانی خلیج ‌فارس آشنا شوید»، سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1400ش.
* بهمن، شعیب، «نام خلیج ‌فارس در منابع تاریخی»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1389ش.
* بهمن، شعیب، «نام خلیج‌ فارس در منابع تاریخی»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1389ش.
* «نگاهی به نام‌های تاریخی خلیج ‌فارس»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1390ش.
* پارساپور، روزبه، «پیدایش دریای پارس (خلیج‌ فارس)»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.
* پارساپور، روزبه، «جغرافیای دریای پارس (خلیج‌ فارس)»، سایت مرکز مطالعات خلیج فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.
* خداپرستی، فرج‌الله، فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، تهران، دانشنامة فارس، 1376ش.
* رضایی، مسعود، « خلیج‌فارس و ژئوپلتیک نفت و گاز»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1401ش.
* روشندلی، محمدرضا، «بررسی 3 هزار سال دریانوردی ایرانیان»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ درج مطلب: 5 اسفند 1397ش.
* عجم، محمد، «اسامی جغرافیایی باستانی میراث بشریت»، سایت مرکز مطالعات خلیج ‌فارس، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.
* مجتهدزاده، پیروز، « خلیج ‌فارس»، سایت دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.
* معین، محمد، فرهنگ معین، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1401ش.