در حال ویرایش پیش‌نویس:شیعه

'''<big>شیعه؛</big>''' گروهی از مسلمانان که اانتصاب الهی امام علی برای جانشینی حضرت محمد را باور دارند.
==مفهوم‌شناسی==
«شیعه» به‌معنای فرقه، گروه، امّت، پیروان، یاران و اشاعه‌‏دهندگان است.<ref>زبیدی، تاج العروس، 1389ق، ج 5، ص405ـ407.</ref>  این واژه ابتدا در معنای مطلق پیروان یک شخص خاص کاربرد داشت<ref>[https://lib.eshia.ir/10382/2/197/ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص197؛] طبری، تاریخ طبری، ج5، ص140.</ref>  اما با گذشت زمان و در اثر کثرت استعمال، بدون قرینه، برای پیروان امام علی به‌کار گرفته شد.
در تعریف‏ اصطلاحی شیعه به موارد گوناگونی، از جمله اعتقاد به برتری و تقدّم امام علی بر سایر اصحاب پیامبر خدا،<ref>رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ [https://lib.eshia.ir/71432/1/16 اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.]</ref>  امامت و ولایت بلافصل امام علی بعد از پیامبر و نفی آن از دیگران،<ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ [https://lib.eshia.ir/10408/0/17 نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.]</ref>  اراده الهی و تصریح پیامبر بر امامت حضرت علی<ref>طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ [https://lib.eshia.ir/71442/1/169 شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169]</ref>  و همچنین باور به امامت فرزندان حضرت علی و اختصاص حق جانشینی پیامبر اکرم به خاندان رسالت<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.</ref>  اشاره شده است.
==پیدایش شیعه==
درباره پیدایش شیعه، دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است:
# بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کرده‌اند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامى باز می‌‌گردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط پیامبر خدا، بر معتقدين به لزوم اطاعت از حضرت علي اطلاق شد.<ref>[https://lib.efatwa.ir/40680/4/106 ابن‌اثير، النهاية، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی،] [https://www.ghbook.ir/index.php?name=%D8%A8%D8%AD%D9%88%D8%AB%20%D9%81%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%20%D9%88%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%84 بحوث في الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.]</ref>   
# برخی که به جعل و وضع حديث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت داده‌اند، در حالی که نامی از او در میان یاران امام علی نیست.<ref> [https://lib.efatwa.ir/41483/1/4 رشید رضا، السنة و الشيعة، 1947م، ص4ـ6؛] سامی النشار، نشأة الفكر الفلسفي في الإسلام، 1997م، ص18؛ [https://ebookshia.com/books/view/2658/%D8%B9%D8%A8%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D8%A8%D8%A3+%D9%88+%D8%AF%D9%8A%DA%AF%D8%B1+%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%87%D8%A7%D9%89+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%89+%28%D8%AC%D9%84%D8%AF+1%252 عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛] [https://lib.eshia.ir/15271/1/14 صدر، نشأة الشيعه والتشيع، 1417ق، ص14.]</ref>  
# برخی، تشیع و انگارۀ وصايت و وراثت در امامت را برگرفته از نظام شاهنشاهي در فرهنگ ايرانیان دانسته‌ و با این بهانه، ایرانیان را به انتقام‌جویی از عرب‌ها در فتح ایران، متهم کرده‌اند.  این در حالی است که ایرانیان، آموزه‌های عدالت‌محور اسلام را با آغوش باز پذیرفته‌اند و شیعیان، باور به وصایت و امامت حضرت علی را برگرفته از آیات قرآن، روایات نبوی و دلایل عقلی می‌دانند. 
==فرقه‌هاي شيعه==
مهم‌ترین عامل شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون در میان شیعیان، اختلاف در تعداد امامان و چگونگی تعیین امام بعدی بود.  اماميه، زيديه و اسماعيليه، مهم‌ترين فرقه‌هاي شيعه هستند.  
===امامیه===
 امامیه اکثریت شیعیان را تشکیل می‌دهند. این گروه از شیعیان، به وجود امام در هر زمان، و وجوب نص صریح برای هر امامی معتقدند و امامت را منحصر در امام علی، امام حسن، امام حسین و نه فرزند از نسل امام حسین می‌دانند که آخرین آنها مهدی موعود است.  از آن‌جا که تعداد جانشینان پیامبر اکرم، نزد شیعیان امامیه، دوازده نفر است، آنها شیعیان اثناعشریه نیز نامیده شده‌اند. توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد، اصول عقاید امامیه است.
===زیدیه===
گروهی از شیعیان، پس از امام علی، امام حسن و امام حسـین به امامت «زید» فرزند امام سـجاد (علی بن حسین) باور دارند و به همین دلیل، آن‌ها را زیدیه می‌گویند. بر اساس باور زیدیه، پیامبر خدا تنها به امامت علی، حسن و حسین، تصریح کرده است. زیدیه، مبارزه مسلحانه را شرط امامت رهبران پسینی می‌دانند و به‌همین دلیل، سایر پیشوایان شیعیان امامیه را که به جهاد علنی نپرداختند، امام نمی‌دانند. جارودیه، سـلیمانیه و صالحیه، مهم‌ترین فرقه‌هاي زیدیه هستند. 
===اسماعیلیه===
گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای موسی بن جعفر، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر امام جعفر صادق، اعتقاد دارند. برخی از آن‌ها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانسته‌اند. مهم‌ترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد باطن‌‌گرا و تأویل آیات، احادیث و احکام اسلامی است.  اسماعیلیه به سه گروه اسماعیلیه خالص، مبارکیه و قرامطه منشعب شدند. 
==پراکندگی جغرافیایی شیعه==
شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه خاور‌میانه و خلیج فارس زندگی می‌کنند. در کشورهاى چین، اندونزى، آلمان، فرانسه و انگلیس نیز شیعیان زیادى زندگى مى‌کنند. در کشورهای آفریقایی کنیا، تانزانیا، سنگال و ساحل عاج نیز جوامعي از شيعيان وجود دارد. در قاره آمريكا نیز حضور جامعۀ شیعه، چشمگیر است. 
==جمعیت شیعه==
بر اساس گزارش‌های آماری موجود، شیعیان، حدود 10 تا 12 درصد از جامعۀ مسلمانان جهان را تشکیل داده‌اند.  در برخی از گزارش‌های آماری، جمعیت شیعیان تا 23 درصد از جامعۀ مسلمانان نیز برآورد شده است.  در کشورهایی مانند هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان، یمن و بحرین بیشترین تراکم جمعیتی شیعیان وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران، نسبت به کل جمعیت، بیشترین میزان شیعه را دارد و جمهوری آذربایجان و کشور بحرین، دومین و سومین کشور شیعی در میان کشورهای مسلمان است.  
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* ابن‌أثیر، مجدالدین، النهاية في غريب الحديث و الأثر، بیروت، المكتبة العلمية، 1979م.
* اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد محیی‏الدین عبدالمجید، ويسبادن، فرانس شتاينر‌، چاپ سوم، ‌1400ق.
* اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح محمد‌جواد مشکور، تهران، علمی و فرهنگی،1360ش.
* براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، 1398ش.
* برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ 25، 1396ش.
* «پراکندگی جغرافیای شیعه»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
* توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسم‌آقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، 1379ش.
* «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1401ش.
* رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز الدراسا‌ت‌ و البحوث‌ الیمنی‌، 1415ق.
* ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مركز جهاني علوم اسلامي، چاپ سوم، 1383ش.
* رشید رضا، محمد، السنة و الشيعة، قاهره، دار المنار، 1947م.
* زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، 1389ق.
* سامی النشار، علی، نشأة فكر الفلسفي في الإسلام، قاهره، دارالمعارف، چاپ نهم، 1997م.
* سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، 1384ش.
* شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، 1364ق.
* صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، 1398ش.
* صدر، سید محمد‌باقر، نشأة الشيعه والتشيع، بيروت، الغدیر، 1417‌ق.
* طباطبایی، سید محمد‌حسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ پنجم، 1388ش.
* طبری، ابن‌جریر، بیروت، روائع التراث العربي، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۷ق.
* طوسی، محمد ‌بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین،1383ق. 
* عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ ششم،1387ش.
* مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1347ق.
* مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمي لالفيه الشيخ المفيد، 1372ش.
* مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، 1400ق. 
* نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، 1355ق.
* یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، 1389ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]]