در حال ویرایش پیش‌نویس:شنبلیله

<big>'''شنبلیله'''</big>؛ نوعی سبزی معطر با مصرف خوراکی و دارویی.

شنبلیله، با نام علمی تریگونلا،  گیاهی علفی از دسته‌ی سبزی آسایان است که برگ‌های آن سه برگچه و گل‌هایی شبیه بهارنارنج و به رنگ سفید، زرد روشن یا بنفش و میوه‌‌ای به بزرگی ۳ الی ۱۰ سانتی‌متر دارد. این گیاه بوی قوی، طعمی تلخ و مصارف دارویی و خوراکی داشته  و معمولا در مناطق گرم و به‌صورت خودرو میان سنگ‌ها می‌روید. برخی شنبلیله را گیاه اقبال دانسته  و صیادان آن را گل ره‌رو می‌دانند.  در فارسی به این گیاه، شنبلیت و شنبلید نیز می‌گویند.  این گیاه را در شیراز شملیز، در گیلان خلبه،  در ایزدخواست شملیله ، در بیرجند شلمیده  و در قم شنبلیده می‌نامند. 
==خواص شنبلیله==
این گیاه، نیروزا  و تقویت کننده بدن است. ‌ برای التهاب رحم،  جهت زایمان راحت،‌  برای رفع ورم طحال و چشم، جلوگیری از ریزش مو ‌و بیماری دیابت نیز مفید است.  
==شنبلیله در فرهنگ ایرانیان==
زردشتیان یزد در آخرین شب سال، جشن آتش برگزار کرده و در این جشن از کوزه‌هایی که روی آن‌ها تخم شنبلیله کاشته‌اند، استفاده می‌کنند.  مردم در برخی از مثل‌ها و اصطلاحات خود نیز از شنبلیله استفاده می‌کنند. مردم ارومیه برای کار مبتنی بر احتمالات و بدون نتیجه می‌گویند: بلکه را بکاری، شنبلیله در می‌آید.  مردم آمل برای توصیف رابطه‌ی به هم خورده میان دو نفر با اخلاق ناشایست می‌گویند: میانه‌ی آش ترش و شنبلیله بد شد.  در سمنان درباره‌ی فرزند کشاورز اصطلاح «تخم کشک و شنبلیله است» استفاده می‌شود.  مقصود از این جمله این است که این فرزند با نان کوشش و تلاش، پرورش یافته است.  مردم برای بیان امری نشدنی از اصطلاح «روی سم دلدل و شنبلیله» استفاده می‌کنند.  
==شنبلیله در غذای ایرانی==
شنبلیله از گیاهان موجود در سبزی قورمه، سبزی پلو، سبزی کوکو  و سبزی قلیه ماهی است.  در اشکنه نیز از شنبلیله استفاده شده و به آن «اشکنه سفید» می‌گویند.  در دلیجان در نوعی شامی با نام گل کباب و در ابرکوه در غذای قورمه آلوقیسی از شنبلیله استفاده می‌شود.  دانه‌ی شنبلیله نیز عطر بسیار قوی داشته و مصرف خوراکی دارد. حلبه، نام نوعی غذای عربی است که در آن از دانه‌ها‌ی شنبلیله و خرما استفاده می‌شود.  
==شنبلیله در ادبیات فارسی==
در اشعار فارسی از شنبلیله با نام شنبلید یاد شده است. فردوسی در بیتی بیان کرده:
چو خورشید رخشنده آمد پدید***زمین شد بسان گل شنبلید 
فرخی سیستانی در بیتی اشاره کرده است:
تیغ‌ها چون ارغوان و روی‌ها چون شنبلید***آن ز خون خلق و این از بیم تاراج و نهب 
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* ابن‌سینا، القانون، بولاق، [بی‌نا]، ۱۸۷۷م.
* احمدپناهی سمنانی، محمد، آداب و رسوم مردم سمنان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۴ش. 
* اخوینی بخاری، ربیع، هدایه المتعلمین، به‌تحقیق جلال متینی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۴۴ش. 
* آشپزباشی، علی‌اکبر، سفره اطعمه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۳ش.
* تبریزی، محمدحسین بن خلف، برهان قاطع، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۵ش. 
* حاجی ‌زین عطار، علی، اختیارات بدیعی، به‌تحقیق محمدتقی میر، تهران، شرکت دارویی پخش رازی، ۱۳۷۱ش.
* حجازی، شبنم و یاراحمدی، علی‌رضا، غذاهای محلی و سنتی استان مرکزی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۸۲ش. 
* حکیم میسری، دانشنامه در علم پزشکی، به‌تحقیق برات زنجانی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۶ش.
* دریابندری، نجف، کتاب مستطاب آشپزی، تهران، کارنامه، ۱۳۸۳ش.
* دنیسری، محمد، نوادر التبادر، به‌تحقیق محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران،‌ ۱۳۵۰ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، تهران، معین، ‍۱۳۸۸ش. 
* رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، حیدرآباد دکن، [بی‌نا]، ۱۹۶۷م.
* رضایی، غلام‌رضا، شهر من فسا از نگاهی دیگر، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۷ش.
* رنجبر، حسین و دیگران، سرزمین و فرهنگ مردم ایزدخواست، قم، آیات، ۱۳۷۳ش.
* زرگری، علی، گیاهان دارویی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۵ش.
* ستوده، منوچهر، فرهنگ سمنانی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۶ش. 
* صفی‌پور، عبدالرحیم، منتهی الارب، تهران، خیام، ۱۳۷۷ق.
* طباطبایی اردکانی، محمود، فرهنگ عامه اردکان، یزد، شورای فرهنگ عمومی استان یزد، ۱۳۸۱ش. 
* عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الدویه، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۱ش.
* عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آن‌ها، تهران، موسسه توسعه روستایی ایران، ۱۳۷۷ش.
* فخرایی، ابراهیم، گیلان در گذرگاه زمان، تهران، جاودان، ۱۳۵۴ش.
* فرخی سیستانی، دیوان اشعار، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. 
* فردوسی، شاهنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. 
* گل‌گلاب، حسین، گیاه‌شناسی، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۲۶ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* نوری، محمدیوسف، مفاتیح الارزاق یا کلید در گنج‌های کهن، به‌تحقیق هوشنگ ساعدلو و مهدی قمی‌نژاد، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۱ش. 
* نوربخش، حسین، جزیره قشم و خلیج فارس، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۹ش.
* نیک‌روش، محمدرضا و جلالی، مهدی، «بررسی تاثیر دانه‌ی گیاه شنبلیله بر بیماری دیابت»، مجله دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، شماره ۲، ۱۳۸۲ش.
* Schlimmer, J. L., Terminologie Medico-Pharmaceutique, Tehran, 1874.