در حال ویرایش پیش‌نویس:تفاخر

'''<big>تفاخر</big>'''، بیان کمالات خود جهت تحقیر دیگران
تفاخر در لغت به‌معنای نازیدن به خود یا دیگری یا چیزی است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه تفاخر.]</ref>  تفاخر در اصطلاح به‌معنای مباهات کردن و  بر زبان آوردن چیزی است که آن را کمال می‌پندارد.<ref>نراقی، معراج‌السعاده، 1375ش، ص304.</ref>  همچنین تفاخر، نمایاندن امری است که ممکن است حق باشد یا ناحق.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/109168/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%BA%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C سلیمی، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، وبگاه روزنامه کیهان.]</ref>  فخور نیز به کسی گفته می‌شود که پیوسته، خوبی‌های خود را برمی‌شمارد و از این راه، خودنمایی می‌کند.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1 «تفاخر»، در ویکی فقه.]</ref><br>
  
علمای اخلاق، فخرفروشی را از اقسام تکبر دانسته‌اند.<ref>شبّر، اخلاق، 1374ش، ص289.</ref>  
==تفاخر در قرآن و روایات==
در قرآن یک‌بار واژه تفاخر به‌معنای فخرفروشی در بین خود آمده<ref>سوره حدید، آیه20.</ref>  و چهار بار واژه فخور به‌معنای متکبر،  فخرفروش و خودستا آمده است.<ref>سوره‌ نساء، آیه 36؛ سوره هود، آیه 10؛ سوره لقمان، آیه 18؛ سوره حدید، آیه 23.</ref>  فرد مباهات‌کننده نیز «مختال» و خیال‌باف معرفی شده تا بفهمد که برخلاف حق و واقع برای خودش ارزش قائل است.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/109168/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%BA%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C سلیمی، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، وبگاه روزنامه کیهان.]</ref>  قرآن فخرفروشی را ناشی از جهل می‌داند.<ref>سوره تکاثر، آیه 3-7 ؛ [https://lib.eshia.ir/10341/1/304 نراقی، معراج‌السعاده، 1375ش، ص304.]</ref> در روایات نیز تفاخر به‌عنوان آفت دین معرفی شده است.<ref>شبّر، اخلاق، 1374ش، ص341.</ref>  امام سجاد و امام باقر از متکبرِ فخرفروش در عجب‌اند که چگونه کسی که دیروزش نطفه گندیده بوده و فردایش مرداری متعفن است، گرفتار فخرفروشی و مباهات می‌شود!<ref>[https://lib.eshia.ir/11005/2/329 کلینی، الکافی، 1367ش، ج2، ص329.]</ref>   
==اقسام تفاخر==
تفاخر به مال و ثروت<ref>سوره‌ کهف، آیه 34؛ سوره قصص، آیه 76 و 79؛ سوره سبأ، آیه 35؛ مراغی، تفسیر المراغی، ج20، ص98.</ref> ، قوم و قبیله<ref>مکارم، برگزیده تفسیر نمونه، 1382ش، ج1، ص183.</ref> ، جمعیت<ref>[https://lib.eshia.ir/12016/20/350 علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1371ش، ج20، ص350.]</ref> ، نیاکان<ref>سوره بقره، آیه 200؛ سوره مؤمنون، آیه 101؛ مکارم، برگزیده تفسیر نمونه، 1382ش، ج1، ص183.</ref>  ، فرزندان<ref>[https://lib.eshia.ir/12016/20/350 علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1371ش، ج20، ص350.]</ref>  و حتی مردگان<ref>سوره تکاثر، آیه 1-2؛ [https://kayhan.ir/fa/news/109168/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%BA%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C سلیمی، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، وبگاه روزنامه کیهان.]</ref>  از اقسام تفاخر به‌حساب می‌آیند.
==بستر تکوین تفاخر==
احساس حقارت نسبت به کمبودها<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/109168/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%BA%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C سلیمی، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، وبگاه روزنامه کیهان.]</ref> ، خودپسندی<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/8/249/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%89%E2%80%8C هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، 1385ش، ج8، ص249.]</ref> ، موقعیت اجتماعی<ref>بلاغی، حجة التفاسیر، 1386ش، ج4، ص153</ref> ، ناسپاسی نسبت به نعمات الهی، قدرت زیاد، ثروت زیاد، دنیاگرایی، شرک و ریا<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/8/247 هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، 1385ش، ج8، ص247-249.]</ref>  از عوامل شکل‌گیری تفاخر در وجود آدمی هستند.
==تفاخر پسندیده==
در نقطه مقابل تفاخر نکوهیده، تفاخر پسندیده نیز داریم. مباهات خداوند در نزد فرشتگان نسبت به بیتوته امام علی در لیلة المبیت به‌جای پیامبر خدا<ref>[https://lib.eshia.ir/27725/1/469 طوسی، الأمالی، 1414ق، ص469.]</ref> ، کسانی که از میهمان پذیرایی می‌کنند<ref>دیلمی، ارشادالقلوب، 1371ش، ج1، ص137.</ref> ، افتخار پیامبر به امتش در روز قیامت<ref>[https://lib.eshia.ir/11005/5/334/%D8%A3%D9%8F%D8%A8%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%90%D9%8A کلینی، الکافی، 1367ش، ج5، ص334.]</ref> ، و فخر فقیران در روز رستاخیز بر سایرین<ref>دیلمی، ارشادالقلوب، 1371ش، ج1، ص194.</ref> ، از نمونه‌های تفاخر پسندیده است.
==آثار تفاخر نکوهیده==
تفاخر نکوهیده، نوعی ناهنجاری رفتاری محسوب می‌شود که افراد خیال‌باف مرتکب آن می‌شوند. از آیات قرآن و نیز روایات چنین برمی‌آید که محرومیت از دوستی خدا<ref>سوره نساء، آیه 36.</ref> ، کفر، کوردلی، خودشیفتگی و خودپسندی، تکبر و غرور، بخل، کتمان و کفران نعمات الهی، رویگردانی از آخرت<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/109168/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%BA%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C سلیمی، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، وبگاه روزنامه کیهان.]</ref> ، إحباط اعمال و چه بسا نابودی اموال و شخص فخرفروش<ref>بلاغی، حجة التفاسیر، 1386ش، ج4، ص154.</ref>  رهاورد تفاخر نکوهیده در برابر دیگران است.
==درمان تفاخر==
ایمان به آخرت، توجه به فرجام پیشینیان، توجه به حسابرسی اعمال در قیامت و کیفر بدسگالان و فخرفروشان<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/109168/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%BA%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C سلیمی، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، وبگاه روزنامه کیهان.]</ref>،  نیکی به والدین و خویشان و یتیمان و همسایگان<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/8/252 هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، 1385ش، ج8، ص252.]</ref>  و فروتنی و تواضع<ref>شبّر، اخلاق، 1374ش، ص167.</ref>  راه درمان رذیله تفاخر است. قرآن کسانی را که دارای اعمال صالح و در زمره شکیبایان هستند، از فخرفروشی به‌دور دانسته است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/8/252 هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، 1385ش، ج8، ص252.]</ref> 
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* قرآن
* بلاغی، سیدعبدالحجة، حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر، قم، حکمت، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
* «تفاخر»، در سایت ویکی فقه، تاریخ بازیابی: 22 مهر 1400ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، در سایت اینترنتی واژه‌یاب، تاریخ بازیابی: 22 مهر 1400ش.
* دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، قم، شریف رضی، ۱۳۷۱ش.
* سلیمی، محمدرضا، «تفاخر؛ غلبه تخیلات واهی»، تارنمای روزنامه کیهان، تاریخ درج:۳۰ تیر ۱۳۹۶ش.
* شبر، سید عبدالله، اخلاق، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ش.
* طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه للطباعه، ۱۴۱۴ق.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۶۷ش.
* مراغی، احمد مصطفی، تفسیرالمراغی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
* مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب‌الاسلامیه، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۲ش.
* نراقی، احمد، معراج السعاده، قم، هجرت، 1375ش.
* هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر و دیگران، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.